Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Belh Vilayeti (Farsça, Peştuca: بلخ, Balkh) Afganistan'ın 34 vilayetinden birisidir.
| Belh Vilayeti ولاية بلخ | |
|---|---|
 | |
 Belh Vilayeti'nin Afganistan'daki konumu | |
| Ülke |  Afganistan |
| Merkez | Mezar-ı Şerif |
| Konuşulan diller | Darice, Peştuca, Özbekçe |
| İl kodu | AF-BAL |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 17249 km² |
| Nüfus (2006) | |
| • Toplam | 1.123.948 |
| • Yoğunluk | 70.46/km² |
| Zaman dilimi | () |
Belh Vilayeti'nin yönetim merkezi Mezar-ı Şerif şehridir. 17.249 km2 yüzölçümündeki vilayetin nüfusu 1.123.948'dir.
Belh’in Tarihi
Belh şehri, bölgenin en eski şehirlerinden birisidir ve ’dan yaklaşık olarak MÖ 2000–1500 yılları arasında göç eden Hindu-Avrupa dilini konuşan Aryan kabilesinin ilk şehri olarak düşünülür. Araplar onu, eskiliği sebebiyle 'Ummu'l Beled' veya “Şehirlerin Anası” olarak adlandırırdı.
Mevsim değişikliği, onun topraklarının çok verimli olduğu zamanlarda şehrin terkine yol açmıştı. Bölgeyi Şehirlerin Anası olarak adlandıran ve Zerdüşt’ün Belh’te doğduğuna inanan yerel halk, bölgenin mükemmelliğinin ve antikliğinin farkındadır. Ve ayrıca Zerdüştler tarafından Zerdüşt’ün orada gömülü olduğuna inanılır. Şehrin kuruluşu efsanevi olarak ’e dayandırılır (ki o Pers Romulus'udur) ve en azından çok erken tarihlerde Hamedan, Ninova ve Babil’in rakibi olduğu kesindir. Anahita’nın kutsal tapınağının burada bulunduğu inancı uzun süre yağmacıları şehre çekmiştir.
Zerdüşt’ün kurduğu 'nin uzun süre merkezi olduğu ve Zerdüşt’ün buranın duvarları arasında öldüğü Firdevsî’nin şiirlerinde geçmektedir. Ermeni kaynakları ’ın, başkentini burada kurduğunu göstermektedir. Bazı uzmanlar Kavi İmparatorluğu'nun birçok mitolojik krallarının Belh civarlarındaki bölgelerin yerel yöneticileri olduğuna inanmaktadır. Xuanzang’ın Anıları’ndan öğrendiğimize göre, onun 7. yüzyıldaki gezisinde şehirde veya yakınlarında bine yakın budist tapınağı, üç bin cemaat, bir dizi budist anıtı ve diğer dinlerin mabedleri varmış. En kayda değer olanı çok değerli (para açısından) bir buda heykeline sahip olan ’ydı. Bu tapınak adı verilen ’leri tarafından yönetiliyordu. Arap fethinden kısa süre önce, tapınak Zerdüştlerin ateş tapınağı olmuştu. Bu binanın meraklı ilgisi, Belh’in kilden yapılmış bir şehir olduğunu, kum yığınları, altı kapı ve 3 km'ye varan genişliğiyle tasvir eden 10. yüzyılın bir Arap gezgininin yazılarında bulunur. Gezgin, ayrıca bir kaleden ve bir camiden de bahseder.
Ancak Persler'in 7. yüzyıldaki İslami fethi sırasında Belh, Halife Ömer ordularından Belh’e kaçan Pers İmparatoru için gözcü karakolu ve güvenli bir sığınak sağlamıştı. Daha sonra, 9. yüzyılda ’in hükümdarlığı zamanında, İslam bölgenin halkı arasında sağlam bir şekilde kök salmıştı.
12. yüzyılda , Belh’te birçok çeşit eğitim kuruluşlarının varlığından ve Belh’in aktif ticareti devam ettirdiğinden bahseder. Hindistan ve Çin’e kadar uzanan önemli ticari rotaları vardı.
1220’de Cengiz Han, Belh’in halkını katletmiş ve savunmaya elverişli tüm binalarını yerle bir etmiştir. Fakat bunlara rağmen Marco Polo, şehri hâlâ “asil ve mükemmel bir şehir” olarak tasvir edebilmiştir.
16. yüzyılda, Özbekler Belh’e girmiştir. 1640’larda , Özbeklerle nafile bir şekilde savaşmıştır. gençlik yıllarında Belh’in hükümdarlık tahtına geçmiştir. 1736’da Belh, Nadir Şah tarafından ele geçirilmiştir. Durani Monarşisi altında Afganların eline geçen Belh, 1820’de Kunduz’lu Şah Murat tarafından fethedilmiştir ve bir süre Buhara Emirliği’nin gündeminde kalmıştır. 1850’de Muhammed Akram Han Belh’i ele geçirmiş ve o zamandan beri Afgan yönetiminde kalmıştır.
Belh’in Antik Enkazları
Antik Yunanlar ve Ahameniş İmparatorluğu zamanında oluşmuş eski toprak tabakalarının kazıları 2003’te başlayana kadar hiçbir profesyonel Belh’te çalışma fırsatı bulamamıştı.
Daha önce inşa edilen Budist yapıları, İslam dönemindekilerden daha dayanıklı olduğunu kanıtladı. Top-Rustam, yerden 46 m çapında, tepeden 20 m çapında ve 15 m yüksekliğindedir. Dört dairesel kubbenin çökmesi, muhtemelen dört koridorun delinmesine yol açmıştır. Binanın temeli 60 cm'lik güneşte kurutulmuş kare tuğlalardan yapılmıştır ki bu tuğlalar 10–13 cm kalınlığındadır. eşit olmayan kenarlarla -V- şeklinde planlanmıştır. Açıkça görülür ki, kerpiçten yapılmıştır. Çinli gezgin Xuanzang’ın bahsettiği ’yı bu enkazlarda tanıyabiliriz. Bu çevrede başka birçok bu yapılara benzer binaların enkazı vardır. Mezar-ı Şerif yolundaki enkazların yığınları, modern Belh’in üzerinde bulunduğu topraklardaki eski şehir alanının muhtmelen daha eski olduğunu temsil eder.
1911’de Belh
’nin kalıntıları, Yeşil Cami adını seramikle kaplı kubbesinden almıştır.
Belh’te sel zamanında sıtmanın patlak vermesi sonucu bölgenin başkenti 1870’te Mezar-ı Şerif’e kaydırılmıştır. 1911’de Britannica Ansiklopedisi; 4000 metre karelik enkazın ortasında 500 Afgan yerleşeni, bir Yahudi kolonisi ve küçük bir pazar tasvir etmiştir.
Batı kapısından girerken ansiklopedi yazarlarının ’nin enkazlarını farkettiği üç tane kemerin altından geçersiniz. Dışarıdaki duvarların, genellikle tamamen bakımsız, 10,5 ila 11,3 km ile şehri çevrelediği tahmin edilir. Güneydoğuda bu duvarlar yüksek kum tepelerindedir.
Kale ve sığınak kuzeydoğudadır ve şehirden oldukça yüksek çıplak bir kum yığınının üzerindedir, duvarla çevrilidir ve ikisinin de hendekleri vardır. Ancak birkaç sütunun enkazından başka bir şey kalmamıştır Yeşil Cami’nin ’nın türbesi olduğu söylenir. Önceki medresenin kemerli girişinden başka bir şey kalmamıştır.
Şehirde 1911’de birkaç yüz gerilla tarafından bir karakol kuruldu. Bu gerillalar, Mezar-ı Şerif’in kenarında ’da askeri destek alan Afgan-Türkistan’ın düzenli ordularındandı. Kuzeydoğu tarafındaki bahçeler bir kervansaray içerirdi. Ki bu kervansaraylar adı verilen bir grup görkemli “chenar” ağacının gölgelendirdiği bahçenin bir kenarını oluşturuyordu.
Günümüzde Belh
Bir modernleştirme projesi 1934’te uygulamaya konmuştur. Bu kapsamda sekiz cadde yapılmış, barınaklar ve çarşı-pazarlar inşa edilmiştir. Modern Belh, genellikle diye bilinen koyunun yününden elde edilen pamuğun endüstrisinin ve badem, karpuz yetiştiriciliği gibi tarımsal faaliyetlerin merkezidir. Eski harabelerden ve yerleşkelerden kalma bir dizi, ilgi kaynağı olan görülecek yerler vardır:
- ’ın medresesi
- Khwaja Nasr Parsa’nın türbesi ve camisi olan
- Kadın şair ’nin kabri
- (bu güzelce süslenmiş cami, Afganistan’da bilinen en eski islami anıttır. Ve ayrıca Hacı Piyade ile de ilgilidir.)
- Tap-e Rustam ve Takht-e Rustam
Kültürel rolü
Belh, oradan Pers Aryanlar'ın İran ve Hindistan’ın değişik yerlere göç ettiği ana şehirdi. Birkaç yüzyıl Pers Aryan medeniyetinin yayılmasında kilit şehir olarak rolünü korumuştur.
Belh, Fars dilinin ve edebiyatının gelişmesinde çok önemli bir role sahipti. Fars edebiyatının eski eserleri, aslen Belh’ten gelen yazarlar ve şairler tarafından yazılmıştır. Birçok ünlü Pers şairi Belh’ten gelmiştir:
- 10. yüzyılda yaşayan ve Fars şiir tarihinin ilk kadın şairi olan Rabia Belhi
- , 10. yüzyıl
- 9. ve 10. yüzyılın şairlerinden olan , , ,
- , 10. ve 11. yüzyıl şairi
- Belh’te doğup Belh’te vefat etmiştir, 12. yüzyıl şairi
- İbni Sina, 10. yüzyılın ünlü filozofu ve bilim insanı, babası Belh’in yerlilerindendir.
- Mevlana Celaleddin-i Rumi, Belh’te doğup Belh’te eğitim görmüştür, 13. yüzyıl
Vilayetin ilçeleri
Belh Vilayeti 15 alt ilçeye ayrılmıştır. Bu ilçeler ve ilçelere ait bilgiler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:
| İlçe | Yönetim merkezi | Nüfus | Alan | Açıklamalar |
|---|---|---|---|---|
| Belh | Belh | 97.055 | ||
| Çahar Bulak | 69.975 | |||
| Çahar Kint | 32.306 | |||
| Çimtal | 81.311 | |||
| Devletabad | 79.638 | |||
| Dihdadi | Dihdadi | 66.009 | ||
| Kaldar | 17.932 | |||
| Hulm | Hulm | 49.207 | ||
| Kişindih | 49.083 | 2005'te alt bölge | ||
| Marmul | Marmul | 9.510 | ||
| Mezar-ı Şerif | Mezar-ı Şerif | 375.181 | ||
| Nahri Şahi | 38.791 | |||
| Şolgara | 85.269 | |||
| Şortepe | 30.314 | |||
| Zari | 42.367 | 2005 yılında 'nden ayrılmıştır |
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Belh Vilayeti Farsca Pestuca بلخ Balkh Afganistan in 34 vilayetinden birisidir Belh Vilayeti ولاية بلخBelh Vilayeti nin Afganistan daki konumuUlkeAfganistanMerkezMezar i SerifKonusulan dillerDarice Pestuca OzbekceIl koduAF BALYuzolcumu Toplam17249 km Nufus 2006 Toplam1 123 948 Yogunluk70 46 km Zaman dilimiUTC 04 30 Belh Vilayeti nin yonetim merkezi Mezar i Serif sehridir 17 249 km2 yuzolcumundeki vilayetin nufusu 1 123 948 dir Belh in TarihiBelh sehri bolgenin en eski sehirlerinden birisidir ve dan yaklasik olarak MO 2000 1500 yillari arasinda goc eden Hindu Avrupa dilini konusan Aryan kabilesinin ilk sehri olarak dusunulur Araplar onu eskiligi sebebiyle Ummu l Beled veya Sehirlerin Anasi olarak adlandirirdi Mevsim degisikligi onun topraklarinin cok verimli oldugu zamanlarda sehrin terkine yol acmisti Bolgeyi Sehirlerin Anasi olarak adlandiran ve Zerdust un Belh te dogduguna inanan yerel halk bolgenin mukemmelliginin ve antikliginin farkindadir Ve ayrica Zerdustler tarafindan Zerdust un orada gomulu olduguna inanilir Sehrin kurulusu efsanevi olarak e dayandirilir ki o Pers Romulus udur ve en azindan cok erken tarihlerde Hamedan Ninova ve Babil in rakibi oldugu kesindir Anahita nin kutsal tapinaginin burada bulundugu inanci uzun sure yagmacilari sehre cekmistir Zerdust un kurdugu nin uzun sure merkezi oldugu ve Zerdust un buranin duvarlari arasinda oldugu Firdevsi nin siirlerinde gecmektedir Ermeni kaynaklari in baskentini burada kurdugunu gostermektedir Bazi uzmanlar Kavi Imparatorlugu nun bircok mitolojik krallarinin Belh civarlarindaki bolgelerin yerel yoneticileri olduguna inanmaktadir Xuanzang in Anilari ndan ogrendigimize gore onun 7 yuzyildaki gezisinde sehirde veya yakinlarinda bine yakin budist tapinagi uc bin cemaat bir dizi budist aniti ve diger dinlerin mabedleri varmis En kayda deger olani cok degerli para acisindan bir buda heykeline sahip olan ydi Bu tapinak adi verilen leri tarafindan yonetiliyordu Arap fethinden kisa sure once tapinak Zerdustlerin ates tapinagi olmustu Bu binanin merakli ilgisi Belh in kilden yapilmis bir sehir oldugunu kum yiginlari alti kapi ve 3 km ye varan genisligiyle tasvir eden 10 yuzyilin bir Arap gezgininin yazilarinda bulunur Gezgin ayrica bir kaleden ve bir camiden de bahseder Ancak Persler in 7 yuzyildaki Islami fethi sirasinda Belh Halife Omer ordularindan Belh e kacan Pers Imparatoru icin gozcu karakolu ve guvenli bir siginak saglamisti Daha sonra 9 yuzyilda in hukumdarligi zamaninda Islam bolgenin halki arasinda saglam bir sekilde kok salmisti 12 yuzyilda Belh te bircok cesit egitim kuruluslarinin varligindan ve Belh in aktif ticareti devam ettirdiginden bahseder Hindistan ve Cin e kadar uzanan onemli ticari rotalari vardi 1220 de Cengiz Han Belh in halkini katletmis ve savunmaya elverisli tum binalarini yerle bir etmistir Fakat bunlara ragmen Marco Polo sehri hala asil ve mukemmel bir sehir olarak tasvir edebilmistir 16 yuzyilda Ozbekler Belh e girmistir 1640 larda Ozbeklerle nafile bir sekilde savasmistir genclik yillarinda Belh in hukumdarlik tahtina gecmistir 1736 da Belh Nadir Sah tarafindan ele gecirilmistir Durani Monarsisi altinda Afganlarin eline gecen Belh 1820 de Kunduz lu Sah Murat tarafindan fethedilmistir ve bir sure Buhara Emirligi nin gundeminde kalmistir 1850 de Muhammed Akram Han Belh i ele gecirmis ve o zamandan beri Afgan yonetiminde kalmistir Belh in Antik Enkazlari Antik Yunanlar ve Ahamenis Imparatorlugu zamaninda olusmus eski toprak tabakalarinin kazilari 2003 te baslayana kadar hicbir profesyonel Belh te calisma firsati bulamamisti Daha once insa edilen Budist yapilari Islam donemindekilerden daha dayanikli oldugunu kanitladi Top Rustam yerden 46 m capinda tepeden 20 m capinda ve 15 m yuksekligindedir Dort dairesel kubbenin cokmesi muhtemelen dort koridorun delinmesine yol acmistir Binanin temeli 60 cm lik guneste kurutulmus kare tuglalardan yapilmistir ki bu tuglalar 10 13 cm kalinligindadir esit olmayan kenarlarla V seklinde planlanmistir Acikca gorulur ki kerpicten yapilmistir Cinli gezgin Xuanzang in bahsettigi yi bu enkazlarda taniyabiliriz Bu cevrede baska bircok bu yapilara benzer binalarin enkazi vardir Mezar i Serif yolundaki enkazlarin yiginlari modern Belh in uzerinde bulundugu topraklardaki eski sehir alaninin muhtmelen daha eski oldugunu temsil eder 1911 de Belh nin kalintilari Yesil Cami adini seramikle kapli kubbesinden almistir Belh te sel zamaninda sitmanin patlak vermesi sonucu bolgenin baskenti 1870 te Mezar i Serif e kaydirilmistir 1911 de Britannica Ansiklopedisi 4000 metre karelik enkazin ortasinda 500 Afgan yerleseni bir Yahudi kolonisi ve kucuk bir pazar tasvir etmistir Bati kapisindan girerken ansiklopedi yazarlarinin nin enkazlarini farkettigi uc tane kemerin altindan gecersiniz Disaridaki duvarlarin genellikle tamamen bakimsiz 10 5 ila 11 3 km ile sehri cevreledigi tahmin edilir Guneydoguda bu duvarlar yuksek kum tepelerindedir Kale ve siginak kuzeydogudadir ve sehirden oldukca yuksek ciplak bir kum yigininin uzerindedir duvarla cevrilidir ve ikisinin de hendekleri vardir Ancak birkac sutunun enkazindan baska bir sey kalmamistir Yesil Cami nin nin turbesi oldugu soylenir Onceki medresenin kemerli girisinden baska bir sey kalmamistir Sehirde 1911 de birkac yuz gerilla tarafindan bir karakol kuruldu Bu gerillalar Mezar i Serif in kenarinda da askeri destek alan Afgan Turkistan in duzenli ordularindandi Kuzeydogu tarafindaki bahceler bir kervansaray icerirdi Ki bu kervansaraylar adi verilen bir grup gorkemli chenar agacinin golgelendirdigi bahcenin bir kenarini olusturuyordu Gunumuzde BelhBir modernlestirme projesi 1934 te uygulamaya konmustur Bu kapsamda sekiz cadde yapilmis barinaklar ve carsi pazarlar insa edilmistir Modern Belh genellikle diye bilinen koyunun yununden elde edilen pamugun endustrisinin ve badem karpuz yetistiriciligi gibi tarimsal faaliyetlerin merkezidir Eski harabelerden ve yerleskelerden kalma bir dizi ilgi kaynagi olan gorulecek yerler vardir in medresesi Khwaja Nasr Parsa nin turbesi ve camisi olan Kadin sair nin kabri bu guzelce suslenmis cami Afganistan da bilinen en eski islami anittir Ve ayrica Haci Piyade ile de ilgilidir Tap e Rustam ve Takht e RustamKulturel roluBelh oradan Pers Aryanlar in Iran ve Hindistan in degisik yerlere goc ettigi ana sehirdi Birkac yuzyil Pers Aryan medeniyetinin yayilmasinda kilit sehir olarak rolunu korumustur Belh Fars dilinin ve edebiyatinin gelismesinde cok onemli bir role sahipti Fars edebiyatinin eski eserleri aslen Belh ten gelen yazarlar ve sairler tarafindan yazilmistir Bircok unlu Pers sairi Belh ten gelmistir 10 yuzyilda yasayan ve Fars siir tarihinin ilk kadin sairi olan Rabia Belhi 10 yuzyil 9 ve 10 yuzyilin sairlerinden olan 10 ve 11 yuzyil sairi Belh te dogup Belh te vefat etmistir 12 yuzyil sairi Ibni Sina 10 yuzyilin unlu filozofu ve bilim insani babasi Belh in yerlilerindendir Mevlana Celaleddin i Rumi Belh te dogup Belh te egitim gormustur 13 yuzyilVilayetin ilceleriBelh Vilayeti 15 alt ilceye ayrilmistir Bu ilceler ve ilcelere ait bilgiler asagidaki tabloda gosterilmistir Belh Vilayeti nin Ilceleri Ilce Yonetim merkezi Nufus Alan AciklamalarBelh Belh 97 055Cahar Bulak 69 975Cahar Kint 32 306Cimtal 81 311Devletabad 79 638Dihdadi Dihdadi 66 009Kaldar 17 932Hulm Hulm 49 207Kisindih 49 083 2005 te alt bolgeMarmul Marmul 9 510Mezar i Serif Mezar i Serif 375 181Nahri Sahi 38 791Solgara 85 269Sortepe 30 314Zari 42 367 2005 yilinda nden ayrilmistirKaynakca a b PDF 7 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Subat 2010 Afghanistan Geographic amp Thematic Layers 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Haziran 2011