Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Benlik; öz varlık, birini kendisi yapan şey, onu diğerlerinden ayıran temel şey, kendilik olarak farklı biçimlerde tanımlanabilen bir kavramdır. Daha genel anlamda ise benlik, özne olarak "ben"in nesne olan "ben" hakkında düşünmesi olarak ifade edilebilir.
Psikolojik açıdan benlik oldukça derin ve geniş kavramdır. Buna karşın araştırmacıların ilgisini ancak son yıllarda kazanmaya başlamıştır. Bu açıdan baktığımızda tarihçesi görece yeni denilebilmektedir. Bu benlik kavramı farklı bakış açılarından sabit ve/veya akışkan olarak tanımlanabilmektedir, bu konuda tam bir fikir birliğinin varlığından bahsetmek mümkün görünmemektedir.
Benlik çeşitleri
Benliğin tanımları farklı benlik türlerinin de açığa çıkmasına sebep olmuştur.Bunlardan bazıları , ve . Örneğin Freud'un tanımladığı İd, ego ve süperego'dan oluşan psikodinamik benlik içeriği ve dayandığı temeller bakımından bireysel bir benlik türü olarak ele alınabilir. Bunun aksine kolektif benlik ise bilişsel olarak "ben" tanımlamasını değil "biz" tanımlamasını içerir.
Kolektif benlik, sosyal psikoloji içinde oldukça yeni tanımlanmışsa da tarihsel olarak oldukça eskiye dayanmaktadır. Gustave Le Bon'un , 'ın Grup Ruhu gibi kavramsallaştırmalarında kolektif benliğin ilk izlerine rastlanmaktadır. Daha sonraki yıllarda geliştirilmiş olan sosyal kimlik yaklaşımında bireyle ilgili süreçlerin grup düzeyinde açıklanmasıyla kolektif benlik yeniden gündeme gelmiştir.
Ben veya bizden doğan bireysel ve kolektif benliğe ek olarak bu ikisinden farklı bir tanımlamaya sahip olan vardır. Buna göre benlik, insanlar arasında çoğunlukla sembolik olan etkileşimden doğmaktadır. Etkileşimin doğası gereği benliğin sürekli değişime uğrayacağı ve semboller taşıdığından ortak bir anlam içermesi gerektiği öngörülür. Sembolik etkileşimci benlik kavramı karmaşık olmasına karşın oldukça etkilidir. Bir başka kavram olan Ayna benlik ile oldukça yakından ilişkidir. Ayna benlik, benliğimizin başkalarının bizi görüşünü bilme halimizden kaynakladığını öne sürer.
Benlikle ilişkili temel kavramlar
Benlik sosyal psikoloji alanında görece yeni bir konu olmasına karşın alanda 1970'ler ile 1990'lar boyunca 31.000'den fazla çalışma yapılmış. Bu süreçte benlikle ve birbirleriyle ilişkili pek çok kavram üretilmiştir.
, bireyin kendi benliğine ilişkin tüm bilgisinin kaynağıdır. Bu kavram algı, imgelem, gibi bilişsel süreçleri içerir ve dinamik bir yapısı vardır. Benlik algısı, bireyin kendine dair pek çok bilgiden hangisine yöneleceğini ya da hangisini inkâr edeceğini, bu bilgileri nasıl işleyeceğini belirleyebilir. Benlik bilgisinin nasıl ele alındığı ve yorumlandığına dair bir başka önemli kavram ise kültürdür, kültürün benlik bilgisinde yarattığı işlev değerler benlik kurgusu olarak adlandırılmaktadır. Bu iki kavram arasındaki ilişki her ne kadar güçlü olsa da birbirleriyle aynı değillerdir. Benlik algısı daha çok kişisel yeterliliklerle ilişkili görülürken benlik kurgusu sosyokültürel bileşenleri içermektedir.
Bireyin benliğinin farkında olması olarak kısaca tanımlanabilecek Öz farkındalık iki uçta tanımlanmaktadır. İlki bireyin tıpkı bir başka nesnen,n farkında olması gibi kendisinin farkında olmasını tanımlayan nesnel öz farkındalıktır. Nesnel öz farkındalığın aktif olması durumunda olmak istenen ile olunan arasındaki uyuşma fark edilir. Bu uyuşma derecesi ne kadar yüksekse halihazırdaki benlikten memnuniyet o kadar yüksek, ne kadar düşükse benlikten memnuniyet o kadar düşük olacaktır. Nesnel öz farkındalık süreç ve sonuçları bakımından stres verici olabileceğinden her zaman tercih edilmeyebilir, bu durumda diğer uçta yer alan indirgenmiş öz farkındalığın aktif hale gelmesi öngörülür. Bir başka ihtimal ise farkındalığın olduğu gibi kalıp düşmesidir.
İnsanlar öz - saygılarının mümkün mertebe yüksek düzeyde kalmaları için çabalarlar. Bu nedenle gerekli gördükleri durumlarda insanlar sahip oldukları benlikler doğrultusunda olumlu bir izlenim elde etmek adına Öz - Sunum stratejileri izleyebilirler. Bu stratejileri izlemelerinde pek çok motivasyon (öz yükseltme, öz geliştirme, öz değerlendirme vb.) etkili olabileceği gibi süreç otomatik ya da kontrollü olarak gerçekleşebilir.
Benlik bilgisi
Benliğin ne olduğu kadar benliği oluşturan bilgilerin nerede ve nasıl saklandığı da önemli bir konudur. Bununla ilgili öne çıkan fikirlerden biri ben benlikle ilgili fikirlerin açık ya da örtük olarak içinde saklandığıdır. Şemalar kısaca bir kavramı ve onunla ilişkili bilgilerin bir arada durduğu örüntüler, bilişsel yapılar olarak tanımlanır. İnsanlar bazı alanlarda kendilerine dair daha açık seçik bir benlik şemasına sahipken bazı alanlarda bu daha kısıtlıdır.Bu ayrılıklı yapının hem avantajları hem de dezavantajları bulunmaktadır. Örneğin birey sofistike olma şemasında çok iyi ancak sportif olma benlik şemasında çok kötü olduğunu düşünüyorsa bu onun benlik şemalarının entegre olmadığı anlamına gelebilir ve sonuç olarak kendini değerlendirirken her ikisinde de ortalama düzeyde olduğunu düşünen birine göre daha olumsuz bir sonuca ulaşabilir. Öte yandan farklı benlik şemalarına sahip olmak farklı bağlamlarda avantaj haline gelebilir. Örneğin bağlamın kendisi sofistike olmayı ön plana çıkartıyorsa bireyin buna uygun benlik şemasını aktivite edebilmesi yararına olacaktır. Bu tür bir yaklaşım benliğin tek bir parça halinde, her zaman sabit olduğu görüşünden farklıdır.
Benlik bilgisinin nerede ve nasıl durduğu gibi nasıl oluştuğu da önemli bir konudur. Bunun yollarından biri içe bakarak kendini algılamaya çalışmak olabilir. Bir başka yol ise Leon Festinger'in ortaya attığı sosyal karşılaştırma teorisi bağlamında benlik bilgisini elde etmektedir. Genel anlamda bu teori bireylerin kendi bilgi, tutum, davranışlarının geçerliliğinden emin olabilmek adına nadiren nesnel kıstaslar bulabildikleri için bu bilgiyi başka insanlarla karşılaştırma yaparak elde ettikleridir. Benliklerimiz hakkında bilgi edinirken de benzer yollardan geçeriz. Eğer benliğimizin tutum ve algı ile ilgili kısmı için bilgi almaya çalışıyorsak karşılaştırma için daha çok kendimizi benzer insanları seçeriz. Örneğin hangi sanatçıyı beğendiğimizle ya da siyasi görüşümüzle ilgili bilgiye ihtiyaç duyuyorsak muhtemelen yakın çevremizde bizim gibi düşünen insanlarla fikirlerimizin uyup uymadığına bakarız. Öte yandan herhangi bir performansımızın yeterli olup olmadığını merak ediyorsak (örneğin yeterince hızlı koşup koşmadığımız) performansı bizimle benzer olana değil, bizden biraz daha düşük olana bakarız. Aslında oldukça mantıklı olarak aşağı yönde karşılaştırma yaparak daha olumlu bir benlik elde etme amacı güderiz. Tersini yani yukarı doğru karşılaştırma yapsa idik muhtemelen benlik saygımız zarar görürdü. Bunun için kendimizden daha iyi performans sergileyen insanları görmezden gelme ya da söz konusu performansı önemsizleştirmeye çalışırız. Ancak daha nadir durumlarda örneğin, çok beğendiğimizi birinden ilham almaya çabalıyorsak yukarı doğru karşılaştırma yaparak da benlik saygımızı olumlu yönde etkileyebilir.
Benliğin duyarlılığı ve tutarlılığı
Tek ve sabit bir benlik olduğuna dair görüşler olmakla birlikte taraftarları gibi benliğin tamamen bağlama bağlı olarak ortaya çıktığını savunan görüşler de vardır. Bu iki uç görüşün dışında üçüncü ve daha olumlu bir görüş de bulunmaktadır. Buna göre her insan benliğine dair temel algı, bilgi, tutum gibi bilişsel yapılara sahiptirler, bu yapılar kültür, ortam, gruplar gibi diğer faktörlerce şekillendirilir ve/veya kısa ya da uzun süreli olarak aktive edilirler.
Kültür, benlikle ilgili en fazla ele alınan kavramlardan biridir. Bu noktada daha önce bahsedilen benlik kurguları devreye girmektedir. Kısaca denebilir ki benlik kurguları benliğin kültür içindeki varyasyonlarıdır. Benlik, bireyci kültürlerde daha bağımsız biçimde şekillenirken toplulukçu kültürlerde karşılıklı bağımlı olarak şekillenecektir.
Ortama ya da kültüre duyarlı olsa da insanlar bütüncül bir benlik şemasına sahip olma konusunda ısrarcıdırlar. Bu nedenle işlevsel bir entegre benlik duygusu elde edebilmek adına çeşitli stratejiler kullanırlar. Örneğin pek çok insan yaşamını belli başlı ortamlarda geçirmeyi seçer veya benlikleri ile ilgili bilgiyi değiştirmek yerine olan biteni değişen koşullara atfederler (doğru yerde doğru davranmak gibi), son seçenek olarak da benlik bilgilerini sürekli kontrol edebilirler.
Kaynakça
- ^ . Türk Dil Kurumu. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2015.
- ^ "Oxford Dictionary". Oxford Dictionary. 23 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2015.
- ^ a b Leary, Mark R.; Tangney, June Price (2012). Handbook Of Self And İdentity (2 bas.). New York: The Guilford Press. s. 71.
- ^ Ashmore, R.D; Jussim, L (1997). Self and İdentity: Fundamental İssues. New York: Oxford University Press. s. 3 - 19.
- ^ Tesser, A; Campbell, J. Self-definition and self-evaluation maintenance. In J. Suls & A. Greenwald (Eds.), Social psychological perspectives on the self (2 bas.). Hillsdale: Erlbaum. s. 1 - 31.
- ^ a b Arslan, Serap (2006). "Farklı Soyutlama Düzeylerinde Benlik Temsilleri -I- : Bireysel Benlik ve Kolektif Benlik ya da 'Ben'lik ve 'Biz'lik". Türk Psikoloji Yazıları. 9 (18). s. 81 - 99.
Turner ve Oakes
- ^ a b c d e f Hogg, Michael A.; Vaughan, Graham M. (2014). Sosyal Psikoloji (2 bas.). Ankara: Ütopya Yayınevi. s. 130.
- ^ Gezici, Meral; Güvenç, Gülden (2003). "Çalışan Kadınların ve Ev Kadınlarının Benlik Algısı ve Benlik Kurgusu Açısından Karşılaştırılması". Türk Psikoloji Dergisi. 18 (51). s. 1 - 14.
- ^ Bayraktar, Fatih; Sayıl, Melike; Kumru, Asiye (2009). "Liseli Ergenler ve Üniversiteli Gençlerde Benlik Saygısı: Ebeveyn ve Akrana Bağlanma, Empati ve Psikolojik Uyum Değişkenlerinin Rolü". Türk Psikoloji Dergisi. 24 (63). s. 48 - 63.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Benlik oz varlik birini kendisi yapan sey onu digerlerinden ayiran temel sey kendilik olarak farkli bicimlerde tanimlanabilen bir kavramdir Daha genel anlamda ise benlik ozne olarak ben in nesne olan ben hakkinda dusunmesi olarak ifade edilebilir Psikolojik acidan benlik oldukca derin ve genis kavramdir Buna karsin arastirmacilarin ilgisini ancak son yillarda kazanmaya baslamistir Bu acidan baktigimizda tarihcesi gorece yeni denilebilmektedir Bu benlik kavrami farkli bakis acilarindan sabit ve veya akiskan olarak tanimlanabilmektedir bu konuda tam bir fikir birliginin varligindan bahsetmek mumkun gorunmemektedir Benlik cesitleriBenligin tanimlari farkli benlik turlerinin de aciga cikmasina sebep olmustur Bunlardan bazilari ve Ornegin Freud un tanimladigi Id ego ve superego dan olusan psikodinamik benlik icerigi ve dayandigi temeller bakimindan bireysel bir benlik turu olarak ele alinabilir Bunun aksine kolektif benlik ise bilissel olarak ben tanimlamasini degil biz tanimlamasini icerir Kolektif benlik sosyal psikoloji icinde oldukca yeni tanimlanmissa da tarihsel olarak oldukca eskiye dayanmaktadir Gustave Le Bon un in Grup Ruhu gibi kavramsallastirmalarinda kolektif benligin ilk izlerine rastlanmaktadir Daha sonraki yillarda gelistirilmis olan sosyal kimlik yaklasiminda bireyle ilgili sureclerin grup duzeyinde aciklanmasiyla kolektif benlik yeniden gundeme gelmistir Ben veya bizden dogan bireysel ve kolektif benlige ek olarak bu ikisinden farkli bir tanimlamaya sahip olan vardir Buna gore benlik insanlar arasinda cogunlukla sembolik olan etkilesimden dogmaktadir Etkilesimin dogasi geregi benligin surekli degisime ugrayacagi ve semboller tasidigindan ortak bir anlam icermesi gerektigi ongorulur Sembolik etkilesimci benlik kavrami karmasik olmasina karsin oldukca etkilidir Bir baska kavram olan Ayna benlik ile oldukca yakindan iliskidir Ayna benlik benligimizin baskalarinin bizi gorusunu bilme halimizden kaynakladigini one surer Benlikle iliskili temel kavramlarBenlik sosyal psikoloji alaninda gorece yeni bir konu olmasina karsin alanda 1970 ler ile 1990 lar boyunca 31 000 den fazla calisma yapilmis Bu surecte benlikle ve birbirleriyle iliskili pek cok kavram uretilmistir bireyin kendi benligine iliskin tum bilgisinin kaynagidir Bu kavram algi imgelem gibi bilissel surecleri icerir ve dinamik bir yapisi vardir Benlik algisi bireyin kendine dair pek cok bilgiden hangisine yonelecegini ya da hangisini inkar edecegini bu bilgileri nasil isleyecegini belirleyebilir Benlik bilgisinin nasil ele alindigi ve yorumlandigina dair bir baska onemli kavram ise kulturdur kulturun benlik bilgisinde yarattigi islev degerler benlik kurgusu olarak adlandirilmaktadir Bu iki kavram arasindaki iliski her ne kadar guclu olsa da birbirleriyle ayni degillerdir Benlik algisi daha cok kisisel yeterliliklerle iliskili gorulurken benlik kurgusu sosyokulturel bilesenleri icermektedir Bireyin benliginin farkinda olmasi olarak kisaca tanimlanabilecek Oz farkindalik iki ucta tanimlanmaktadir Ilki bireyin tipki bir baska nesnen n farkinda olmasi gibi kendisinin farkinda olmasini tanimlayan nesnel oz farkindaliktir Nesnel oz farkindaligin aktif olmasi durumunda olmak istenen ile olunan arasindaki uyusma fark edilir Bu uyusma derecesi ne kadar yuksekse halihazirdaki benlikten memnuniyet o kadar yuksek ne kadar dusukse benlikten memnuniyet o kadar dusuk olacaktir Nesnel oz farkindalik surec ve sonuclari bakimindan stres verici olabileceginden her zaman tercih edilmeyebilir bu durumda diger ucta yer alan indirgenmis oz farkindaligin aktif hale gelmesi ongorulur Bir baska ihtimal ise farkindaligin oldugu gibi kalip dusmesidir Insanlar oz saygilarinin mumkun mertebe yuksek duzeyde kalmalari icin cabalarlar Bu nedenle gerekli gordukleri durumlarda insanlar sahip olduklari benlikler dogrultusunda olumlu bir izlenim elde etmek adina Oz Sunum stratejileri izleyebilirler Bu stratejileri izlemelerinde pek cok motivasyon oz yukseltme oz gelistirme oz degerlendirme vb etkili olabilecegi gibi surec otomatik ya da kontrollu olarak gerceklesebilir Benlik bilgisi Benligin ne oldugu kadar benligi olusturan bilgilerin nerede ve nasil saklandigi da onemli bir konudur Bununla ilgili one cikan fikirlerden biri ben benlikle ilgili fikirlerin acik ya da ortuk olarak icinde saklandigidir Semalar kisaca bir kavrami ve onunla iliskili bilgilerin bir arada durdugu oruntuler bilissel yapilar olarak tanimlanir Insanlar bazi alanlarda kendilerine dair daha acik secik bir benlik semasina sahipken bazi alanlarda bu daha kisitlidir Bu ayrilikli yapinin hem avantajlari hem de dezavantajlari bulunmaktadir Ornegin birey sofistike olma semasinda cok iyi ancak sportif olma benlik semasinda cok kotu oldugunu dusunuyorsa bu onun benlik semalarinin entegre olmadigi anlamina gelebilir ve sonuc olarak kendini degerlendirirken her ikisinde de ortalama duzeyde oldugunu dusunen birine gore daha olumsuz bir sonuca ulasabilir Ote yandan farkli benlik semalarina sahip olmak farkli baglamlarda avantaj haline gelebilir Ornegin baglamin kendisi sofistike olmayi on plana cikartiyorsa bireyin buna uygun benlik semasini aktivite edebilmesi yararina olacaktir Bu tur bir yaklasim benligin tek bir parca halinde her zaman sabit oldugu gorusunden farklidir Benlik bilgisinin nerede ve nasil durdugu gibi nasil olustugu da onemli bir konudur Bunun yollarindan biri ice bakarak kendini algilamaya calismak olabilir Bir baska yol ise Leon Festinger in ortaya attigi sosyal karsilastirma teorisi baglaminda benlik bilgisini elde etmektedir Genel anlamda bu teori bireylerin kendi bilgi tutum davranislarinin gecerliliginden emin olabilmek adina nadiren nesnel kistaslar bulabildikleri icin bu bilgiyi baska insanlarla karsilastirma yaparak elde ettikleridir Benliklerimiz hakkinda bilgi edinirken de benzer yollardan geceriz Eger benligimizin tutum ve algi ile ilgili kismi icin bilgi almaya calisiyorsak karsilastirma icin daha cok kendimizi benzer insanlari seceriz Ornegin hangi sanatciyi begendigimizle ya da siyasi gorusumuzle ilgili bilgiye ihtiyac duyuyorsak muhtemelen yakin cevremizde bizim gibi dusunen insanlarla fikirlerimizin uyup uymadigina bakariz Ote yandan herhangi bir performansimizin yeterli olup olmadigini merak ediyorsak ornegin yeterince hizli kosup kosmadigimiz performansi bizimle benzer olana degil bizden biraz daha dusuk olana bakariz Aslinda oldukca mantikli olarak asagi yonde karsilastirma yaparak daha olumlu bir benlik elde etme amaci guderiz Tersini yani yukari dogru karsilastirma yapsa idik muhtemelen benlik saygimiz zarar gorurdu Bunun icin kendimizden daha iyi performans sergileyen insanlari gormezden gelme ya da soz konusu performansi onemsizlestirmeye calisiriz Ancak daha nadir durumlarda ornegin cok begendigimizi birinden ilham almaya cabaliyorsak yukari dogru karsilastirma yaparak da benlik saygimizi olumlu yonde etkileyebilir Benligin duyarliligi ve tutarliligiTek ve sabit bir benlik olduguna dair gorusler olmakla birlikte taraftarlari gibi benligin tamamen baglama bagli olarak ortaya ciktigini savunan gorusler de vardir Bu iki uc gorusun disinda ucuncu ve daha olumlu bir gorus de bulunmaktadir Buna gore her insan benligine dair temel algi bilgi tutum gibi bilissel yapilara sahiptirler bu yapilar kultur ortam gruplar gibi diger faktorlerce sekillendirilir ve veya kisa ya da uzun sureli olarak aktive edilirler Kultur benlikle ilgili en fazla ele alinan kavramlardan biridir Bu noktada daha once bahsedilen benlik kurgulari devreye girmektedir Kisaca denebilir ki benlik kurgulari benligin kultur icindeki varyasyonlaridir Benlik bireyci kulturlerde daha bagimsiz bicimde sekillenirken toplulukcu kulturlerde karsilikli bagimli olarak sekillenecektir Ortama ya da kulture duyarli olsa da insanlar butuncul bir benlik semasina sahip olma konusunda israrcidirlar Bu nedenle islevsel bir entegre benlik duygusu elde edebilmek adina cesitli stratejiler kullanirlar Ornegin pek cok insan yasamini belli basli ortamlarda gecirmeyi secer veya benlikleri ile ilgili bilgiyi degistirmek yerine olan biteni degisen kosullara atfederler dogru yerde dogru davranmak gibi son secenek olarak da benlik bilgilerini surekli kontrol edebilirler Kaynakca Turk Dil Kurumu 1 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Aralik 2015 Oxford Dictionary Oxford Dictionary 23 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2015 a b Leary Mark R Tangney June Price 2012 Handbook Of Self And Identity 2 bas New York The Guilford Press s 71 Ashmore R D Jussim L 1997 Self and Identity Fundamental Issues New York Oxford University Press s 3 19 Tesser A Campbell J Self definition and self evaluation maintenance In J Suls amp A Greenwald Eds Social psychological perspectives on the self 2 bas Hillsdale Erlbaum s 1 31 a b Arslan Serap 2006 Farkli Soyutlama Duzeylerinde Benlik Temsilleri I Bireysel Benlik ve Kolektif Benlik ya da Ben lik ve Biz lik Turk Psikoloji Yazilari 9 18 s 81 99 Turner ve Oakes erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim a b c d e f Hogg Michael A Vaughan Graham M 2014 Sosyal Psikoloji 2 bas Ankara Utopya Yayinevi s 130 Gezici Meral Guvenc Gulden 2003 Calisan Kadinlarin ve Ev Kadinlarinin Benlik Algisi ve Benlik Kurgusu Acisindan Karsilastirilmasi Turk Psikoloji Dergisi 18 51 s 1 14 Bayraktar Fatih Sayil Melike Kumru Asiye 2009 Liseli Ergenler ve Universiteli Genclerde Benlik Saygisi Ebeveyn ve Akrana Baglanma Empati ve Psikolojik Uyum Degiskenlerinin Rolu Turk Psikoloji Dergisi 24 63 s 48 63