Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Biyolüminesans, bazı canlı organizmaların gerçekleştirdiği, kimyasal reaksiyonlar sırasında kimyasal enerjinin ışık enerjisine dönüştürülmesi ile ışık üretilmesi ve yayılması olayına verilen isimdir.
Biyolüminesans terimi, etimolojik olarak Yunanca "bios" (yaşam) ve Latince "lumen" (ışık) kelimelerinin birleşiminden meydana gelmektedir.
Bu kimyasal reaksiyon, büyük organizmalar üzerinde yaşayan ortak yaşar organizmalar tarafından da gerçekleştirilebilir. Reaksiyonun temelindeki kimyasal bileşiğe verilen isim ise Lüsiferin'dir. Lüsiferin, Lüsiferaz enzimi tarafından oksitlendiğinde ışık üretilir ve yayılır. Bu kimyasal reaksiyon hücre içinde veya dışında meydana gelebilir. Bakterilerde ise, biyolüminesansın meydana gelmesini sağlayan genler Lux Operon isimli operon tarafından kontrol edilir.
Biyolüminesans'ın özellikleri
Biyolüminesans, soğuk ışık yayılımı olarak da adlandırılan bir çeşit lüminesanstır. Işığın %20'den azı termal radyasyona neden olur. Bu doğa olayı floresans, fosforesans veya ışıgın geri yansıtılması ile karıştırılmamalıdır.
Büyük oranda derin deniz canlıları biyolüminesans özelliğine sahiptir. Bu deniz canlıları genellikle suda en kolay yayılan dalga boyları olan mavi ve yeşil dalga boylarında ışık yayar. Daha nadir rastlanmakla beraber, kırmızı ve kızılötesi dalga boylarında ışık yayabilen deniz canlıları da gözlemlenmiştir.
Deniz canlıları dışında biyolüminesans olayı nadir bulunmakla beraber daha çeşitli renk yelpazesinde gerçekleşir. Kara biyolüminesansının en bilinen örnekleri Ateşböceği ve Yeni Zelanda parlak kurtlarıdır. Çeşitli diğer böcekler, larvalar, kurtlar, eklem bacaklılar ve mantarlarda da biyolüminesans olayı gözlemlenmiştir.
Biyolüminesans adaptasyonu
Biyolüminesans olayının dört ana evrim teorisi olduğu kabul edilir:
Kamuflaj
Bazı balık türleri ve cinsi kalamar, biyolüminesansı kamuflaj amacıyla kullanır. Orta derinlikteki sularda predatörler, avlarının gölgelerini suyun derinliklerinden bakarak tespit ederler. Bazı balıklar ise, karın bölgelerinde biyolüminesans olayı oluşturarak gölgelerini kamufle ederler.
Çekicilik
Kimi derin deniz balıkları, avlarının dikkatini çekmek için biyolüminesans kullanırlar. Örneğin Fener balığı, başından sarkan uzantı ile küçük balıkları saldırabileceği yakınlığa çeker.
Bazı canlılar ise üreme süreci için biyolüminesans kullanır. Örneğin Saint-Malo, bölgelerinde bulunan bir çeşit plankton, balıklar tarafından daha kolay görünür hale gelmek için ışık yayar. Bu ışığı tespit eden avcı balıklar tarafından yutulan planktonlar daha kolay üreyebilecekleri bir ortam olan karın bölgesine ulaşmış olurlar.
Çifleşme döneminde ateş böcekleri, karınlarından periyodik olarak yaydıkları ışık sayesinde eş bulurlar.
Uzaklaştırma
Mürekkep püskürterek kendilerini avcılardan koruyan kalamar çeşitlerine benzer bir şekilde bazı mürekkep balıkları ve kabuklular biyolüminesansı bir savunma mekanizması olarak kullanırlar. Bu canlılar tehdit altında oldukları zaman yaydıkları kimyasal bir biyolüminesans karışımı sayesinde avcıları uzaklaştırarak güvenli bir şekilde kaçmayı başarırlar.
İletişim
Biyolüminesans bakteriler arası iletişimde (quorum algılama) önemli role sahiptir. Bakteriler ve simbiyoz gerçekleştirdikleri diğer canlılar arasında iletişim sağlamak için kullanılmakla beraber, bakteri kolonilerinde de kullanıldığı düşünülmektedir.
Aydınlatma
Özellikle abisal bölgelerde yaşayan deniz canlıları tarafından kullanılır. Güneş ışığının neredeyse hiç erişemediği derinliklerde görüş alanının genişletilmesi çok önemlidir. Bu canlılar biyolüminesans olayını hem alıcı hem de verici niteliğinde kullanırlar.
Dış bağlantılar
- Edith Widder: Biyoluminesansın tuhaf ve harika dünyası 19 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - TED
- Biyolüminesans: Işıldayan Canlılar, Biyolojik Işıldama 3 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Bilim ve Teknik
- Yaşayan, Biyolojik Işık: Biyolüminesans 19 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Açık Bilim
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Biyoluminesans bazi canli organizmalarin gerceklestirdigi kimyasal reaksiyonlar sirasinda kimyasal enerjinin isik enerjisine donusturulmesi ile isik uretilmesi ve yayilmasi olayina verilen isimdir Bir denizanasinin biyoluminesans olayi Biyoluminesans terimi etimolojik olarak Yunanca bios yasam ve Latince lumen isik kelimelerinin birlesiminden meydana gelmektedir Bu kimyasal reaksiyon buyuk organizmalar uzerinde yasayan ortak yasar organizmalar tarafindan da gerceklestirilebilir Reaksiyonun temelindeki kimyasal bilesige verilen isim ise Lusiferin dir Lusiferin Lusiferaz enzimi tarafindan oksitlendiginde isik uretilir ve yayilir Bu kimyasal reaksiyon hucre icinde veya disinda meydana gelebilir Bakterilerde ise biyoluminesansin meydana gelmesini saglayan genler Lux Operon isimli operon tarafindan kontrol edilir Biyoluminesans in ozellikleriBiyoluminesans soguk isik yayilimi olarak da adlandirilan bir cesit luminesanstir Isigin 20 den azi termal radyasyona neden olur Bu doga olayi floresans fosforesans veya isigin geri yansitilmasi ile karistirilmamalidir Buyuk oranda derin deniz canlilari biyoluminesans ozelligine sahiptir Bu deniz canlilari genellikle suda en kolay yayilan dalga boylari olan mavi ve yesil dalga boylarinda isik yayar Daha nadir rastlanmakla beraber kirmizi ve kizilotesi dalga boylarinda isik yayabilen deniz canlilari da gozlemlenmistir Deniz canlilari disinda biyoluminesans olayi nadir bulunmakla beraber daha cesitli renk yelpazesinde gerceklesir Kara biyoluminesansinin en bilinen ornekleri Atesbocegi ve Yeni Zelanda parlak kurtlaridir Cesitli diger bocekler larvalar kurtlar eklem bacaklilar ve mantarlarda da biyoluminesans olayi gozlemlenmistir Biyoluminesans adaptasyonuBiyoluminesans olayinin dort ana evrim teorisi oldugu kabul edilir Kamuflaj Bazi balik turleri ve cinsi kalamar biyoluminesansi kamuflaj amaciyla kullanir Orta derinlikteki sularda predatorler avlarinin golgelerini suyun derinliklerinden bakarak tespit ederler Bazi baliklar ise karin bolgelerinde biyoluminesans olayi olusturarak golgelerini kamufle ederler Cekicilik Kimi derin deniz baliklari avlarinin dikkatini cekmek icin biyoluminesans kullanirlar Ornegin Fener baligi basindan sarkan uzanti ile kucuk baliklari saldirabilecegi yakinliga ceker Bazi canlilar ise ureme sureci icin biyoluminesans kullanir Ornegin Saint Malo bolgelerinde bulunan bir cesit plankton baliklar tarafindan daha kolay gorunur hale gelmek icin isik yayar Bu isigi tespit eden avci baliklar tarafindan yutulan planktonlar daha kolay ureyebilecekleri bir ortam olan karin bolgesine ulasmis olurlar Ciflesme doneminde ates bocekleri karinlarindan periyodik olarak yaydiklari isik sayesinde es bulurlar Uzaklastirma Murekkep puskurterek kendilerini avcilardan koruyan kalamar cesitlerine benzer bir sekilde bazi murekkep baliklari ve kabuklular biyoluminesansi bir savunma mekanizmasi olarak kullanirlar Bu canlilar tehdit altinda olduklari zaman yaydiklari kimyasal bir biyoluminesans karisimi sayesinde avcilari uzaklastirarak guvenli bir sekilde kacmayi basarirlar Iletisim Biyoluminesans bakteriler arasi iletisimde quorum algilama onemli role sahiptir Bakteriler ve simbiyoz gerceklestirdikleri diger canlilar arasinda iletisim saglamak icin kullanilmakla beraber bakteri kolonilerinde de kullanildigi dusunulmektedir Aydinlatma Ozellikle abisal bolgelerde yasayan deniz canlilari tarafindan kullanilir Gunes isiginin neredeyse hic erisemedigi derinliklerde gorus alaninin genisletilmesi cok onemlidir Bu canlilar biyoluminesans olayini hem alici hem de verici niteliginde kullanirlar Dis baglantilarEdith Widder Biyoluminesansin tuhaf ve harika dunyasi 19 Kasim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde TED Biyoluminesans Isildayan Canlilar Biyolojik Isildama 3 Eylul 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bilim ve Teknik Yasayan Biyolojik Isik Biyoluminesans 19 Kasim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Acik Bilim