Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Evcil yak (Bos grunniens) uzun kıllı olan evcil hayvanlar arasındadır ve Himalaya bölgesi boyunca yani Hindistan Yarımadası'nda, Tibet Platosu, Kuzey Myanmar, Yunnan, Siçuan ve bilindiği kadarıyla daha kuzey bölgeler olan Moğolistan ve Sibirya'da yaşamaktadır. Yabani yak (Bos mutus) soyundan gelir. Tibetçede yak kelimesi sadece türün erkeğini tanımlamakta kullanılır, dişiler nak veya dri olarak adlandırılır. Buna rağmen birçok dilde yak iki cinsiyet için kullanılmaktadır.
| Evcil yak | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||
| Evcil hayvan | |||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Bos grunniens Linnaeus, 1766 | |||||||||||||||||
Taksonomi
Yaklar, Bos cinsine aittir ve bu nedenle sığırlarla (Bos primigenius türleri) akrabadır. Yakların evrimsel tarihini belirlemek için mitokondriyal DNA analizleri sonuca bağlanamamıştır.
Yak, sığırlardan bir ila beş milyon yıl önce herhangi bir noktada ayrılmış olabilir ve bu cinsin diğer üyelerine kıyasla bizonla daha yakından ilişkili olabileceği yönünde bazı hipotezler öne sürülmektedir. Rusya'nın doğusunda, Bos baikalensis gibi yak'ın görünür yakın fosil akrabaları bulundu ve bu, modern Amerikan bizonunun yak benzeri atalarının Amerika'ya girebileceği olası bir yol önermektedir.
Tür, ilk olarak 1766'da Linnaeus tarafından Bos grunniens ("homurdanan öküz") olarak tanımlanmıştı, ancak bu adın genel olarak hayvanın yalnızca evcilleştirilmiş biçimine atıfta bulunduğu düşünülmektedir, Bos mutus ("sessiz öküz") vahşi türler için tercih edilen isimdir. Bazı yazarlar yabani yakı hâlâ bir alt tür, Bos grunniens mutus olarak görse de, ICZN 2003 yılındaBos mutus adının yabani yaklar için kullanılmasına izin veren resmî bir karar verdi ve bu artık daha yaygın bir kullanımdır.
Yabani yak'ın Bos grunniens'in bir alt türü olarak kabul edildiği durumlar dışında, yak'ın tanınmış bir alt türü yoktur.
Fiziksel özellikler
Yaklar, iri cüsseli, sağlam bacaklı, yuvarlak, yivli toynakları ve karnından aşağıya doğru sarkan aşırı yoğun ve uzun kürklü, ağır yapılı hayvanlardır. Yabani yaklar genellikle koyu renkte, siyahımsı kahverengiye değişen renkte iken, evcil yaklar genellikle kızıl kahverengi ve kremsi lekelere sahip olarak renkleri oldukça değişken olabilir. Küçük kulakları ve geniş alınları vardır, boynuzları genellikle koyu renktedir. Erkeklerde (boğalarda), boynuzlar [genellikle 48 ila 99 santimetre (19 ila 39 in) uzunluğunda] başın yanlarından dışarı doğru uzanır ve sonra öne doğru kıvrılır. Dişilerin (ineklerin) boynuzları daha küçüktür [sadece 27 ila 64 santimetre (11 ila 25 in) uzunluğunda] ve daha kalkık bir şekle sahiptir. Erkeklerde daha büyük ve daha belirgin olmasına rağmen, her iki cinsiyette de omuzların üzerinde belirgin bir kamburluk olan kısa bir boyun vardır. Erkekler, 350 ila 585 kilogram (772 ila 1.290 lb) kütlesindedir dişilerin 225 ila 255 kilogram (496 ila 562 lb) aralığında değişir. Yabani yaklar önemli ölçüde daha ağır olabilir, boğalar 1.000 kilogram (2.200 lb) . Cinsine bağlı olarak, evcil yak erkekleri 111-138 santimetre (44-54 in), dişiler 105-117 santimetre (41-46 in) omuz yükseliğine sahiptir.
Her iki cinsiyette de uzun tüylü saçları vardır ve göğüs, yanlar ve kalçaları soğuktan izole etmek için yoğun yünlü bir astar içerir. Özellikle boğalarda bu, yere kadar ulaşabilen uzun bir "etek" oluşturabilir. Kuyruk, sığır veya bizonun kuyrukları gibi püsküllü olmaktan çok uzundur ve atınki ile yakınlık gösterir. Evcil yaklar çok çeşitli kürk renklerine sahiptir ve bazı bireyler beyaz, gri, kahverengi, kara veya benekli olabilir . Dişilerde meme, erkeklerde skrotum soğuğa karşı koruma olarak küçük ve tüylüdür. Dişilerin dört meme başı vardır.
Yakların, sığırların karakteristik alçalma sesini çıkardıkları bilinmemektedir, ancak hem vahşi hem de evcil yaklar homurdanma ve ciyaklama davranışını gösterdiği bilinmektedir. Bu da yerli yak varyantı Bos grunniens'in (homurdanan boğa) bilimsel adına ilham kaynağı olmuştur. Nikolay Przhevalsky, vahşi varyantı Bos mutus (sessiz boğa) olarak adlandırdı ve hiç ses çıkarmadığına inanmaktaydı, ama hayvan gerçekte ses çıkarmaktadır.
Fizyoloji
Yak fizyolojisi, yüksek rakımlara düşük rakımlarda bulunan sığırlardan daha büyük akciğerlere ve kalbe sahip olmanın yanı sıra, fetal hemoglobinin yaşam boyu kalıcılığı nedeniyle iyi adapte olmuştur, Tersine, yaklar daha düşük rakımlarda gelişmekte sorun yaşar, 15 °C (59 °F) üzerinde ısı kaybından muzdariptir. Soğuğa daha fazla adaptasyon, kalın bir deri altı yağ tabakası ve neredeyse tamamen ter bezlerinin eksikliğini beraberinde getirir.
Yerli sığır ile karşılaştırıldığında, rumende, göre alışılmamış derecede büyüktür. Bu muhtemelen bir seferde daha yüksek miktarda düşük kaliteli gıda tüketmelerine ve daha fazla besin elde etmek için daha uzun süre fermente etmelerine olanak tanır. Yak, günlük vücut ağırlığının %1'ine eşdeğer miktarda besin tüketirken, sığırların dengeyi korumak için %3'e ihtiyacı vardır.
Üreme ve yaşam döngüsü
Yaklar, ortam şartlarına bağlı olarak genellikle temmuz ve eylül ayları arasında çiftleşir. Yılın geri kalanında pek çok boğa, küçük bekâr gruplar halinde büyük sürülerden uzaklaşır, ancak östrus yaklaştıkça agresifleşir ve egemenlik kurmak için düzenli olarak birbirleriyle savaşırlar. Şiddet içermeyen tehdit gösterilerine ek olarak, böğürüp boynuzlarıyla yeri kazıyarak, boğa yakları da daha doğrudan rekabet eder; kafaları aşağı indirilmiş veya boynuzlarıyla vuruşarak birbirlerine tekrar tekrar saldırırlar. Bizon gibi, ancak sığırların aksine, erkekler kızgınlık döneminde kuru toprakta yuvarlanır, sıklıkla idrar veya dışkı ile koku lekeleri bırakır. Dişiler östrusa yılda dört kereye kadar girmesine karşın her döngüde sadece birkaç saat kabul vardır.
Gebelik 257 ile 270 gün arasında sürer böylece mayıs ve haziran ayları arasında doğan tek bir buzağıyla sonuçlanır. İnek doğum yapmak için tenha bir yer bulur, ancak buzağı doğumdan sonra yaklaşık on dakika içinde yürüyebilir ve çift, kısa süre sonra sürüye yeniden katılır. Hem vahşi hem de evcil formdaki dişiler tipik olarak her iki yılda bir doğum yaparlar ancak sürekli besin verilmesiyle daha sık doğumlar mümkündür.
Buzağılar bir yılda sütten kesilir ve kısa bir süre sonra bağımsız hâlde yaşamaya başlar. Yabani buzağılar başlangıçta kahverengidir ve ancak sonrasında daha koyu yetişkin tüyleri geliştirir. Dişiler genellikle ilk kez üç ya da dört yaşında doğum yapar ve yaklaşık altı yaşında üreme uygunluklarının zirvesine ulaşırlar. Yaklar, evcilleştirme veya esaret altında yirmi yıldan fazla yaşayabilir ancak bunun vahşi doğada biraz daha kısa olması muhtemeldir.
İnsanlarla olan ilişkisi
Evcilleştirilmiş yaklardan, öncelikle sütleri, lifleri ve etleri için ve yük hayvanı olarak binlerce yıldır yararlanılmıştır. Kurutulmuş dışkıları, Tibet'in her yerinde yakıt olarak kullanılır, genellikle yüksek ve ağaçsız Tibet Platosu'nda bulunan yegâne yakıttır. Yaklar, yerel çiftçiler ve tüccarların yanı sıra dağcılık ve dağ yürüyüş gezileri için mal taşımada kullanılır.Saban çekmek için de kullanılırlar. Yak'ın sütünden genellikle Tibet ve Nepal dillerinde chhurpi denilen ve Moğolistan'da byaslag adı verilen bir peynir yapılır. Yak sütünden üretilen tereyağı, Tibetlilerin çok miktarlarda tükettikleri bir bileşenidir ve ayrıca dinî bayramlarda inşa edilen tereyağı heykellerindeki lambalarda da kullanılır.
Hayvancılık araştırması
Hindistan hükûmeti, 1989 yılında yak yetiştiriciliği üzerine araştırma yapmaya yönelik bir merkez olan ICAR-Yak Ulusal Araştırma Merkezi'ni kurmuştur. Dirang, Arunaçal Pradeş'te bulunur 2.750 metre (9.020 ft) yükseklikte bir yak çiftliği (9,020 MSL'nin üzerinde.
Yak sporları
Tibet ve Karakurum'un bazı bölgelerinde yak yarışları, geleneksel festivallerde bir eğlence biçimidir ve kültürlerinin önemli bir parçası olarak kabul edilir. Daha yakın zamanlarda, yak kayağı veya yak polosu gibi evcil yaklarla oynanan sporlar, Gilgit-Baltistan, Pakistan da dâhil olmak üzere Orta Asya ülkelerinde turist çekmektedir.[]
Fotoğraf galerisi
-
![image]()
Manali, Himaçel Pradeş, Hindistan'da binilmek üzere eyerlenen yaklar -
![image]()
, Siçuan, Çin'deki Litang manastırında sürü yak treni -
![image]()
Tibet'te tarlaları süren yaklar -
![image]()
Nepal'de yerli yak -
![image]()
Gilgit-Baltistan, Pakistan'daki yaklar -
![image]()
Mao County, Çin'deki yerli yak
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Uluslararası Yak Derneği (İYAK) 4 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- FAO arşivlerinde Yak ırkları hakkında makale 30 Aralık 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Yaklar: Tibet'in Resmi Hayvanı 31 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ "Yabani yak - Vikipedi". 19 Nisan 2021. 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2021.
- ^ Guo, S. (2006). "Taxonomic placement and origin of yaks: implications from analyses of mtDNA D-loop fragment sequences". Acta Theriologica Sinica. 26 (4): 325-330. 4 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Nisan 2021.
- ^ a b c d e f g Leslie, D.M. (2009). "Bos grunniens and Bos mutus (Artiodactyla: Bovidae)". Mammalian Species. 836: 1-17. doi:10.1644/836.1.
- ^ International Commission on Zoological Nomenclature (2003). "Opinion 2027. Usage of 17 specific names based on wild species which are predated by or contemporary with those based on domestic animals (Lepidoptera, Osteichthyes, Mammalia): conserved". Bulletin of Zoological Nomenclature. 60: 81-84. 9 Haziran 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Nisan 2021.
- ^ Gentry (2004). "The naming of wild animal species and their domestic derivatives". Journal of Archaeological Science. 31 (5): 645. doi:10.1016/j.jas.2003.10.006.
- ^ Buchholtz, C. (1990). True Cattle (Genus Bos). pp. 386–397 in S. Parker, ed. Grzimek's Encyclopedia of Mammals, Volume 5. New York: McGraw-Hill Publishing Company. (quoted in Oliphant, M. (2003). Bos grunniens (On-line), Animal Diversity Web. Accessed 4 April 2009 15 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .)
- ^ . FAO. 30 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2017.
- ^ . fao.org. 30 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2017.
- ^ a b c Wiener, Gerald; Jianlin, Han; Ruijun, Long (2003). "4 The Yak in Relation to Its Environment" 1 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Yak, Second Edition. Bangkok: Regional Office for Asia and the Pacific Food and Agriculture Organization of the United Nations, . Accessed 8 August 2008.
- ^ Sarkar (1999). "Fetal Haemoglobin in Pregnant Yaks (Poephagus grunniens L.)". The Veterinary Journal. 158 (1): 68-70. doi:10.1053/tvjl.1999.0361. (PMID) 10409419.
- ^ Yak 25 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Animal genetics training resources version II: Breed Information. Adopted from: Bonnemaire, J. "Yak". In: Mason, Ian L. (ed). (1984). Evolution of Domesticated Animals. London: Longman, pp. 39–45. . Accessed 8 August 2008.
- ^ Sarkar, M. (2005). "Timing of ovulation in relation to onset of estrus and LH peak in yak (Poephagus grunniens L.)". Animal Reproduction Science. 86 (4): 353-362. doi:10.1016/j.anireprosci.2004.08.005. (PMID) 15766812.
- ^ Zi, X.D. (2003). "Reproduction in female yaks (Bos grunniens) and opportunities for improvement". Theriogenology. 59 (5–6): 1303-1312. doi:10.1016/S0093-691X(02)01172-X. (PMID) 12527077.
- ^ Golden Book Encyclopedia, Vol. 16 p. 1505b. Rockefeller Center, NY: (1959).
- ^ (PDF). 9 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Tibet and Tibetan Foods 1 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Flavorandfortune.com. Retrieved on 2012-12-19.
- ^ Yaks, butter & lamps in Tibet 27 Şubat 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., webexhibits.org
- ^ . 7 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Evcil yak Bos grunniens uzun killi olan evcil hayvanlar arasindadir ve Himalaya bolgesi boyunca yani Hindistan Yarimadasi nda Tibet Platosu Kuzey Myanmar Yunnan Sicuan ve bilindigi kadariyla daha kuzey bolgeler olan Mogolistan ve Sibirya da yasamaktadir Yabani yak Bos mutus soyundan gelir Tibetcede yak kelimesi sadece turun erkegini tanimlamakta kullanilir disiler nak veya dri olarak adlandirilir Buna ragmen bircok dilde yak iki cinsiyet icin kullanilmaktadir Evcil yakHimalaya daglarinda Nepal yaki Korunma durumuEvcil hayvanBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif MammaliaTakim ArtiodactylaFamilya BovidaeOymak Cins Tur B grunniensIkili adlandirmaBos grunniensLinnaeus 1766TaksonomiBronz yak Yuan hanedani Yaklar Bos cinsine aittir ve bu nedenle sigirlarla Bos primigenius turleri akrabadir Yaklarin evrimsel tarihini belirlemek icin mitokondriyal DNA analizleri sonuca baglanamamistir Yak sigirlardan bir ila bes milyon yil once herhangi bir noktada ayrilmis olabilir ve bu cinsin diger uyelerine kiyasla bizonla daha yakindan iliskili olabilecegi yonunde bazi hipotezler one surulmektedir Rusya nin dogusunda Bos baikalensis gibi yak in gorunur yakin fosil akrabalari bulundu ve bu modern Amerikan bizonunun yak benzeri atalarinin Amerika ya girebilecegi olasi bir yol onermektedir Tur ilk olarak 1766 da Linnaeus tarafindan Bos grunniens homurdanan okuz olarak tanimlanmisti ancak bu adin genel olarak hayvanin yalnizca evcillestirilmis bicimine atifta bulundugu dusunulmektedir Bos mutus sessiz okuz vahsi turler icin tercih edilen isimdir Bazi yazarlar yabani yaki hala bir alt tur Bos grunniens mutus olarak gorse de ICZN 2003 yilindaBos mutus adinin yabani yaklar icin kullanilmasina izin veren resmi bir karar verdi ve bu artik daha yaygin bir kullanimdir Yabani yak in Bos grunniens in bir alt turu olarak kabul edildigi durumlar disinda yak in taninmis bir alt turu yoktur Fiziksel ozelliklerYamdrok Golu nde evcil bir yak Yaklar iri cusseli saglam bacakli yuvarlak yivli toynaklari ve karnindan asagiya dogru sarkan asiri yogun ve uzun kurklu agir yapili hayvanlardir Yabani yaklar genellikle koyu renkte siyahimsi kahverengiye degisen renkte iken evcil yaklar genellikle kizil kahverengi ve kremsi lekelere sahip olarak renkleri oldukca degisken olabilir Kucuk kulaklari ve genis alinlari vardir boynuzlari genellikle koyu renktedir Erkeklerde bogalarda boynuzlar genellikle 48 ila 99 santimetre 19 ila 39 in uzunlugunda basin yanlarindan disari dogru uzanir ve sonra one dogru kivrilir Disilerin ineklerin boynuzlari daha kucuktur sadece 27 ila 64 santimetre 11 ila 25 in uzunlugunda ve daha kalkik bir sekle sahiptir Erkeklerde daha buyuk ve daha belirgin olmasina ragmen her iki cinsiyette de omuzlarin uzerinde belirgin bir kamburluk olan kisa bir boyun vardir Erkekler 350 ila 585 kilogram 772 ila 1 290 lb kutlesindedir disilerin 225 ila 255 kilogram 496 ila 562 lb araliginda degisir Yabani yaklar onemli olcude daha agir olabilir bogalar 1 000 kilogram 2 200 lb Cinsine bagli olarak evcil yak erkekleri 111 138 santimetre 44 54 in disiler 105 117 santimetre 41 46 in omuz yukseligine sahiptir Her iki cinsiyette de uzun tuylu saclari vardir ve gogus yanlar ve kalcalari soguktan izole etmek icin yogun yunlu bir astar icerir Ozellikle bogalarda bu yere kadar ulasabilen uzun bir etek olusturabilir Kuyruk sigir veya bizonun kuyruklari gibi puskullu olmaktan cok uzundur ve atinki ile yakinlik gosterir Evcil yaklar cok cesitli kurk renklerine sahiptir ve bazi bireyler beyaz gri kahverengi kara veya benekli olabilir Disilerde meme erkeklerde skrotum soguga karsi koruma olarak kucuk ve tuyludur Disilerin dort meme basi vardir Tsomgo Golu Sikkim yakinlarinda yak binicisi 3700 m Yaklarin sigirlarin karakteristik alcalma sesini cikardiklari bilinmemektedir ancak hem vahsi hem de evcil yaklar homurdanma ve ciyaklama davranisini gosterdigi bilinmektedir Bu da yerli yak varyanti Bos grunniens in homurdanan boga bilimsel adina ilham kaynagi olmustur Nikolay Przhevalsky vahsi varyanti Bos mutus sessiz boga olarak adlandirdi ve hic ses cikarmadigina inanmaktaydi ama hayvan gercekte ses cikarmaktadir Fizyoloji Yak fizyolojisi yuksek rakimlara dusuk rakimlarda bulunan sigirlardan daha buyuk akcigerlere ve kalbe sahip olmanin yani sira fetal hemoglobinin yasam boyu kaliciligi nedeniyle iyi adapte olmustur Tersine yaklar daha dusuk rakimlarda gelismekte sorun yasar 15 C 59 F uzerinde isi kaybindan muzdariptir Soguga daha fazla adaptasyon kalin bir deri alti yag tabakasi ve neredeyse tamamen ter bezlerinin eksikligini beraberinde getirir Yerli sigir ile karsilastirildiginda rumende gore alisilmamis derecede buyuktur Bu muhtemelen bir seferde daha yuksek miktarda dusuk kaliteli gida tuketmelerine ve daha fazla besin elde etmek icin daha uzun sure fermente etmelerine olanak tanir Yak gunluk vucut agirliginin 1 ine esdeger miktarda besin tuketirken sigirlarin dengeyi korumak icin 3 e ihtiyaci vardir Ureme ve yasam dongusuOn gunluk yak Yaklar ortam sartlarina bagli olarak genellikle temmuz ve eylul aylari arasinda ciftlesir Yilin geri kalaninda pek cok boga kucuk bekar gruplar halinde buyuk surulerden uzaklasir ancak ostrus yaklastikca agresiflesir ve egemenlik kurmak icin duzenli olarak birbirleriyle savasirlar Siddet icermeyen tehdit gosterilerine ek olarak bogurup boynuzlariyla yeri kaziyarak boga yaklari da daha dogrudan rekabet eder kafalari asagi indirilmis veya boynuzlariyla vurusarak birbirlerine tekrar tekrar saldirirlar Bizon gibi ancak sigirlarin aksine erkekler kizginlik doneminde kuru toprakta yuvarlanir siklikla idrar veya diski ile koku lekeleri birakir Disiler ostrusa yilda dort kereye kadar girmesine karsin her dongude sadece birkac saat kabul vardir Gebelik 257 ile 270 gun arasinda surer boylece mayis ve haziran aylari arasinda dogan tek bir buzagiyla sonuclanir Inek dogum yapmak icin tenha bir yer bulur ancak buzagi dogumdan sonra yaklasik on dakika icinde yuruyebilir ve cift kisa sure sonra suruye yeniden katilir Hem vahsi hem de evcil formdaki disiler tipik olarak her iki yilda bir dogum yaparlar ancak surekli besin verilmesiyle daha sik dogumlar mumkundur Buzagilar bir yilda sutten kesilir ve kisa bir sure sonra bagimsiz halde yasamaya baslar Yabani buzagilar baslangicta kahverengidir ve ancak sonrasinda daha koyu yetiskin tuyleri gelistirir Disiler genellikle ilk kez uc ya da dort yasinda dogum yapar ve yaklasik alti yasinda ureme uygunluklarinin zirvesine ulasirlar Yaklar evcillestirme veya esaret altinda yirmi yildan fazla yasayabilir ancak bunun vahsi dogada biraz daha kisa olmasi muhtemeldir Insanlarla olan iliskisiEvcillestirilmis yaklardan oncelikle sutleri lifleri ve etleri icin ve yuk hayvani olarak binlerce yildir yararlanilmistir Kurutulmus diskilari Tibet in her yerinde yakit olarak kullanilir genellikle yuksek ve agacsiz Tibet Platosu nda bulunan yegane yakittir Yaklar yerel ciftciler ve tuccarlarin yani sira dagcilik ve dag yuruyus gezileri icin mal tasimada kullanilir Saban cekmek icin de kullanilirlar Yak in sutunden genellikle Tibet ve Nepal dillerinde chhurpi denilen ve Mogolistan da byaslag adi verilen bir peynir yapilir Yak sutunden uretilen tereyagi Tibetlilerin cok miktarlarda tukettikleri bir bilesenidir ve ayrica dini bayramlarda insa edilen tereyagi heykellerindeki lambalarda da kullanilir Yak yarisiHayvancilik arastirmasi Hindistan hukumeti 1989 yilinda yak yetistiriciligi uzerine arastirma yapmaya yonelik bir merkez olan ICAR Yak Ulusal Arastirma Merkezi ni kurmustur Dirang Arunacal Prades te bulunur 2 750 metre 9 020 ft yukseklikte bir yak ciftligi 9 020 MSL nin uzerinde Yak sporlari Tibet ve Karakurum un bazi bolgelerinde yak yarislari geleneksel festivallerde bir eglence bicimidir ve kulturlerinin onemli bir parcasi olarak kabul edilir Daha yakin zamanlarda yak kayagi veya yak polosu gibi evcil yaklarla oynanan sporlar Gilgit Baltistan Pakistan da dahil olmak uzere Orta Asya ulkelerinde turist cekmektedir kaynak belirtilmeli Fotograf galerisiManali Himacel Prades Hindistan da binilmek uzere eyerlenen yaklar Sicuan Cin deki Litang manastirinda suru yak treni Tibet te tarlalari suren yaklar Nepal de yerli yak Gilgit Baltistan Pakistan daki yaklar Mao County Cin deki yerli yakAyrica bakinizBos mutusDis baglantilarUluslararasi Yak Dernegi IYAK 4 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde FAO arsivlerinde Yak irklari hakkinda makale 30 Aralik 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yaklar Tibet in Resmi Hayvani 31 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca Yabani yak Vikipedi 19 Nisan 2021 8 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Nisan 2021 Guo S 2006 Taxonomic placement and origin of yaks implications from analyses of mtDNA D loop fragment sequences Acta Theriologica Sinica 26 4 325 330 4 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Nisan 2021 a b c d e f g Leslie D M 2009 Bos grunniens and Bos mutus Artiodactyla Bovidae Mammalian Species 836 1 17 doi 10 1644 836 1 International Commission on Zoological Nomenclature 2003 Opinion 2027 Usage of 17 specific names based on wild species which are predated by or contemporary with those based on domestic animals Lepidoptera Osteichthyes Mammalia conserved Bulletin of Zoological Nomenclature 60 81 84 9 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Nisan 2021 Gentry 2004 The naming of wild animal species and their domestic derivatives Journal of Archaeological Science 31 5 645 doi 10 1016 j jas 2003 10 006 Buchholtz C 1990 True Cattle Genus Bos pp 386 397 in S Parker ed Grzimek s Encyclopedia of Mammals Volume 5 New York McGraw Hill Publishing Company quoted in Oliphant M 2003 Bos grunniens On line Animal Diversity Web Accessed 4 April 2009 15 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde FAO 30 Aralik 2003 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2017 fao org 30 Aralik 2003 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2017 a b c Wiener Gerald Jianlin Han Ruijun Long 2003 4 The Yak in Relation to Its Environment 1 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Yak Second Edition Bangkok Regional Office for Asia and the Pacific Food and Agriculture Organization of the United Nations 92 5 104965 3 Accessed 8 August 2008 Sarkar 1999 Fetal Haemoglobin in Pregnant Yaks Poephagus grunniens L The Veterinary Journal 158 1 68 70 doi 10 1053 tvjl 1999 0361 PMID 10409419 Yak 25 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Animal genetics training resources version II Breed Information Adopted from Bonnemaire J Yak In Mason Ian L ed 1984 Evolution of Domesticated Animals London Longman pp 39 45 0 582 46046 8 Accessed 8 August 2008 Sarkar M 2005 Timing of ovulation in relation to onset of estrus and LH peak in yak Poephagus grunniens L Animal Reproduction Science 86 4 353 362 doi 10 1016 j anireprosci 2004 08 005 PMID 15766812 Zi X D 2003 Reproduction in female yaks Bos grunniens and opportunities for improvement Theriogenology 59 5 6 1303 1312 doi 10 1016 S0093 691X 02 01172 X PMID 12527077 Golden Book Encyclopedia Vol 16 p 1505b Rockefeller Center NY 1959 PDF 9 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Tibet and Tibetan Foods 1 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Flavorandfortune com Retrieved on 2012 12 19 Yaks butter amp lamps in Tibet 27 Subat 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde webexhibits org 7 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi