Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bulaşıcı hastalıkların yok edilmesi (eradikasyon), bir bulaşıcı hastalığın küresel konak popülasyondaki prevalansının sıfıra indirilmesidir.
Şimdiye kadar iki bulaşıcı hastalık başarıyla ortadan kaldırılmıştır: insanlarda çiçek hastalığı ve geviş getiren hayvanlarda sığır vebası. İnsan hastalıkları olan çocuk felci, frambezi, drakunkuliyaz (Gine solucanı) ve sıtmayı hedef alan devam eden dört eradikasyon programı da vardır. (2008 itibarıyla) Carter Center Uluslararası Hastalıkların Ortadan Kaldırılması Görev Gücü tarafından mevcut teknoloji ile potansiyel olarak ortadan kaldırılabilir beş bulaşıcı hastalık daha tespit edilmiştir. Bu hastalıklar kızamık, kabakulak, kızamıkçık, lenfatik filaryaz (fil hastalığı) ve sistiserkoz'dur (domuz tenyası).
Hastalık eradikasyonu kavramı bazen bölgesel bir popülasyonda bulaşıcı bir hastalığın prevalansının sıfıra indirilmesi veya küresel prevalansın ihmal edilebilir bir miktara indirilmesi anlamına gelen hastalık ile karıştırılmaktadır. Bu durum "eradikasyon" teriminin, özellikle HIV ve bu tür tedavilerin arandığı bazı diğer virüsler bağlamında belirli bir patojenin bir kişiden tamamen yok edilmesi (bir enfeksiyonun temizlenmesi olarak da bilinir) atıfta bulunmak için kullanılmasından kaynaklanır.
Patojenik bir organizmanın (en azından potansiyel olarak) yok edilebilir olup olmadığını hem biyolojik hem de teknik özellikler belirlediğinden bulaşıcı hastalıkların eradikasyon amacıyla hedeflenmesi dar kriterlere dayanmaktadır. Hedeflenen patojen önemli bir insan dışı (veya insana bağımlı olmayan) rezervuara sahip olmamalıdır (veya hayvan hastalıkları söz konusu olduğunda, enfeksiyon rezervuarı, sığır vebasında olduğu gibi kolayca tanımlanabilir bir tür olmalıdır). Bu durum yaşam döngüsünün ve patojenin bulaşmasının yeterince anlaşılmasını gerektirir. Bulaşmayı durdurmak için etkili ve pratik bir müdahale (aşı veya antibiyotik gibi) mevcut olmalıdır. Aşılama öncesi dönemde kızamık üzerine yapılan çalışmalar, kritik topluluk büyüklüğü kavramına (altında bir patojenin dolaşımının durduğu minimum nüfus boyutu) yol açtı. Bir eradikasyon kampanyası başlatılmadan önce aşılama programlarının kullanılması duyarlı nüfusu azaltabilir. Eradike edilecek hastalık açıkça tanımlanabilir olmalı ve doğru bir teşhis aracı bulunmalıdır. Toplumsal ve siyasi destek ve bağlılığın yanı sıra ekonomik kaygılar da eradikasyon başarısını belirleyen diğer önemli faktörlerdir.
Yok edilmiş hastalıklar
Şimdiye kadar, yalnızca iki hastalık başarılı bir şekilde ortadan kaldırılmıştır; biri özellikle insanları (çiçek hastalığı) ve diğeri sığırları (sığır vebası) etkiler.
Çiçek hastalığı
Çiçek hastalığı, kasıtlı müdahale ile ortadan kaldırılan ilk ve şimdiye kadar tek bulaşıcı insan hastalığıdır. 1798'de Edward Jenner, inek çiçeği lezyonlarından elde edilen materyalle insanlara aşılamanın koruyucu etkisini gösterdiğinde etkili bir aşı bulunan ilk hastalık olmuştur.
Çiçek hastalığının (variola) iki klinik çeşidi vardır: yüzde 40'a varan ölüm oranıyla variola major ve yüzde birden az ölüm oranıyla alastrim olarak da bilinen variola minör. Doğal olarak meydana gelen son variola major vakası Ekim 1975'te Bangladeş'te teşhis edildi. Doğal olarak meydana gelen son çiçek hastalığı (variola minor) vakası 26 Ekim 1977'de Somali'nin Merca Bölgesi'ndeki Ali Maow Maalin'de teşhis edildi. Bu vakanın kaynağı yakındaki Kurtunwarey semtindeki bir salgındı. Bu salgında 211 temaslının tamamı izlendi yeniden aşılandı ve gözetim altında tutuldu.
Ulusal kayıtların iki yıllık ayrıntılı analizinden sonra, çiçek hastalığının küresel olarak yok edilmesi, 9 Aralık 1979'da klinisyenler ve tıp bilim insanlarından oluşan uluslararası bir komisyon tarafından onaylandı ve 8 Mayıs 1980'de Dünya Sağlık Örgütü Genel Kurulu tarafından kabul edildi. Bununla birlikte, çiçek hastalığı virüsünün ABD ve Rusya'daki laboratuvarlarda saklanmaya devam etmesine ilişkin devam eden bir tartışma vardır. Çünkü virüsün herhangi bir kazara veya kasıtlı olarak salınması, çiçek hastalığına karşı aşıların durdurulması nedeniyle 1980'lerin sonlarından bu yana doğan insanlarda yeni bir salgın yaratabilir.[]
Sığır vebası
20. yüzyılda, sığırları ve diğer geviş getirenleri enfekte eden ve kızamıkla aynı aileye ait olan viral bir hastalık olan sığır vebasını, öncelikle canlı zayıflatılmış bir aşı kullanarak yok etmek için bir dizi kampanya yapıldı. Nihai başarılı kampanya, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü tarafından yönetildi. 14 Ekim 2010'da dokuz yıldır hiçbir teşhis konulmamasıyla Gıda ve Tarım Örgütü hastalığın tamamen ortadan kaldırıldığını ilan etti. Böylelikle hastalık insan teşebbüsleri tarafından ortadan kaldırılan ilk (ve şimdiye kadar tek) çiftlik hayvanı hastalığı haline geldi.
Ayrıca bakınız
- İhmal Edilen Hastalıklar İçin İlaç Girişimi
- Küreselleşme ve hastalık
- İhmal Edilen Tropik Hastalıklara İlişkin Kigali Deklarasyonu
- Amerika Birleşik Devletleri'nden elenen hastalıkların listesi
- İhmal edilen tropikal hastalıklar
- Planlı yok oluş
- Sanitasyon
- Tüberküloz eliminasyonu
Açıklayıcı notlar
Kaynakça
- ^ "The principles of disease elimination and eradication". Bulletin of the World Health Organization. 76 Suppl 2 (S2): 22-5. 1998. (PMC) 2305684 $2. (PMID) 10063669.
- ^ (PDF). Cartercenter.org. 26 Ekim 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2011.
- ^ "Measles periodicity and community size". J. R. Stat. Soc. Ser. A (120): 48-70. 1957.
- ^ Dowdle, Walter; Cochi, Stephen L (editors) (2011). Disease Eradication in the 21st Century. Implications for Global Health. The MIT Press, Cambridge, MA
- ^ "Free, at last! The progress of new disease eradication campaigns for Guinea worm disease and polio, and the prospect of tackling other diseases". EMBO Reports. 10 (3): 215-21. March 2009. doi:10.1038/embor.2009.19. (PMC) 2658554 $2. (PMID) 19255577.
- ^ a b c Smallpox and its Eradication. Cenevre: World Health Organization. 1988. ISBN .
- ^ a b "UN 'confident' disease has been wiped out". BBC News. 14 Ekim 2010. 3 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ekim 2010.
- ^ Centers for Disease Control and Prevention (24 Ekim 1997). "Smallpox Surveillance -- Worldwide". Morbidity and Mortality Weekly Report. 46 (42): 990-994. (PMID) 9380014. 23 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Nisan 2023.
- ^ . cdc.gov. 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Edward Jenner's Inquiry; a bicentenary analysis". Vaccine. 17 (4): 301-7. January 1999. doi:10.1016/s0264-410x(98)00207-2. (PMID) 9987167.
- ^ . WHO Factsheets. 21 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Normile (21 Mart 2008). "Rinderpest: Driven to Extinction". Science. 319 (5870): 1606-1609. doi:10.1126/science.319.5870.1606. (PMID) 18356500.
Ek okuma
- Field (April 2017). "Anti-trypanosomatid drug discovery: an ongoing challenge and a continuing need". Nature Reviews Microbiology. 15 (4): 217-231. doi:10.1038/nrmicro.2016.193. (PMC) 5582623 $2. (PMID) 28239154.
- Field (July 2017). "Erratum: Anti-trypanosomatid drug discovery: an ongoing challenge and a continuing need". Nature Reviews Microbiology. 15 (7): 447. doi:10.1038/nrmicro.2017.69. (PMID) 28579611.
- Field (November 2018). "Author Correction: Anti-trypanosomatid drug discovery: an ongoing challenge and a continuing need". Nature Reviews Microbiology. 16 (11): 714. doi:10.1038/s41579-018-0085-1. (PMID) 30206344.
Dış bağlantılar
- Carter Center Uluslararası Hastalıkların Ortadan Kaldırılması Görev Gücü 11 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Küresel Çocuk Felci Yok Etme Girişiminin Web Sitesi 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bulasici hastaliklarin yok edilmesi eradikasyon bir bulasici hastaligin kuresel konak populasyondaki prevalansinin sifira indirilmesidir Cicek hastaligi olan bir cocuk 1980 de Dunya Saglik Orgutu cicek hastaliginin kuresel olarak yok edildigini duyurdu Dunya capinda ortadan kaldirilan tek insan hastaligidir Simdiye kadar iki bulasici hastalik basariyla ortadan kaldirilmistir insanlarda cicek hastaligi ve gevis getiren hayvanlarda sigir vebasi Insan hastaliklari olan cocuk felci frambezi drakunkuliyaz Gine solucani ve sitmayi hedef alan devam eden dort eradikasyon programi da vardir 2008 2008 April itibariyla Carter Center Uluslararasi Hastaliklarin Ortadan Kaldirilmasi Gorev Gucu tarafindan mevcut teknoloji ile potansiyel olarak ortadan kaldirilabilir bes bulasici hastalik daha tespit edilmistir Bu hastaliklar kizamik kabakulak kizamikcik lenfatik filaryaz fil hastaligi ve sistiserkoz dur domuz tenyasi Hastalik eradikasyonu kavrami bazen bolgesel bir populasyonda bulasici bir hastaligin prevalansinin sifira indirilmesi veya kuresel prevalansin ihmal edilebilir bir miktara indirilmesi anlamina gelen hastalik ile karistirilmaktadir Bu durum eradikasyon teriminin ozellikle HIV ve bu tur tedavilerin arandigi bazi diger virusler baglaminda belirli bir patojenin bir kisiden tamamen yok edilmesi bir enfeksiyonun temizlenmesi olarak da bilinir atifta bulunmak icin kullanilmasindan kaynaklanir Patojenik bir organizmanin en azindan potansiyel olarak yok edilebilir olup olmadigini hem biyolojik hem de teknik ozellikler belirlediginden bulasici hastaliklarin eradikasyon amaciyla hedeflenmesi dar kriterlere dayanmaktadir Hedeflenen patojen onemli bir insan disi veya insana bagimli olmayan rezervuara sahip olmamalidir veya hayvan hastaliklari soz konusu oldugunda enfeksiyon rezervuari sigir vebasinda oldugu gibi kolayca tanimlanabilir bir tur olmalidir Bu durum yasam dongusunun ve patojenin bulasmasinin yeterince anlasilmasini gerektirir Bulasmayi durdurmak icin etkili ve pratik bir mudahale asi veya antibiyotik gibi mevcut olmalidir Asilama oncesi donemde kizamik uzerine yapilan calismalar kritik topluluk buyuklugu kavramina altinda bir patojenin dolasiminin durdugu minimum nufus boyutu yol acti Bir eradikasyon kampanyasi baslatilmadan once asilama programlarinin kullanilmasi duyarli nufusu azaltabilir Eradike edilecek hastalik acikca tanimlanabilir olmali ve dogru bir teshis araci bulunmalidir Toplumsal ve siyasi destek ve bagliligin yani sira ekonomik kaygilar da eradikasyon basarisini belirleyen diger onemli faktorlerdir Yok edilmis hastaliklarSimdiye kadar yalnizca iki hastalik basarili bir sekilde ortadan kaldirilmistir biri ozellikle insanlari cicek hastaligi ve digeri sigirlari sigir vebasi etkiler Cicek hastaligi Cicek hastaligi olan cocuk 1969 Son dogal cicek hastaligi vakasi Ekim 1977 de Somali nin Merca kentinde Ali Maow Maalin e aitti Cicek hastaligi kasitli mudahale ile ortadan kaldirilan ilk ve simdiye kadar tek bulasici insan hastaligidir 1798 de Edward Jenner inek cicegi lezyonlarindan elde edilen materyalle insanlara asilamanin koruyucu etkisini gosterdiginde etkili bir asi bulunan ilk hastalik olmustur Cicek hastaliginin variola iki klinik cesidi vardir yuzde 40 a varan olum oraniyla variola major ve yuzde birden az olum oraniyla alastrim olarak da bilinen variola minor Dogal olarak meydana gelen son variola major vakasi Ekim 1975 te Banglades te teshis edildi Dogal olarak meydana gelen son cicek hastaligi variola minor vakasi 26 Ekim 1977 de Somali nin Merca Bolgesi ndeki Ali Maow Maalin de teshis edildi Bu vakanin kaynagi yakindaki Kurtunwarey semtindeki bir salgindi Bu salginda 211 temaslinin tamami izlendi yeniden asilandi ve gozetim altinda tutuldu Ulusal kayitlarin iki yillik ayrintili analizinden sonra cicek hastaliginin kuresel olarak yok edilmesi 9 Aralik 1979 da klinisyenler ve tip bilim insanlarindan olusan uluslararasi bir komisyon tarafindan onaylandi ve 8 Mayis 1980 de Dunya Saglik Orgutu Genel Kurulu tarafindan kabul edildi Bununla birlikte cicek hastaligi virusunun ABD ve Rusya daki laboratuvarlarda saklanmaya devam etmesine iliskin devam eden bir tartisma vardir Cunku virusun herhangi bir kazara veya kasitli olarak salinmasi cicek hastaligina karsi asilarin durdurulmasi nedeniyle 1980 lerin sonlarindan bu yana dogan insanlarda yeni bir salgin yaratabilir kaynak belirtilmeli Sigir vebasi 20 yuzyilda sigirlari ve diger gevis getirenleri enfekte eden ve kizamikla ayni aileye ait olan viral bir hastalik olan sigir vebasini oncelikle canli zayiflatilmis bir asi kullanarak yok etmek icin bir dizi kampanya yapildi Nihai basarili kampanya Birlesmis Milletler Gida ve Tarim Orgutu tarafindan yonetildi 14 Ekim 2010 da dokuz yildir hicbir teshis konulmamasiyla Gida ve Tarim Orgutu hastaligin tamamen ortadan kaldirildigini ilan etti Boylelikle hastalik insan tesebbusleri tarafindan ortadan kaldirilan ilk ve simdiye kadar tek ciftlik hayvani hastaligi haline geldi Ayrica bakinizIhmal Edilen Hastaliklar Icin Ilac Girisimi Kuresellesme ve hastalik Ihmal Edilen Tropik Hastaliklara Iliskin Kigali Deklarasyonu Amerika Birlesik Devletleri nden elenen hastaliklarin listesi Ihmal edilen tropikal hastaliklar Planli yok olus Sanitasyon Tuberkuloz eliminasyonuAciklayici notlarKaynakca The principles of disease elimination and eradication Bulletin of the World Health Organization 76 Suppl 2 S2 22 5 1998 PMC 2305684 2 PMID 10063669 PDF Cartercenter org 26 Ekim 2010 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Mart 2011 Measles periodicity and community size J R Stat Soc Ser A 120 48 70 1957 Dowdle Walter Cochi Stephen L editors 2011 Disease Eradication in the 21st Century Implications for Global Health The MIT Press Cambridge MA Free at last The progress of new disease eradication campaigns for Guinea worm disease and polio and the prospect of tackling other diseases EMBO Reports 10 3 215 21 March 2009 doi 10 1038 embor 2009 19 PMC 2658554 2 PMID 19255577 a b c Smallpox and its Eradication Cenevre World Health Organization 1988 ISBN 92 4 156110 6 a b UN confident disease has been wiped out BBC News 14 Ekim 2010 3 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Ekim 2010 Centers for Disease Control and Prevention 24 Ekim 1997 Smallpox Surveillance Worldwide Morbidity and Mortality Weekly Report 46 42 990 994 PMID 9380014 23 Mart 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Nisan 2023 cdc gov 5 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Edward Jenner s Inquiry a bicentenary analysis Vaccine 17 4 301 7 January 1999 doi 10 1016 s0264 410x 98 00207 2 PMID 9987167 WHO Factsheets 21 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Normile 21 Mart 2008 Rinderpest Driven to Extinction Science 319 5870 1606 1609 doi 10 1126 science 319 5870 1606 PMID 18356500 Ek okumaField April 2017 Anti trypanosomatid drug discovery an ongoing challenge and a continuing need Nature Reviews Microbiology 15 4 217 231 doi 10 1038 nrmicro 2016 193 PMC 5582623 2 PMID 28239154 Field July 2017 Erratum Anti trypanosomatid drug discovery an ongoing challenge and a continuing need Nature Reviews Microbiology 15 7 447 doi 10 1038 nrmicro 2017 69 PMID 28579611 Field November 2018 Author Correction Anti trypanosomatid drug discovery an ongoing challenge and a continuing need Nature Reviews Microbiology 16 11 714 doi 10 1038 s41579 018 0085 1 PMID 30206344 Dis baglantilarCarter Center Uluslararasi Hastaliklarin Ortadan Kaldirilmasi Gorev Gucu 11 Subat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kuresel Cocuk Felci Yok Etme Girisiminin Web Sitesi 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde