Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Büyükusta, çok güçlü satranç oyuncularına FIDE tarafından verilen bir unvandır. "Dünya Şampiyonu" unvanı bir yana bırakılırsa büyükusta, bir satranç oyuncusunun erişebileceği en yüksek onurdur.
Unvan, kazanıldığı andan itibaren yaşam boyu geçerlidir. Terminolojide GM (“Grand Master”) kısaltması ile birlikte kullanılan büyükusta unvanına eski kaynaklarda “Uluslararası Büyükusta” (IGM) olarak da rastlanmaktadır.
GM, IM ve FM unvanları erkekler ve kadınların her ikisi için geçerlidir. Nona Gaprindashvili'nin 1978'de kazandığı GM normu daha sonra birkaç kadın oyuncu tarafından da izlenmiştir. 2000 yılından bu yana en iyi 10 kadın satranççı GM unvanına sahip oyunculardır. FIDE Ustası ve Uluslararası Usta arasında Kadın Büyükusta (WGM) unvanı da yer alır. Bu unvan, adı itibarıyla çeşitli tartışmalara konu olmuştur.
FIDE, hazırlayan ve çözen kişilere de büyükusta unvanı vermektedir.
Uluslararası Satranç Federasyonu ise oyuncuları (ICCGM) unvanıyla onurlandırmaktadır.
Tarihçe
Büyükusta terimine ilk kez 1838 tarihli adlı gazetede rastlanmıştır. Ancak Arpad Elo "büyükusta" sözcüğünün İngilizceye 1914 yılından sonra girdiğini savunmaktadır.
İlk turnuvalardaki kullanımı
"Büyükusta" (Almancada Großmeister) terimi 1907 yılında yapılan Ostend turnuvasında kullanılmıştır. Turnuva, şampiyona ve ustalar turnuvası olmak üzere iki öbeğe ayrılmıştı. Şampiyona, daha önce uluslararası bir turnuvada birincilik kazanan oyunculara yönelikti. Turnuvayı , , , ve 'in önünde birincilikle tamamlayan bu oyuncularla birlikte büyükusta olarak anılmaktaydı.
1912 yılında yapılan ve 'ın kazandığı San Sebastián turnuvası büyükustaların katıldığı bir etkinlikti. Rubinstein, turnuvayı 12½ puanla tamamlarken ikinciliği on ikişer puan toplayan ve aldı.
"Büyükusta" unvanı resmi olarak 1914 Sankt-Peterburg Satranç Turnuvası'nın sponsorlarından Rus Çarı II. Nikolay tarafından ortaya atıldı. Çar, bu unvanı finale kalan şu oyunculara vermiştir: Emanuel Lasker, José Raúl Capablanca, Alexander Alekhine, ve (sırasıyla Dünya Şampiyonu, gelecekte Dünya Şampiyonu olacak iki oyuncu ve Dünya Şampiyonluğu'nu Lasker'a kaptıran iki oyuncu). Satranç tarihçisi bu olguyu Robert Lewis Taylor'ın 15 Haziran 1940 tarihli bir makalesine ve Marshall'ın yaşamöyküsünün anlatıldığı Satrançla Geçen 50 Yılım (1942) adlı kitaba dayandırmaktadır.
1950 öncesinde Sovyetler'deki kullanımı
"Büyükusta" terimi 1950 yılı öncesinde bazı satranç oyuncuları için de kullanılmıştır. FIDE (FIDE ya da Dünya Satranç Federasyonu) 1924 yılında Paris'te kurulmuştu ancak bu kurum, büyükusta unvanının hangi ölçütlere göre verilmesi gerektiğini henüz saptamamıştı.
Sovyetler Birliği Satranç Federasyonu 1927 yılında aldığı bir kararla ülkedeki tüm oyunculara Sovyetler Birliği Büyükustası unvanını verdi. Bunun nedeni, bu oyuncuların ülke dışındaki turnuvalara katılamıyor olmalarıydı. Bu unvan, 1929 'nı kazanan 'ye verildi ve 1931 yılında uygulamadan kaldırıldı. Unvan 1935 yılında yeniden kullanılmaya başlandı ve SSCB'nin ilk "resmi" büyükustası olan Mikhail Botvinnik'e verildi. Buna karşın, Verlinsky unvanını geri alamadı.
Günümüzdeki kullanımı (1950'den bugüne)
II. Dünya Savaşı'nın ardından yeniden yapılanan FIDE, uluslararası unvanların hangi ölçütler uyarınca verileceğine ilişkin düzenlemeler yapma kararı aldı. Buna göre unvanlar FIDE Genel Kurulu ve Liyakat Çalıştayı tarafından belirlenecekti. FIDE, büyükusta unvanını ilk kez 1950 yılında 27 oyuncuya verdi. Bu oyuncular şunlardı:
- O zamanın en iyi oyuncuları: Dünya Şampiyonu Botvinnik ve 'na katılma hakkını elde eden oyuncular Boleslavsky, , , Euwe, , , , , , , , Smyslov, ve .
- Yaşamını sürdürmekte olan oyuncular: , , , , , Maróczy, , , , , ve .
1950 öncesi dünya çapındaki oyuncuların da göz önüne alınmasıyla büyükusta unvanı 1914 yılından bugüne sürekli bir yol izlemiştir. 1914-1950 yılları arasında yaşamlarını yitiren oyuncular (, Richard Réti ve ) bu tanımlamanın dışındadır.
1953 düzenlemeleri
Yürürlükteki düzenlemeler uyarınca verilen unvanlar politik kaygılara konu olmuştu. Sovyetler Birliği'nden Almanya'ya göç etmiş olan , Alekhine'a karşı Dünya Şampiyonası karşılaşmalarında bulunmasına karşın yetkin oyuncular arasında sayılmıyordu. Bogoljubov bu unvanı 1951 yılında yapılan ve on üçe karşı sekiz oyla kabul edilen oylama sonucunda kazandı. Yugoslavya bu başvuruyu desteklerken diğer komünist ülkeler karşı tarafta yer aldılar. FIDE 1953 yılında aldığı bir kararla eski düzenlemeleri kaldırdığını duyurdu ancak bu tarihten önce büyükusta unvanını hak etmiş ancak alamamış oyuncuların onurlandırılmasını onayladı. Yeni düzenlemeler aşağıda sayılan ölçütlere uygun her oyuncunun FIDE Uluslararası Büyükusta unvanını kazanmasını sağladı.
- Dünya şampiyonu
- Dünya Şampiyonası 'nda oynamaya hak kazanan ustalar ve %50 ve üzerinde galibiyet oranına sahip her oyuncu
- Denkliği FIDE tarafından kabul edilen uluslararası turnuvalarda birincilik kazanan ya da sözü edilen turnuvalarda dört yıllık bir zaman dilimi içinde iki kez ikincilik almış oyuncular. Bu turnuvalar en az on bir turdan oluşmalı ve katılımcıların en az %80'i Uluslararası Büyükusta ya da Uluslararası Usta olmalıdır. Ayrıca, katılımcıların %30'u bir sonraki Dünya Şampiyonası Adaylık Turnuvası'na katılma hakkı olan oyunculardan ya da adı geçen turnuvada son on yıl içinde bulunmuş oyunculardan oluşmalıdır.
- Üçüncü maddede özellikleri sayılan turnuvalara eşdeğer uluslararası bir turnuva ya da karşılaşmada üstün başarı gösteren oyuncular. Bu madde uyarınca verilen unvanlar Liyakat Çalıştayı tarafından en az beş kabul oyuyla onaylanmak zorundadır.
1957 düzenlemeleri
FIDE'nin 1953 düzenlemelerini yürürlüğe koymasının hemen ardından bu düzenlemelerin gelişigüzel oldukları gözlenmiştir. 1957 yılında Viyana'da toplanan FIDE Genel Kurulu FAV sistemi denilen düzenlemeleri onayladı. Bu sistem, Giovanni Ferrantes (İtalya), Alexander () ve Giancarlo Dal Verme (İtalya)'e atfedilmiştir. 1957 düzenlemeleri aşağıda sayılan ölçütlere uygun her oyuncunun FIDE Uluslararası Usta unvanını almasını sağlamıştır.
- Dünya şampiyonu
- Bölgelerarası turnuvalardan Adaylık Turnuvası'na yükselen oyuncular
- Bölgelerarası turnuva sonuçlarına göre Adaylık Turnuvası'nda oynamaya hak kazanmış ancak üyesi olduğu federasyonun bu turnuvaya gönderebileceği oyuncu sayısının aşılması nedeniyle adı geçen turnuvada yer alamamış oyuncular
- Adaylık Turnuvası'nda oynamış ve en az %33'lük bir galibiyet oranı yakalamış oyuncular
Bu düzenlemeler Liyakat Çalıştayı tarafından uygun görülen oyuncuların FIDE Genel Kurulu tarafından onurlandırılmalarına da izin veriyordu. Liyakat Çalıştayı'nın bir oyuncuyu bu unvana aday olarak gösterebilmesi için oyuncunun katıldığı turnuvalardaki büyükusta sayısı da göz önüne alınıyordu.
1965 düzenlemeleri
1957 düzenlemelerinin çok gevşek olduğuna ilişkin kaygılar artmaktaydı. GM 1961'de yapılan FIDE Genel Kurulu'nda yaptığı konuşmada yürürlükteki düzenlemelerin uluslararası unvanları hak etmeyen birçok oyuncuyu onurlandırdığını söyledi. 1964 yılında Tel Aviv'de toplanan kurul, düzenlemeleri gözden geçirmek amacıyla bir alt çalıştay oluşturulmasına karar verdi. Çalıştay, unvanların verildiği ölçütlere ciddi eleştiriler getirdi ve Liyakat Çalıştayı'nın oluşumunu düzenleyen kurallarda bazı değişiklikler önerdi. Aralarında GM 'ün de bulunduğu birçok delege bu öneriye destek verdi. FIDE, 1965 yılında Wiesbaden'da yapılan genel kurulda uluslararası unvanların kazanılmasına ilişkin kuralları sıkılaştırdı. Buna göre Uluslararası Büyükusta unvanı aşağıdaki kurallar uyarınca dağıtılacaktı.
- 1. Dünya Şampiyonu her koşulda GM unvanına sahip olabilecek
- 2a. Adaylık Turnuvası'nın çeyrek finalinde %40 ve üzerinde galibiyet oranına sahip her oyuncu
- 2b. Bir turnuvada büyükustalar karşısında %55, Uluslararası Ustalar karşısında %75 ve diğer oyuncular karşısında %85'lik bir galibiyet oranına sahip oyuncular (GM "normu")
2b koşulunun sağlanabilmesi için oyuncu ya 1a ulamındaki turnuvalarda GM normu kazanmalı, ya üç yıllık bir zaman dilimi içinde 1b ulamındaki turnuvalarda iki norm kazanmalı, ya da aynı süre içinde 2a ve 1b ulamlı turnuvalarda norm kazanmalıdır.
Turnuva ulamları aşağıdaki gibidir.
- 1a—en az on altı oyuncudan oluşur. Oyuncuların en az %50'si GM, %70'i IM olmalıdır
- 1b—en az on iki oyuncudan oluşur. Oyuncuların en az üçte biri GM, %70'i IM olmalıdır
- 2a—en az on beş oyuncudan oluşur. Oyuncuların en az %50'si IM olmalıdır
- 2b—10 ila 14 oyuncudan oluşur. Oyuncuların en az %50'si IM olmalıdır.
FIDE unvanlarının yaşam boyu geçerli olması nedeniyle turnuvadan beş yıl önceye değin GM ya da IM unvanı bulunmayan oyuncular bu hesaplamaya katılmazlar.
Ayrıca 10 ila 12 oyuncudan oluşan turnuvalarda bir ülke için yarışan oyuncu sayısı toplam oyuncu sayısının yarısından bir fazlasını geçemez. Bu sayı, daha büyük turnuvalar için toplam oyuncu sayısının yarısından iki fazladır.
1951-1968 yılları arasında 74 GM unvanı verilmiştir. Bu unvanlardan yalnızca on tanesi 1965'te verilmiştir. 1966 ve 1968 yıllarında da birer kez unvan dağıtımı yapılmıştır.
Bugünkü kurallar
Büyükusta unvanını kazanmak için gereken koşullar oldukça karmaşıktır. Bir oyuncunun bu unvanı kazanabilmesi için en az 2500 ELO puanına sahip olması gerekir. Uluslararası Usta unvanını kazanmak için gerekli ELO puanı 2400'dür. Ayrıca, FIDE'nin bir oyuncuyu bu unvanlardan birine layık görmesi için halihazırda büyükustaların katıldığı turnuvalarda birkaç kazanılması gerekmektedir. Bir oyuncunun uluslararası unvanlara aday olabilmesi için izleyebileceği farklı yollar da mevcuttur. Bunlar, , ya da Dünya Büyükler Satranç Şampiyonası'nda birincilik kazanmaktır. Halihazırda yürürlükte olan düzenlemeler için FIDE El Kitabı'na göz atılabilir.
Unvan sayısındaki artış
1972 yılındaki büyükusta sayısı yalnızca 88'di. Bunların 33'ü SSCB'yi temsil etmekteydi. 2005'in Temmuz ayına gelindiğinde ise büyükusta sayısının 900'ü aştığı görülür. Bunun temel nedeni FIDE reytinglerinin (unvan normları ve eşik değerlerinin hesaplanmasında kullanılan sayılar) büyükusta normlarının kazanılmasını kolaylaştırmasıydı. Bu konuda yapılan bir araştırma reytinglerde görülen yükselişin 1985-2000 yılları arasında 100 puana dek çıktığını göstermektedir. Örneğin, 1989 yılında dünyanın en iyi üçüncü oyuncusu olarak kabul edilen 'un reytingi 2650'ydi. Bu reyting bugün için ancak 50 ila 60. sıralarda yer bulabilir. Bugünkü en iyi üçüncü oyuncunun reytingi ise 2750 dolaylarındadır. Unvan sayısındaki artışı tetikleyen başka etkenler de vardır. Ucuzlayan hava ulaşımı ve dünya çapındaki turnuva sayısında görülen artış birçok oyuncunun reytingini kısa süre içinde yükseltebilmesini olanaklı kılmaktadır. 1990'dan önce ülke dışına çıkışı belirli ölçüde kısıtlanan eski Sovyetler Birliği ve Doğu Avrupa ülke oyuncularının bugün için böyle bir engelinin bulunmaması da unvan sayısındaki beklenmeyen artışın bir nedeni olarak görülebilir. Bunun yanında, bugünkü oyuncular eskiden çok kısa olarak nitelendirilebilecek turnuvalarda norm kazanabilmektedirler.
Büyükusta unvanının bugün için bile güvenilirliğini yitirmemesinin temel nedeni diğer unvan sahibi oyunculara göre çok güçlü bir oyuncu kitlesini temsil etmesidir. Bir satranç ustası tüm oyuncular içinde en üst %2'lik dilimde yer alırken bu rakam, büyükustalar için %0.02'dir.
Ne var ki, bugünkü büyükustaların birçoğu eski büyükustaların kendi dönemlerinde yarattığı baskınlığa erişememişlerdir. Lasker, Capablanca ve Alekhine zamanın dünya şampiyonlarıydı. Tarrasch ve Marshall ise Dünya Şampiyonluğu karşılaşmalarında oynayabilecek kadar güçlüydüler (Lasker'a karşı kaybetmelerine karşın).
Büyükusta unvanının hak ettiği değeri yeniden kazanmasını sağlamak amacıyla birçok öneri dile getirilmiştir. Bunlardan biri, unvanın Dünya Şampiyonluğu'nu kariyeri boyunca kovalayan ya da bu unvana gerçekten sahip olan oyuncular dışındaki hiçbir oyuncunun bu unvanı alamamasının sağlanmasıdır. Nigel Short, Dünya Şampiyonluğu'ndan çok uzak olan oyuncuların da sahip olduğu büyükusta unvanının tümüyle kaldırılmasını savunmaktadır. Short şöyle konuşmaktadır: "Aptal unvanlardan vazgeçin."
"Büyük-büyükustalar"
Unvan sayısındaki artış bugünkü büyükustaların görece güçleri arasındaki farkın çok büyümesine neden olmuştur. En güçlü oyuncuları daha güçsüz büyükustalardan ayırt etmek amacıyla "büyük-büyükusta" terimi ortaya atılmıştır. Bu terim, resmi olmadığı gibi genelgeçer bir tanıma da sahip değildir.
Büyük-büyükusta olarak değerlendirilmesi olası oyuncuların listesi için 2700 ve üzerinde ELO reytingine sahip oyuncular listesine bakılabilir.
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ a b ; (1992), Oxford Satranç Arkadaşı, Oxford University Press, ISBN
- ^ a b Sunnucks, Anne (1970), Satranç Ansiklopedisi, St. Martins Press, .
- ^ "1912 San Sebastian Turnuvası Sonuç Çizelgesi". 3 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Ekim 2008.
- ^ (1999), Krallar, Sokaktakiler ve Üçkâğıtçılar: Satranç Gözlemleri, Russell Enterprises, Inc., ISBN
- ^ (2003), Satranç Tanıtım Kitabı, Russell Enterprises, Inc., ISBN
- ^ ; (1998), Sovyet Şampiyonaları, Cadogan Books, ISBN
- ^ (1956), Resmi Satranç Ansiklopedisi, David McKay Company
- ^ a b (1967), Satranç Resmi El Kitabı, David McKay Company
- ^ . fide.com. 15 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . members.shaw.ca. 21 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Praful Zaveri (10 Aralık 2006). . chessbase.com. 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . uschess.org. 13 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Kaynakça
- Elo, Arpad (1978), Geçmişteki ve Günümüzdeki Satranç Oyuncularının Reytingleri, Arco,
- (1970), Satranç Ansiklopedisi, St. Martins Press,
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Buyukusta cok guclu satranc oyuncularina FIDE tarafindan verilen bir unvandir Dunya Sampiyonu unvani bir yana birakilirsa buyukusta bir satranc oyuncusunun erisebilecegi en yuksek onurdur Unvan kazanildigi andan itibaren yasam boyu gecerlidir Terminolojide GM Grand Master kisaltmasi ile birlikte kullanilan buyukusta unvanina eski kaynaklarda Uluslararasi Buyukusta IGM olarak da rastlanmaktadir GM IM ve FM unvanlari erkekler ve kadinlarin her ikisi icin gecerlidir Nona Gaprindashvili nin 1978 de kazandigi GM normu daha sonra birkac kadin oyuncu tarafindan da izlenmistir 2000 yilindan bu yana en iyi 10 kadin satrancci GM unvanina sahip oyunculardir FIDE Ustasi ve Uluslararasi Usta arasinda Kadin Buyukusta WGM unvani da yer alir Bu unvan adi itibariyla cesitli tartismalara konu olmustur FIDE hazirlayan ve cozen kisilere de buyukusta unvani vermektedir Uluslararasi Satranc Federasyonu ise oyunculari ICCGM unvaniyla onurlandirmaktadir TarihceBuyukusta terimine ilk kez 1838 tarihli adli gazetede rastlanmistir Ancak Arpad Elo buyukusta sozcugunun Ingilizceye 1914 yilindan sonra girdigini savunmaktadir Ilk turnuvalardaki kullanimi Tarrasch Buyukusta Almancada Grossmeister terimi 1907 yilinda yapilan Ostend turnuvasinda kullanilmistir Turnuva sampiyona ve ustalar turnuvasi olmak uzere iki obege ayrilmisti Sampiyona daha once uluslararasi bir turnuvada birincilik kazanan oyunculara yonelikti Turnuvayi ve in onunde birincilikle tamamlayan bu oyuncularla birlikte buyukusta olarak anilmaktaydi 1912 yilinda yapilan ve in kazandigi San Sebastian turnuvasi buyukustalarin katildigi bir etkinlikti Rubinstein turnuvayi 12 puanla tamamlarken ikinciligi on ikiser puan toplayan ve aldi Rubinstein Buyukusta unvani resmi olarak 1914 Sankt Peterburg Satranc Turnuvasi nin sponsorlarindan Rus Cari II Nikolay tarafindan ortaya atildi Car bu unvani finale kalan su oyunculara vermistir Emanuel Lasker Jose Raul Capablanca Alexander Alekhine ve sirasiyla Dunya Sampiyonu gelecekte Dunya Sampiyonu olacak iki oyuncu ve Dunya Sampiyonlugu nu Lasker a kaptiran iki oyuncu Satranc tarihcisi bu olguyu Robert Lewis Taylor in 15 Haziran 1940 tarihli bir makalesine ve Marshall in yasamoykusunun anlatildigi Satrancla Gecen 50 Yilim 1942 adli kitaba dayandirmaktadir 1950 oncesinde Sovyetler deki kullanimi Buyukusta terimi 1950 yili oncesinde bazi satranc oyunculari icin de kullanilmistir FIDE FIDE ya da Dunya Satranc Federasyonu 1924 yilinda Paris te kurulmustu ancak bu kurum buyukusta unvaninin hangi olcutlere gore verilmesi gerektigini henuz saptamamisti Sovyetler Birligi Satranc Federasyonu 1927 yilinda aldigi bir kararla ulkedeki tum oyunculara Sovyetler Birligi Buyukustasi unvanini verdi Bunun nedeni bu oyuncularin ulke disindaki turnuvalara katilamiyor olmalariydi Bu unvan 1929 ni kazanan ye verildi ve 1931 yilinda uygulamadan kaldirildi Unvan 1935 yilinda yeniden kullanilmaya baslandi ve SSCB nin ilk resmi buyukustasi olan Mikhail Botvinnik e verildi Buna karsin Verlinsky unvanini geri alamadi Gunumuzdeki kullanimi 1950 den bugune II Dunya Savasi nin ardindan yeniden yapilanan FIDE uluslararasi unvanlarin hangi olcutler uyarinca verilecegine iliskin duzenlemeler yapma karari aldi Buna gore unvanlar FIDE Genel Kurulu ve Liyakat Calistayi tarafindan belirlenecekti FIDE buyukusta unvanini ilk kez 1950 yilinda 27 oyuncuya verdi Bu oyuncular sunlardi O zamanin en iyi oyunculari Dunya Sampiyonu Botvinnik ve na katilma hakkini elde eden oyuncular Boleslavsky Euwe Smyslov ve Yasamini surdurmekte olan oyuncular Maroczy ve 1950 oncesi dunya capindaki oyuncularin da goz onune alinmasiyla buyukusta unvani 1914 yilindan bugune surekli bir yol izlemistir 1914 1950 yillari arasinda yasamlarini yitiren oyuncular Richard Reti ve bu tanimlamanin disindadir 1953 duzenlemeleri Yururlukteki duzenlemeler uyarinca verilen unvanlar politik kaygilara konu olmustu Sovyetler Birligi nden Almanya ya goc etmis olan Alekhine a karsi Dunya Sampiyonasi karsilasmalarinda bulunmasina karsin yetkin oyuncular arasinda sayilmiyordu Bogoljubov bu unvani 1951 yilinda yapilan ve on uce karsi sekiz oyla kabul edilen oylama sonucunda kazandi Yugoslavya bu basvuruyu desteklerken diger komunist ulkeler karsi tarafta yer aldilar FIDE 1953 yilinda aldigi bir kararla eski duzenlemeleri kaldirdigini duyurdu ancak bu tarihten once buyukusta unvanini hak etmis ancak alamamis oyuncularin onurlandirilmasini onayladi Yeni duzenlemeler asagida sayilan olcutlere uygun her oyuncunun FIDE Uluslararasi Buyukusta unvanini kazanmasini sagladi Dunya sampiyonu Dunya Sampiyonasi nda oynamaya hak kazanan ustalar ve 50 ve uzerinde galibiyet oranina sahip her oyuncu Denkligi FIDE tarafindan kabul edilen uluslararasi turnuvalarda birincilik kazanan ya da sozu edilen turnuvalarda dort yillik bir zaman dilimi icinde iki kez ikincilik almis oyuncular Bu turnuvalar en az on bir turdan olusmali ve katilimcilarin en az 80 i Uluslararasi Buyukusta ya da Uluslararasi Usta olmalidir Ayrica katilimcilarin 30 u bir sonraki Dunya Sampiyonasi Adaylik Turnuvasi na katilma hakki olan oyunculardan ya da adi gecen turnuvada son on yil icinde bulunmus oyunculardan olusmalidir Ucuncu maddede ozellikleri sayilan turnuvalara esdeger uluslararasi bir turnuva ya da karsilasmada ustun basari gosteren oyuncular Bu madde uyarinca verilen unvanlar Liyakat Calistayi tarafindan en az bes kabul oyuyla onaylanmak zorundadir 1957 duzenlemeleri FIDE nin 1953 duzenlemelerini yururluge koymasinin hemen ardindan bu duzenlemelerin gelisiguzel olduklari gozlenmistir 1957 yilinda Viyana da toplanan FIDE Genel Kurulu FAV sistemi denilen duzenlemeleri onayladi Bu sistem Giovanni Ferrantes Italya Alexander ve Giancarlo Dal Verme Italya e atfedilmistir 1957 duzenlemeleri asagida sayilan olcutlere uygun her oyuncunun FIDE Uluslararasi Usta unvanini almasini saglamistir Dunya sampiyonu Bolgelerarasi turnuvalardan Adaylik Turnuvasi na yukselen oyuncular Bolgelerarasi turnuva sonuclarina gore Adaylik Turnuvasi nda oynamaya hak kazanmis ancak uyesi oldugu federasyonun bu turnuvaya gonderebilecegi oyuncu sayisinin asilmasi nedeniyle adi gecen turnuvada yer alamamis oyuncular Adaylik Turnuvasi nda oynamis ve en az 33 luk bir galibiyet orani yakalamis oyuncular Bu duzenlemeler Liyakat Calistayi tarafindan uygun gorulen oyuncularin FIDE Genel Kurulu tarafindan onurlandirilmalarina da izin veriyordu Liyakat Calistayi nin bir oyuncuyu bu unvana aday olarak gosterebilmesi icin oyuncunun katildigi turnuvalardaki buyukusta sayisi da goz onune aliniyordu 1965 duzenlemeleri 1957 duzenlemelerinin cok gevsek olduguna iliskin kaygilar artmaktaydi GM 1961 de yapilan FIDE Genel Kurulu nda yaptigi konusmada yururlukteki duzenlemelerin uluslararasi unvanlari hak etmeyen bircok oyuncuyu onurlandirdigini soyledi 1964 yilinda Tel Aviv de toplanan kurul duzenlemeleri gozden gecirmek amaciyla bir alt calistay olusturulmasina karar verdi Calistay unvanlarin verildigi olcutlere ciddi elestiriler getirdi ve Liyakat Calistayi nin olusumunu duzenleyen kurallarda bazi degisiklikler onerdi Aralarinda GM un de bulundugu bircok delege bu oneriye destek verdi FIDE 1965 yilinda Wiesbaden da yapilan genel kurulda uluslararasi unvanlarin kazanilmasina iliskin kurallari sikilastirdi Buna gore Uluslararasi Buyukusta unvani asagidaki kurallar uyarinca dagitilacakti 1 Dunya Sampiyonu her kosulda GM unvanina sahip olabilecek 2a Adaylik Turnuvasi nin ceyrek finalinde 40 ve uzerinde galibiyet oranina sahip her oyuncu 2b Bir turnuvada buyukustalar karsisinda 55 Uluslararasi Ustalar karsisinda 75 ve diger oyuncular karsisinda 85 lik bir galibiyet oranina sahip oyuncular GM normu 2b kosulunun saglanabilmesi icin oyuncu ya 1a ulamindaki turnuvalarda GM normu kazanmali ya uc yillik bir zaman dilimi icinde 1b ulamindaki turnuvalarda iki norm kazanmali ya da ayni sure icinde 2a ve 1b ulamli turnuvalarda norm kazanmalidir Turnuva ulamlari asagidaki gibidir 1a en az on alti oyuncudan olusur Oyuncularin en az 50 si GM 70 i IM olmalidir 1b en az on iki oyuncudan olusur Oyuncularin en az ucte biri GM 70 i IM olmalidir 2a en az on bes oyuncudan olusur Oyuncularin en az 50 si IM olmalidir 2b 10 ila 14 oyuncudan olusur Oyuncularin en az 50 si IM olmalidir FIDE unvanlarinin yasam boyu gecerli olmasi nedeniyle turnuvadan bes yil onceye degin GM ya da IM unvani bulunmayan oyuncular bu hesaplamaya katilmazlar Ayrica 10 ila 12 oyuncudan olusan turnuvalarda bir ulke icin yarisan oyuncu sayisi toplam oyuncu sayisinin yarisindan bir fazlasini gecemez Bu sayi daha buyuk turnuvalar icin toplam oyuncu sayisinin yarisindan iki fazladir 1951 1968 yillari arasinda 74 GM unvani verilmistir Bu unvanlardan yalnizca on tanesi 1965 te verilmistir 1966 ve 1968 yillarinda da birer kez unvan dagitimi yapilmistir Bugunku kurallarBuyukusta unvanini kazanmak icin gereken kosullar oldukca karmasiktir Bir oyuncunun bu unvani kazanabilmesi icin en az 2500 ELO puanina sahip olmasi gerekir Uluslararasi Usta unvanini kazanmak icin gerekli ELO puani 2400 dur Ayrica FIDE nin bir oyuncuyu bu unvanlardan birine layik gormesi icin halihazirda buyukustalarin katildigi turnuvalarda birkac kazanilmasi gerekmektedir Bir oyuncunun uluslararasi unvanlara aday olabilmesi icin izleyebilecegi farkli yollar da mevcuttur Bunlar ya da Dunya Buyukler Satranc Sampiyonasi nda birincilik kazanmaktir Halihazirda yururlukte olan duzenlemeler icin FIDE El Kitabi na goz atilabilir Unvan sayisindaki artis1972 yilindaki buyukusta sayisi yalnizca 88 di Bunlarin 33 u SSCB yi temsil etmekteydi 2005 in Temmuz ayina gelindiginde ise buyukusta sayisinin 900 u astigi gorulur Bunun temel nedeni FIDE reytinglerinin unvan normlari ve esik degerlerinin hesaplanmasinda kullanilan sayilar buyukusta normlarinin kazanilmasini kolaylastirmasiydi Bu konuda yapilan bir arastirma reytinglerde gorulen yukselisin 1985 2000 yillari arasinda 100 puana dek ciktigini gostermektedir Ornegin 1989 yilinda dunyanin en iyi ucuncu oyuncusu olarak kabul edilen un reytingi 2650 ydi Bu reyting bugun icin ancak 50 ila 60 siralarda yer bulabilir Bugunku en iyi ucuncu oyuncunun reytingi ise 2750 dolaylarindadir Unvan sayisindaki artisi tetikleyen baska etkenler de vardir Ucuzlayan hava ulasimi ve dunya capindaki turnuva sayisinda gorulen artis bircok oyuncunun reytingini kisa sure icinde yukseltebilmesini olanakli kilmaktadir 1990 dan once ulke disina cikisi belirli olcude kisitlanan eski Sovyetler Birligi ve Dogu Avrupa ulke oyuncularinin bugun icin boyle bir engelinin bulunmamasi da unvan sayisindaki beklenmeyen artisin bir nedeni olarak gorulebilir Bunun yaninda bugunku oyuncular eskiden cok kisa olarak nitelendirilebilecek turnuvalarda norm kazanabilmektedirler Buyukusta unvaninin bugun icin bile guvenilirligini yitirmemesinin temel nedeni diger unvan sahibi oyunculara gore cok guclu bir oyuncu kitlesini temsil etmesidir Bir satranc ustasi tum oyuncular icinde en ust 2 lik dilimde yer alirken bu rakam buyukustalar icin 0 02 dir Ne var ki bugunku buyukustalarin bircogu eski buyukustalarin kendi donemlerinde yarattigi baskinliga erisememislerdir Lasker Capablanca ve Alekhine zamanin dunya sampiyonlariydi Tarrasch ve Marshall ise Dunya Sampiyonlugu karsilasmalarinda oynayabilecek kadar gucluyduler Lasker a karsi kaybetmelerine karsin Buyukusta unvaninin hak ettigi degeri yeniden kazanmasini saglamak amaciyla bircok oneri dile getirilmistir Bunlardan biri unvanin Dunya Sampiyonlugu nu kariyeri boyunca kovalayan ya da bu unvana gercekten sahip olan oyuncular disindaki hicbir oyuncunun bu unvani alamamasinin saglanmasidir Nigel Short Dunya Sampiyonlugu ndan cok uzak olan oyuncularin da sahip oldugu buyukusta unvaninin tumuyle kaldirilmasini savunmaktadir Short soyle konusmaktadir Aptal unvanlardan vazgecin Buyuk buyukustalar Unvan sayisindaki artis bugunku buyukustalarin gorece gucleri arasindaki farkin cok buyumesine neden olmustur En guclu oyunculari daha gucsuz buyukustalardan ayirt etmek amaciyla buyuk buyukusta terimi ortaya atilmistir Bu terim resmi olmadigi gibi genelgecer bir tanima da sahip degildir Buyuk buyukusta olarak degerlendirilmesi olasi oyuncularin listesi icin 2700 ve uzerinde ELO reytingine sahip oyuncular listesine bakilabilir Ayrica bakinizSatranc buyukustalari listesiNotlar a b 1992 Oxford Satranc Arkadasi Oxford University Press ISBN 0 19 280049 3 a b Sunnucks Anne 1970 Satranc Ansiklopedisi St Martins Press ISBN 978 0 7091 4697 1 1912 San Sebastian Turnuvasi Sonuc Cizelgesi 3 Temmuz 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Ekim 2008 1999 Krallar Sokaktakiler ve Uckagitcilar Satranc Gozlemleri Russell Enterprises Inc ISBN 1 888690 04 6 2003 Satranc Tanitim Kitabi Russell Enterprises Inc ISBN 1 888690 17 8 1998 Sovyet Sampiyonalari Cadogan Books ISBN 1 85744 201 6 1956 Resmi Satranc Ansiklopedisi David McKay Company a b 1967 Satranc Resmi El Kitabi David McKay Company fide com 15 Mart 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi members shaw ca 21 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Praful Zaveri 10 Aralik 2006 chessbase com 9 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi uschess org 13 Subat 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi KaynakcaElo Arpad 1978 Gecmisteki ve Gunumuzdeki Satranc Oyuncularinin Reytingleri Arco ISBN 0 668 04721 6 1970 Satranc Ansiklopedisi St Martins Press ISBN 978 0 7091 4697 1