Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Canibeg Han ya da Canıbeg Han, 1341/1342-1357 yılları arasında Altınordu Devleti Hanı. Bazı kaynaklarda ismi "Canı Bek" şeklinde geçmektedir. Döneminin Rus kaynaklarında "iyi hükümdar Çanibek" (Rusça “Добрый царь Чанибек") şeklinde bahsedilen Canibeg Han döneminde bastırılan paralarda da kendisinden; "Sultan Mahmud", "Sultan el-adil", "Hakan el-adil", "Sultan el‐a’zam" "Çambek Celaleddin Mahmud Sultan" ve "Celaleddünya ve’d‐din Mahmud Sultan" gibi sıfatlarla bahsedilmiştir.
| Canibeg Han | |
|---|---|
 Katalan Atlasında Canibeg’in resmi | |
| Altın Orda Devleti Hanı | |
| Hüküm süresi | 1341/1342-1357 |
| Önce gelen | |
| Sonra gelen | |
| Eş(ler)i | Taydulu, Karaçaç |
| Çocuk(lar)ı | , Kulpa Han, Nevruz Han, Bisulu Hanuş (Kıyat Mamay Bey'in eşi) |
| Hanedan | Altın Orda Hanedanı |
| Babası | Özbek Han |
| Annesi | Taytuğlu Hatun |
| Dini | İslam |
Babası Özbek Han’ın 1341 yılında ölümünden sonra abisi Tinibeg, Altın Orda Hanı oldu. Ancak diğer kardeşi Hızır Bey bu durumu kabullenmeyerek isyan etse de kısa sürede isyanı bastırılarak öldürüldü. Hızır Bey’in öldürülmesinden sonra Tinibeg Han’ın da 1341 yılı sonu ya da 1342 yılı başında şüpheli bir şekilde ölümüyle (Bazı kaynaklara göre Canibeg tarafından öldürtülmüştür.) Altınorda Devletinin hanı oldu.
Babası Özbek Han gibi Altın Orda Devleti’nin eski kudretini sağlamaya çalıştı. 1343 yılında Ceneviz kolonisi olan Kefe şehrini kuşatsa da 1344 yılı Şubatında ağır kayıp vererek geri çekilmek zorunda kaldı. 1345/46 yılında yeniden şehri kuşatsa da ordusundaki veba salgını yüzünden başarılı olamadı. Ancak Canibeg’in, kuşatma altındakilerin maneviyatını kırmak için şehre mancınıklarla ölülerinin cesetlerini attırması sonucu hastalığı kapan Cenevizli denizciler Avrupa’ya giderken veba mikrobunu da yanlarında taşıyıp, Avrupa nüfusunun büyük bölümünü ortadan kaldıran Büyük Veba Salgını’na sebep oldu. Canibeg’in bu hareketini ilk biyolojik savaş olarak da tanımlayan görüşler bulunmaktadır.
Canibeg, babası Özbek Han gibi ülkesinde düzeni yeniden sağlarken, İslamiyet’in topraklarında yayılması için çalıştı. Onun döneminde Altın Orda Devletinin, Litvanya Büyük Dükalığı ile Moskova Knezliği üzerinde etkisi bulunuyordu. 1349'da Litvanya Büyük Dükü Algirdas, Moskova Devleti Prensi Simon'a karşı bir ittifak kurmak üzere Canibeg'e elçiler gönderse de o bu teklifi kabul etmediği gibi Simon’u desteklemeyi sürdürdü. İlerleyen yıllarda II. İvan’ın tahta çıkarken kendisine tabiliğini bildirmesiyle Moskova Knezliği üzerindeki etkisini daha da arttırdı. Hatta Polanya Kralı II. Kazimir’i de Altın Orda Devletine haraç vermek durumunda bıraktı.
1356 yılı sonlarında İlhanlı hükümdarını yöneten Çobanoğlu ’in baskıcı rejiminden bunalan Azerbaycan ve Tebriz ileri gelenlerinin Karabağlı Kadı Muhyiddin Berdaî önderliğinde kendisine başvurmasıyla büyük bir ordu toplayarak Tebriz üzerine yürüdü. 1357 yılında Melik Eşref ordusunu Ucan’da mağlup ettikten sonra Tebriz’e girdi. Ele geçirilen Melik Eşref’i sorguladıktan sonra öldürterek Çobanoğulları hanedanlığı ile İlhanlı devletine son verdi. Bir süre Tebriz’de kaldıktan sonra oğlu ’i vali ilan ederek ülkesine döndü.
Azerbaycan seferinden ülkesine dönen Cabibeg 1357 yılında hayatını kaybetti. Bazı kaynaklara göre oğlu Berdibek'in atalığı olan beylerinden Kanglı Tulubay tarafından öldürüldü.
Canibeg döneminde Altın Orda Devleti eski gücünü kazansa da oğlu Berdibek döneminde ülkede iç savaş yaşanmaya başlamış ve ülkedeki kargaşada 1380 yılına kadar 17 han tahta çıkmıştır.
Kişiliği ve popüler kültürdeki yeri
Muinü'd-Din Natanzî'nin İskender Anonimi'nin elyazmasında Canibeg'ten camiler ve medreseler yaptıran, ülkesine din adamları getirten, ilim ve İslamı yaymak konusunda yoğun faaliyet gösteren bir hükümdar olarak bahsetmiştir. Tarihi kayıtlara bakıldığında Canibeg Han İslam dinini yaşatmak ve geliştirmek için birçok tesis inşa ettirirken, kütüphane ve eczane gibi yapılarda inşa ettirmiştir. Onun döneminde başkent Saray Berke'ye gelen alimler sayesinde tıp ve astronomi konuları başta olmak üzere çeşitli bilim dallarında eserler yayımlanmıştır.
2012 yılı Rus yapımı "The Horde" adlı filmde Canibeg Han dönemi işlenmiştir. Filmde Kiev ve Moskova Metropoliti Alexius'un Canibeg Han'ın annesi Taytuğlu Hatun'u körlükten kurtarması, bu sayede de Canibeg'in Moskova'ya saldırmaktan vazgeçmesi kurgusal olarak anlatılmıştır.
Kaynakça
- ^ a b İzgi, C.,"Canı Bek Han Devrinde (1342-1357) Altınordu Hanlığı'nda Bilim Hayatı", Dîvân Dergisi, Sayı:2, Yıl:1996. URL: https://www.divandergisi.com/pdf/15.pdf 30 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2020-01-21
- ^ Paşaoğlu, DD.,"Altın Orda ve Kırım Sahasında Bozkır Aristokrasisinin Güçlü Temsilcileri: Emir Rektemür ve Şirin Mirzalar", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, cilt.XXXIII, sf.156,157, yıl:2014. URL: http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/1956/20482.pdf 3 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2020-01-21
- ^ Kalan, E.,"Nümismatik Materyallere Göre İslamlaşma Sürecinde Altın Orda Hanlarının Kullandığı İsim Ve Unvanlar (1227‐1357)", Karadeniz Araştırmaları (KaraM), s.1, sf.29 yıl:2014. URL: http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/1956/20482.pdf 3 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 21 Ocak 2020
- ^ Kafalı, M.,"CUCİ SÜLÂLESİ VE ŞU’BELERİ", İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, cilt.9, s.33, sf.107 yıl:1970. URL: http://isamveri.org/pdfsbv/D00120/1970_1/1970_1_KAFALIM.pdf 28 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 21 Ocak 2020
- ^ Wheelis, M.,"Biological Warfare at the 1346 Siege of Caffa", Emerging Infectious Diseases Journal, Cilt:8, Sayı:9, Yıl:2002. URL: https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/8/9/01-0536_article 7 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 21 Ocak 2020
- ^ Çelik, A., Güler, Ö.,"Altın Ordu İmparatorluğu", Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı:188, Yıl:Ekim 2010. URL: http://uvt.ulakbim.gov.tr/uvt/index.php?cwid=9&vtadi=TPRJ%2CTTAR%2CTTIP%2CTMUH%2CTSOS%2CTHUK&c=google&ano=122443_344750f4e14382dfb42d8cd48a9a1604 20 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2018-06-15
- ^ Alan, H.," Altın Orda Hanlığında Hakimiyet Anlayışı ve Karaçi Beylerin Ortaya Çıkışı", Tarih Dergisi, Sayı:54, Yıl:2011/2. URL: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/102212 28 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 21 Ocak 2020
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Canibeg Han ya da Canibeg Han 1341 1342 1357 yillari arasinda Altinordu Devleti Hani Bazi kaynaklarda ismi Cani Bek seklinde gecmektedir Doneminin Rus kaynaklarinda iyi hukumdar Canibek Rusca Dobryj car Chanibek seklinde bahsedilen Canibeg Han doneminde bastirilan paralarda da kendisinden Sultan Mahmud Sultan el adil Hakan el adil Sultan el a zam Cambek Celaleddin Mahmud Sultan ve Celaleddunya ve d din Mahmud Sultan gibi sifatlarla bahsedilmistir Canibeg HanKatalan Atlasinda Canibeg in resmiAltin Orda Devleti HaniHukum suresi1341 1342 1357Once gelenSonra gelenEs ler iTaydulu KaracacCocuk lar i Kulpa Han Nevruz Han Bisulu Hanus Kiyat Mamay Bey in esi HanedanAltin Orda HanedaniBabasiOzbek HanAnnesiTaytuglu HatunDiniIslam Babasi Ozbek Han in 1341 yilinda olumunden sonra abisi Tinibeg Altin Orda Hani oldu Ancak diger kardesi Hizir Bey bu durumu kabullenmeyerek isyan etse de kisa surede isyani bastirilarak olduruldu Hizir Bey in oldurulmesinden sonra Tinibeg Han in da 1341 yili sonu ya da 1342 yili basinda supheli bir sekilde olumuyle Bazi kaynaklara gore Canibeg tarafindan oldurtulmustur Altinorda Devletinin hani oldu Babasi Ozbek Han gibi Altin Orda Devleti nin eski kudretini saglamaya calisti 1343 yilinda Ceneviz kolonisi olan Kefe sehrini kusatsa da 1344 yili Subatinda agir kayip vererek geri cekilmek zorunda kaldi 1345 46 yilinda yeniden sehri kusatsa da ordusundaki veba salgini yuzunden basarili olamadi Ancak Canibeg in kusatma altindakilerin maneviyatini kirmak icin sehre manciniklarla olulerinin cesetlerini attirmasi sonucu hastaligi kapan Cenevizli denizciler Avrupa ya giderken veba mikrobunu da yanlarinda tasiyip Avrupa nufusunun buyuk bolumunu ortadan kaldiran Buyuk Veba Salgini na sebep oldu Canibeg in bu hareketini ilk biyolojik savas olarak da tanimlayan gorusler bulunmaktadir Canibeg babasi Ozbek Han gibi ulkesinde duzeni yeniden saglarken Islamiyet in topraklarinda yayilmasi icin calisti Onun doneminde Altin Orda Devletinin Litvanya Buyuk Dukaligi ile Moskova Knezligi uzerinde etkisi bulunuyordu 1349 da Litvanya Buyuk Duku Algirdas Moskova Devleti Prensi Simon a karsi bir ittifak kurmak uzere Canibeg e elciler gonderse de o bu teklifi kabul etmedigi gibi Simon u desteklemeyi surdurdu Ilerleyen yillarda II Ivan in tahta cikarken kendisine tabiligini bildirmesiyle Moskova Knezligi uzerindeki etkisini daha da arttirdi Hatta Polanya Krali II Kazimir i de Altin Orda Devletine harac vermek durumunda birakti 1356 yili sonlarinda Ilhanli hukumdarini yoneten Cobanoglu in baskici rejiminden bunalan Azerbaycan ve Tebriz ileri gelenlerinin Karabagli Kadi Muhyiddin Berdai onderliginde kendisine basvurmasiyla buyuk bir ordu toplayarak Tebriz uzerine yurudu 1357 yilinda Melik Esref ordusunu Ucan da maglup ettikten sonra Tebriz e girdi Ele gecirilen Melik Esref i sorguladiktan sonra oldurterek Cobanogullari hanedanligi ile Ilhanli devletine son verdi Bir sure Tebriz de kaldiktan sonra oglu i vali ilan ederek ulkesine dondu Azerbaycan seferinden ulkesine donen Cabibeg 1357 yilinda hayatini kaybetti Bazi kaynaklara gore oglu Berdibek in ataligi olan beylerinden Kangli Tulubay tarafindan olduruldu Canibeg doneminde Altin Orda Devleti eski gucunu kazansa da oglu Berdibek doneminde ulkede ic savas yasanmaya baslamis ve ulkedeki kargasada 1380 yilina kadar 17 han tahta cikmistir Kisiligi ve populer kulturdeki yeriMetropolit Alexius Canibeg in annesi Taytuglu Hanimin korlugunu iyilestirirken Yakov Kapkov 1816 54 Muinu d Din Natanzi nin Iskender Anonimi nin elyazmasinda Canibeg ten camiler ve medreseler yaptiran ulkesine din adamlari getirten ilim ve Islami yaymak konusunda yogun faaliyet gosteren bir hukumdar olarak bahsetmistir Tarihi kayitlara bakildiginda Canibeg Han Islam dinini yasatmak ve gelistirmek icin bircok tesis insa ettirirken kutuphane ve eczane gibi yapilarda insa ettirmistir Onun doneminde baskent Saray Berke ye gelen alimler sayesinde tip ve astronomi konulari basta olmak uzere cesitli bilim dallarinda eserler yayimlanmistir 2012 yili Rus yapimi The Horde adli filmde Canibeg Han donemi islenmistir Filmde Kiev ve Moskova Metropoliti Alexius un Canibeg Han in annesi Taytuglu Hatun u korlukten kurtarmasi bu sayede de Canibeg in Moskova ya saldirmaktan vazgecmesi kurgusal olarak anlatilmistir Kaynakca a b Izgi C Cani Bek Han Devrinde 1342 1357 Altinordu Hanligi nda Bilim Hayati Divan Dergisi Sayi 2 Yil 1996 URL https www divandergisi com pdf 15 pdf 30 Agustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2020 01 21 Pasaoglu DD Altin Orda ve Kirim Sahasinda Bozkir Aristokrasisinin Guclu Temsilcileri Emir Rektemur ve Sirin Mirzalar Ankara Universitesi Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Tarih Bolumu Tarih Arastirmalari Dergisi cilt XXXIII sf 156 157 yil 2014 URL http dergiler ankara edu tr dergiler 18 1956 20482 pdf 3 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2020 01 21 Kalan E Numismatik Materyallere Gore Islamlasma Surecinde Altin Orda Hanlarinin Kullandigi Isim Ve Unvanlar 1227 1357 Karadeniz Arastirmalari KaraM s 1 sf 29 yil 2014 URL http dergiler ankara edu tr dergiler 18 1956 20482 pdf 3 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 21 Ocak 2020 Kafali M CUCI SULALESI VE SU BELERI Istanbul Universitesi Edebiyat Fakultesi Tarih Enstitusu Dergisi cilt 9 s 33 sf 107 yil 1970 URL http isamveri org pdfsbv D00120 1970 1 1970 1 KAFALIM pdf 28 Agustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 21 Ocak 2020 Wheelis M Biological Warfare at the 1346 Siege of Caffa Emerging Infectious Diseases Journal Cilt 8 Sayi 9 Yil 2002 URL https wwwnc cdc gov eid article 8 9 01 0536 article 7 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 21 Ocak 2020 Celik A Guler O Altin Ordu Imparatorlugu Turk Dunyasi Arastirmalari Sayi 188 Yil Ekim 2010 URL http uvt ulakbim gov tr uvt index php cwid 9 amp vtadi TPRJ 2CTTAR 2CTTIP 2CTMUH 2CTSOS 2CTHUK amp c google amp ano 122443 344750f4e14382dfb42d8cd48a9a1604 20 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2018 06 15 Alan H Altin Orda Hanliginda Hakimiyet Anlayisi ve Karaci Beylerin Ortaya Cikisi Tarih Dergisi Sayi 54 Yil 2011 2 URL http dergipark gov tr download article file 102212 28 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 21 Ocak 2020