Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
- Bu sayfada Carmen opera oyunundan bahsetmektedir. Sözcüğün diğer anlamları için Carmen (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Carmen, Fransız besteci Georges Bizet'nin 4 perdelik opera eseri. Ana konusu Mérimée'in Carmen adlı kısa romanından alınmıştır. Librettosu ise Meilhac ve Halévy tarafından yazılmıştır. Prömiyeri Paris'te, Opera Komik'te, 1875'te sahnelenmiştir.
 Carmen'in Prömiyer Afişi, 1875 | |
| Özgün isim | Carmen |
|---|---|
| Müzik | Georges Bizet |
| Libretto | Henri Meilhac ve Ludovic Halévy Prosper Mérimée'nin bir küçük romanından. |
| Gala | 3 Mart 1875 |
| İlk gösterim yeri | Opera Komik, Paris, Fransa |
| Oyuncular |
|
Fransa'da 3 Mart 1875'te ilk sahnelendiğinde yerleşik opera ve ahlâk anlayışının ihlali gibi algılandığından olumsuz tepkilerle karşılanan eser, eleştirmenler tarafından yüzeysel, üstünkörü bulunmuş ve afişten kaldırılmıştır. Bizet bu üzücü olaydan üç ay sonra henüz 37 yaşındayken ölmüştür. Bu durum kimilerinin garip tahminlerine yol açmış, onun bu başarısızlık üzerine üzüntüden öldüğü söylentileri çıkmıştır. Hâlbuki Bizet eserin kaderini önceden sezmiş, o çağın ahlak kurallarına uygun olmayacağını anlamıştı. Metin yazarlarından Meilhac'a bu inancını belirtmiş, ilk geceden sonra suçun kendisinde olduğunu söyleyerek, özür dilemiştir.
Bizet birkaç yıl daha yaşasaydı operanın kısa bir zaman sonra tekrarlanışını, kazandığı muhteşem zaferi, dünya sahnelerine fırtına gibi yayılışını görecek başka eser yazmasa da mutlu bir hayat geçirecekti. Carmen, çevresindeki tartışmalar, çatışmalar, tereddüt ve önyargılar ne olursa olsun günümüzde bildiğimiz tek şey bu eserin opera repertuvarında çok az görülen bir ilgi toplamış olmasıdır.
Operanın hikâyesi 1830 civarlarında İspanyanın Sevil şehrinde geçer. Eserin baş kadını çok güzel ve ateşli bir tabiatı olan ve bir tütün fabrikasında işçi olarak çalışan bir çingene genç kız olan Carmen'dir. Aşkını kullanmada çok serbest olan Carmen, aşk alanında hiç tecrübesiz bir asker olan onbaşı Don José'yi kandırır. Bu ilişki yüzünden Don José eski nişanlısını bırakır. Birliğindeki üst rütbedeki subayların emirlerine karşı gelip askerlikten kaçar. Bir kaçakçı ekibinin üyesi olur. Carmen kendinden bıkıp boğa güreşçisi Escamillo ile aşk hayatına başlayınca kıskançlığından Carmen'i öldürür.
Roller
| Rol | Ses türü | Prömiyerde rol alanlar, 3 Mart 1875 (Orkestra Yönetmeni: Alphonse Deloffre) |
|---|---|---|
| Carmen, bir çingene kadın | mezo soprano | Marie Celestine Laurence Galli-Marié |
| Don José, onbaşı | tenor | Paul Lhérie |
| Escamillo, boğa güreşçisi | bas-bariton | Jacques Bouhy |
| Micaëla, bir köylü kız | soprano | Marguerite Chapuy |
| Zuniga, teğmen | bas | Eugène Dufriche |
| Moralès, onbaşı | bariton | M. Duvernoy |
| Frasquita, Carmen'in arkadaşı | soprano | Mlle. Ducasse |
| Mercédès, Carmen'in arkadaşı | soprano | Mlle. Chevalier |
| Lillas Pastia, hancı | konuşma rolü | M. Nathan |
| Le Dancaïre, kaçakçı | bariton | Pierre-Armand Potel |
| Le Remendado, kaçakçı | tenor | Paul Fleuret ('Barnolt') |
| Bir kılavuz | konuşma rolü | M. Teste |
| Askerler, delikanlılar, kadın tütün fabrikası işçileri, Escamillo'nun yardımcıları, çiganlar, satıcılar ve portakal satıcıları, polis, boğa güreşçileri, ahali, sokak çocukları. | ||
Konu özeti
- Mekân: Sevil, İspanya
- Zaman: 1830
Not: Oeser versiyonunda III. Perde ve IV. Perde yerine III. Perde 1. Sahne ve III. Perde 2. Sahne bulunup eser 3 perde olarak sahnelenir.
Carmen, kısa bir prelüdle başlar. Hareketli ve neşeli havası bir boğa güreş ve bir sirk oyunun evvel çalınan parçaları hatırlatır. Ölüm motifi yankılanırken perde açılır.
I. Perde
Sevil'de bir meydan Sağda bir sigara fabrikası, solda bir şehir muhafızları karakolu ve geri planda bir köprü bulunur.
Morales ve askerler karakol önünde nöbet tutmaktadırlar. Micaela girer ve onbaşı Don Jose'yi aradığını söyler; fakat Morales onun daha işe gelmediğini söyler; eğer isterse orada onlarla bekleyebileceğini belirtir. Fakat Micaela sonra geri döneceğini bildirip hızla oradan ayrılır. Nöbeti devir alacak muhafızlarla birlikte Zuniga ve Jose gelirler. Sokak çocukları onların yürüyüşünü taklit ederler (Koro:Avec la garde montante - "Nöbetteki muhafızlar ile").
Sigara fabrikasında paydos zili çalınır. Sigara işleyicisi kızlar fabrikadan çıkarlar ve orada birikmiş olan genç erkekler tarafından karşılanırlar. ("La cloche a sonné" - "Paydos zili çaldı"). En son Carmen çıkar ve oradaki bütün genç erkekler ona kendilerini ne zaman seveceğini sorarlar. (Quand je vous aimerai? - "Ne zaman seni seveceğim."). Ünlü "Habenara aryası"nı söyleyerek, Carmen kendini sevmeyen bir erkeği seveceğini söyler "Arya (Habenara): L'amour est un oiseau rebelle - "Aşk bir asi kuştur"). Gençler Carmen'e kendi aralarından bir sevgili seçmesi için yalvarırlar. (Carmen! sur tes pas, nous nous pressons tous!). Bunun üzerine Carmen eteğinde bulunan bir çiçeği orada kendine hiç aldırmamış tavırlı Don Jose'ye atar ve sonra diğer işçi kızlarla birlikte fabrikaya geri girer. Jose kızın bu küstahlığına sinirlenmiştir.
Micaela geri gelir, ona annesinden bir mektup getirmiştir ve ona bir öpücük verir (Parle-moi de ma mère! - "Annem hakkında bana bir şeyler söyle.") Jose hasretle evini hatırlamıştır ve mektubu okuyunca annesinin evine geri dönüp evlenmesini istediğini öğrenir. Micaela utanmıştır ve ayrılmaya hazırlanırken Don Jose onunla evlenmeye hemen hazır olduğunu bildirir.
Micaela'nın ayrılmasından hemen sonra fabrika içinden kadın çığlıkları gelmeye başlar; işçi kızlar dışarı fırlarlar ve karışıklık içinde şarkı ile bağrışırlar (Au secours! Au secours! - "Yardim! Yardim!") Don Jose ve Zuniga Carmen'in bir başka işçi kızla kavga ettiğini ve kavgada bıçak çekip rakibi kızın yüzünü yaraladığını öğrenirler. Zuniga Carmen'e buna karşı diyeceği olup olmadığını sorunca Carmen pervasızca bir şarkıya başlar ("Tra la la"). Zuniga bir tutuklama belgesi hazırlaması sırasında Carmen'i koruma altına tutmasını ister. Carmen o gece "yalnız onbaşı" olan gelecek sevgilisi ile surların gölgesinde geçireceği zamanı anlatan bir Seguidilla tipi bir şarkı söyleyip ellerini bağlayan ipleri çözmesi için Don Jose'yi kandırır (Près des remparts de Séville - "Sevil surlarının yanında"). Zuniga geri gelir ve Carmen onunla birlikte gitmeye başlar. Fakat birden döner Jose'yi yere iter ve etraflarını sarmış olan sigara işçisi kızlarının Zuniga'yla alay eden kahkahaları içinde, kaçmayı başarır.
II. Perde
Lillas Pastia'nin hanında akşam. Masalar etrafa dağılmış. Subaylar ve çingeneler yemekten sonra dinlenmekteler
İki ay sonra Lillas Pastia'nın hanında Carmen ve arkadaşları Frasquita ve Mercedes şarkı söyleyip dans etmektedirler (Les tringles des sistres tintaient). Hancı, subayları handan uzaklaştırmak istemektedir. Zuniga Carmen ve arkadaşlarını birlikte tiyatroya gitmeye davet eder. Fakat Carmen daveti reddeder. Kendinin tutuklanmasından kurtulmasını sağladığı için rütbesini kaybeden ve hapse atılan Jose hapisten o gün çıkacaktır ve onu beklemektedir.
Toreador Escamillo 'yu takip eden bir alay hanın önünden geçerken Escamillo hana davet edilir (Vivat, vivat le Toréro). Escamillo ünlü Toreador şarkısını söyler (Toreador şarkısı: Votre toast, je peux vous le rendre) ve Carmen'le flört etmeye başlar. Fakat Carmen ona şu zaman için kendinin onunla birlikte olmasını ancak rüyalarda göreceğini bildirir.
Carmen, Frasquita ve Mercedes hariç handan ayrılırlar. O sırada Dancaire ve Remendado adlı kaçakçılar gelir ve kızlara Cebelitarik'tan kaçak getirdikleri malları nasıl ellerinden çıkaracaklarını açıklarlar. (Beşli: "Nous avons en tête une affaire"). Carmen onlarla birlikte girmez ve nedeni olarak da birine âşık olduğunu söyleyip herkesi şaşırtır.
Jose'nin sesi dışarıdan duyulur ("Halte là!"). Dancaire Carmen'e Don Jose'yi kandırıp kaçakçılara yardım etmesini sağlamasını söyler. Carmen'le yalnız kalan Jose ona hapishaneye gönderdiği altını geri verir ve o da hancıdan meyve ve şarap getirmesini ister.
Carmen ona subaylar için dans etme hikâyelerini anlatır ve ona sadece kendisi için kastenetlerle nasıl şarkı söyleyip dans ettiğini gösterir. ("Je vais danser en votre honneur...Lalala"). Bu şarkı ve dans sırasında askerleri kışlaya çağıran boru sesi duyulur. Jose kışlaya geri dönmek isteyince Carmen birden kızıp parlar. Ama Jose hapse gitmeden önce onun atmış olduğu ve bütün hapis boyunca kurutup saklamış olduğu çiçeği gösterip ona âşık olduğunu kanıtlar. (Çiçek şarkısı: La fleur que tu m'avais jetée) Carmen biraz yatışmakla beraber Jose'ye eğer kendini gerçekten severse çingene hayatına girmesi gerektiğini söyler (Non, tu ne m'aime pas).
Jose çingenelerin bir serbest hayatlarına gıpta etmektedir ama sonunda askerden kaçması gerekeceği için onlara katılmayı reddeder. Zuniga Carmen'i bulmak için tekrar gelir. Don Jose üstü olan subaya karşı kılıcını çekip düeloya hazırlanır. Fakat tam bu sırada kaçakçılar gelr ve onları yakalayıp silahlarını ellerinden alırlar. Zuniga esir düşer. (Bel officier). Don Jose ise hiç çaresiz onlara katılmak zorunda kalır ve Carmen'le birlikte kaçmaktan başka çaresi kalmamıştır. (Suis-nous à travers la campagne)
III. Perde
Bir vahşi ıssız kayalık alanda geceleyin
Kaçakçılar Carmen ile Jose ile birlikte dağlık bir arazide kaçak mallarını taşımaktadırlar (Écoute, écoute, compagnons). Carmen Jose'den bıkmıştır ve bunu saklamayıp kendi köyüne dönmesi için onu alaya almakla açıkça ortaya koymaktadır. Carmen, Frasquita ve Mercedes iskambil kâğıtları ile oradakilerin fallarına bakarlar. (Mêlons! Coupons!). Frasquita ve Mercedes için fal serüven, aşk, servet ve lüks bir yaşam gösterir; hâlbuki Carmen'in falı hem kendi ve hem de Jose için ölüm öngörüsü göstermektedir. (En vain pour éviter les réponses amères). Kaçakçılar genç kadınları çağırıp gümrük memurlarını sanki büyüleyip malların gümrüksüz geçmesini sağlamak için çağırırlar. (Quant au douanier, c'est notre affaire) Herkes ayrılır sadece Jose malları korumak için onların başında kalır.
Miceala Jose'yi arayıp bulmak için bir kılavuz tutmuştur ve onu bulmuşlardır. Micaela kılavuzu geri gönderir ve Jose'yi Carmen'in elinden almak için yemin eder. (Je dis que rien ne m'épouvante). Jose'nin tüfeğiyle ateş ettiğini görür ve kayalar arasına saklanır. Jose'nin ateş ettiği Escamillo'dur. Ama yanına geldiği zaman Jose ve Escamillo çok yakın arkadaşlarmış gibi senli benli konuşmaya başlarlar. Escamillo Jose'yi tanımamaktadır ve Carmen'e sırsıklam âşık olduğunu anlatır ve Jose'nin o asker olduğunu bilmeden Carmen'in bir asker ile aşk serüveninin hikâyesini anlatmaya koyulur.
Buna kafası atan Jose, Escamillo'yu bir bıçak kavgasına çağırır. Birinci saldırısında Escamillo çok savunucu tedbirler aldığı için bir sonuç alamaz ve buna çok kızar; ikinci hücumunda ise bu kızgısı nedeniyle kendini koruyamayacak şekilde Escamillo'nun bıçağı önünde bulur; ama Escamillo bundan faydalanmaz ve işinin adam öldürme olmayıp hayvan öldürücüsü olduğunu söyleyip geri çekilir. Jose'nin üçüncü hücumda Escamillo'nun bıçağı kırılır; fakat tam bu sırada Carmen ve kaçakçılar dönerler ve onu ölümden kurtarırlar. Escamillo oradan ayrılır ama Sevil'de yapacağı boğa güreşine Carmen'i ve kaçakçıları davet eder. (Non, je ne partirai pas!)
Kaçakçı Remnendado kayalıklarda saklanan Miceala'yi bulup getirir. Miceala Jose'ye annesinin kendini görmeyi istediğini bildirir. Carmen bunu alay konusu yapar ve Jose annesini görmek için koyune gitmeyi kabul etmez. Fakat Micaela'nin annesinin ölüm yatağında olduğunu açıklamasından sonra fikrini değiştirir. Carmen'e geri döneceğine dair söz vererek oradan ayrılmaya karar verir. Uzaklaşmakta olan Escamillo'nun bir şarkı söylediği duyulur. Carmen bu sesi takibe koyulmaya hazırdır ama Jose onu engeller.
IV. Perde
Sevil'de boğa güreşi arenası önündeki alan. O gün boğa güreşi olduğu için çok hareketli ve kalabalık
O günkü boğa güreşine Escamillo kaçakçıları da davet etmiştir. Alan ahali, mallarını satmaya çalışan tüccarlar ve çingenelerle doludur. (À deux cuartos!). Zuniga, Frasquita ve Mercedes kalabalık içindedirler; kızlarla Zuniga'ya Carmen'in artık Escamillo ile birlikte olduğunu açıklarlar. Matadorlar ve yardımcılarından oluşan grup (quadrilla) alayla gelmekte iken kalabalık ahali ve çocuklar onları şarkılarla ve alkışlarla karşılarlar. (Les voici! voici la quadrille). Carmen ve Escamillo kalabalık tarafından alkışlanmakta iken birbirlerine olan aşklarını ifade ederler ve Carmen şimdiye kadar hiç kimseyi Escamillo kadar sevmediğini açıklar.
Escamillo arenaya boğa güreşi için girdiği zaman Frasquita Carmen'e Jose'nin kalabalık içinde bulunduğunu ve bunun için çok temkinli olmasını söyler. (Carmen! Prends garde!). Fakat Carmen bunlardan hiç korkmaz aldırmaz tavırlar takınır. Carmen arenaya girmekte iken gözü dönmüş olan Jose onun yolunu keser; aşkını tekrarlar; Carmen'den aşkına karşılık ister ve birlikte uzaklara kaçıp yeni bir yaşama başlamalarını teklif eder. Fakat Carmen gayet sakin olarak artık onu sevmediğini söyler ve yaşamını değiştirmeyeceğini de bildirir. Serbest doğmuştur ve serbest ölecektir.
Arenadaki seyircilerin sesleri yükselmektedir. Carmen tekrar arenaya girmeye çalışır. Fakat Jose önünü kapatır. Jose bir defa daha Carmen'e kendine geri dönmesi için yalvarır. Fakat Carmen buna kızar ve parmağındaki Jose'nin kendine verdiği yüzüğü sanki hor görürmüş gibi yere atar. (Cette bague, autrefois). Jose bıçağını çekip onun göğsüne saplar. (Eh bien, damnée). Arenadaki seyirciler Escamillo'nun galibiyetine tezahürat yaparken Carmen son nefesini verir. Don Jose onun ölüsü önünde diz çöker. Seyirciler arenadan çıkarken Jose'ye Carmen'in ölüsünün yanında diz çökmüş onun katili olduğunu itiraf ederken bulurlar. (Ah! Carmen! ma Carmen adorée!).
Ünlü müziksel parçalar
Uvertür
I. Perde
- Avec la garde montante Çocukların korosu
- L'amour est un oiseau rebelle, Habanera Carmen aryası
- Parle-moi de ma mère!, İkili: Don Jose ve Micaela
- Près des remparts de Séville, Seguidilla: Don Jose için Carmen.
- Intermezzo (II. Perdedeki Haltelà, Qui va là? Dragon d'Alcala! şarkısına giriş)
II. Perde
- Les tringles des sistres tintaient, Çingene kadınlar şarkısı Carmen, Frasquita, Mercedes
- Votre toast, je peux vous le rendre... Toreador, en garde, Escamillo
- Nous avons en tête une affaire, Beşli: Mercedès, Frasquita, Carmen, Remendado ve dansör
- Je vais danser en votre honneur, İkili: Don Jose ve Carmen,
- La fleur que tu m'avais jetée, Don Jose aryası
- Bel officier, bel officier, final ensanbl
- Intermezzo (Andantino quasi allegretto)
III. Perde
- Mêlons!, Coupons! Üçlü: Frasquita, Mercedes, Carmen ve Carmen aryası
- En vain pour éviter les réponses amères"
- Je dis que rien ne m'épouvante Micaela aryası
- İntermezzo (Allegro vivo)
IV. Perde
- A deux cuartos, Satıcılar korosu
- Les voici, le quadrille!, Kalabalık ve çocuklar korosu
- C'est toi! C'est moi! İkili ve final: Carmen, Don Jose
Medya
- Toreador'un şarkısı. Tenör "Pasquale Amato" tarafından 1911de:
- Prelüd.IV. Perde'de boğa güreşi hazırlığı ve toreodarun şarkısından oluşturulmuş. Damrosh Orkestrası 1903.
- II. ve III. Perde arasinda İntermezzo:
- III. ve IV. Perde arasinda İntermezzo:
Çeşitli uyarlamalar
Filmografi
- 1915 : Carmen - ABD sessiz film. Yönetmen: Cecil B. DeMille ;
- 1915 : Burlesque on Carmen ABD sessiz film. Yönetmen: Charlie Chaplin
- 1918 : Carmen, - Alman sessiz film. Yönetmen:Ernst Lubitsch
- 1927 : The Loves of Carmen - ABD filmi. Yönetmen: Raoul Walsh
- 1945 : Carmen - ABD filmi. Yönetmen:"Christian-Jaque"
- 1954 : Carmen Jones - ABD filmi. Yönetmen:Otto Preminger. Oscar Hammerstein II tarafından bir müzikal'in filmi
- 1983 : Carmen - İspanyol filmi. Yönetmen: Carlos Saura
- 1983 : Prénom Carmen, - Fransız filmi. Yönetmen: Jean-Luc Godard
- 1984 : Carmen - Opera filmi. Yönetmen: Francesco Rosi
- 1984 : La Tragédie de Carmen - Tiyatro oyunu yapımından üç film: Yönetmen: Peter Brook
- 2001 : Carmen: A Hip Hopera - ABD filmi. Yönetmen: Robert Townsend ve Michael Elliot. Başrollerde: Beyoncé, Mos Def, Jermaine Dupri, Lil Bow Wow
- 2003 : Carmen - İspanyol filmi. Yönetmen: Vicente Aranda
- 2004 : Carmen de Khayelitsha (U-Carmen e-Khayelitsha) - Güney Afrika filmi. Yönetmen:Mark Dornford-May"
Bale eserleri
- 1949: Carmen balesi - Koreografisi "Roland Petit" tarafından.
- 1967: Carmen Suite balesi - Koreografisi "Alberto Alonso" tarafından.
- 2000: The Car Man balesi - Koreografisi "Matthew Bourne" tarafından.
- 2007: Carmen, Felemenko danslı bale - Koreografi "Sara Baras" tarafından.
Müziksel kompoziyon
- Fantaisie sur Carmen besteleyen "Pablo de Sarasate"
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- İngilizce Wikipedia "Carmen" maddesinden kısmen uyarlanarak hazırlanmıştr. [1]11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Carmen ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Wikisource'da "Carmen" operası librettosu10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca) (Görülme tarihi:12.3.2009)
- "Carmen" operası ses kayıtları listesi8 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) (Görülme tarihi:12.3.2009)
- Bir diğer "Carmen" operası ses kayıtları listesi8 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) (Görülme tarihi:12.3.2009)
- "Carmen" operası ve uyaralamarının sinema ve TV filmleri listesi7 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) (Görülme tarihi:12.3.2009)
- "Carmen" operası tümü için piyano notaları ve notlar29 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) (Görülme tarihi:12.3.2009)
- "YouTube" websitesinde "Carlos Kleiber: Carmen (Bizet) Vienna Opera, 1978 (complete)" maddesi Tum opera Vienna Operevi Orkestra sefi:Carlos Kleiber [2]8 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Görülme tarihi:11.3.2016)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu sayfada Carmen opera oyunundan bahsetmektedir Sozcugun diger anlamlari icin Carmen anlam ayrimi sayfasina bakiniz Carmen Fransiz besteci Georges Bizet nin 4 perdelik opera eseri Ana konusu Merimee in Carmen adli kisa romanindan alinmistir Librettosu ise Meilhac ve Halevy tarafindan yazilmistir Promiyeri Paris te Opera Komik te 1875 te sahnelenmistir CarmenCarmen in Promiyer Afisi 1875Ozgun isimCarmenMuzikGeorges BizetLibrettoHenri Meilhac ve Ludovic Halevy Prosper Merimee nin bir kucuk romanindan Gala3 Mart 1875Ilk gosterim yeriOpera Komik Paris FransaOyuncularCarmen Tutun fabrikasi iscisi cigan kadin mezzo soprano veya dramatik soprano Don Jose Bir onbasi tenor Michaela Don Jose nin nisanlisi lirik soprano Escamillo Bir boga gurescisi bariton veya bas bariton Frasquita cigan kadin agir mezzo soprano veya soprano Mercedes cigan kadin mezzo soprano Le Dancaire bir kacakci bariton Le Remendado bir kacakci tenor Zuniga bir tegmen bas Morales bir onbasi bariton Lillas Pastia bir hanci konusma rolu Bir kilavuz konusma rolu Fransa da 3 Mart 1875 te ilk sahnelendiginde yerlesik opera ve ahlak anlayisinin ihlali gibi algilandigindan olumsuz tepkilerle karsilanan eser elestirmenler tarafindan yuzeysel ustunkoru bulunmus ve afisten kaldirilmistir Bizet bu uzucu olaydan uc ay sonra henuz 37 yasindayken olmustur Bu durum kimilerinin garip tahminlerine yol acmis onun bu basarisizlik uzerine uzuntuden oldugu soylentileri cikmistir Halbuki Bizet eserin kaderini onceden sezmis o cagin ahlak kurallarina uygun olmayacagini anlamisti Metin yazarlarindan Meilhac a bu inancini belirtmis ilk geceden sonra sucun kendisinde oldugunu soyleyerek ozur dilemistir Bizet birkac yil daha yasasaydi operanin kisa bir zaman sonra tekrarlanisini kazandigi muhtesem zaferi dunya sahnelerine firtina gibi yayilisini gorecek baska eser yazmasa da mutlu bir hayat gecirecekti Carmen cevresindeki tartismalar catismalar tereddut ve onyargilar ne olursa olsun gunumuzde bildigimiz tek sey bu eserin opera repertuvarinda cok az gorulen bir ilgi toplamis olmasidir Operanin hikayesi 1830 civarlarinda Ispanyanin Sevil sehrinde gecer Eserin bas kadini cok guzel ve atesli bir tabiati olan ve bir tutun fabrikasinda isci olarak calisan bir cingene genc kiz olan Carmen dir Askini kullanmada cok serbest olan Carmen ask alaninda hic tecrubesiz bir asker olan onbasi Don Jose yi kandirir Bu iliski yuzunden Don Jose eski nisanlisini birakir Birligindeki ust rutbedeki subaylarin emirlerine karsi gelip askerlikten kacar Bir kacakci ekibinin uyesi olur Carmen kendinden bikip boga gurescisi Escamillo ile ask hayatina baslayinca kiskancligindan Carmen i oldurur RollerRol Ses turu Promiyerde rol alanlar 3 Mart 1875 Orkestra Yonetmeni Alphonse Deloffre Carmen bir cingene kadin mezo soprano Marie Celestine Laurence Galli MarieDon Jose onbasi tenor Paul LherieEscamillo boga gurescisi bas bariton Jacques BouhyMicaela bir koylu kiz soprano Marguerite ChapuyZuniga tegmen bas Eugene DufricheMorales onbasi bariton M DuvernoyFrasquita Carmen in arkadasi soprano Mlle DucasseMercedes Carmen in arkadasi soprano Mlle ChevalierLillas Pastia hanci konusma rolu M NathanLe Dancaire kacakci bariton Pierre Armand PotelLe Remendado kacakci tenor Paul Fleuret Barnolt Bir kilavuz konusma rolu M TesteAskerler delikanlilar kadin tutun fabrikasi iscileri Escamillo nun yardimcilari ciganlar saticilar ve portakal saticilari polis boga gurescileri ahali sokak cocuklari Konu ozetiRosabel Morrison un basrolunu oynadigi ve Edw J Abram in yonettigi Carmen operasi icin cizilen afis c 1896 1896da ABD de bir Carmen yapimi icin afisMekan Sevil Ispanya Zaman 1830 Not Oeser versiyonunda III Perde ve IV Perde yerine III Perde 1 Sahne ve III Perde 2 Sahne bulunup eser 3 perde olarak sahnelenir Carmen kisa bir preludle baslar Hareketli ve neseli havasi bir boga gures ve bir sirk oyunun evvel calinan parcalari hatirlatir Olum motifi yankilanirken perde acilir I Perde Sevil de bir meydan Sagda bir sigara fabrikasi solda bir sehir muhafizlari karakolu ve geri planda bir kopru bulunur Morales ve askerler karakol onunde nobet tutmaktadirlar Micaela girer ve onbasi Don Jose yi aradigini soyler fakat Morales onun daha ise gelmedigini soyler eger isterse orada onlarla bekleyebilecegini belirtir Fakat Micaela sonra geri donecegini bildirip hizla oradan ayrilir Nobeti devir alacak muhafizlarla birlikte Zuniga ve Jose gelirler Sokak cocuklari onlarin yuruyusunu taklit ederler Koro Avec la garde montante Nobetteki muhafizlar ile Sigara fabrikasinda paydos zili calinir Sigara isleyicisi kizlar fabrikadan cikarlar ve orada birikmis olan genc erkekler tarafindan karsilanirlar La cloche a sonne Paydos zili caldi En son Carmen cikar ve oradaki butun genc erkekler ona kendilerini ne zaman sevecegini sorarlar Quand je vous aimerai Ne zaman seni sevecegim Unlu Habenara aryasi ni soyleyerek Carmen kendini sevmeyen bir erkegi sevecegini soyler Arya Habenara L amour est un oiseau rebelle Ask bir asi kustur Gencler Carmen e kendi aralarindan bir sevgili secmesi icin yalvarirlar Carmen sur tes pas nous nous pressons tous Bunun uzerine Carmen eteginde bulunan bir cicegi orada kendine hic aldirmamis tavirli Don Jose ye atar ve sonra diger isci kizlarla birlikte fabrikaya geri girer Jose kizin bu kustahligina sinirlenmistir Micaela geri gelir ona annesinden bir mektup getirmistir ve ona bir opucuk verir Parle moi de ma mere Annem hakkinda bana bir seyler soyle Jose hasretle evini hatirlamistir ve mektubu okuyunca annesinin evine geri donup evlenmesini istedigini ogrenir Micaela utanmistir ve ayrilmaya hazirlanirken Don Jose onunla evlenmeye hemen hazir oldugunu bildirir Micaela nin ayrilmasindan hemen sonra fabrika icinden kadin cigliklari gelmeye baslar isci kizlar disari firlarlar ve karisiklik icinde sarki ile bagrisirlar Au secours Au secours Yardim Yardim Don Jose ve Zuniga Carmen in bir baska isci kizla kavga ettigini ve kavgada bicak cekip rakibi kizin yuzunu yaraladigini ogrenirler Zuniga Carmen e buna karsi diyecegi olup olmadigini sorunca Carmen pervasizca bir sarkiya baslar Tra la la Zuniga bir tutuklama belgesi hazirlamasi sirasinda Carmen i koruma altina tutmasini ister Carmen o gece yalniz onbasi olan gelecek sevgilisi ile surlarin golgesinde gecirecegi zamani anlatan bir Seguidilla tipi bir sarki soyleyip ellerini baglayan ipleri cozmesi icin Don Jose yi kandirir Pres des remparts de Seville Sevil surlarinin yaninda Zuniga geri gelir ve Carmen onunla birlikte gitmeye baslar Fakat birden doner Jose yi yere iter ve etraflarini sarmis olan sigara iscisi kizlarinin Zuniga yla alay eden kahkahalari icinde kacmayi basarir II Perde Lillas Pastia nin haninda aksam Masalar etrafa dagilmis Subaylar ve cingeneler yemekten sonra dinlenmekteler Iki ay sonra Lillas Pastia nin haninda Carmen ve arkadaslari Frasquita ve Mercedes sarki soyleyip dans etmektedirler Les tringles des sistres tintaient Hanci subaylari handan uzaklastirmak istemektedir Zuniga Carmen ve arkadaslarini birlikte tiyatroya gitmeye davet eder Fakat Carmen daveti reddeder Kendinin tutuklanmasindan kurtulmasini sagladigi icin rutbesini kaybeden ve hapse atilan Jose hapisten o gun cikacaktir ve onu beklemektedir Toreador Escamillo yu takip eden bir alay hanin onunden gecerken Escamillo hana davet edilir Vivat vivat le Torero Escamillo unlu Toreador sarkisini soyler Toreador sarkisi Votre toast je peux vous le rendre ve Carmen le flort etmeye baslar Fakat Carmen ona su zaman icin kendinin onunla birlikte olmasini ancak ruyalarda gorecegini bildirir Carmen Frasquita ve Mercedes haric handan ayrilirlar O sirada Dancaire ve Remendado adli kacakcilar gelir ve kizlara Cebelitarik tan kacak getirdikleri mallari nasil ellerinden cikaracaklarini aciklarlar Besli Nous avons en tete une affaire Carmen onlarla birlikte girmez ve nedeni olarak da birine asik oldugunu soyleyip herkesi sasirtir Jose nin sesi disaridan duyulur Halte la Dancaire Carmen e Don Jose yi kandirip kacakcilara yardim etmesini saglamasini soyler Carmen le yalniz kalan Jose ona hapishaneye gonderdigi altini geri verir ve o da hancidan meyve ve sarap getirmesini ister Carmen ona subaylar icin dans etme hikayelerini anlatir ve ona sadece kendisi icin kastenetlerle nasil sarki soyleyip dans ettigini gosterir Je vais danser en votre honneur Lalala Bu sarki ve dans sirasinda askerleri kislaya cagiran boru sesi duyulur Jose kislaya geri donmek isteyince Carmen birden kizip parlar Ama Jose hapse gitmeden once onun atmis oldugu ve butun hapis boyunca kurutup saklamis oldugu cicegi gosterip ona asik oldugunu kanitlar Cicek sarkisi La fleur que tu m avais jetee Carmen biraz yatismakla beraber Jose ye eger kendini gercekten severse cingene hayatina girmesi gerektigini soyler Non tu ne m aime pas Jose cingenelerin bir serbest hayatlarina gipta etmektedir ama sonunda askerden kacmasi gerekecegi icin onlara katilmayi reddeder Zuniga Carmen i bulmak icin tekrar gelir Don Jose ustu olan subaya karsi kilicini cekip dueloya hazirlanir Fakat tam bu sirada kacakcilar gelr ve onlari yakalayip silahlarini ellerinden alirlar Zuniga esir duser Bel officier Don Jose ise hic caresiz onlara katilmak zorunda kalir ve Carmen le birlikte kacmaktan baska caresi kalmamistir Suis nous a travers la campagne III Perde Bir vahsi issiz kayalik alanda geceleyin Kacakcilar Carmen ile Jose ile birlikte daglik bir arazide kacak mallarini tasimaktadirlar Ecoute ecoute compagnons Carmen Jose den bikmistir ve bunu saklamayip kendi koyune donmesi icin onu alaya almakla acikca ortaya koymaktadir Carmen Frasquita ve Mercedes iskambil kagitlari ile oradakilerin fallarina bakarlar Melons Coupons Frasquita ve Mercedes icin fal seruven ask servet ve luks bir yasam gosterir halbuki Carmen in fali hem kendi ve hem de Jose icin olum ongorusu gostermektedir En vain pour eviter les reponses ameres Kacakcilar genc kadinlari cagirip gumruk memurlarini sanki buyuleyip mallarin gumruksuz gecmesini saglamak icin cagirirlar Quant au douanier c est notre affaire Herkes ayrilir sadece Jose mallari korumak icin onlarin basinda kalir Miceala Jose yi arayip bulmak icin bir kilavuz tutmustur ve onu bulmuslardir Micaela kilavuzu geri gonderir ve Jose yi Carmen in elinden almak icin yemin eder Je dis que rien ne m epouvante Jose nin tufegiyle ates ettigini gorur ve kayalar arasina saklanir Jose nin ates ettigi Escamillo dur Ama yanina geldigi zaman Jose ve Escamillo cok yakin arkadaslarmis gibi senli benli konusmaya baslarlar Escamillo Jose yi tanimamaktadir ve Carmen e sirsiklam asik oldugunu anlatir ve Jose nin o asker oldugunu bilmeden Carmen in bir asker ile ask seruveninin hikayesini anlatmaya koyulur Buna kafasi atan Jose Escamillo yu bir bicak kavgasina cagirir Birinci saldirisinda Escamillo cok savunucu tedbirler aldigi icin bir sonuc alamaz ve buna cok kizar ikinci hucumunda ise bu kizgisi nedeniyle kendini koruyamayacak sekilde Escamillo nun bicagi onunde bulur ama Escamillo bundan faydalanmaz ve isinin adam oldurme olmayip hayvan oldurucusu oldugunu soyleyip geri cekilir Jose nin ucuncu hucumda Escamillo nun bicagi kirilir fakat tam bu sirada Carmen ve kacakcilar donerler ve onu olumden kurtarirlar Escamillo oradan ayrilir ama Sevil de yapacagi boga guresine Carmen i ve kacakcilari davet eder Non je ne partirai pas Kacakci Remnendado kayaliklarda saklanan Miceala yi bulup getirir Miceala Jose ye annesinin kendini gormeyi istedigini bildirir Carmen bunu alay konusu yapar ve Jose annesini gormek icin koyune gitmeyi kabul etmez Fakat Micaela nin annesinin olum yataginda oldugunu aciklamasindan sonra fikrini degistirir Carmen e geri donecegine dair soz vererek oradan ayrilmaya karar verir Uzaklasmakta olan Escamillo nun bir sarki soyledigi duyulur Carmen bu sesi takibe koyulmaya hazirdir ama Jose onu engeller IV Perde Sevil de boga guresi arenasi onundeki alan O gun boga guresi oldugu icin cok hareketli ve kalabalik O gunku boga guresine Escamillo kacakcilari da davet etmistir Alan ahali mallarini satmaya calisan tuccarlar ve cingenelerle doludur A deux cuartos Zuniga Frasquita ve Mercedes kalabalik icindedirler kizlarla Zuniga ya Carmen in artik Escamillo ile birlikte oldugunu aciklarlar Matadorlar ve yardimcilarindan olusan grup quadrilla alayla gelmekte iken kalabalik ahali ve cocuklar onlari sarkilarla ve alkislarla karsilarlar Les voici voici la quadrille Carmen ve Escamillo kalabalik tarafindan alkislanmakta iken birbirlerine olan asklarini ifade ederler ve Carmen simdiye kadar hic kimseyi Escamillo kadar sevmedigini aciklar Escamillo arenaya boga guresi icin girdigi zaman Frasquita Carmen e Jose nin kalabalik icinde bulundugunu ve bunun icin cok temkinli olmasini soyler Carmen Prends garde Fakat Carmen bunlardan hic korkmaz aldirmaz tavirlar takinir Carmen arenaya girmekte iken gozu donmus olan Jose onun yolunu keser askini tekrarlar Carmen den askina karsilik ister ve birlikte uzaklara kacip yeni bir yasama baslamalarini teklif eder Fakat Carmen gayet sakin olarak artik onu sevmedigini soyler ve yasamini degistirmeyecegini de bildirir Serbest dogmustur ve serbest olecektir Arenadaki seyircilerin sesleri yukselmektedir Carmen tekrar arenaya girmeye calisir Fakat Jose onunu kapatir Jose bir defa daha Carmen e kendine geri donmesi icin yalvarir Fakat Carmen buna kizar ve parmagindaki Jose nin kendine verdigi yuzugu sanki hor gorurmus gibi yere atar Cette bague autrefois Jose bicagini cekip onun gogsune saplar Eh bien damnee Arenadaki seyirciler Escamillo nun galibiyetine tezahurat yaparken Carmen son nefesini verir Don Jose onun olusu onunde diz coker Seyirciler arenadan cikarken Jose ye Carmen in olusunun yaninda diz cokmus onun katili oldugunu itiraf ederken bulurlar Ah Carmen ma Carmen adoree Unlu muziksel parcalarUvertur I Perde Avec la garde montante Cocuklarin korosu L amour est un oiseau rebelle Habanera Carmen aryasi Parle moi de ma mere Ikili Don Jose ve Micaela Pres des remparts de Seville Seguidilla Don Jose icin Carmen Intermezzo II Perdedeki Haltela Qui va la Dragon d Alcala sarkisina giris II Perde Les tringles des sistres tintaient Cingene kadinlar sarkisi Carmen Frasquita Mercedes Votre toast je peux vous le rendre Toreador en garde Escamillo Nous avons en tete une affaire Besli Mercedes Frasquita Carmen Remendado ve dansor Je vais danser en votre honneur Ikili Don Jose ve Carmen La fleur que tu m avais jetee Don Jose aryasi Bel officier bel officier final ensanbl Intermezzo Andantino quasi allegretto III Perde Melons Coupons Uclu Frasquita Mercedes Carmen ve Carmen aryasi En vain pour eviter les reponses ameres Je dis que rien ne m epouvante Micaela aryasi Intermezzo Allegro vivo IV Perde A deux cuartos Saticilar korosu Les voici le quadrille Kalabalik ve cocuklar korosu C est toi C est moi Ikili ve final Carmen Don JoseMedyaToreador un sarkisi Tenor Pasquale Amato tarafindan 1911de source source track Prelud IV Perde de boga guresi hazirligi ve toreodarun sarkisindan olusturulmus Damrosh Orkestrasi 1903 source source II ve III Perde arasinda Intermezzo source source III ve IV Perde arasinda Intermezzo source source Cesitli uyarlamalarFilmografi 1915 Carmen ABD sessiz film Yonetmen Cecil B DeMille 1915 Burlesque on Carmen ABD sessiz film Yonetmen Charlie Chaplin 1918 Carmen Alman sessiz film Yonetmen Ernst Lubitsch 1927 The Loves of Carmen ABD filmi Yonetmen Raoul Walsh 1945 Carmen ABD filmi Yonetmen Christian Jaque 1954 Carmen Jones ABD filmi Yonetmen Otto Preminger Oscar Hammerstein II tarafindan bir muzikal in filmi 1983 Carmen Ispanyol filmi Yonetmen Carlos Saura 1983 Prenom Carmen Fransiz filmi Yonetmen Jean Luc Godard 1984 Carmen Opera filmi Yonetmen Francesco Rosi 1984 La Tragedie de Carmen Tiyatro oyunu yapimindan uc film Yonetmen Peter Brook 2001 Carmen A Hip Hopera ABD filmi Yonetmen Robert Townsend ve Michael Elliot Basrollerde Beyonce Mos Def Jermaine Dupri Lil Bow Wow 2003 Carmen Ispanyol filmi Yonetmen Vicente Aranda 2004 Carmen de Khayelitsha U Carmen e Khayelitsha Guney Afrika filmi Yonetmen Mark Dornford May Bale eserleri 1949 Carmen balesi Koreografisi Roland Petit tarafindan 1967 Carmen Suite balesi Koreografisi Alberto Alonso tarafindan 2000 The Car Man balesi Koreografisi Matthew Bourne tarafindan 2007 Carmen Felemenko dansli bale Koreografi Sara Baras tarafindan Muziksel kompoziyon Fantaisie sur Carmen besteleyen Pablo de Sarasate Ayrica bakinizOpera Georges Bizet Prosper MerimeeKaynakcaIngilizce Wikipedia Carmen maddesinden kismen uyarlanarak hazirlanmistr 1 11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ingilizce Dis baglantilarWikimedia Commons ta Carmen ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Wikisource da Carmen operasi librettosu10 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Fransizca Gorulme tarihi 12 3 2009 Carmen operasi ses kayitlari listesi8 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Gorulme tarihi 12 3 2009 Bir diger Carmen operasi ses kayitlari listesi8 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Gorulme tarihi 12 3 2009 Carmen operasi ve uyaralamarinin sinema ve TV filmleri listesi7 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Gorulme tarihi 12 3 2009 Carmen operasi tumu icin piyano notalari ve notlar29 Eylul 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Gorulme tarihi 12 3 2009 YouTube websitesinde Carlos Kleiber Carmen Bizet Vienna Opera 1978 complete maddesi Tum opera Vienna Operevi Orkestra sefi Carlos Kleiber 2 8 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Gorulme tarihi 11 3 2016