Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Henry Cavendish (10 Ekim 1731, Nice, Fransa - 24 Şubat 1810, Londra, İngiltere), İngiliz kimyager ve fizikçi. Çok çeşitli alanlarda gerçekleştirdiği deneylerle, havanın bileşimi, hidrojenin niteliği ve özellikleri, bazı cisimlerin özgül ısıları, suyun bileşimi ve elektriğin çeşitli özellikleri gibi konularda buluşlar yapmıştır. olarak adlandırılan bir yöntemle Dünya'nın kütlesini ve yoğunluğunu ölçmüştür.
Henry Cavendish | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 10 Ekim 1731 Nice, Sardinya Krallığı |
| Ölüm | 24 Şubat 1810 (78 yaşında) Londra, İngiltere, Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı |
| Milliyet | İngiliz |
| Mezun olduğu okul(lar) | |
| Tanınma nedeni | Hidrojenin keşfi Dünya'nın yoğunluğunun ölçülmesi () |
| Ödüller | Copley Madalyası |
| Kariyeri | |
| Dalı | Kimya, fizik |
| Çalıştığı kurumlar | Kraliyet Enstitüsü |
1749-1753 arasında Cambridge Üniversitesi'ne bağlı 'a devam ettiyse de burayı bitiremedi. Londra yakınlarında bir laboratuvar kurarak, bilimsel toplantılar dışında hiç kimseyle özel yakınlık ve dostluk kurmaksızın içine kapanık bir yaşam süren, ailesiyle bile çok ender görüşen, çekingen ve az konuşan bir bilim insanı olarak tanındı. Çalışmalarını yayımlama gereği bile duymayacak kadar laboratuvarına kapanmasına, elli yıla yakın bilimsel çalışma yaşamında yalnızca yirmi kadar inceleme yayımlamasına karşın, 1803’te Fransa’nın sekiz yabancı üyesinden biriydi, adı çağının en büyük bilim insanları arasında anılıyordu. İngiltere’deki Cambridge Üniversitesi'nde, öğretim üyesi arasına katılmayan, hatta diploma bile almayan bu ünlü öğrencisinin adını sonradan Cavendish Laboratuvarı’na vererek ölümsüzleştirdi. 1766'da çeşitli gazların elde edilmesine ilişkin üç bölümlük makalesinden başlayarak yayımlamak amacıyla yazdıkları olduysa da pek çok tamamlanmış araştırmasının ayrıntılarını yayımlamadı.
Cavendish, elektrik yüklü iki cismin arasındaki kuvvetin, aralarındaki uzaklığın karesiyle ters orantılı olduğunu ortaya attı. Elektrostatiğin bu temel yasası daha sonra Fransız fizikçi C.A. Coulomb tarafından geliştirilerek onun adını almıştır. Cavendish bir sığacın (kondansatör) sığasının, sığacı oluşturan levhaların arasına yerleştirilen maddenin cinsine bağlı olduğunu da Michael Faraday'dan önce gösterdi. Matematikte çok iyi bilinen ama, o güne değin elektrik deneylerine ilişkin olarak hiç kullanılmayan potansiyel kavramını özgürce kullandı. Cavendish potansiyel kavramına dayanarak iyi bir iletkenin yüzeyindeki bütün noktaların ortak bir referans noktasına (yer) göre aynı potansiyele sahip oldukları görüşünü geliştirdi. Değişik iletkenlerle yaptığı bir dizi deney sonucunda, iletkenin uçları arasındaki potansiyel farkının, içinden geçen akımla doğru orantılı olduğunu saptayarak bu alanda Alman fizikçi George Simon Ohm'un 1827'de ortaya koyduğu yasayı daha önce bulmuş oldu. Elektrik akımını ölçme olanağı bulunmadığından, kendi vücudunu ölçü aracı olarak kullanıyor, akım şiddetini kestirebilmek için elektrotların uçlarını elleriyle tutarak, elektrik şokunu parmaklarında mı, bileklerine kadar mı, yoksa dirseklerine kadar mı duyduğuna bakıyordu. Yüz yıl kadar sonra, Cavendish'in defterleri ve el yazısı notları bulununca, bütün bu araştırmalar İskoçyalı büyük matematiksel fizikçi James Clerk Maxwell tarafından yinelendi.
Elektrik ile İlgili Çalışmaları
Cavendish’in bu alanda yaptığı çalışmaları özellikle sığa, elektrostatik ve yalıtkanlar üzerineydi. Yaptığı çalışmaların deneysel olarak da ispatına önem veren Cavendish, bu çalışmalarını yayınlama, paylaşma taraftarı değildi. Cavendish’in bu çalışmaları ölümünden yüz yıl sonra matematiksel fizikçi James Clerk Maxwell tarafından yinelenmiş ve dönemin bilim adamlarına önemli kaynaklar haline gelmiştir.
Cavendish, elektrik yüklü iki cismin arasındaki kuvvetin, aralarındaki uzaklığın karesiyle ters orantılı olduğunu ortaya atan ilk bilim insanıdır. Cavendish’in bu çalışması daha sonra Coulomb tarafından geliştirilerek yasa haline gelmiştir. Cavendish tarafından temeli oluşturulan bu çalışma Coulomb Ters Kare Yasası olarak bilinir ve elektrostatiğin temelini oluşturur. Bunu yanı sıra Cavendish, bir kondansatörün sığasının o kondansatörü oluşturan levhaların arasında bulunan maddenin cinsine bağlı olduğunu, Micheal Faraday’dan önce göstermiştir. Yani di elektrik katsayısından bahseden ilk bilim insanıdır. Elektrik alanında yaptığı çalışmalarla birçok bilim insanına ışık tutan Cavendish, aynı zamanda elektrikte potansiyel kavramını kullanan ilk bilim insanıdır. O dönemlerde elektriğin ölçümü, elektrometre ile yapılmaktaydı. Elektrometre içinde bulunan iki altın yaprağın, elektrikle yüklendiklerinde birbirlerini itmeleri sonucunda aralarında oluşan açıya bakılarak saptanır ve buna elektriklenme derecesi denirdi.
Cavendish, iyi bir iletkenin yüzeyindeki bütün noktaların ortak bir referans noktasına göre aynı potansiyele sahip oldukları görüşüyle potansiyel fark kavramını kullanan ilk bilim insanıdır. Daha sonra iletkenler üzerindeki çalışmalarını devam ettiren Cavendish, değişik iletkenlerle yaptığı deneyler sonucunda, iletkenin uçları arasındaki potansiyel farkın, içinden geçen akım miktarı ile doğru orantılı olduğunu saptamıştır.
Kimya Alanındaki Çalışmaları
Henry Cavendish’in bu alanda yaptığı en önemli çalışma su bileşimi üzerinedir. Cavendish o dönemde suyun bir element olmadığını oksijen ve hidrojenin sentezinden meydana geldiğini ispatlamıştır. Cavendish’in kimya alanındaki çalışmalarının büyük çoğunluğu gazlar üzerineydi. Özellikle hidrojenin yapısıyla yakından ilgilenen Cavendish, makalelerinde asitlerle metallerin tepkimesinden hidrojen gazının oluştuğunu belirtti ve bunu yanar hava olarak adlandırdı. Daha sonrasında hava üzerine yaptığı çalışmalarda havada oksijen ve azotun yanı sıra başka gazlarında olduğunu söyledi. Onun bu tezi yüz yıl sonra aragon ve diğer soygazların bulunmasını kolaylaştırdı.
Dünyanın Kütlesinin ve Yoğunluğunun Hesaplanması (Cavendish Deneyi)
Cavendish’in en önemli deneyi kütle çekimi üzerine yapmış olduğu deneydir. Bu deneyde Cavendish’in ilk amacı büyük kürelerin küçük küreler üzerinde yarattığı kütle çekimi etkisini bulabilmekti. Çünkü bu sayede kütle çekim kuvveti sabitini (G) bulabilir, buradan da yerkürenin kütlesine ulaşabilirdi. Madenden yapılmış bir çubuğu tam ortasından ince bir telle astı. Sonra çubuğun 2 ucuna kurşundan yapılmış iki küçük küreyi taktı. Çubuğun iki ucunda bulunan bu iki küreye büyük kurşun küreleri yaklaştırdı. Büyük ve küçük küreler arasında oluşan çekim kuvveti sonucu çubuk dönmeye başladı ve bu dönme sonucu teldeki burkulmayı ölçerek çekim kuvvetini ölçtü. Bilim için bütün imkanlarını kullanmaktan kaçınmayan Cavendish, bu deney için evinin bir odasına bu düzenekleri kurdu ve çok hassas ölçümler olduğu için yan odadan teleskop aracılığı ile bu deneyi gözlemledi çünkü odada hiçbir gürültü dahi olmamalıydı. 17 tane hassas ölçüm sonucunda Newton’un çekim kuvveti denklemlerinden de yararlanarak Yerküre’nin ağırlığının 6 septilyon tona yakın olduğunu açıkladı. Günümüzde ise dünyanın kütlesinin 5.9 septilyon civarında olduğu tahmin ediliyor. 1797 yılında dönemin imkanlarıyla yapılan bu deneyin sonucunun böylesine yakın olması oldukça şaşırtıcı.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Henry Cavendish 10 Ekim 1731 Nice Fransa 24 Subat 1810 Londra Ingiltere Ingiliz kimyager ve fizikci Cok cesitli alanlarda gerceklestirdigi deneylerle havanin bilesimi hidrojenin niteligi ve ozellikleri bazi cisimlerin ozgul isilari suyun bilesimi ve elektrigin cesitli ozellikleri gibi konularda buluslar yapmistir olarak adlandirilan bir yontemle Dunya nin kutlesini ve yogunlugunu olcmustur Henry Cavendish FRSDogum10 Ekim 1731 Nice Sardinya KralligiOlum24 Subat 1810 78 yasinda Londra Ingiltere Buyuk Britanya ve Irlanda Birlesik KralligiMilliyetIngilizMezun oldugu okul lar Taninma nedeniHidrojenin kesfi Dunya nin yogunlugunun olculmesi OdullerCopley MadalyasiKariyeriDaliKimya fizikCalistigi kurumlarKraliyet EnstitusuHenry Cavendish Portresi Tarih 1754 1834 Arasi 1749 1753 arasinda Cambridge Universitesi ne bagli a devam ettiyse de burayi bitiremedi Londra yakinlarinda bir laboratuvar kurarak bilimsel toplantilar disinda hic kimseyle ozel yakinlik ve dostluk kurmaksizin icine kapanik bir yasam suren ailesiyle bile cok ender gorusen cekingen ve az konusan bir bilim insani olarak tanindi Calismalarini yayimlama geregi bile duymayacak kadar laboratuvarina kapanmasina elli yila yakin bilimsel calisma yasaminda yalnizca yirmi kadar inceleme yayimlamasina karsin 1803 te Fransa nin sekiz yabanci uyesinden biriydi adi caginin en buyuk bilim insanlari arasinda aniliyordu Ingiltere deki Cambridge Universitesi nde ogretim uyesi arasina katilmayan hatta diploma bile almayan bu unlu ogrencisinin adini sonradan Cavendish Laboratuvari na vererek olumsuzlestirdi 1766 da cesitli gazlarin elde edilmesine iliskin uc bolumluk makalesinden baslayarak yayimlamak amaciyla yazdiklari olduysa da pek cok tamamlanmis arastirmasinin ayrintilarini yayimlamadi Cavendish elektrik yuklu iki cismin arasindaki kuvvetin aralarindaki uzakligin karesiyle ters orantili oldugunu ortaya atti Elektrostatigin bu temel yasasi daha sonra Fransiz fizikci C A Coulomb tarafindan gelistirilerek onun adini almistir Cavendish bir sigacin kondansator sigasinin sigaci olusturan levhalarin arasina yerlestirilen maddenin cinsine bagli oldugunu da Michael Faraday dan once gosterdi Matematikte cok iyi bilinen ama o gune degin elektrik deneylerine iliskin olarak hic kullanilmayan potansiyel kavramini ozgurce kullandi Cavendish potansiyel kavramina dayanarak iyi bir iletkenin yuzeyindeki butun noktalarin ortak bir referans noktasina yer gore ayni potansiyele sahip olduklari gorusunu gelistirdi Degisik iletkenlerle yaptigi bir dizi deney sonucunda iletkenin uclari arasindaki potansiyel farkinin icinden gecen akimla dogru orantili oldugunu saptayarak bu alanda Alman fizikci George Simon Ohm un 1827 de ortaya koydugu yasayi daha once bulmus oldu Elektrik akimini olcme olanagi bulunmadigindan kendi vucudunu olcu araci olarak kullaniyor akim siddetini kestirebilmek icin elektrotlarin uclarini elleriyle tutarak elektrik sokunu parmaklarinda mi bileklerine kadar mi yoksa dirseklerine kadar mi duyduguna bakiyordu Yuz yil kadar sonra Cavendish in defterleri ve el yazisi notlari bulununca butun bu arastirmalar Iskocyali buyuk matematiksel fizikci James Clerk Maxwell tarafindan yinelendi Elektrik ile Ilgili CalismalariCavendish in bu alanda yaptigi calismalari ozellikle siga elektrostatik ve yalitkanlar uzerineydi Yaptigi calismalarin deneysel olarak da ispatina onem veren Cavendish bu calismalarini yayinlama paylasma taraftari degildi Cavendish in bu calismalari olumunden yuz yil sonra matematiksel fizikci James Clerk Maxwell tarafindan yinelenmis ve donemin bilim adamlarina onemli kaynaklar haline gelmistir Cavendish elektrik yuklu iki cismin arasindaki kuvvetin aralarindaki uzakligin karesiyle ters orantili oldugunu ortaya atan ilk bilim insanidir Cavendish in bu calismasi daha sonra Coulomb tarafindan gelistirilerek yasa haline gelmistir Cavendish tarafindan temeli olusturulan bu calisma Coulomb Ters Kare Yasasi olarak bilinir ve elektrostatigin temelini olusturur Bunu yani sira Cavendish bir kondansatorun sigasinin o kondansatoru olusturan levhalarin arasinda bulunan maddenin cinsine bagli oldugunu Micheal Faraday dan once gostermistir Yani di elektrik katsayisindan bahseden ilk bilim insanidir Elektrik alaninda yaptigi calismalarla bircok bilim insanina isik tutan Cavendish ayni zamanda elektrikte potansiyel kavramini kullanan ilk bilim insanidir O donemlerde elektrigin olcumu elektrometre ile yapilmaktaydi Elektrometre icinde bulunan iki altin yapragin elektrikle yuklendiklerinde birbirlerini itmeleri sonucunda aralarinda olusan aciya bakilarak saptanir ve buna elektriklenme derecesi denirdi Cavendish iyi bir iletkenin yuzeyindeki butun noktalarin ortak bir referans noktasina gore ayni potansiyele sahip olduklari gorusuyle potansiyel fark kavramini kullanan ilk bilim insanidir Daha sonra iletkenler uzerindeki calismalarini devam ettiren Cavendish degisik iletkenlerle yaptigi deneyler sonucunda iletkenin uclari arasindaki potansiyel farkin icinden gecen akim miktari ile dogru orantili oldugunu saptamistir Kimya Alanindaki CalismalariHenry Cavendish in bu alanda yaptigi en onemli calisma su bilesimi uzerinedir Cavendish o donemde suyun bir element olmadigini oksijen ve hidrojenin sentezinden meydana geldigini ispatlamistir Cavendish in kimya alanindaki calismalarinin buyuk cogunlugu gazlar uzerineydi Ozellikle hidrojenin yapisiyla yakindan ilgilenen Cavendish makalelerinde asitlerle metallerin tepkimesinden hidrojen gazinin olustugunu belirtti ve bunu yanar hava olarak adlandirdi Daha sonrasinda hava uzerine yaptigi calismalarda havada oksijen ve azotun yani sira baska gazlarinda oldugunu soyledi Onun bu tezi yuz yil sonra aragon ve diger soygazlarin bulunmasini kolaylastirdi Dunyanin Kutlesinin ve Yogunlugunun Hesaplanmasi Cavendish Deneyi Cavendish in en onemli deneyi kutle cekimi uzerine yapmis oldugu deneydir Bu deneyde Cavendish in ilk amaci buyuk kurelerin kucuk kureler uzerinde yarattigi kutle cekimi etkisini bulabilmekti Cunku bu sayede kutle cekim kuvveti sabitini G bulabilir buradan da yerkurenin kutlesine ulasabilirdi Madenden yapilmis bir cubugu tam ortasindan ince bir telle asti Sonra cubugun 2 ucuna kursundan yapilmis iki kucuk kureyi takti Cubugun iki ucunda bulunan bu iki kureye buyuk kursun kureleri yaklastirdi Buyuk ve kucuk kureler arasinda olusan cekim kuvveti sonucu cubuk donmeye basladi ve bu donme sonucu teldeki burkulmayi olcerek cekim kuvvetini olctu Bilim icin butun imkanlarini kullanmaktan kacinmayan Cavendish bu deney icin evinin bir odasina bu duzenekleri kurdu ve cok hassas olcumler oldugu icin yan odadan teleskop araciligi ile bu deneyi gozlemledi cunku odada hicbir gurultu dahi olmamaliydi 17 tane hassas olcum sonucunda Newton un cekim kuvveti denklemlerinden de yararlanarak Yerkure nin agirliginin 6 septilyon tona yakin oldugunu acikladi Gunumuzde ise dunyanin kutlesinin 5 9 septilyon civarinda oldugu tahmin ediliyor 1797 yilinda donemin imkanlariyla yapilan bu deneyin sonucunun boylesine yakin olmasi oldukca sasirtici Kaynakca Atkins P W 2015 Chemistry a very short introduction Oxford Oxford University Press ISBN 978 0199683970