Cevri Kalfa

Cevri Kalfa (veya Cevri Usta) II. Mahmud döneminde Hazinedar ustalığı görevini yerine getirmiş olan harem kalfasıdır. Cevri Kalfa aslında III. Selim ve IV. Mustafa dönemlerinde de sarayda görev yapmıştır fakat Kabakçı Mustafa İsyanı sırasında II. Mahmud'un kaçmasına yardımcı olup onu koruduğu için Hazine Haznedar'ı görevine tayin ettirilmiştir. Tarihi kaynaklarda doğum tarihi ve ölüm tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Çerkes veya Gürcü asıllı olduğu 1819-1820 tarihleri arasında vefat ettiği tahmin edilmektedir.

Tarihçe

III. Selim'in askeri alanda yapmak istediği ıslahatlara karşılık olarak Kabakçı Mustafa'nın bulunduğu Yeniçeri ordusu isyan etmiş ve III. Selim'i tahttan indirerek yerine yeğeni IV. Mustafa getirilmiştir. III. Selim'in destekçisi olan Alemdar Mustafa Paşa isyanı bastırmak için 28 Temmuz 1808 tarihinde saraya gelmiş ve III. Selim'i tekrardan tahta çıkartmaya çalışmıştır. Bu süre içerisinde IV. Mustafa, III. Selim'in öldürülmesini emretmiştir. Bunun üzerine on iki bostancı nefer ve zülüflü baltacı grubu III. Selim'i ve veliaht şehzade Mahmud'u öldürmek için Harem'e doğru ilerlemeye başlamıştır. II. Mahmud'un lalası baskından haberdar olduktan sonra III. Selim'i ve şehzadeyi korumak için hareme asker göndermiştir.

Hareme giren ordu lalanın askerleri henüz onlara yetişmeden III. Selim'i öldürmüş ve II. Mahmud'un peşine düşmüştür. Cevri Kalfa ise haremdeki arbedeyi işittikten sonra Şehzade Mahmud'u korumak için onu şehzade dairesinden kaçırarak Altın Yol'dan geçirmiş ardından üst kattaki harem kalfası odasına saklamıştır. Bu sırada şehzadeyi korumak için hareme gönderilen ağalar, askerlere yetişmiş ve üst kata çıkan merdivenlerin yanında mücadele başlamıştır. Şehzadeyi korumak için gönderilen ağaların etkisiz hale gelmesinden sonra Cevri Kalfa dairesine çıkan merdivenleri korumak için bulduğu kül çanağındaki külleri merdivenlerdeki askerlerin yüzüne savurarak askerlerin merdivenlerden üst kata çıkmasını engellemiştir. Bu sırada kalfa dairesindeki ağalar Mahmud'u kalfa dairesindeki pencereden dama çıkartmış ve onu öldürülmekten kurtarmıştır. Alemdar Mustafa Paşa'nın saraya varmasının ardından isyan bastırılmış ve isyancılar öldürülmüştür. Şehzade Mahmud bu olayın neticesinde tahta çıkmış ve Cevri Kalfa'yı fedakarlığından ötürü Haremi Hümâyun Haznedarı olarak tayin etmiştir bu sayede Cevri Kalfa sarayın en nüfuzlu kadınlardan birisi haline gelmiştir.

Cevri Kalfa'nın 1819-1820 tarihinde ölümünün ardından II. Mahmud'un annesi Nakşidil Sultan için yapılan Nakşidil Sultan Türbesi'ne defnedilmiştir. II. Mahmud'un ona duyduğu minnetin bir göstergesi olarak Sultanahmet yakınlarında bir sıbyan mektebi inşa ettirmiş. Daha sonra ise Büyük Çamlıca'da bir köşk yaptırmış ve bu tepede çıkan suyu Cevri Kalfa suyu adıyla Üsküdar'da bir çeşmeye indirilmiştir.

Kaynakça

1. ^ "Cevri Kalfa and Her School". İnsan ve Sosyal Bilimler Dergisi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. 28 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2024. 
2. ^ ^{a b} "Harem-I Hümayun'da Sultan Olamayanların Izlerı: Carıye Vakıfları". Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi. 28 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2024. 
3. ^ ^{a b c} Habibe Kazancıoğlu (Aralık 2016). "Cevrî Usta'ya Ait Bir Vakfiye". Vakıflar Dergisi. 28 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2024. 
4. ^ "Cevrî Kalfa Mektebi". TDV İslâm Ansiklopedisi. 12 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2024.