Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yerkürenin dış çekirdeği yaklaşık 2.260 km kalınlığında demir ve nikelden oluşmuş katı olan iç çekirdeğin üstünde ve mantonun altında yer alan bir tabakadır. Üst sınırı yeryüzünün yaklaşık 2890 km metre altında yer alırken, iç çekirdekle geçiş bölgesi ise yeryüzünün yaklaşık 5.150 km altındadır. Dış sınırı, Dünya yüzeyinin altında 2,890 km (1,800 mil) bulunur. İç çekirdek ve dış çekirdek arasındaki geçiş, Dünya yüzeyinin altında yaklaşık 5,150 km (3,200 mi) bulunur. İç (veya katı) çekirdeğin aksine, dış çekirdek sıvıdır.
Deprem dalgalarının yansımalarını inceleyen bilim adamları
Dünya'nın iç çekirdeğinin merkezindeki ve dışındaki kristallerin farklı hizalandığını ortaya koydu. Bunun, gezegenin oluşumundaki büyük bir olaydan kaynaklanmış olabileceğini belirtiliyor.
Çinli ve ABD'li bilim insanlarının birlikte yürüttüğü araştırmada Dünya'nın en iç kısmının merkezinde farklı bir yapılanma keşfettiklerini öne sürüldü.
Nature Geoscience dergisinde yayımlanan araştırmaya göre ekip, iç çekirdeğin dış kısmındaki demir kristallerin, iç kısmındakilerden farklı bir yapısı olduğunu düşünüyor.
Dış çekirdeğin sıvı olduğuna nasıl karar verilmiştir?
- Dış çekirdek 1.2890-5000 kilometre arasında yer alır (kalınlığı 2 110 km). Burada yoğunluk 5.5'ten 10'a kadar çıkar ve p dalga hızı ise 13.6 km/sn'den 8.1 km/sn'ye düşer. Enine deprem dalgaları (s dalgaları) bu kısma sokulmadıklarından, dış çekirdeğin sıvı olduğu sonucuna varılmıştır.
- Kurşun ve uranyum gibi daha yoğun elementler de ya çok ender görülüyor ya da daha hafif elementlere bağlanarak kabukta kalma eğiliminde oluyor. Dış çekirdek üzerinde, katılaşmasını sağlayacak kadar basınç bulunmuyor; o nedenle iç çekirdeğe benzer bileşime sahip olmasına karşın sıvı kalabiliyor. Dış çekirdekte sıcaklık 4300 K (4,030 °C) ile 6000 K (5,730 °C) arasında bulunuyor.
- Ortalama yoğunluğun ve atalet momentinin dikkate alınması, kozmik boŞluklardan yola çıkarak, muhtemelen demirden yapılmış, oldukça ağır olacak bir çekirdeğe sahip bir yapıya işaret eder Şimdi çekirdeğin çoğunlukla demirden yapıldığını biliyoruz, yoğunluğunu düşürmek için gerekli olan %10 daha hafif elemanların karışımı ile.
- Demir damlacıklarının yer çekimsel olarak merkeze doğru hareket ettiği bir erime olayında, dünya tarihinde (ilk 50 Ma) nispeten erken oluşmuştur. Tahmin edilmesi zor olsa da, bazı mevcut modeller sıcaklığını 3000-5000 K aralığına yerleştirir.Çok yüksek elektriksel iletkenliğe sahip bir sıvının varlığı, manyetik bir dinamonun kendi kendine uyarılmasına elverişli koşullar yaratır. Yüzeyde gözlemlediğimiz manyetik alanın çekirdekte bulunan alanların sadece küçük bir kısmı olduğunu bilmek önemlidir
- Çok yüksek elektriksel iletkenliğe sahip bir sıvının varlığı, manyetik bir dinamonun kendi kendine uyarılmasına elverişli koşullar yaratır. Yüzeyde gözlemlediğimiz manyetik alanın çekirdekte bulunan alanların sadece küçük bir kısmı olduğunu bilmek önemlidir.
- İç çekirdeğin ısısı dış kısımlarda 4.400 °C iken iç çekirdeğe yaklaşan kesimlerde ise 6.100 °C'ye kadar çıkar. Nikel ve demir sıvısının içerisinde yer alan Dünya'nın manyetik alanını etkilediği düşünülmektedir. Bu katmanda p dalgalarının hızı 13,6 km/sn'den 8,1 km/sn'ye düşer. (s dalgaları) bu katmana giremediklerinden dış çekirdeğin sıvı olduğu sonucuna varılmıştır. Bunun nedeni olarak, dış çekirdekteki demir ve nikele ek olarak oksijen ve kükürt içeriğinin, bu katmanın yoğunluğunu düşürürken (en dışta 10 g/cm3, en içte 12 g/cm3) aynı zamanda metallerin ergime sıcaklığını düşürerek, iç çekirdeğe göre daha düşük basınç ve sıcaklık altında sıvı bir ortam yaratması olarak açıklanmasıdır.
Manyetik alan nedir?
- Dış çekirdek olmadan, dünyadaki yaşam çok farklı olurdu. Bilim adamları, dış çekirdekteki sıvı metallerin konveksiyonunun Dünya'nın manyetik alanını oluşturduğuna inanıyorlar. Bu manyetik alan, Dünya'dan birkaç bin kilometre boyunca dışarı doğru uzanır ve Dünya'nın etrafında güneşin güneş rüzgarını saptıran koruyucu bir kabarcık oluşturur. Bu alan olmadan, güneş rüzgarı atmosferimizi patlatacaktı ve Dünya Mars gibi ölü ve cansız olacaktı
- Dış çekirdekte bulunan erimiş metal sıvıları sayesinde dünyanın manyetik alanı oluşur ve bu manyetik alan atmosferin oluşumunda en önemli faktörlerden biridir. Eğer dış çekirdek dünyanın manyetik alanını oluşturmasaydı atmosferimiz olmazdı.
Dünya'nın çekirdeği neden önemli?
Açıkçası Dünya doğduğu günden bu yana soğuyor. Öyle ki sıvı çekirdeğin bir kısmı da merkezde soğuyarak katılaştı (Eskiden yüksek sıcaklık nedeniyle merkezdeki muazzam basınca rağmen sıvı kalabiliyordu).
Öte yandan, eskiden Dünya’nın manyetik alanını yalnızca sıvı çekirdek oluşturuyordu ve bu süreçte merkezde katı iç çekirdek ortaya çıkmasaydı sıvı çekirdek zamanla tümüyle soğuyarak katılaşacaktı. Bu da iki ölümcül sonuca yol açacaktı:
1) Tektonik hareketlerin, yani kıtaların kaymasının durması ve gezegenin, atmosferi arıtarak temizleyen bu doğal klima sistemini kaybetmesi. 2) Gezegenin hayatı ve atmosferi güneş rüzgarından koruyan manyetik alanı kaybetmesi.
Çekirdeği nasıl anladık?
Yer bilimciler Dünya'nın katı iç çekirdeğinin en erken 2,5 milyar yıl ve en geç 500 milyon oluşacağını hesaplamışlardı. Ancak, Rochester Üniversitesi araştırmacıları katı çekirdeğin yaşını daha kesin hesapladılar. Bunu da Dünya’nın manyetik alanının zamanla nasıl değiştiğine bakarak tespit ettiler.
Dünya'nın çekirdeği sıcak olmasa ne olurdu?
Dünyanın çekirdeğinin sıcak olması dünya için faydalıdır. Çekirdek güneş kadar sıcaktır. İlk oluştuğu zamandan beri yaklaşık 4.5 milyar yıldır böyledir. Yerçekimi ağır maddeleri dünyanın merkezine doğru çekmiştir, hava su gibi hafif maddeler yerin çekirdeğine doğru itilir. Çekirdeğin ağırlığı o kadar fazladır ki, dış çekirdeğin yer çekimi Dünya yüzeyinin yer çekiminden yaklaşık üç kat daha fazladır. Çekirdek orijinal sıcaklığının bir kısmını hala taşıyor olmasının yanı sıra merkeze yakın ve ağır malzemelerin hareketinin yer çekimsel sürtünmesi ile de sıcaklık kazanır. İç çekirdek her binn yılda yaklaşık olarak bir santimetre büyür ve büyüdükçe de daha fazla ısı kazanır. Radyoaktif izotopların bozulması da çekirdeğe ayrıca ısı kazandırır.
Eğer çekirdek tamamen soğursa, gezegenimiz de soğuyacak ve ölecektir. Ayrıca bu süreç birazcık karanlık olacaktır çünkü enerji santralleri yerkabuğundan radyan ısıyı çekerler ve bu ısıyı suyu ısıtmakta kullanırlar, türbinlerin çevrilip elektrik üretilebilmesi için gereken buhar böyle oluşur.
Çekirdekteki soğuma aynı zamanda gezegeni çevreleyen manyetik kalkanın da ortadan kalmasına neden olacaktır. Bu kalkan Dünya’yı kozmik radyasyondan korur. Kalkan, daimi hareket eden demirin neden olduğu konveksiyon süreci sayesinde oluşmuştur. Tıpkı Dünya gibi, Dünya’nın çekirdeği de sürekli dönmektedir- bazı bilim insanları çekirdeğin gezegenin geri kalanından daha hızlı döndüğünü düşünmektedir. Bu sürtünme, kinetik enerjiyi elektrik ve manyetik enerjiye çevirir ve bu da güneşten yayılan zararlı ve yüklü parçacıkları kuzey ve güney kutupları doğrultusunda saptıran alanı yani manyetik alanı oluşturur.
Dünya’nın manyetik alanındaki ne kadarlık bir kaybın Dünya üzerindeki yaşamı değiştireceği henüz tam olarak bilinmiyor. Bazı bilim insanları, manyetik alan kaybından sonraki radyoaktif dalgaların hücumunun gezegeni aşırı ısıtacağını ve canlı yaşamına elverişsiz hale getireceğini düşünürken, bazıları da solar ışınlar ve kanser ilişkisine dikkat çekiyor. Bazı gözlemciler de, Mars ve Venüs’den okyanusları, gölleri ve akarsuları süpürenler kadar güçlü güneş rüzgarlarını tecrübe edebileceğimizi düşünüyorlar. Bütün bu senaryoları düşününce, en güzel senaryo Dünya’nın manyetik alanını kaybetmemesi diyebiliriz.
Kaynakça
- ^ Path of Earthquakes through the Outer and Anisotropic West Inner Core.pdf. 3 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "BBC.com". 27 Haziran 2016 tarihinde kaynağından .
- ^ "Dış çekirdek nedir?".[]
- ^ . 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "outer core". 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından .
- ^ "earths-outer-core". 23 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından .
- ^ "dış çekirdek". 1 Ekim 2017 tarihinde kaynağından .
- ^ a b "Dünyanın çekirdeği 4 milyar genç çıktı". 27 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından .
- ^ . 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
 | Jeoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yerkurenin dis cekirdegi yaklasik 2 260 km kalinliginda demir ve nikelden olusmus kati olan ic cekirdegin ustunde ve mantonun altinda yer alan bir tabakadir Ust siniri yeryuzunun yaklasik 2890 km metre altinda yer alirken ic cekirdekle gecis bolgesi ise yeryuzunun yaklasik 5 150 km altindadir Dis siniri Dunya yuzeyinin altinda 2 890 km 1 800 mil bulunur Ic cekirdek ve dis cekirdek arasindaki gecis Dunya yuzeyinin altinda yaklasik 5 150 km 3 200 mi bulunur Ic veya kati cekirdegin aksine dis cekirdek sividir Yer in kesiti Olcekli cizilmemistir Dis cekirdek outer core Deprem dalgalarinin yansimalarini inceleyen bilim adamlariDunya nin ic cekirdeginin merkezindeki ve disindaki kristallerin farkli hizalandigini ortaya koydu Bunun gezegenin olusumundaki buyuk bir olaydan kaynaklanmis olabilecegini belirtiliyor Cinli ve ABD li bilim insanlarinin birlikte yuruttugu arastirmada Dunya nin en ic kisminin merkezinde farkli bir yapilanma kesfettiklerini one suruldu Nature Geoscience dergisinde yayimlanan arastirmaya gore ekip ic cekirdegin dis kismindaki demir kristallerin ic kismindakilerden farkli bir yapisi oldugunu dusunuyor Dis cekirdegin sivi olduguna nasil karar verilmistir Dis cekirdek 1 2890 5000 kilometre arasinda yer alir kalinligi 2 110 km Burada yogunluk 5 5 ten 10 a kadar cikar ve p dalga hizi ise 13 6 km sn den 8 1 km sn ye duser Enine deprem dalgalari s dalgalari bu kisma sokulmadiklarindan dis cekirdegin sivi oldugu sonucuna varilmistir Kursun ve uranyum gibi daha yogun elementler de ya cok ender goruluyor ya da daha hafif elementlere baglanarak kabukta kalma egiliminde oluyor Dis cekirdek uzerinde katilasmasini saglayacak kadar basinc bulunmuyor o nedenle ic cekirdege benzer bilesime sahip olmasina karsin sivi kalabiliyor Dis cekirdekte sicaklik 4300 K 4 030 C ile 6000 K 5 730 C arasinda bulunuyor Ortalama yogunlugun ve atalet momentinin dikkate alinmasi kozmik boSluklardan yola cikarak muhtemelen demirden yapilmis oldukca agir olacak bir cekirdege sahip bir yapiya isaret eder Simdi cekirdegin cogunlukla demirden yapildigini biliyoruz yogunlugunu dusurmek icin gerekli olan 10 daha hafif elemanlarin karisimi ile Demir damlaciklarinin yer cekimsel olarak merkeze dogru hareket ettigi bir erime olayinda dunya tarihinde ilk 50 Ma nispeten erken olusmustur Tahmin edilmesi zor olsa da bazi mevcut modeller sicakligini 3000 5000 K araligina yerlestirir Cok yuksek elektriksel iletkenlige sahip bir sivinin varligi manyetik bir dinamonun kendi kendine uyarilmasina elverisli kosullar yaratir Yuzeyde gozlemledigimiz manyetik alanin cekirdekte bulunan alanlarin sadece kucuk bir kismi oldugunu bilmek onemlidir Cok yuksek elektriksel iletkenlige sahip bir sivinin varligi manyetik bir dinamonun kendi kendine uyarilmasina elverisli kosullar yaratir Yuzeyde gozlemledigimiz manyetik alanin cekirdekte bulunan alanlarin sadece kucuk bir kismi oldugunu bilmek onemlidir Ic cekirdegin isisi dis kisimlarda 4 400 C iken ic cekirdege yaklasan kesimlerde ise 6 100 C ye kadar cikar Nikel ve demir sivisinin icerisinde yer alan Dunya nin manyetik alanini etkiledigi dusunulmektedir Bu katmanda p dalgalarinin hizi 13 6 km sn den 8 1 km sn ye duser s dalgalari bu katmana giremediklerinden dis cekirdegin sivi oldugu sonucuna varilmistir Bunun nedeni olarak dis cekirdekteki demir ve nikele ek olarak oksijen ve kukurt iceriginin bu katmanin yogunlugunu dusururken en dista 10 g cm3 en icte 12 g cm3 ayni zamanda metallerin ergime sicakligini dusurerek ic cekirdege gore daha dusuk basinc ve sicaklik altinda sivi bir ortam yaratmasi olarak aciklanmasidir Manyetik alan nedir Dis cekirdek olmadan dunyadaki yasam cok farkli olurdu Bilim adamlari dis cekirdekteki sivi metallerin konveksiyonunun Dunya nin manyetik alanini olusturduguna inaniyorlar Bu manyetik alan Dunya dan birkac bin kilometre boyunca disari dogru uzanir ve Dunya nin etrafinda gunesin gunes ruzgarini saptiran koruyucu bir kabarcik olusturur Bu alan olmadan gunes ruzgari atmosferimizi patlatacakti ve Dunya Mars gibi olu ve cansiz olacakti Dis cekirdekte bulunan erimis metal sivilari sayesinde dunyanin manyetik alani olusur ve bu manyetik alan atmosferin olusumunda en onemli faktorlerden biridir Eger dis cekirdek dunyanin manyetik alanini olusturmasaydi atmosferimiz olmazdi dunyanin ic yapisiDunya nin cekirdegi neden onemli Acikcasi Dunya dogdugu gunden bu yana soguyor Oyle ki sivi cekirdegin bir kismi da merkezde soguyarak katilasti Eskiden yuksek sicaklik nedeniyle merkezdeki muazzam basinca ragmen sivi kalabiliyordu Ote yandan eskiden Dunya nin manyetik alanini yalnizca sivi cekirdek olusturuyordu ve bu surecte merkezde kati ic cekirdek ortaya cikmasaydi sivi cekirdek zamanla tumuyle soguyarak katilasacakti Bu da iki olumcul sonuca yol acacakti 1 Tektonik hareketlerin yani kitalarin kaymasinin durmasi ve gezegenin atmosferi aritarak temizleyen bu dogal klima sistemini kaybetmesi 2 Gezegenin hayati ve atmosferi gunes ruzgarindan koruyan manyetik alani kaybetmesi Cekirdegi nasil anladik Yer bilimciler Dunya nin kati ic cekirdeginin en erken 2 5 milyar yil ve en gec 500 milyon olusacagini hesaplamislardi Ancak Rochester Universitesi arastirmacilari kati cekirdegin yasini daha kesin hesapladilar Bunu da Dunya nin manyetik alaninin zamanla nasil degistigine bakarak tespit ettiler Dunya nin cekirdegi sicak olmasa ne olurdu Dunyanin cekirdeginin sicak olmasi dunya icin faydalidir Cekirdek gunes kadar sicaktir Ilk olustugu zamandan beri yaklasik 4 5 milyar yildir boyledir Yercekimi agir maddeleri dunyanin merkezine dogru cekmistir hava su gibi hafif maddeler yerin cekirdegine dogru itilir Cekirdegin agirligi o kadar fazladir ki dis cekirdegin yer cekimi Dunya yuzeyinin yer cekiminden yaklasik uc kat daha fazladir Cekirdek orijinal sicakliginin bir kismini hala tasiyor olmasinin yani sira merkeze yakin ve agir malzemelerin hareketinin yer cekimsel surtunmesi ile de sicaklik kazanir Ic cekirdek her binn yilda yaklasik olarak bir santimetre buyur ve buyudukce de daha fazla isi kazanir Radyoaktif izotoplarin bozulmasi da cekirdege ayrica isi kazandirir Eger cekirdek tamamen sogursa gezegenimiz de soguyacak ve olecektir Ayrica bu surec birazcik karanlik olacaktir cunku enerji santralleri yerkabugundan radyan isiyi cekerler ve bu isiyi suyu isitmakta kullanirlar turbinlerin cevrilip elektrik uretilebilmesi icin gereken buhar boyle olusur Cekirdekteki soguma ayni zamanda gezegeni cevreleyen manyetik kalkanin da ortadan kalmasina neden olacaktir Bu kalkan Dunya yi kozmik radyasyondan korur Kalkan daimi hareket eden demirin neden oldugu konveksiyon sureci sayesinde olusmustur Tipki Dunya gibi Dunya nin cekirdegi de surekli donmektedir bazi bilim insanlari cekirdegin gezegenin geri kalanindan daha hizli dondugunu dusunmektedir Bu surtunme kinetik enerjiyi elektrik ve manyetik enerjiye cevirir ve bu da gunesten yayilan zararli ve yuklu parcaciklari kuzey ve guney kutuplari dogrultusunda saptiran alani yani manyetik alani olusturur Dunya nin manyetik alanindaki ne kadarlik bir kaybin Dunya uzerindeki yasami degistirecegi henuz tam olarak bilinmiyor Bazi bilim insanlari manyetik alan kaybindan sonraki radyoaktif dalgalarin hucumunun gezegeni asiri isitacagini ve canli yasamina elverissiz hale getirecegini dusunurken bazilari da solar isinlar ve kanser iliskisine dikkat cekiyor Bazi gozlemciler de Mars ve Venus den okyanuslari golleri ve akarsulari supurenler kadar guclu gunes ruzgarlarini tecrube edebilecegimizi dusunuyorlar Butun bu senaryolari dusununce en guzel senaryo Dunya nin manyetik alanini kaybetmemesi diyebiliriz Kaynakca Path of Earthquakes through the Outer and Anisotropic West Inner Core pdf 3 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi BBC com 27 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Dis cekirdek nedir olu kirik baglanti 30 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b outer core 15 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan earths outer core 23 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan dis cekirdek 1 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan a b Dunyanin cekirdegi 4 milyar genc cikti 27 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan 30 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Jeoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz