Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Daltaban Mustafa Paşa II. Mustafa saltanatında, 4 Eylül 1702 - 24 Ocak 1703 tarihleri arasında dört ay yirmi gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.
| Daltaban Mustafa Paşa | |
|---|---|
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Hükümdar | II. Mustafa |
| Görev süresi 4 Eylül 1702 - 24 Ocak 1703 | |
| Yerine geldiği | Köprülü Amcazade Hacı Hüseyin Paşa |
| Yerine gelen | Rami Mehmed Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Manastır |
| Ölüm | 27 Ocak 1703 İstanbul |
Hayatı
Manastır'da doğmuştur. Aslının Sırp olduğu belirtilmektedir.Kara İbrahim Paşa'nın iç mehterliğinde yetişti. 1684 yılında Kara İbrahim Paşa sadrazam olduğu zaman kapıcılar kethüdası oldu. Sırasıyla cebecibaşı olarak atandı ve 1691'de yeniçeri ağası oldu.
Vezirliğe yükseltilerek Babadağ muhafızlığına atandı. 1695 yılında Anadolu Valiliği'ne, 1696 yılında Diyarbakır Valiliği'ne atandı. Avusturya seferi sırasında Sofya'da iken mezaliminden şikayet olunması üzerine vezirliği elinden alınarak Bosna sınırında Pucitel palangası komutanlığına sürüldü. Bosna'ya düşman saldırısının artması üzerine 1697 yılında vezirliği iade edilerek Bosna cephesi seraskerliğine getirildi. Bosna'da başarılar göstererek düşmanı püskürttü. 1698 yılında Urfa merkezli Rakka Valiliği'ne tayin edildi. 1699 yılında Bağdat Valiliği'ne görevlendirildi. Asi kuvvetlerin elinden Basra ve Kurna'yı geri aldı; asi kuvvetleri sindirdi. Bu başarıları üzerine önce tekrar Anadolu Valiliği'ne getirildi.
4 Eylül 1702 tarihinde hastalığı dolayısıyla görevinden ayrılan Köprülü Amcazade Hacı Hüseyin Paşa yerine Sultan II. Mustafa'nın hocası olan şeyhülislam Feyzullah Efendi'nin tavsiyesi ile Daltaban Mustafa Paşa sadrazamlığa getirildi.
Daltaban Mustafa Paşa bu görevde devam etmek için Feyzullah Efendi'nin isteklerini yerine getirmesi gerektiğini anlamıştı. Zaten Sultan II. Mustafa kendine arz edilen sadrazam ve divan telhis ve tahrirlerini Şeyhülislam'la görüşülmeden huzuruna getirilmesini kabul etmemekte idi. Devlet ve hükûmetin uygulayacağı her politika ve göstereceği her faaliyet için Feyzullah Efendi'nin görüşlerinin ve düşüncelerinin alınmasını istemekteydi.
Daltaban Mustafa Paşa her ne kadar Feyzullah Efendi'nin gösterdiği yolda gitmeye devamlı kararlı ise de; taşralı olması ve İstanbulluların hareket ve davranışlarını anlayamadığı için ve kaba, haşin sert mizacı dolayısıyla devlet erkanı tarafından sevilmemekteydi. Hatta Sultan bile bu kaba, haşin tavrından tedirgin olmaya başlamıştı. Örneğin Feyzullah Efendi'nin oğlu Fethullah Efendi, Sadrazamın çalışma yeri olan Paşa Kapısına gelince onu kapı önünde karşılardı; Feyzullah Efendi gelince kapının önünde arabanın önüne geçerek ta binek taşına kadar gitmesini sağlamaya başlamıştı. O zamana kadar teşrifat kurullarına göre merasimlerde şeyhülislam, daha aşağı rütbede olduğunu göstermek için, Sadrazam'ın sol tarafında giderdi; ama Daltaban Mustafa Paşa Feyzullah Efendi'nin sol tarafında gitmeye başlayıp sanki Sadrazam'ın daha düşük rütbede olduğunu noktalamaktaydı.
Diğer taraftan Sadrazamlığa gelmeyi çok isteyen Reisülkittap Rami Mehmet Paşa devamlı olarak sadrazam aleyhinde çalışmaktaydı. Sadrazamın şeyhülislamdan bağımsız olarak çalışmak istediğini ve bunun için yeniçerilerden ve Kırımlılardan destek almaya çalıştığı söylentisini yaymış ve bir kontrol fetişçisi olan Feyzullah Efendi bundan ters etkilenmişti. Karlofça Antlaşması; Kırımlıların Rusya içine talan hücumları yapmaları men edilmiş ve aynı zamanda Rusların da bu sınırlarda tahkimat kurmaları yasaklanmıştı. Kırımlılar Rusların tahkimat kurduklarını gözlemlemekteydiler; bunun haberini İstanbul'a göndermişlerdi ama Osmanlı devleti bu antlaşma ihlali hakkında bir şey yapmamaya karar vermişti. Buna karşılık olmak üzere Kırımlılar Rus sınır bölgelerine talan hücumları yapmak istemekteydiler. Daha önceki sadrazam bunu kabul etmemişti; ama Daltaban Mustafa Paşa Kırımlıların isteklerine daha açıktı. Kırım Hanı Devlet Giray'ın isyankar tutumunu daha toleranslı karşılamaktaydı. Bu nedenle Devlet Giray'ın isyanının bastırılması için Feyzullah Efendi yoluyla Sultan'ın emirlerini uygulamakta ağır almakta idi. Bu durum Rami Mehmet Paşa ile Feyzullah Efendi için Daltaban Mustafa Paşa'nın bağımsız hareketine bir örnek sayıldı. Feyzullah Efendi, Daltaban Mustafa Paşa'nın azledilmesi için fikirlerini Sultan'a kabul ettirdi.
Daltaban Mustafa Paşa Kırım Hanı'nı padişaha karşı tahrik etmek suçuyla 24 Ocak 1703'te görevinden azledilerek üç gün sonra öldürüldü.
Değerlendirme
Daltaban Mustafa Paşa, bir vali ve askeri komutan iken başarılı olmuştu. İdam edilmesi askeri sınıfı özellikle kapıkulu ocağı askerlerini aksi olarak etkilemiştir.
Daltaban Mustafa Paşa'nın şivesi bozuk ve kullandığı dil içinde kendine has özel ifadeleri bulunmakta idi. Rami Mehmet Paşa bunu alaya alarak bir sözlük yaratmış ve buna "İsılahat-ı Daltaniye" adı vermiş olduğu bildirilmektedir. Şivesinin bozukluğu yetişmez gibi ağzı da bozuk ve kullandığı lisan da toksözlü, kaba ve haşin idi. Başkalarına karşı gösterdiği muamele çok kere şiddet gösterici ve kalp kırıcı idi.
Daltaban Mustafa Paşa zamanında vezirlerin divan günlerinde giydikleri giysiler için yeni kurallar kurulup uygulanmaya başlanmıştır. Bu değişiklikler arasında vezirlerin divandaki diğer devlet erkanından ayrı olduğunu göstermek için başlarına yüzlerce yıldır geleneksel olarak giydikleri "mücevveze" adı verilen bir serpuş yerine "" isimli bir değişik kavuk şekli giymeleri kuralı konulmuştur.
"Zubdet ül Vekayı" genellikle sadrazamların özel idare, kalemiye ve sekreterlik için gelen hasılatın yılda 500 kese olduğunu; Daltaban Mustafa Paşa sadrazam iken azil, yeniden atama, iş değişme diğer bürokratik muamaleler için topladığı iradın yılda 1200 kese vardığını belirtmektedir.
Kaynakça
- ^ Hammer Tarihi
Dış bağlantılar
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1956), Osmanlı Tarihi IV. Cilt I. Bölüm Karlofça Anlaşmasından XVIII. Yüzyılın Sonuna Kadar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları Say.17-19
- Danişmend, İsmail Hami (1971), Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınevi, say..
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Köprülü Amcazade Hacı Hüseyin Paşa |  Osmanlı Sadrazamı 4 Eylül 1702 - 24 Ocak 1703 | Sonra gelen: Rami Mehmed Paşa |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Daltaban Mustafa Pasa II Mustafa saltanatinda 4 Eylul 1702 24 Ocak 1703 tarihleri arasinda dort ay yirmi gun sadrazamlik yapmis Osmanli devlet adamidir Daltaban Mustafa PasaOsmanli SadrazamiHukumdar II MustafaGorev suresi 4 Eylul 1702 24 Ocak 1703Yerine geldigi Koprulu Amcazade Haci Huseyin PasaYerine gelen Rami Mehmed PasaKisisel bilgilerDogum ManastirOlum 27 Ocak 1703 IstanbulHayatiManastir da dogmustur Aslinin Sirp oldugu belirtilmektedir Kara Ibrahim Pasa nin ic mehterliginde yetisti 1684 yilinda Kara Ibrahim Pasa sadrazam oldugu zaman kapicilar kethudasi oldu Sirasiyla cebecibasi olarak atandi ve 1691 de yeniceri agasi oldu Vezirlige yukseltilerek Babadag muhafizligina atandi 1695 yilinda Anadolu Valiligi ne 1696 yilinda Diyarbakir Valiligi ne atandi Avusturya seferi sirasinda Sofya da iken mezaliminden sikayet olunmasi uzerine vezirligi elinden alinarak Bosna sinirinda Pucitel palangasi komutanligina suruldu Bosna ya dusman saldirisinin artmasi uzerine 1697 yilinda vezirligi iade edilerek Bosna cephesi seraskerligine getirildi Bosna da basarilar gostererek dusmani puskurttu 1698 yilinda Urfa merkezli Rakka Valiligi ne tayin edildi 1699 yilinda Bagdat Valiligi ne gorevlendirildi Asi kuvvetlerin elinden Basra ve Kurna yi geri aldi asi kuvvetleri sindirdi Bu basarilari uzerine once tekrar Anadolu Valiligi ne getirildi 4 Eylul 1702 tarihinde hastaligi dolayisiyla gorevinden ayrilan Koprulu Amcazade Haci Huseyin Pasa yerine Sultan II Mustafa nin hocasi olan seyhulislam Feyzullah Efendi nin tavsiyesi ile Daltaban Mustafa Pasa sadrazamliga getirildi Daltaban Mustafa Pasa bu gorevde devam etmek icin Feyzullah Efendi nin isteklerini yerine getirmesi gerektigini anlamisti Zaten Sultan II Mustafa kendine arz edilen sadrazam ve divan telhis ve tahrirlerini Seyhulislam la gorusulmeden huzuruna getirilmesini kabul etmemekte idi Devlet ve hukumetin uygulayacagi her politika ve gosterecegi her faaliyet icin Feyzullah Efendi nin goruslerinin ve dusuncelerinin alinmasini istemekteydi Daltaban Mustafa Pasa her ne kadar Feyzullah Efendi nin gosterdigi yolda gitmeye devamli kararli ise de tasrali olmasi ve Istanbullularin hareket ve davranislarini anlayamadigi icin ve kaba hasin sert mizaci dolayisiyla devlet erkani tarafindan sevilmemekteydi Hatta Sultan bile bu kaba hasin tavrindan tedirgin olmaya baslamisti Ornegin Feyzullah Efendi nin oglu Fethullah Efendi Sadrazamin calisma yeri olan Pasa Kapisina gelince onu kapi onunde karsilardi Feyzullah Efendi gelince kapinin onunde arabanin onune gecerek ta binek tasina kadar gitmesini saglamaya baslamisti O zamana kadar tesrifat kurullarina gore merasimlerde seyhulislam daha asagi rutbede oldugunu gostermek icin Sadrazam in sol tarafinda giderdi ama Daltaban Mustafa Pasa Feyzullah Efendi nin sol tarafinda gitmeye baslayip sanki Sadrazam in daha dusuk rutbede oldugunu noktalamaktaydi Diger taraftan Sadrazamliga gelmeyi cok isteyen Reisulkittap Rami Mehmet Pasa devamli olarak sadrazam aleyhinde calismaktaydi Sadrazamin seyhulislamdan bagimsiz olarak calismak istedigini ve bunun icin yenicerilerden ve Kirimlilardan destek almaya calistigi soylentisini yaymis ve bir kontrol fetiscisi olan Feyzullah Efendi bundan ters etkilenmisti Karlofca Antlasmasi Kirimlilarin Rusya icine talan hucumlari yapmalari men edilmis ve ayni zamanda Ruslarin da bu sinirlarda tahkimat kurmalari yasaklanmisti Kirimlilar Ruslarin tahkimat kurduklarini gozlemlemekteydiler bunun haberini Istanbul a gondermislerdi ama Osmanli devleti bu antlasma ihlali hakkinda bir sey yapmamaya karar vermisti Buna karsilik olmak uzere Kirimlilar Rus sinir bolgelerine talan hucumlari yapmak istemekteydiler Daha onceki sadrazam bunu kabul etmemisti ama Daltaban Mustafa Pasa Kirimlilarin isteklerine daha acikti Kirim Hani Devlet Giray in isyankar tutumunu daha toleransli karsilamaktaydi Bu nedenle Devlet Giray in isyaninin bastirilmasi icin Feyzullah Efendi yoluyla Sultan in emirlerini uygulamakta agir almakta idi Bu durum Rami Mehmet Pasa ile Feyzullah Efendi icin Daltaban Mustafa Pasa nin bagimsiz hareketine bir ornek sayildi Feyzullah Efendi Daltaban Mustafa Pasa nin azledilmesi icin fikirlerini Sultan a kabul ettirdi Daltaban Mustafa Pasa Kirim Hani ni padisaha karsi tahrik etmek sucuyla 24 Ocak 1703 te gorevinden azledilerek uc gun sonra olduruldu DegerlendirmeDaltaban Mustafa Pasa bir vali ve askeri komutan iken basarili olmustu Idam edilmesi askeri sinifi ozellikle kapikulu ocagi askerlerini aksi olarak etkilemistir Daltaban Mustafa Pasa nin sivesi bozuk ve kullandigi dil icinde kendine has ozel ifadeleri bulunmakta idi Rami Mehmet Pasa bunu alaya alarak bir sozluk yaratmis ve buna Isilahat i Daltaniye adi vermis oldugu bildirilmektedir Sivesinin bozuklugu yetismez gibi agzi da bozuk ve kullandigi lisan da toksozlu kaba ve hasin idi Baskalarina karsi gosterdigi muamele cok kere siddet gosterici ve kalp kirici idi Daltaban Mustafa Pasa zamaninda vezirlerin divan gunlerinde giydikleri giysiler icin yeni kurallar kurulup uygulanmaya baslanmistir Bu degisiklikler arasinda vezirlerin divandaki diger devlet erkanindan ayri oldugunu gostermek icin baslarina yuzlerce yildir geleneksel olarak giydikleri mucevveze adi verilen bir serpus yerine isimli bir degisik kavuk sekli giymeleri kurali konulmustur Zubdet ul Vekayi genellikle sadrazamlarin ozel idare kalemiye ve sekreterlik icin gelen hasilatin yilda 500 kese oldugunu Daltaban Mustafa Pasa sadrazam iken azil yeniden atama is degisme diger burokratik muamaleler icin topladigi iradin yilda 1200 kese vardigini belirtmektedir Kaynakca Hammer TarihiDis baglantilarUzuncarsili Ismail Hakki 1956 Osmanli Tarihi IV Cilt I Bolum Karlofca Anlasmasindan XVIII Yuzyilin Sonuna Kadar Ankara Turk Tarih Kurumu Yayinlari ISBN 075 16 0001 3 Say 17 19 Danismend Ismail Hami 1971 Osmanli Devlet Erkani Istanbul Turkiye Yayinevi say Siyasi goreviOnce gelen Koprulu Amcazade Haci Huseyin Pasa Osmanli Sadrazami 4 Eylul 1702 24 Ocak 1703 Sonra gelen Rami Mehmed Pasa