Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Kasım 2021) () |
Dânişmendnâme; Anadolu'nun fethini ve bu mücadelenin kahramanlarını anlatan, 12. yüzyılda sözlü olarak şekillenen 13. yüzyılda yazıya geçirilen İslâmî Türk destanlarındandır. XI. Yüzyılda yaşamış Türk devlet adamı Melik Dânişmend Gazi'nin hayatını, savaşlarını, Anadolu'daki bazı şehirlerin fethini ve çeşitli kerametlerini anlatmaktadır. Danişmendnâme'de hikâye edilen olayların tarihi gerçeklere uygunluğu, kahramanlarının yaşamış Türk beyleri olmalarından, Anadolu coğrafyasının gerçek isimleriyle anılmasından dolayı uzun süre tarih kitabı olarak nitelendirilmiştir. Köroğlu metni destan adıyla anılmakla ve bazı destanî niteliklere de sahip olmakla birlikte XX. yüzyılda Anadolu'dan derlenen örnekleri daha çok halk hikâyesi geleneğine yakındır. Anadolu'da hikâyeci âşıklar tarafından 24 kol halinde anlatılır.
Dânişmendnâme'nin Anlamı
Dânişmend Gazi Destanı'nın yazılışını üç aşamada incelemek gerekmektedir. Eser, üç ayrı müellif tarafından farklı yüzyıllarda kaleme alınmıştır. İlk olarak, Mevlânâ İbn-i Ala tarafından II. İzzeddin Keykavus zamanında, yine onun emriyle H.642/M.1244-45 tarihinde te'lif edildiği tahmin edilmektedir. Bugün elimizde bulunan Dânişmend Gazi Destanı nüshaları, Tokat Kalesi dizdarı Arif Ali tarafından, 'nın te'lif ettiği eser yeniden kaleme alınarak vücut bulmuştur. İkinci konusunda da kesin bir tarih yoktur. Ancak birçok araştırmacı H.762/M.1360-61 tarihinde, yani I. Murat devrinde kaleme alındığı konusunda birleşir. Eserin üçüncü safhası ise XVI. yüzyıl tarihçilerinden Gelibolu'lu Mustafa Alî'nin Mirkatü'l-cihâd'ı dır. Gelibolulu, adı geçen eserini, 'nin kaleme aldığı Dânişmend Gazi Destanı'nın nüshalarından birini esas alarak yazmıştır.
Hem tarihi olayların hem de metinlerin yazıya geçirilişi açısından Dânişmend Gazi Destanı, Battal Gazi Destanı ve Saltık Gazi Destanı zincirinin ikinci halkasını oluşturur. Dânişmend Gazi Destanı, Battal Gazi Destanı'nın tamam olduğunu, Battal Gazi ve gaza arkadaşlarının ebediyete intikal ettiğini bildiren cümlelerle başlar.
Eserin şimdiye kadar on dokuz nüshası tespit edilmiştir. Arif Ali'nin kaleme aldığı Dânişmend Gazi Destanı Oğuzcanın Anadolu'da hakim duruma geçtiği yıllarda yazılmıştır ve oldukça sadedir.
Dânişmend Gazi Destanı, on yedi meclisten oluşan büyük bir eserdir. Eserde bulunan meclisler müstakil olmakla beraber birbirinin devamı niteliğindedir. Yani konular hep birbirini takip etmektedir ve meclislerin tamamı bir bütünü oluşturmaktadır. Baştan sona kadar nazım-nesir iç içe olan eser, bu yönüyle incelendiğinde türünün diğer örnekleri olan Battal Gazi Destanı ve Saltık Gazi Destanı'ndan farklılık gösterir.
Başta Paris olmak üzere, eserin bazı nüshaları Dânişmend Gazi'nin Malatya'dan fetihler yapmak için çıkış tarihini, hicrî 360 yılı, Recep ayının bir Cuma günü olarak gösterir. Bu, miladi takvimde 971 yılına rastlar. Bu tarihte Malatya'dan Türklerin sefere ordu çıkaracak kadar nüfusa sahip olmadığı aşikârdır. Bu yanlışlık Muallim Cevdet ve diğer bazı nüshalarda gün ve ay aynı olmakla beraber hicrî 460 olarak düzeltilmiştir. Bu tarih ise Miladi takvimde 1068 yılına rastlamaktadır. Bu, İbn-i Ala ve Arif Ali'nin yazdığı eserlerde de 460 geçtiğini düşündürmektedir. 1068 tarihi gerçeklere de uymaktadır. Bundan sonra destanda hiç tarih geçmez. Ancak eserde zaman, vak'a ve mekân ilişkileri müellif tarafından ustalıkla gösterilmiştir. Bu ilişkiler iyi bir incelemeye tâbi tutulduğunda zaman ve tarihlerin gerçeğe uyup uymadığı konusunda araştırma yapılabilir.
Eserin sonunda, Selçuklu Hanedanı'nın tahtında Sultan Rükneddin'in bulunduğu kaydedilmiştir. Bu da tarih olarak 1262 ile 1266 yılları arasına rastlamaktadır. Dolayısıyla destan yaklaşık 200 yıllık bir dönemi içermektedir.
Dânişmend Gazi Destanı'nda olayların geçtiği rivayet edilen mekânların tamamının gerçek olduğu söylenebilir. Diğer Anadolu destanları Battal Gazi Destanı ve 'nda olduğu gibi efsane ve masal ülkelerine ya da mekânlarına rastlanmaz. Yer isimleri incelendiğinde olayların tamamının Anadolu'da geçtiği görülür ve büyük bir kısmı da tarihi olaylarla uyumludur. Malatya'dan fetihler yapmak için harekete geçen Türk ordusu; Kayseri, Ankara ve Kastamonu çizgisinin kuzeyinde kalan ve Karadeniz'e kadar olan kısmı fetheder. Destanda bu bölge içerisinde bulunan şehirleri ve diğer bazı yerleri eski ve yeni ismimlerle kaydetmekle ve günümüze ulaştırmıştır. Bu coğrafya içinde kalan Sivas, Tokat (Dükiyye), Kayseri (Kayseriyye), Kastamonu (Kastamonuyye vaya İsneboliyye), Bolu (Boliyye), Çorum (Yankoniyye), Gömenek (Sisiyye), Amasya (Amasiyye ve Haraşna), Canik, Osmancık (Eflanus), Ankara (Engüriyye veya Ma'muriyye), Gümüşhacıköy (Gümüş şehri), Niksar (Harsanosiyye), Karahisar, Zile (Karkariyye), Turhal (Kaşan), Malatya (Malatiyye), Çankırı(Mankuriyye), Sinop (Sinobiyye), Samsun (Samiyye), Anadolu (Rum) bizzat hâdiselerin geçtikleri yer veya yerler olarak defalarca zikredilir. Bu coğrafya dışında kalan İstanbul (Kostantiniyye)'un zaman zaman zikredilmesi, buranın Türkler tarafından fethedilmesi hayalinin tarihi seyrinin bir parçasıdır.
Zaman zaman daha da ayrıntıya inilerek bu şehirler içinde bulunan ve olayların geçtiği yerlerdeki kale ve köylerin isimlerini verir. Özellikle Tokat ve Tokat'a yakın olan yerlerde olan olaylar anlatılırken çok ayrıntıya inilir ve mekânların tasvirlerini yapılar. Yalnızca Tokat'a mahsus bu ayrıntıyı müellifin bu bölgeden olmasına veya buraları iyi tanımasına bağlamaktayız. Ayrıca bu bölgede bulunan akarsuları, dolayısıyla Kızılırmak ve Yeşilırmak'ı eski ve yeni isimleriyle zikreder. Horasan, Bağdat, Halep ve Şam ise Türklerin ilişki içerisinde bulunduğu mekânlardır.
Ayrıca bakınız
Kitaplar
- Necati Demir, Dânişmend-name, Part One, (Critical Edition), Published at The Department of Near Eastern Languages and Civilizations Harvard University, Harvard 2002, 215 s.
- Necati Demir, Dânişmend-name, Part Two, (Turkish Translation), Published at The Department of Near Eastern Languages and Civilizations Harvard University, Harvard 2002, 216 s.
- Necati Demir, Dânişmend-name, Part Three, (Linguistic Analysis and Glossary), Published at The Department of Near Eastern Languages and Civilizations Harvard University, Harvard 2001, 229 s.
- Necati Demir, Dânişmend-name, Part Four, (Facsimile), Published at The Department of Near Eastern Languages and Civilizations Harvard University, Harvard 2002, 263 s.
- Necati Demir, Dânişmend Gazi Destanı, Hece Yayınevi, Ankara 2006.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kasim 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Danismendname Anadolu nun fethini ve bu mucadelenin kahramanlarini anlatan 12 yuzyilda sozlu olarak sekillenen 13 yuzyilda yaziya gecirilen Islami Turk destanlarindandir XI Yuzyilda yasamis Turk devlet adami Melik Danismend Gazi nin hayatini savaslarini Anadolu daki bazi sehirlerin fethini ve cesitli kerametlerini anlatmaktadir Danismendname de hikaye edilen olaylarin tarihi gerceklere uygunlugu kahramanlarinin yasamis Turk beyleri olmalarindan Anadolu cografyasinin gercek isimleriyle anilmasindan dolayi uzun sure tarih kitabi olarak nitelendirilmistir Koroglu metni destan adiyla anilmakla ve bazi destani niteliklere de sahip olmakla birlikte XX yuzyilda Anadolu dan derlenen ornekleri daha cok halk hikayesi gelenegine yakindir Anadolu da hikayeci asiklar tarafindan 24 kol halinde anlatilir Danismendname nin AnlamiDanismend Gazi Destani nin yazilisini uc asamada incelemek gerekmektedir Eser uc ayri muellif tarafindan farkli yuzyillarda kaleme alinmistir Ilk olarak Mevlana Ibn i Ala tarafindan II Izzeddin Keykavus zamaninda yine onun emriyle H 642 M 1244 45 tarihinde te lif edildigi tahmin edilmektedir Bugun elimizde bulunan Danismend Gazi Destani nushalari Tokat Kalesi dizdari Arif Ali tarafindan nin te lif ettigi eser yeniden kaleme alinarak vucut bulmustur Ikinci konusunda da kesin bir tarih yoktur Ancak bircok arastirmaci H 762 M 1360 61 tarihinde yani I Murat devrinde kaleme alindigi konusunda birlesir Eserin ucuncu safhasi ise XVI yuzyil tarihcilerinden Gelibolu lu Mustafa Ali nin Mirkatu l cihad i dir Gelibolulu adi gecen eserini nin kaleme aldigi Danismend Gazi Destani nin nushalarindan birini esas alarak yazmistir Hem tarihi olaylarin hem de metinlerin yaziya gecirilisi acisindan Danismend Gazi Destani Battal Gazi Destani ve Saltik Gazi Destani zincirinin ikinci halkasini olusturur Danismend Gazi Destani Battal Gazi Destani nin tamam oldugunu Battal Gazi ve gaza arkadaslarinin ebediyete intikal ettigini bildiren cumlelerle baslar Eserin simdiye kadar on dokuz nushasi tespit edilmistir Arif Ali nin kaleme aldigi Danismend Gazi Destani Oguzcanin Anadolu da hakim duruma gectigi yillarda yazilmistir ve oldukca sadedir Danismend Gazi Destani on yedi meclisten olusan buyuk bir eserdir Eserde bulunan meclisler mustakil olmakla beraber birbirinin devami niteligindedir Yani konular hep birbirini takip etmektedir ve meclislerin tamami bir butunu olusturmaktadir Bastan sona kadar nazim nesir ic ice olan eser bu yonuyle incelendiginde turunun diger ornekleri olan Battal Gazi Destani ve Saltik Gazi Destani ndan farklilik gosterir Basta Paris olmak uzere eserin bazi nushalari Danismend Gazi nin Malatya dan fetihler yapmak icin cikis tarihini hicri 360 yili Recep ayinin bir Cuma gunu olarak gosterir Bu miladi takvimde 971 yilina rastlar Bu tarihte Malatya dan Turklerin sefere ordu cikaracak kadar nufusa sahip olmadigi asikardir Bu yanlislik Muallim Cevdet ve diger bazi nushalarda gun ve ay ayni olmakla beraber hicri 460 olarak duzeltilmistir Bu tarih ise Miladi takvimde 1068 yilina rastlamaktadir Bu Ibn i Ala ve Arif Ali nin yazdigi eserlerde de 460 gectigini dusundurmektedir 1068 tarihi gerceklere de uymaktadir Bundan sonra destanda hic tarih gecmez Ancak eserde zaman vak a ve mekan iliskileri muellif tarafindan ustalikla gosterilmistir Bu iliskiler iyi bir incelemeye tabi tutuldugunda zaman ve tarihlerin gercege uyup uymadigi konusunda arastirma yapilabilir Eserin sonunda Selcuklu Hanedani nin tahtinda Sultan Rukneddin in bulundugu kaydedilmistir Bu da tarih olarak 1262 ile 1266 yillari arasina rastlamaktadir Dolayisiyla destan yaklasik 200 yillik bir donemi icermektedir Danismend Gazi Destani nda olaylarin gectigi rivayet edilen mekanlarin tamaminin gercek oldugu soylenebilir Diger Anadolu destanlari Battal Gazi Destani ve nda oldugu gibi efsane ve masal ulkelerine ya da mekanlarina rastlanmaz Yer isimleri incelendiginde olaylarin tamaminin Anadolu da gectigi gorulur ve buyuk bir kismi da tarihi olaylarla uyumludur Malatya dan fetihler yapmak icin harekete gecen Turk ordusu Kayseri Ankara ve Kastamonu cizgisinin kuzeyinde kalan ve Karadeniz e kadar olan kismi fetheder Destanda bu bolge icerisinde bulunan sehirleri ve diger bazi yerleri eski ve yeni ismimlerle kaydetmekle ve gunumuze ulastirmistir Bu cografya icinde kalan Sivas Tokat Dukiyye Kayseri Kayseriyye Kastamonu Kastamonuyye vaya Isneboliyye Bolu Boliyye Corum Yankoniyye Gomenek Sisiyye Amasya Amasiyye ve Harasna Canik Osmancik Eflanus Ankara Enguriyye veya Ma muriyye Gumushacikoy Gumus sehri Niksar Harsanosiyye Karahisar Zile Karkariyye Turhal Kasan Malatya Malatiyye Cankiri Mankuriyye Sinop Sinobiyye Samsun Samiyye Anadolu Rum bizzat hadiselerin gectikleri yer veya yerler olarak defalarca zikredilir Bu cografya disinda kalan Istanbul Kostantiniyye un zaman zaman zikredilmesi buranin Turkler tarafindan fethedilmesi hayalinin tarihi seyrinin bir parcasidir Zaman zaman daha da ayrintiya inilerek bu sehirler icinde bulunan ve olaylarin gectigi yerlerdeki kale ve koylerin isimlerini verir Ozellikle Tokat ve Tokat a yakin olan yerlerde olan olaylar anlatilirken cok ayrintiya inilir ve mekanlarin tasvirlerini yapilar Yalnizca Tokat a mahsus bu ayrintiyi muellifin bu bolgeden olmasina veya buralari iyi tanimasina baglamaktayiz Ayrica bu bolgede bulunan akarsulari dolayisiyla Kizilirmak ve Yesilirmak i eski ve yeni isimleriyle zikreder Horasan Bagdat Halep ve Sam ise Turklerin iliski icerisinde bulundugu mekanlardir Ayrica bakinizDanismend Gazi DanismendlilerKitaplarNecati Demir Danismend name Part One Critical Edition Published at The Department of Near Eastern Languages and Civilizations Harvard University Harvard 2002 215 s Necati Demir Danismend name Part Two Turkish Translation Published at The Department of Near Eastern Languages and Civilizations Harvard University Harvard 2002 216 s Necati Demir Danismend name Part Three Linguistic Analysis and Glossary Published at The Department of Near Eastern Languages and Civilizations Harvard University Harvard 2001 229 s Necati Demir Danismend name Part Four Facsimile Published at The Department of Near Eastern Languages and Civilizations Harvard University Harvard 2002 263 s Necati Demir Danismend Gazi Destani Hece Yayinevi Ankara 2006