Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dinyeper Taarruzu (Rusça: Битва за Днепр / "Dinyeper için muharebe"), II. Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi'nde gerçekleşen bir Sovyet genel taarruzudur. Aşağı Dinyeper Savaşı olarak da bilinir.
| Dinyeper Taarruzu | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| II. Dünya Savaşı Doğu Cephesi | |||||||
 | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Almanya Romanya |  Sovyetler Birliği | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 Erich von Manstein |  Konstantin Rokossovski İvan Konev | ||||||
| Güçler | |||||||
| 1.250.000 asker 12.600 top 2.100 tank 2.000 uçak | 2.650.000 asker 51.000 top 2.400 tank 2.850 uçak | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Tahminler: 400,000+ - 1.000.000 toplam kayıp | 550.000 ölü 1.500.000 toplam kayıp | ||||||
Dört ay süren harekât sırasında, Dinyeper'in doğu kıyıları, beş Kızıl Ordu "Cephe"si tarafından, birkaç nehir geçiş taarruzu ile geri alındı. Harekât sırasında nehrin batı kıyılarında birkaç köprübaşı da oluşturulmuştur. Harekâtın devamında bağımsız bir taarruzla Kiev geri alınmıştır.
Savaşın en yüksek kayıplı harekâtlarından biri olan bu muharebelerde her iki tarafın toplam kayıpları 1,7 milyon - 2,7 milyon olarak tahmin edilmektedir. Operasyon, birkaç daha küçük harekâttan oluşmaktadır.
Harekât öncesi
Kursk Savaşı sonrasında Alman Yüksek Komutanlığı, Doğu'da Kızıl Ordu'ya karşı büyük ölçekli bir harekâta girişecek durumda değildi. Kursk'tan uzun çekiliş sırasında Wehrmacht ordusunu ve onları destekleyen Luftwaffe kuvvetleri Dinyeper'in batısında 'nı gerisine çekildiler. Dinyeper geçişi, izleyen Sovyet kuvvetlerinin sürekli hava ve kara saldırıları altında, binlerce Alman askeri tarafından sallar ve ufak teknelerle başarıldı. Alman kayıpları insan ve malzeme olarak hatırı sayılır miktardaydı ve deneyimli birliklerin çoğu yorgundu. Bu durumda, Wehrmacht kuvvetleri, Sovyet "Cephe"leri karşısında sürekli olarak operatif savunmada kalmak zorundaydılar. Uygun zamanlamalarla girişilen Wehrmacht'ın taktik karşı taarruzları büyük başarılar kazandı, fakat Kursk'da yitirilen stratejik inisiyatifin yeniden kazanılmasını sağlayamadı. Wehrmacht'ın personel, malzeme ve lojistik destek gücü giderek azalırken Kızıl Ordu'nunki arttı. Bu gelişme, Kızıl Ordu'nun daha büyük sayısal üstünlük kullanan taarruzlar yapabilmesine olanak sağladı.
Ağustos başlarında Hitler, Sovyet taarruzlarının durdurulamayacağını anladı ve Kızıl Ordu taarruz kapasitesini yavaşlatmak için bir dizi tahkimatın inşa edilmesi emrini verdi. Bu emir, Wehrmacht'ın ne pahasına olursa olsun, Dinyeper gerisindeki Wotan Hattı'ndaki mevzileri savunacağı anlamına geliyordu.
Sovyet tarafında Stalin, 1943 yılı başlarında başlayan işgal altındaki toprakların geri alınması sürecinin peşini bırakmama kararını kesinleştirmişti. Ukrayna endüstri bölgesi ilk öncelikti. Sovyet devleti için, yoğun yerleşik nüfusu ile, kömür ve diğer cevherler gibi değerli kaynakları sağlayacak olması dolayısıyla öncelikliydi.
Planlar, kuvvetler
Sovyetler Birliği
Harekât 24 Ağustos 1943 tarihinde, Smolensk ile Azak Denizi arasında yer alan 1.400 km'lik bir cephe hattında başladı. Harekâta katılacak olan beş "cephe" şunlardır:
- (20 Ekim 1943 tarihinden itibaren Belarus Cephesi) General Rokossovski
- Voronej Cephesi (20 Ekim 1943 tarihinden itibaren 1. Ukrayna Cephesi) General Vatutin
- Step Cephesi (20 Ekim 1943 tarihinden itibaren 2. Ukrayna Cephesi) General İvan Konev
- Güneybatı Cephesi (20 Ekim 1943 tarihinden itibaren 3. Ukrayna Cephesi) General Rodion Malinovski
- 20 Ekim 1943 tarihinden itibaren 4. Ukrayna Cephesi) General Fyodor Tolbuhin
Sonuçta harekât 36 kombine ordu, 4 tank ve 5 hava ordusu tarafından yürütülecekti. Bütün harekât için 2.650.000 personel ayrılmış olup, 2.400 tank, 51 bin top ve 2.850 uçakla başlanmıştır.
Wehrmacht
"Doğu Duvarı" olarak bilinen Dinyeper savunma kompleksiyle ilgili emir, 11 Ağustos 1943 tarihinde yayımlandı ve inşaasına derhal başlandı.
Tahkimat, Dinyeper kıyıları boyunca inşa edilmiştir. Bununla birlikte önlerindeki kısa zaman süresi içinde böyle kapsamlı bir savunma hattının tamamlanacağı umudu yoktu. Bu nedenle Doğu Duvarı, tahkimat derinliği ve yoğunluk yönünden standart olmadı. Bunun yerine tahkimat, Sovyet nehir geçiş taarruzlarının büyük olasılıkla beklendiği kesimlerde yoğunlaştı. Buralar, Kremençug, Zaporijya ve Nikopol hattıydı.
Ayrıca 7 Eylül'de SS kuvvetleri ve Wehrmacht, bölgede "yanmış toprak" uygulaması için emir aldı. Kızıl Ordu'nun ikmal kaynağı olarak kullanılabilecek her şey yok edilecekti.
Alman geri çekilmesi
Sahip oldukları sayısal üstünlüğe karşın Sovyet kuvvetleri için taarruz hızlı gelişmedi. Her kent ya da kasabada şiddetli Alman direnişiyle karşılaşıldı. Wehrmacht, Sovyet taarruzunu her kasaba ve her tepede artçı birlikler bırakarak yavaşlatmaya çalışarak çekiliyordu. Bununla birlikte taarruzun başlamasından üç hafta sonra, ağır Sovyet kayıplarına karşın, açıkça görüldü ki Wehrmacht'ın açık arazide baskın gelen Sovyet sayısal üstünlüğü dolayısıyla taarruzu durdurma umudu yoktu.
Manstein, Sovyet taarruzunu durdurma umuduyla 12 yeni tümen istedi. Fakat Alman ihtiyatları tehlikeli biçimde azalmıştı.
Yıllar sonra Manstein anılarında şunları yazdı.
Durumu inceledikten sonra şu an için sahip olduğumuz kuvvetlerle Don Bölgesi'ni elimizde tutamayacağımıza karar verdim. Grubun kuzey kanadında oluşan tehlike, tüm Doğu Cephesi için büyük bir tehlike oluşturuyor. Sovyet taarruzu, 8. ve 4. Ordular tarafından uzun süre durdurulamayacak.
Sonuçta Hitler, 14 Eylül 1943 günü kendi karargahı olan Rastenburg'taki kendi karargahında (Kurtini) Mareşal Manstein'le yaptıkları toplantıda, Güney Ordular Grubu'na Dinyeper hattına çekilme emri verdi. Mareşal von Manstein, 15 Eylül 1943 tarihinde çekilme emrini yayınladı.
Poltava muharebesi özellikle sert geçmiştir. Kent, güçlü biçimde tahkim edilmişti ve buradaki garnizon iyi hazırlanmıştı. Kente yönlen Sovyet taarruzlarının hızının giderek düştüğü birkaç günün ardından General Konev, birliklerinin bir bölümünü ayırarak kentin yanından dolaşıp geçmeye ve Dinyeper yönünde ilerlemeye karar verdi. Sarılan Poltova, iki günlük şiddetli sokak çatışmalarının ardından Kızıl Ordu kuvvetlerinin eline geçti.
Güney Ordular Grubu, Dinyeper üzerine çekilmek için 1.000 km'lik bir cephe hattını tahliye edecektir. Bu genişlikteki cephe hattındaki tüm birlikler, "..dört orduya bağlı 64 tümen, savaşan birlikleri ve geri hizmetleri ile birlikte 1 milyon asker, ortalama 200 kilometre mesafeyi adım adım savaşarak geriye çekilecek ve 6 köprü üzerinden nehrin öbür yakasına geçecekti." Bu birlikler altı köprü üzerinden Dinyeper gerisine geçtikten sonra, yeni savunma düzeni alabilmek için yaklaşık 700 kilometrelik bir savunma hattına yayılmak zorunda olacaklardır. "…Manstein'in Kurmay Başkanı General Busse… yanındakilere düşüncelerini şöyle açıklıyordu. … Köprülere ulaşıldığı anda birliklerimizin savaş düzenini bozmalarıyla zorunlu olarak doğacak gediklere çullanacak olan düşman zırhlı birlikleri, köprülere birliklerimizden önce ulaşacaktır. Eğer karşı tarafın elinde bir Guderian varsa, tanrı yardımcımız olsun."
Geride bırakılan bu topraklarda, Kızıl Ordu'nun işine yarayabilecek her şey imha edildi. Hitler adına Mareşal Hermann Göring'in imzaladığı emirle, eli silah tutan bütün erkekler, tüm işçiler, Dinyeper gerisine götürüldü. Bölgeden alınan bu erkek nüfus, yaklaşık 200 bindir. Aileleri de onları izledi. Yanlarına alabilecekleri tüm eşyalara, erzağa ve hayvanlara izin verildi. Ayrıca Kızıl Ordu'nun işine yarayabilecek her şey, motorlu - motorsuz araçlar, torna tezgâhları, fabrikalarının sökülüp taşınabilir tüm parçaları, tüm yiyecek maddeler, nakliye hayvanları ve çiftlik hayvanları çekilmeyle birlikte bölgeden boşaltıldı. Öte yandan nehrin doğu kısmında 20–40 km'lik bir band boyunca her şey yakıldı ya da bir şekilde imha edildi. "Hamburglu bir teğmen annesine şunları yazıyordu, Bütün bir ülke, bütün bir ordu akıp gidiyor."
Sovyet Dinyeper taarruzu
Hava indirme harekâtı
Hava indirme harekâtı için hedef alınan bölge, Kiev'in güneyindeki Velikyin Bukrin'de, Bukrin Kıvrımı olarak bilinen bölgeydi. Burada Dinyeper geniş ve keskin köşeli bir dirsek yapmaktadır. Harekât, Mareşal Jukov tarafından 19 Eylül'de onaylandı.
Sovyet komutanlığının bölgedeki Alman kuvvetleri hakkında fazlaca bilgisi yoktu. Hava koşullarının kötü gidiyor olması, hava keşfi için olanak vermemişti. Fakat Alman kuvvetlerinin bu bölgede zayıf olduğu kabul ediliyordu. Aslında 22 Eylül'e kadar bu yaklaşım hiç de yanlış sayılmazdı. 4. Panzer Ordusu Dinyeper' ve Kiev'e çekiliyordu. Hemen güneydeki 8. Ordu ise Kiev'in güneyini savunma durumundaydı ve büyük kısmı nehrin doğu kıyılarındaydı. Gerçekten de 22 Eylül'e kadar nehrin batı kesiminde önemli bir Alman kuvveti yoktu, Alman kuvvetlerinin büyük kısmı, henüz Dinyeper gerisine çekilmiş değildi. 8. Ordu, 24. Panzer Kolordusu'na Dinyeper gerisine çekilme emrini 21 Eylül akşamı vermiştir. Kolordu, 23 Eylül saat 15:00'de muharebeyi kesim nehrin gerisine çekilmeye başladı. 24 Eylül sabahı geçiş tamamlandı ve Kanev köprüsü atıldı.
Aşağıdaki açıklama, Glantz'ın, Staskov tarafından da desteklenen bir anlatımından geniş özettir. STAVKA, Merkez Cephe'ye bağlı 3. Tank Ordusu'nu Voronej Cephesi emrine aldı. Bu tank ordusu, Dinyeper yönünde çekilmekte olan Alman kuvvetlerini, buğday tarlalarını ateşe vermelerini engellemek için izlemekle görevliydi. Ayrıca, Alman kuvvetlerinin nehir geçişlerine ulaşmalarından önce bu geçişleri kontrol altına almalıydı. 3. Tank Ordusu, 21 - 22 Eylül tarihinde nehre ulaştı. Sovyet piyade kuvvetlerine bağlı küçük gruplar, yüzerek ve derme çatma sallarla ırmağı geçti ve küçük, kırılgan köprübaşları elde etti. Bu kuvvetlere karşı koyan sadece 120 hava savunma astsubay adayı ve 19. Panzer Tümeni keşif taburuydu. Bu kuvvetler, Dinyeper kıvrımının 60 km içindeki tek kuvvetti. Köprübaşı oluşturan Sovyet birliklerinin köprü donanımları yoktu. Bu yüzden bir de, ağır Alman hava saldırıları, köprübaşının genişletilmesini ve Sovyet ağır silahlarının karşıya geçirilmesin önleyebildi. STAVKA, kritik bir durum algıladı ve hava indirme kolordusunun, Alman karşı saldırısından önce köprübaşını genişletmek için hızla harekete geçmesi için emir verdi. Voronej Cephesi'nin 1., 3. ve 5. Muhafız Hava İndirme Tugayları 21 Eylül günü köprübaşlarını güven altına almak için harekete geçirildi.
- Personelin havaalanlarına ulaşmasında gecikmelerle başlayan düzensizlik, daha da yaygın kargaşalık halini aldı. Hava koşulları nedeniyle bazı uçaklar havalanamadı, uçuş güvenlik subayları uçakların tam yüklenmesine izin vermedi, bunun sonucunda birçok radyo ve destek malzemesi, zırhlı araçlara karşı kullanılacak ağır silahlar ve tanksavar mayınları uçaklara yüklenemedi. En kötüsü de planlanandan çok daha geniş bir alana atıldılar. Sonuçta bölgeye ulaşan Alman mekanize unsurları, bu birlikleri imha etti.
Nehir geçiş taarruzu
Dinyeper, Avrupa'daki üçüncü büyük ırmaktır. Daha aşağı bölümünde genişliği rahatlıkla 3 km'yi bulur ve hatta bazı yerlerde daha da geniştir. Üstelik sağ kıyıları, doğu kıyılara göre daha yüksek ve daha diktir. Bu haliyle Sovyet taarruzunu güçleştiren bir durumdadır. Ayrıca Wehrmacht tarafından savunulan batı kıyıları, derinliğine tahkimatlarla savunmaya hazırlanmıştı.
Cephenin bu durumunda Sovyet komutanların iki seçeneği vardı. Birincisi savunmanın zayıf bir noktasını bulmak için taarruzları sürdürecekler ya da ikincisi, bir yarma hareketinden yararlanarak Alman savunma hattının gerisine sızmaya çalışacaklardır. Bu, Almanlara daha fazla ihtiyat kuvvetleriyle cepheyi takviye etmek için zaman verecek ve ayrıca, Sovyet birliklerinin kanatlarını mekanize kuvvetlerin taarruzları karşısında korumasız bırakabilecekti. Böyle bir senaryo 1943 yılında tüm Sovyet komutanların kabusuydu.
İkinci seçenek hiç beklemeden, Dinyeper'i toplu bir cephe taarruzuyla zorlamaktı. Bu seçenek Alman savunmasına hazırlıkları geliştirmek için ek bir zaman tanımıyordu. Fakat, çok büyük kayıpları da göze almayı gerektirecekti. Politik nedenlerle (Stalin, Kiev'in 7 Kasım'da geri alınmış olmasını istiyordu), ikinci seçenekte karar kılındı.
Taarruz, 300 km'lik cephe hattı boyunca aynı anda başlatıldı. Nehir geçişinde kullanılabilecek tüm araçlar, balıkçı kayıkları, derme çatma sallar, keresteler ve dubalar, sahil kesimine taşındı. Köprü yapımı için gerekli tüm malzeme de -kuşkusuz ki ağırdır- bölgeye getirildi.
Dinyeper'i geçiş, son derece zor koşullar altında yapıldı. Askerler nehri geçmek için yoğun Alman ateşi altında ve ağır kayıplara uğrayarak, her türlü yüzebilen aracı kullandılar.
Alman kuvvetleri kısa süre içinde şiddetli bir karşı saldırı başlattılar. Ağır silahlar Dinyeper'i geçmeden bu Sovyet birliklerini ihma etmeyi amaçlıyorlardı.
Örneğin, Borodaevsk köprübaşı, General Konev'in anılarında söz edildiği gibi ağır hava ve zırhlı taarruzlarına uğradı. Konev, Sovyet hava desteğindeki, köprübaşına yaklaşan Alman hava unsurlarının önlenmesi için hava devriyeleri düzenlenmesindeki organizasyon eksikliklerinden şikayet etmektedir. Konev, bu eksikliklere karşı karşıdaki tank taarruzlarına daha fazla topçu sevk edilmesini emretmiştir. Sonunda, Sovyet hava unsurları daha iyi organize edildiğinde, yüzlerce top ve Katyuşa ateşe başladığında Sovyet kuvvetlerinin durumu gelişmeye ve köprübaşı güven altına alınmaya başlandı.
Batı kıyısı harekâtları
Aşağı Dinyeper taarruzu
Ekim ayı ortalarında, aşağı Dinyeper köprübaşlarında bulunan Sovyet kuvvetleri, Dinyeper'in batı kıyılarını kesin olarak kontrol altına alacak bir genel saldırı için yeterli güçte değildi. Bu nedenle güçlü bir saldırı Kremençug - Dnepropetrovsk hattında sergilendi. Aynı anda güneyde, Kiev ve Dinyeper'den çekilmekte olan Alman kuvvetlerine karşı büyük çaplı bir şaşırtma taarruzu yapıldı.
Taarruzun sonunda Sovyet kuvvetleri 300 km genişlikte, bazı yerlerde 80 km derinliğe ulaşan bir köprübaşı oluşturdu. Güneyde Kırım Alman kuvvetlerinden temizlendi. Dinyeper'e ulaşmış olan Kızıl Ordu kuvvetlerinin burada durdurulabileceği yönündeki umutlar kaybolmuştu.
Kiev Muharebesi
Kiev'in geri alınarak bu bölgede de Dinyeper kıyılarına dayanmak için General Vatutin, kentin kuzey kesiminde taarruz etmeye karar vermişti. Bu amaçla, kentin güney kesimindeki kuvvetlerinin bir kısmını bu kesime, gece karanlığından yararlanarak kaydırmıştır. Bir yandan da bir dizi çatışmayla bu bölgedeki mevzilerini genişletmekteydi. Gerekli hazırlıkların tamamlanması ardından General Vatutin'in 1. Ukrayna Cephesi kuvvetleri, 3 Kasım 1943 sabahı taarruza başladılar. Kentin kuzeyinden, güney - güneybatı yönünde ilerleyip yayılan Kızıl Ordu birlikleri, kenti batı yönünden de kuşatmış oldular. Kuşatma tamamlanmadan önce Alman birlikleri kenti tahliye etmeye başladılar. Sonuçta Kiev, 6 Kasım 1943 tarihinde Kızıl Ordu birliklerinin kontrolüne geçti.
Sonuçları
Dinyeper Savaşı, Wehrmacht için bir diğer bozgundu. Hitler'in Dinyeper'de durdurulacağını umduğu Kızıl Ordu, Alman savunmasını geri atmıştı. Kiev Kızıl Ordu tarafından geri alınmıştı ve Alman kuvvetleri, Dinyeper köprübaşlarını tutan Sovyet birliklerini yok edebilecek güçte değildi. Ayrıca Dinyeper Savaşı, Sovyet partizan hareketinin gücünü gösterdi. Jukov'un "demiryolu savaşı" olarak tanımladığı harekât, 1943 yılının Eylül ve Ekim ayları boyunca Alman hatlarını fazlasıyla sarstı ve çok miktarda ikmal malzemesi kaybına yol açtı.
Bu arada 28 Kasım - 1 Aralık 1943 tarihleri arasında Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt ve Stalin arasında Tahran Konferansı düzenlendi. Dinyeper Savaşı, 1943 yılındaki diğer geniş çaplı taarruzlarla birlikte, Stalin'e müttefikleriyle yapacağı bir konferansta kesin olarak başat konum sağladı.
Kayıplar
Dinyeper Savaşı sırasındaki kayıplar, halen yoğun bir tartışma konusudur. Bazı kaynaklar, Kursk Savaşı'dan çok daha az rakamlar verir, toplamda 200 - 300 bin gibi. Bununla birlikte harekât süresinin uzunluğu ve harekât alanının genişliği göz önüne alındığında, bazı tarihçiler çok daha büyük rakamların geçerli olduğunu ileri sürerler. Hatta Stalingrad Savaşı'dan dahi yüksek rakamların söz konusu olduğu düşünülür. Ölenlerin sayısı da, harekât süresi ile ilgili belirlemeye bağlıdır. Ayrıca, Dinyeper Savaşı kayıplarının, Dinyeper'deki bu savaş için bir şaşırtma manevrası olarak kullanılan II. Smolensk Muharebesi'nin kayıplarına da bağlı olup olmadığı düşünülebilir.
Sovyet kayıpları konusunda Nikolay Şefov, 373 bini ölü olmak üzere 1.5 milyon rakamını vermektedir. İngiliz tarihçi John Erickson, 26 Eylül - 20 Kasım tarihleri arasındaki çatışmalarda Sovyet kayıpları için 173.201 ölü olarak rakam vermektedir. 24 Ağustos - 26 Eylül tarihleri arası dikkate alınmamıştır. Glantz / House ise 26 Ağustos - 30 Eylül tarihleri arası için 103 bini ölü olmak üzere 428 bin rakamını verir. 26 Eylül - 20 Kasım için ise 173 bin ölü olmak üzere 754 bin.
Alman kayıpları konusunda bir değerlendirme yapmak daha zordur. Sert bir savunma karşısında yapılan taarruz harekâtlarında 1 / 3 kayıp oranı basit bir kural gibi görünür.
Yine de Dinyeper Savaşı, dünya tarihinin en yüksek kayıplı savaşları arasındadır.
Dipnotlar
- ^ Nikolai Shefov, Russian fights, Lib. Military History, Moscow, 2002
- ^ Erich von Manstein, Lost Victories, Мoscow, 1957.
- ^ İkinci Dünya Savaşı - İbrahim Artuç. Cilt 2, Sh: 30
- ^ İkinci Dünya Savaşı - İbrahim Artuç. Cilt 2, Sh: 31
- ^ a b c d e İkinci Dünya Savaşı - İbrahim Artuç. Cilt 2, Sh: 32
- ^ İkinci Dünya Savaşı - İbrahim Artuç. Cilt 2, Sh: 33
- ^ The History of Soviet Airborne Forces, Chapter 8, Across The Dnieper (September 1943), by David M. Glantz, Sh: 270
- ^ The History of Soviet Airborne Forces, Chapter 8, Across The Dnieper (September 1943), by David M. Glantz, Sh: 272
- ^ The History of Soviet Airborne Forces, Chapter 8, Across The Dnieper (September 1943), by David M. Glantz, Cass, 1994.
Kaynakça
- David M. Glantz, Jonathan M. House, When Titans Clashed:how the Red Army stopped Hitler, University Press of Kansas, 1995
- Nikolai Shefov, Russian fights, Lib. Military History, Moscow, 2002
- History of Great Patriotic War, 1941 — 1945. Мoscow, 1963
- , Barbarossa: The Axis and the Allies, Edinburgh University Press, 1994
- Marshal Konev, Notes of a front commander', Science, Moscow, 1972.
- Erich von Manstein, Lost Victories, Мoscow, 1957.
- İkinci Dünya Savaşı - İbrahim Artuç. Kastaş Yayınları. Ocak 2003
Dış bağlantılar
- Dinyeper için şarkı Днепр18 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Cephedeki ormanda
- İkinci Dünya Savaşı'nda Ukrayna Tarihi Müzesi
Galeri
-
![image]()
Sovyet birliklerinin Dinyeper Nehrini geçerken -
![image]()
Sinyale bakan Sovyet asker -
![image]()
Sovyet askerlerin taarruzu
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dinyeper Taarruzu Rusca Bitva za Dnepr Dinyeper icin muharebe II Dunya Savasi nin Dogu Cephesi nde gerceklesen bir Sovyet genel taarruzudur Asagi Dinyeper Savasi olarak da bilinir Dinyeper TaarruzuII Dunya Savasi Dogu CephesiTarih24 Agustos 1943 23 Aralik 1943BolgeUkrayna SSC SSCBSonucSovyet zaferiTaraflar Almanya Romanya Sovyetler BirligiKomutanlar ve liderlerErich von MansteinKonstantin Rokossovski Ivan KonevGucler1 250 000 asker 12 600 top 2 100 tank 2 000 ucak2 650 000 asker 51 000 top 2 400 tank 2 850 ucakKayiplarTahminler 400 000 1 000 000 toplam kayip550 000 olu 1 500 000 toplam kayip Dort ay suren harekat sirasinda Dinyeper in dogu kiyilari bes Kizil Ordu Cephe si tarafindan birkac nehir gecis taarruzu ile geri alindi Harekat sirasinda nehrin bati kiyilarinda birkac koprubasi da olusturulmustur Harekatin devaminda bagimsiz bir taarruzla Kiev geri alinmistir Savasin en yuksek kayipli harekatlarindan biri olan bu muharebelerde her iki tarafin toplam kayiplari 1 7 milyon 2 7 milyon olarak tahmin edilmektedir Operasyon birkac daha kucuk harekattan olusmaktadir Harekat oncesiKursk Savasi sonrasinda Alman Yuksek Komutanligi Dogu da Kizil Ordu ya karsi buyuk olcekli bir harekata girisecek durumda degildi Kursk tan uzun cekilis sirasinda Wehrmacht ordusunu ve onlari destekleyen Luftwaffe kuvvetleri Dinyeper in batisinda ni gerisine cekildiler Dinyeper gecisi izleyen Sovyet kuvvetlerinin surekli hava ve kara saldirilari altinda binlerce Alman askeri tarafindan sallar ve ufak teknelerle basarildi Alman kayiplari insan ve malzeme olarak hatiri sayilir miktardaydi ve deneyimli birliklerin cogu yorgundu Bu durumda Wehrmacht kuvvetleri Sovyet Cephe leri karsisinda surekli olarak operatif savunmada kalmak zorundaydilar Uygun zamanlamalarla girisilen Wehrmacht in taktik karsi taarruzlari buyuk basarilar kazandi fakat Kursk da yitirilen stratejik inisiyatifin yeniden kazanilmasini saglayamadi Wehrmacht in personel malzeme ve lojistik destek gucu giderek azalirken Kizil Ordu nunki artti Bu gelisme Kizil Ordu nun daha buyuk sayisal ustunluk kullanan taarruzlar yapabilmesine olanak sagladi Agustos baslarinda Hitler Sovyet taarruzlarinin durdurulamayacagini anladi ve Kizil Ordu taarruz kapasitesini yavaslatmak icin bir dizi tahkimatin insa edilmesi emrini verdi Bu emir Wehrmacht in ne pahasina olursa olsun Dinyeper gerisindeki Wotan Hatti ndaki mevzileri savunacagi anlamina geliyordu Sovyet tarafinda Stalin 1943 yili baslarinda baslayan isgal altindaki topraklarin geri alinmasi surecinin pesini birakmama kararini kesinlestirmisti Ukrayna endustri bolgesi ilk oncelikti Sovyet devleti icin yogun yerlesik nufusu ile komur ve diger cevherler gibi degerli kaynaklari saglayacak olmasi dolayisiyla oncelikliydi Planlar kuvvetlerSovyetler Birligi Harekat 24 Agustos 1943 tarihinde Smolensk ile Azak Denizi arasinda yer alan 1 400 km lik bir cephe hattinda basladi Harekata katilacak olan bes cephe sunlardir 20 Ekim 1943 tarihinden itibaren Belarus Cephesi General Rokossovski Voronej Cephesi 20 Ekim 1943 tarihinden itibaren 1 Ukrayna Cephesi General Vatutin Step Cephesi 20 Ekim 1943 tarihinden itibaren 2 Ukrayna Cephesi General Ivan Konev Guneybati Cephesi 20 Ekim 1943 tarihinden itibaren 3 Ukrayna Cephesi General Rodion Malinovski 20 Ekim 1943 tarihinden itibaren 4 Ukrayna Cephesi General Fyodor Tolbuhin Sonucta harekat 36 kombine ordu 4 tank ve 5 hava ordusu tarafindan yurutulecekti Butun harekat icin 2 650 000 personel ayrilmis olup 2 400 tank 51 bin top ve 2 850 ucakla baslanmistir Wehrmacht Dogu Duvari olarak bilinen Dinyeper savunma kompleksiyle ilgili emir 11 Agustos 1943 tarihinde yayimlandi ve insaasina derhal baslandi Tahkimat Dinyeper kiyilari boyunca insa edilmistir Bununla birlikte onlerindeki kisa zaman suresi icinde boyle kapsamli bir savunma hattinin tamamlanacagi umudu yoktu Bu nedenle Dogu Duvari tahkimat derinligi ve yogunluk yonunden standart olmadi Bunun yerine tahkimat Sovyet nehir gecis taarruzlarinin buyuk olasilikla beklendigi kesimlerde yogunlasti Buralar Kremencug Zaporijya ve Nikopol hattiydi Ayrica 7 Eylul de SS kuvvetleri ve Wehrmacht bolgede yanmis toprak uygulamasi icin emir aldi Kizil Ordu nun ikmal kaynagi olarak kullanilabilecek her sey yok edilecekti Alman geri cekilmesiSahip olduklari sayisal ustunluge karsin Sovyet kuvvetleri icin taarruz hizli gelismedi Her kent ya da kasabada siddetli Alman direnisiyle karsilasildi Wehrmacht Sovyet taarruzunu her kasaba ve her tepede artci birlikler birakarak yavaslatmaya calisarak cekiliyordu Bununla birlikte taarruzun baslamasindan uc hafta sonra agir Sovyet kayiplarina karsin acikca goruldu ki Wehrmacht in acik arazide baskin gelen Sovyet sayisal ustunlugu dolayisiyla taarruzu durdurma umudu yoktu Manstein Sovyet taarruzunu durdurma umuduyla 12 yeni tumen istedi Fakat Alman ihtiyatlari tehlikeli bicimde azalmisti Yillar sonra Manstein anilarinda sunlari yazdi Durumu inceledikten sonra su an icin sahip oldugumuz kuvvetlerle Don Bolgesi ni elimizde tutamayacagimiza karar verdim Grubun kuzey kanadinda olusan tehlike tum Dogu Cephesi icin buyuk bir tehlike olusturuyor Sovyet taarruzu 8 ve 4 Ordular tarafindan uzun sure durdurulamayacak Sonucta Hitler 14 Eylul 1943 gunu kendi karargahi olan Rastenburg taki kendi karargahinda Kurtini Maresal Manstein le yaptiklari toplantida Guney Ordular Grubu na Dinyeper hattina cekilme emri verdi Maresal von Manstein 15 Eylul 1943 tarihinde cekilme emrini yayinladi Poltava muharebesi ozellikle sert gecmistir Kent guclu bicimde tahkim edilmisti ve buradaki garnizon iyi hazirlanmisti Kente yonlen Sovyet taarruzlarinin hizinin giderek dustugu birkac gunun ardindan General Konev birliklerinin bir bolumunu ayirarak kentin yanindan dolasip gecmeye ve Dinyeper yonunde ilerlemeye karar verdi Sarilan Poltova iki gunluk siddetli sokak catismalarinin ardindan Kizil Ordu kuvvetlerinin eline gecti Guney Ordular Grubu Dinyeper uzerine cekilmek icin 1 000 km lik bir cephe hattini tahliye edecektir Bu genislikteki cephe hattindaki tum birlikler dort orduya bagli 64 tumen savasan birlikleri ve geri hizmetleri ile birlikte 1 milyon asker ortalama 200 kilometre mesafeyi adim adim savasarak geriye cekilecek ve 6 kopru uzerinden nehrin obur yakasina gececekti Bu birlikler alti kopru uzerinden Dinyeper gerisine gectikten sonra yeni savunma duzeni alabilmek icin yaklasik 700 kilometrelik bir savunma hattina yayilmak zorunda olacaklardir Manstein in Kurmay Baskani General Busse yanindakilere dusuncelerini soyle acikliyordu Koprulere ulasildigi anda birliklerimizin savas duzenini bozmalariyla zorunlu olarak dogacak gediklere cullanacak olan dusman zirhli birlikleri koprulere birliklerimizden once ulasacaktir Eger karsi tarafin elinde bir Guderian varsa tanri yardimcimiz olsun Geride birakilan bu topraklarda Kizil Ordu nun isine yarayabilecek her sey imha edildi Hitler adina Maresal Hermann Goring in imzaladigi emirle eli silah tutan butun erkekler tum isciler Dinyeper gerisine goturuldu Bolgeden alinan bu erkek nufus yaklasik 200 bindir Aileleri de onlari izledi Yanlarina alabilecekleri tum esyalara erzaga ve hayvanlara izin verildi Ayrica Kizil Ordu nun isine yarayabilecek her sey motorlu motorsuz araclar torna tezgahlari fabrikalarinin sokulup tasinabilir tum parcalari tum yiyecek maddeler nakliye hayvanlari ve ciftlik hayvanlari cekilmeyle birlikte bolgeden bosaltildi Ote yandan nehrin dogu kisminda 20 40 km lik bir band boyunca her sey yakildi ya da bir sekilde imha edildi Hamburglu bir tegmen annesine sunlari yaziyordu Butun bir ulke butun bir ordu akip gidiyor Sovyet Dinyeper taarruzuHava indirme harekati Hava indirme harekati icin hedef alinan bolge Kiev in guneyindeki Velikyin Bukrin de Bukrin Kivrimi olarak bilinen bolgeydi Burada Dinyeper genis ve keskin koseli bir dirsek yapmaktadir Harekat Maresal Jukov tarafindan 19 Eylul de onaylandi Sovyet komutanliginin bolgedeki Alman kuvvetleri hakkinda fazlaca bilgisi yoktu Hava kosullarinin kotu gidiyor olmasi hava kesfi icin olanak vermemisti Fakat Alman kuvvetlerinin bu bolgede zayif oldugu kabul ediliyordu Aslinda 22 Eylul e kadar bu yaklasim hic de yanlis sayilmazdi 4 Panzer Ordusu Dinyeper ve Kiev e cekiliyordu Hemen guneydeki 8 Ordu ise Kiev in guneyini savunma durumundaydi ve buyuk kismi nehrin dogu kiyilarindaydi Gercekten de 22 Eylul e kadar nehrin bati kesiminde onemli bir Alman kuvveti yoktu Alman kuvvetlerinin buyuk kismi henuz Dinyeper gerisine cekilmis degildi 8 Ordu 24 Panzer Kolordusu na Dinyeper gerisine cekilme emrini 21 Eylul aksami vermistir Kolordu 23 Eylul saat 15 00 de muharebeyi kesim nehrin gerisine cekilmeye basladi 24 Eylul sabahi gecis tamamlandi ve Kanev koprusu atildi Asagidaki aciklama Glantz in Staskov tarafindan da desteklenen bir anlatimindan genis ozettir STAVKA Merkez Cephe ye bagli 3 Tank Ordusu nu Voronej Cephesi emrine aldi Bu tank ordusu Dinyeper yonunde cekilmekte olan Alman kuvvetlerini bugday tarlalarini atese vermelerini engellemek icin izlemekle gorevliydi Ayrica Alman kuvvetlerinin nehir gecislerine ulasmalarindan once bu gecisleri kontrol altina almaliydi 3 Tank Ordusu 21 22 Eylul tarihinde nehre ulasti Sovyet piyade kuvvetlerine bagli kucuk gruplar yuzerek ve derme catma sallarla irmagi gecti ve kucuk kirilgan koprubaslari elde etti Bu kuvvetlere karsi koyan sadece 120 hava savunma astsubay adayi ve 19 Panzer Tumeni kesif taburuydu Bu kuvvetler Dinyeper kivriminin 60 km icindeki tek kuvvetti Koprubasi olusturan Sovyet birliklerinin kopru donanimlari yoktu Bu yuzden bir de agir Alman hava saldirilari koprubasinin genisletilmesini ve Sovyet agir silahlarinin karsiya gecirilmesin onleyebildi STAVKA kritik bir durum algiladi ve hava indirme kolordusunun Alman karsi saldirisindan once koprubasini genisletmek icin hizla harekete gecmesi icin emir verdi Voronej Cephesi nin 1 3 ve 5 Muhafiz Hava Indirme Tugaylari 21 Eylul gunu koprubaslarini guven altina almak icin harekete gecirildi Personelin havaalanlarina ulasmasinda gecikmelerle baslayan duzensizlik daha da yaygin kargasalik halini aldi Hava kosullari nedeniyle bazi ucaklar havalanamadi ucus guvenlik subaylari ucaklarin tam yuklenmesine izin vermedi bunun sonucunda bircok radyo ve destek malzemesi zirhli araclara karsi kullanilacak agir silahlar ve tanksavar mayinlari ucaklara yuklenemedi En kotusu de planlanandan cok daha genis bir alana atildilar Sonucta bolgeye ulasan Alman mekanize unsurlari bu birlikleri imha etti Nehir gecis taarruzu Dinyeper Avrupa daki ucuncu buyuk irmaktir Daha asagi bolumunde genisligi rahatlikla 3 km yi bulur ve hatta bazi yerlerde daha da genistir Ustelik sag kiyilari dogu kiyilara gore daha yuksek ve daha diktir Bu haliyle Sovyet taarruzunu guclestiren bir durumdadir Ayrica Wehrmacht tarafindan savunulan bati kiyilari derinligine tahkimatlarla savunmaya hazirlanmisti Cephenin bu durumunda Sovyet komutanlarin iki secenegi vardi Birincisi savunmanin zayif bir noktasini bulmak icin taarruzlari surdurecekler ya da ikincisi bir yarma hareketinden yararlanarak Alman savunma hattinin gerisine sizmaya calisacaklardir Bu Almanlara daha fazla ihtiyat kuvvetleriyle cepheyi takviye etmek icin zaman verecek ve ayrica Sovyet birliklerinin kanatlarini mekanize kuvvetlerin taarruzlari karsisinda korumasiz birakabilecekti Boyle bir senaryo 1943 yilinda tum Sovyet komutanlarin kabusuydu Ikinci secenek hic beklemeden Dinyeper i toplu bir cephe taarruzuyla zorlamakti Bu secenek Alman savunmasina hazirliklari gelistirmek icin ek bir zaman tanimiyordu Fakat cok buyuk kayiplari da goze almayi gerektirecekti Politik nedenlerle Stalin Kiev in 7 Kasim da geri alinmis olmasini istiyordu ikinci secenekte karar kilindi Taarruz 300 km lik cephe hatti boyunca ayni anda baslatildi Nehir gecisinde kullanilabilecek tum araclar balikci kayiklari derme catma sallar keresteler ve dubalar sahil kesimine tasindi Kopru yapimi icin gerekli tum malzeme de kuskusuz ki agirdir bolgeye getirildi Dinyeper i gecis son derece zor kosullar altinda yapildi Askerler nehri gecmek icin yogun Alman atesi altinda ve agir kayiplara ugrayarak her turlu yuzebilen araci kullandilar Alman kuvvetleri kisa sure icinde siddetli bir karsi saldiri baslattilar Agir silahlar Dinyeper i gecmeden bu Sovyet birliklerini ihma etmeyi amacliyorlardi Ornegin Borodaevsk koprubasi General Konev in anilarinda soz edildigi gibi agir hava ve zirhli taarruzlarina ugradi Konev Sovyet hava destegindeki koprubasina yaklasan Alman hava unsurlarinin onlenmesi icin hava devriyeleri duzenlenmesindeki organizasyon eksikliklerinden sikayet etmektedir Konev bu eksikliklere karsi karsidaki tank taarruzlarina daha fazla topcu sevk edilmesini emretmistir Sonunda Sovyet hava unsurlari daha iyi organize edildiginde yuzlerce top ve Katyusa atese basladiginda Sovyet kuvvetlerinin durumu gelismeye ve koprubasi guven altina alinmaya baslandi Bati kiyisi harekatlariAsagi Dinyeper taarruzu Ekim ayi ortalarinda asagi Dinyeper koprubaslarinda bulunan Sovyet kuvvetleri Dinyeper in bati kiyilarini kesin olarak kontrol altina alacak bir genel saldiri icin yeterli gucte degildi Bu nedenle guclu bir saldiri Kremencug Dnepropetrovsk hattinda sergilendi Ayni anda guneyde Kiev ve Dinyeper den cekilmekte olan Alman kuvvetlerine karsi buyuk capli bir sasirtma taarruzu yapildi Taarruzun sonunda Sovyet kuvvetleri 300 km genislikte bazi yerlerde 80 km derinlige ulasan bir koprubasi olusturdu Guneyde Kirim Alman kuvvetlerinden temizlendi Dinyeper e ulasmis olan Kizil Ordu kuvvetlerinin burada durdurulabilecegi yonundeki umutlar kaybolmustu Kiev Muharebesi Kiev in geri alinarak bu bolgede de Dinyeper kiyilarina dayanmak icin General Vatutin kentin kuzey kesiminde taarruz etmeye karar vermisti Bu amacla kentin guney kesimindeki kuvvetlerinin bir kismini bu kesime gece karanligindan yararlanarak kaydirmistir Bir yandan da bir dizi catismayla bu bolgedeki mevzilerini genisletmekteydi Gerekli hazirliklarin tamamlanmasi ardindan General Vatutin in 1 Ukrayna Cephesi kuvvetleri 3 Kasim 1943 sabahi taarruza basladilar Kentin kuzeyinden guney guneybati yonunde ilerleyip yayilan Kizil Ordu birlikleri kenti bati yonunden de kusatmis oldular Kusatma tamamlanmadan once Alman birlikleri kenti tahliye etmeye basladilar Sonucta Kiev 6 Kasim 1943 tarihinde Kizil Ordu birliklerinin kontrolune gecti SonuclariDinyeper Savasi Wehrmacht icin bir diger bozgundu Hitler in Dinyeper de durdurulacagini umdugu Kizil Ordu Alman savunmasini geri atmisti Kiev Kizil Ordu tarafindan geri alinmisti ve Alman kuvvetleri Dinyeper koprubaslarini tutan Sovyet birliklerini yok edebilecek gucte degildi Ayrica Dinyeper Savasi Sovyet partizan hareketinin gucunu gosterdi Jukov un demiryolu savasi olarak tanimladigi harekat 1943 yilinin Eylul ve Ekim aylari boyunca Alman hatlarini fazlasiyla sarsti ve cok miktarda ikmal malzemesi kaybina yol acti Bu arada 28 Kasim 1 Aralik 1943 tarihleri arasinda Winston Churchill Franklin D Roosevelt ve Stalin arasinda Tahran Konferansi duzenlendi Dinyeper Savasi 1943 yilindaki diger genis capli taarruzlarla birlikte Stalin e muttefikleriyle yapacagi bir konferansta kesin olarak basat konum sagladi KayiplarDinyeper Savasi sirasindaki kayiplar halen yogun bir tartisma konusudur Bazi kaynaklar Kursk Savasi dan cok daha az rakamlar verir toplamda 200 300 bin gibi Bununla birlikte harekat suresinin uzunlugu ve harekat alaninin genisligi goz onune alindiginda bazi tarihciler cok daha buyuk rakamlarin gecerli oldugunu ileri surerler Hatta Stalingrad Savasi dan dahi yuksek rakamlarin soz konusu oldugu dusunulur Olenlerin sayisi da harekat suresi ile ilgili belirlemeye baglidir Ayrica Dinyeper Savasi kayiplarinin Dinyeper deki bu savas icin bir sasirtma manevrasi olarak kullanilan II Smolensk Muharebesi nin kayiplarina da bagli olup olmadigi dusunulebilir Sovyet kayiplari konusunda Nikolay Sefov 373 bini olu olmak uzere 1 5 milyon rakamini vermektedir Ingiliz tarihci John Erickson 26 Eylul 20 Kasim tarihleri arasindaki catismalarda Sovyet kayiplari icin 173 201 olu olarak rakam vermektedir 24 Agustos 26 Eylul tarihleri arasi dikkate alinmamistir Glantz House ise 26 Agustos 30 Eylul tarihleri arasi icin 103 bini olu olmak uzere 428 bin rakamini verir 26 Eylul 20 Kasim icin ise 173 bin olu olmak uzere 754 bin Alman kayiplari konusunda bir degerlendirme yapmak daha zordur Sert bir savunma karsisinda yapilan taarruz harekatlarinda 1 3 kayip orani basit bir kural gibi gorunur Yine de Dinyeper Savasi dunya tarihinin en yuksek kayipli savaslari arasindadir Dipnotlar Nikolai Shefov Russian fights Lib Military History Moscow 2002 Erich von Manstein Lost Victories Moscow 1957 Ikinci Dunya Savasi Ibrahim Artuc Cilt 2 Sh 30 Ikinci Dunya Savasi Ibrahim Artuc Cilt 2 Sh 31 a b c d e Ikinci Dunya Savasi Ibrahim Artuc Cilt 2 Sh 32 Ikinci Dunya Savasi Ibrahim Artuc Cilt 2 Sh 33 The History of Soviet Airborne Forces Chapter 8 Across The Dnieper September 1943 by David M Glantz Sh 270 The History of Soviet Airborne Forces Chapter 8 Across The Dnieper September 1943 by David M Glantz Sh 272 The History of Soviet Airborne Forces Chapter 8 Across The Dnieper September 1943 by David M Glantz Cass 1994 KaynakcaDavid M Glantz Jonathan M House When Titans Clashed how the Red Army stopped Hitler University Press of Kansas 1995 Nikolai Shefov Russian fights Lib Military History Moscow 2002 History of Great Patriotic War 1941 1945 Moscow 1963 Barbarossa The Axis and the Allies Edinburgh University Press 1994 Marshal Konev Notes of a front commander Science Moscow 1972 Erich von Manstein Lost Victories Moscow 1957 Ikinci Dunya Savasi Ibrahim Artuc Kastas Yayinlari Ocak 2003Dis baglantilarDinyeper icin sarki Dnepr18 Agustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cephedeki ormanda Ikinci Dunya Savasi nda Ukrayna Tarihi MuzesiGaleriSovyet birliklerinin Dinyeper Nehrini gecerken Sinyale bakan Sovyet asker Sovyet askerlerin taarruzu