Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
El Salvador ülkesinin tarihi Meksika'da başlamaktadır. Toprakların adına ilk kez Meksika'dan gelen İspanyolların adında rastlanır. Nahuatl dilindeki adı olan "Cuscatlan" veya "Cuxcatlan", yani verimli toprak anlamına gelen bu adlar ile anılır. Panama'dan gelenler ise bu bölgeden, "Nequepio" adı ile söz ederler.
Mayalar öncesi ve Mayalar devrinde El Salvador
Doktor Jorge Larde'nin 1917'deki araştırmalarından önce El Salvador'da Mayalarınkinden eski bir medeniyet olduğu sanılmıyordu. Fakat, bulunan kalıntılar (yazılı kayalar, mağaralar vb.) az sayıda olsa da, Maya devrinden önceki bir medeniyetin varlığını göstermektedir. Tehuacan, Cihuatan gibi Maya kalıntıları sayesinde, milattan sonra 4. ve 7. yüzyıl sıralarında, El Salvador bölgesinin Guatemala ve Honduras'ın yanı sıra eski Maya imparatorluğu içinde, özerk bir siyasi bölge meydana getirdiği ve bu bölgenin merkezinin Copan'da olduğu anlaşılmıştır. Rafael Girard'ın 60'lı yıllarda yaptığı çalışmalar sonucunda, Maya medeniyetinin sanıldığından daha eski olduğu ve Orta Amerika'da Büyük Okyanus kıyısında, özellikle Guatemala ile El Salvador'da doğduğu kanısı yaygınlaşmaktadır. Günümüzde olduğu gibi, 16. yüzyıla kadar olan süre zarfı içerisinde de, bu bölge kıtanın en yoğun nüfuslu bölgesi olmuştur.
Cuscatlan krallığı
Yapılan araştırmalara göre Mayalar, 7. yüzyıldan itibaren El Salvador topraklarından çekilmişlerdir. Bununla birlikte Guatemala'nın kuzeyine ve Yucatan'a göç etmişlerdir. Dört asır sonra bir toltek dalgası El Salvador'a ulaştı. Bunları başka toltek dalgaları izledi.
Fetihten hemen önce Azteklerin soylu anlamına da gelen Pipil kolu ülkeyi işgal etti. Rahip Juarros y Fuentes'e göre; "Pipil fanlumu gerçek bir krallıktır." Santiago Barberena'ya göre ise, "Aşiretlerin toprağı ortaklaşa işletip paylaştıkları askeri bir demokrasidir." Bu krallıkta askeri ve soydan geçen bir soylu sınıfın varlığına dayanan bir rejim uygulanıyordu. Bu, 1576'dan sonra Diego Garcia de Palacio tarafından tanımlandı. Rejim kölelikten çok güç ayırdedebilen bir hakimiyet şeklindedir. İlk çocuk bütün hukuki haklara sahipti ve ömür boyu tek eşilik uygulanmaktaydı. İspanyollar geldikleri sırada, Pipiller, ülkenin ortasıyla batısına, Lempa ırmağı Paz ırmağına kadar uzanan bölgeye hakimdiler. Bu sırada Doğu bölgesini Lenca aşiretleri veya "Pocomonlar", "Chortiler" ve "Misticomatagalpalar" işgal etmişti. El Salvador'da böylece yaklaşık olarak 120.000 ile 130.000 Kızılderili barınıyor, bunların ancak 40.000'i veya daha azı Pipil bölgesinde yaşıyordu.
İspanyol İşgali
İspanyollar, Meksiko'dan başlayan Orta Amerika'daki ilerlemeleri boyunca "Quicheler" ve "Cakechique"lere karşı yüzyıl boyunca süren savaşlarında, Pipiller ile dayanışma içerisine girdiler. Pedro de Alvarado, pipil olan 100 süvarisi ve 250 piyadesiyle ve de çoğu pipil olan 5.000-6.000 kızılderili dostu ile birlikte 1524 yılında asıl Cuscatlan senyörlüğüne ulaştı. Baron Castro, "Libro Viejo de la Fundacion de Guetamala" adlı kitabında Alvarado'nun kumandanı Hernan Cortez'e 27 Temmuz 1524 yılında gönderdiği mektubun kopyasını vermektedir. "Cuxcutleca"lar, yirmi yıldan çok İspanyol egemenliğine karşı direndiler. 1529'dan sonra, San Salvador adlı İspanyol şehri, eskiden Cuscatlan'ı meydana getiren bölgenin tümüne ve bugünkü cumhuriyetin yaklaşık olarak bütün topraklarına bir yıl içerisinde hakim oldu Diego de Alvarado ise İspanyollara dağıttığı toprakların üçte ikisini, Kızılderililer'den almıştı.
Sömürge devrinde El Salvador toprakları
16. yüzyıl boyunca bugünkü cumhuriyet toprakları, birbirinden ayrı birçok ili içine alıyordu. Bu illerden her biri kendi başına "Nueva Espana" yani "Yeni İspanya" naipliği başkumandanlık merkezi olan Guatemala'nın bir bölümüydü. 1576'da bu illeri, "Izalcos", San Salvador ve "San Miguel" meydana getiriyordu. 17. yüzyılda San Salvador ve "Sonsonate" il merkezi oldular; 1786'da, San Salvador, idare merkezliğine yükseltildi. O tarihte bu nüfuz bölgesi, Honduras'a ancak 1841'de geçen "Fonseca körfezi"ndeki adaları ve körfez kıyılarınıda kapsıyordu. 1576'da krallık hakimi Palacio, Izalcos eyaletini; "Majestelerinin buralarda sahibi olduğu bölgelerin en zengini ve en büyüğü" olarak tanımlamış ve şöyle devam etmişti; "Verimli ovaları, kakao tarımı işletmeleri, meyveleri ve balıkların bolluğu, nüfusunun yoğunluğu, sömürge ürünleri ticareti yapan mağazaları, Guatemala ile karayolu bağlantısının kolaylığı, Peru ve Yeni İspanya arasında bağlantının bu bölgedeki "Acajutla limanı" aracılığıyla kolayca sağlanması nedeniyle Izalcos, Orta Amerika'nın en nispeten en zengin bölgesidir.
Lopez de Velasco'ya göre, 1571'de Sonsonate'de öbür topraklardan çok daha fazla kakao yetiştiriliyordu. Acajutla limanından yılda 300.000 düka değerinde ihracat yapılıyordu. 17. yüzyılın başlangıcında ise Vazques de Espinosa yılda 500.000 düka değerinde kakao ihracatından 200'den çok çivit yapım yerinin varlığından, sayılamayacak kadar kalabalık sürülerden söz eder. El Salvador'un batısı kakao üretim bölgesiydi. Ortası ve doğusu sürüler ve çivit ağaçları ile kaplıydı. 1778 yılından önce tek bir ilkokulu bile bulunmayan El Salvador'da, San Salvador'a rahip Juan de Dios del Cid'in 1641'de getirmiş olduğu matbaa ile, Orta Amerika'da basılan ilk kitap yayımlandı. Bu çivit üzerine yazılan kısa bir nazariye kitabıydı: Bu kitabın ismi ise, "El Puntero Spuntado Con Apuntes Breves"ti. 18. yüzyılın birinci yarısında, Izalco volkanının birbirini izleyen püskürmeleri, kakao tarımının Sonsonate'de gerilemesine yol açtı. Guayaquil ile Caracas'ın rekabeti, Acajutla limanının korsanlar tarafından talan edilerek önemini kaybetmesi ve dünya piyasasında kakao fiyatlarının düşmesi bu gerilemeyi hızlandırdı.
Bu gerilemenin sebepleri arasında Kızılderililerin köle olarak kullanılmasının 16. yüzyılın ortalarından itibaren kaldırılması da sayılabilir. Ama bu reforma, Kızılderililerin zorla çalıştığı tarım işletmelerinin kaldırılması eşlik etmedi. Söz konusu olan tarım örgütleri, sömürge devletinin sonuna kadar koruma altına alındı.
Köleliğin kaldırılması başka tarım işletme şekillerinin işine yaradıysa da çoğu bütün Kızılderili işçilerini kaybeden El Salvador kakao çiftlikleri sahipleri, bundan zarar gördüler. Örneğin Sonsonate Kızılderilileri, Guatemala Santiago'sunda oturanlara hizmet ederlerdi ve kakao bölgesi merkezindeki İspanyol tesislerinin hiç birinde (encomienda) yoktu. Buna karşılık, az sayıdaki El Salvador encomienda sahipleri, çok büyük encomiendaları elinde tutuyorlardı. 60 kadar yerleşim yerinde 10.000'e yakın Kızılderili zorla çalıştırıldı. Bu arada çivit ile uğraşanlar çoğaldı ve 18. yüzyılda "İndigo üreticileri Montepiosu" yani Yardımlaşma Kurumu kuruldu. 1776'da kurulan ve büyük ölçüde güçlenen bu teşkilât üyeleri, belediye ve hükûmet temsilciliklerine seçildiler ve 1821'de bağımsızlığın ilanında büyük rol oynadılar.
Bağımsızlık
1821-1841
18. yüzyılın son otuz yılında El Salvador halkı, bugünkü özelliklerinde bir kısmını kazanmıştı; nüfusun çoğunu melezler meydana getiriyordu. Orta Amerika'nın nüfusu en yoğun bölgesiydi. 1551'de 50.000 ile 60.000 arasında olan nüfus, 1769'da 132.092'ye yükseldi. Bu sayıları veren Baron Castro'ya göre, nüfus, sonraları 1790'da 161.035'e, 1807'de 176.925'e, 1821'de ise 200.000'in üzerine ulaştı. Gutierrez de Ulloa, 1807'de yayımladığı "Estado General de la Provinca de San Salvador" adlı eserinde eyaletteki İspanyol köylülerin inanılmayacak derecede ülkeye uymuş olduklarından ve son derece bozulduklarından söz eder. Beyazların, melezlerin, dağlıların, Gaskonyalıların, Katalanların, Fransızların hepsinin aynı havaya uymuş olduklarını söyler. 1770'te başpiskopos, Cortes y Laraz da bu bölgede yaşayanlar üzerine aynı yargılara varıyor, okur yazar olmamakla, inançtan tamamen ayrılmış olmakla ve puta tapmakla suçluyordu.
Orta Amerika bağımsızlığı lehine hareket, 5 Kasım 1811'de San Salvador şehrinde başladı. Sokağa dökülen melez halk, İspanya'dan tamamen ayrılmak, bağımsız bir cumhuriyet kurmak, hükûmeti kurmak, topraklara sahip olmak, malî ve askeri yükümden kurtulmak istiyordu. Cadiz Meclisi'ndeki El Salvador Belediye temsilcileri, meşrutiyet, beyazlarla melezlere eşit hak, Guatemala'ya karşı ademi merkeziyete dayanan bir idare sistemi, eyalet bağımsızlığı ve iktisadi liberalizm taraftarıydılar. Ülke ileri gelenlerini temsil eden kilise adamı José Matías Delgado ve Manuel José Arce, yatıştırma ve ılımlılık taraftarı olduklarından dolayı bu halk ayaklanmasını desteklemediler.
Ama kamuoyu baskısını devam ettirdi ve 15 Eylül 1821 tarihinde sonradan Millî Saray olan binada toplanan meclisin bağımsızlığı ilan etmesini sağladı. Meclisin ileri gelenleri 5 kişiydi. Bu beş toprak ağasının topraklarının toplamı yaklaşık olarak 16.000 hektarı aşmaktaydı. Ayrıca çok kalabalık sürüleri vardı. Bu sebeple 16. yüzyıl İspanyol fatihlerinin torunları olan bu önderlerin daha kudretli toprak ağalarına karşı giriştikleri bu mücadelede, iktisadi ve sosyal bir determinizm aramak, yersizdi. Bağımsızlığa karşı çıkanlar, emirlerindeki köylüleri silahlandırarak, San Miguel'de, Santa Ana'da, San Vicente'de ve Sonsonate'de harekete geçirdiler. Guatemala'daki başkumandan tarafından hareketi bastırmak için gönderilen büyük toprak sahibi melez albay Aycinena isim yaptı. İspanya'ya karşı bağımsızlık ilanından sonra El Salvador hiçbir zaman tanımadığı Meksika ile birleşmeyi ilan etti. Fakat 21 Şubat 1823 tarihinde bir yıllık savaştan sonra, General Filisola'nın kuvvetlerine karşı teslim olmak zorunda kaldı. Sonunda Meksika'ya karşı bağımsızlık, 29 Haziran 1823'te kabul edildi ve Agustín de Iturbide'nin iktidardan düşmesine yol açtı. Cumhuriyetin 1 Şubat 1841'de El Salvador'un Orta Amerika federasyonuna karşı tam olarak bağımsızlığını resmen ilan etmesiyle El Salvador, Orta Amerika federasyonunda önemli rol oynadı. San Salvador, 1834 ve 1839 arasında Federasyon başkenti oldu. Kurulan yeni cumhuriyet genellikle liberal bir tutum izledi ve Guatemala'nın egemenliğine cephe aldı. San Salvador piskoposluğunun kurulmasıyla, siyasi bağımsızlık kilise tarafından da tanınmış oldu. 1832 ile 1840 arasında ülkeye Guatemala, Honduras ve Nikaragua müdahale ettiler. Bunlardan ikisini Fransisco Morazán, birini Rafael Carrera yönetti. 1832 ile 1833'te ülkenin orta bölgesindeki Pipiller çivit ağacı üretiminde zorla çalıştırıldıkları için Anastasio Aquino komutasında başkaldırdılar. Anastasio Aquino, 3.000 kişilik mızraklarla donatılmış kuvvetleriyle, El Salvador kuvvetlerini yendi ve kendisini "Nonoalco"lar kralı ilan eti. Nisan 1833'te yakalanarak kafası kesilmeden önce, bir çeşit İspanyol rakısı olan "aguardiente" üretim ve satışını yasaklayan kanunlar koydu. Alkol düşkünlüğü, El Salvador'un başta gelen sorunlarındandı. Vergileri kaldırdı, tefeciliği ve borç vermeyi yasakladı. Az tanınmış ve çok az öğrenim görmüş olan yerli lider, "Bu topraklardaki her şey, yoksulluk içerisinde yaşayan kardeşlerimindir." şeklinde bildiriler yayınlıyordu.
1841-1846
Dipnotlar
- ^ a b c d e R.Mane, (Ed.) (1967–1969). "Historia de El Salvador". Gran Enciclopedia Larousse. IV. Paris, Fransa: Jean Emile. ss. 206-207-208.
- ^ a b Baron Castro ((Ed.)). "Guatemala'nın kuruluşu hakkındaki kitap". Libro Viejo de la Fundacion de Guetamala. San Salvador, El Salvador: Baron Castro.
- ^ Mario Navas, Conquista del Cuscatlán y fundación de las principales ciudades 29 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Son güncelleme: 1 Mart 2007.
- ^ Juan de Dios del Cid, (Ed.) (1641). "Kısa Hatlarla Çizilen Desen". El Puntero Spuntado Con Apuntes Breves. San Salvador, El Salvador: Juan de Dios del Cid.
- ^ a b UFG, Bir El Salvador Hikayesi 21 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Son güncelleme: 1 Mart 2007.
- ^ Gutierrez de Ullao, (Ed.) (1807). "San Salvador Eyaletinin Genel Durumu". Estado General de la Provinca de San Salvador. San Salvador, El Salvador.
- ^ Cyberamérica, El Salvador tarihi 4 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Son güncelleme: 1 Mart 2007.
Bibliografya
I. Bölüm
Para las secciones "Independencia y Federación (1821-1841)", "Pugnas entre liberales y conservadores (1841-1876)", "La República Cafetalera (1876-1931)":
- Jorge Lardé y Larín, El Salvador: descubrimiento, conquista y colonización, Dirección de Publicaciones e Impresos, El Salvador, 2000.
- Historia de El Salvador, Tomo I y II, Ministerio de Educación, El Salvador, 1994.
- Italo López Vallecillos, Gerardo Barrios y su tiempo, Tomo I, Dirección General de Publicaciones, Ministerio de Educación, San Salvador, El Salvador, 1967
Para las secciones "El autoritarismo militar (1931-1979)", "La guerra civil (1980-1992)", y "Período de la posguerra: la integración de la izquierda a la democracia".
- Enrique Baloyra, El Salvador in Transition, 1982.
- Bitter Grounds, Roots of Revolt in El Salvador, Liisa North, 1981.
- Equipo Nizkor, Report of the UN Truth Commission on El Salvador.
- Marta Harnecker, Con la mirada en alto, Historia de las Fuerzas Populares de Liberación Farabundo Martí, UCA Editores, San Salvador, El Salvador 1993.
- United States Institute of Peace, From Madness to Hope 6 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- El Diario de Hoy (Şubat-Kasım 2004).
II. Bölüm
- Anderson, Thomas P., Matanza ; El Salvador's communist revolt of 1932, Lincoln: Univ. of Nebraska Pr., 1971
- James S. Corum: Der Bürgerkrieg in El Salvador 1980-1992. In: Bernd Greiner /Christian Th. Müller / Dierk Walter (Hrsg.): Heiße Kriege im Kalten Krieg. Hamburg, 2006, , S. 315-338. (, )
- Grenier, Yvon, The Emergence of Insurgency in El Salvador: Ideology and Political Will, University of Pittsburgh Press 1999
- Hammond, John L., Fighting to Learn: Popular Education and Guerrilla War in El Salvador, Rutgers University Press 1998
- Aldo Lauria-Santiago (Herausgeber), Leigh Binford (Herausgeber), Landscapes of Struggle: Politics, Society, and Community in El Salvador: Politics, Society and Community in El Salvador, University of Pittsburgh Press 2004
- Michael Krämer, El Salvador. Vom Krieg zum Frieden niedriger Intensität, Zweite Auflage, Neuer ISP-Verlag 1996
- Julie D. Shayne, The Revolution Question: Feminisms in El Salvador, Chile, and Cuba, Rutgers University Press 2004
- Stanley, William, The Protection Racket State: Elite Politics, Military Extortion, and Civil War in El Salvador, Temple University Press 1996
- Jan Suter, Prosperität und Krise in einer Kaffeerepublik. Modernisierung, sozialer Wandel und politischer Umbruch in El Salvador, 1910-1945, Vervuert 1996
- Tilley, Virginia Q., Seeing Indians: A Study of Race, Nation, and Power in El Salvador, University of New Mexico Press 2005
- Elisabeth J. Wood (Herausgeber), Peter Lange (Herausgeber), Robert H. Bates (Herausgeber), Insurgent Collective Action and Civil War in El Salvador, Cambridge University Press 2003
- Heidrun Zinecker, El Salvador nach dem Bürgerkrieg. Ambivalenzen eines schwierigen Friedens Campus 2004,
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
El Salvador ulkesinin tarihi Meksika da baslamaktadir Topraklarin adina ilk kez Meksika dan gelen Ispanyollarin adinda rastlanir Nahuatl dilindeki adi olan Cuscatlan veya Cuxcatlan yani verimli toprak anlamina gelen bu adlar ile anilir Panama dan gelenler ise bu bolgeden Nequepio adi ile soz ederler El Salvador armasiMayalar oncesi ve Mayalar devrinde El SalvadorDoktor Jorge Larde nin 1917 deki arastirmalarindan once El Salvador da Mayalarinkinden eski bir medeniyet oldugu sanilmiyordu Fakat bulunan kalintilar yazili kayalar magaralar vb az sayida olsa da Maya devrinden onceki bir medeniyetin varligini gostermektedir Tehuacan Cihuatan gibi Maya kalintilari sayesinde milattan sonra 4 ve 7 yuzyil siralarinda El Salvador bolgesinin Guatemala ve Honduras in yani sira eski Maya imparatorlugu icinde ozerk bir siyasi bolge meydana getirdigi ve bu bolgenin merkezinin Copan da oldugu anlasilmistir Rafael Girard in 60 li yillarda yaptigi calismalar sonucunda Maya medeniyetinin sanildigindan daha eski oldugu ve Orta Amerika da Buyuk Okyanus kiyisinda ozellikle Guatemala ile El Salvador da dogdugu kanisi yayginlasmaktadir Gunumuzde oldugu gibi 16 yuzyila kadar olan sure zarfi icerisinde de bu bolge kitanin en yogun nufuslu bolgesi olmustur Cuscatlan kralligi Yapilan arastirmalara gore Mayalar 7 yuzyildan itibaren El Salvador topraklarindan cekilmislerdir Bununla birlikte Guatemala nin kuzeyine ve Yucatan a goc etmislerdir Dort asir sonra bir toltek dalgasi El Salvador a ulasti Bunlari baska toltek dalgalari izledi Fetihten hemen once Azteklerin soylu anlamina da gelen Pipil kolu ulkeyi isgal etti Rahip Juarros y Fuentes e gore Pipil fanlumu gercek bir kralliktir Santiago Barberena ya gore ise Asiretlerin topragi ortaklasa isletip paylastiklari askeri bir demokrasidir Bu krallikta askeri ve soydan gecen bir soylu sinifin varligina dayanan bir rejim uygulaniyordu Bu 1576 dan sonra Diego Garcia de Palacio tarafindan tanimlandi Rejim kolelikten cok guc ayirdedebilen bir hakimiyet seklindedir Ilk cocuk butun hukuki haklara sahipti ve omur boyu tek esilik uygulanmaktaydi Ispanyollar geldikleri sirada Pipiller ulkenin ortasiyla batisina Lempa irmagi Paz irmagina kadar uzanan bolgeye hakimdiler Bu sirada Dogu bolgesini Lenca asiretleri veya Pocomonlar Chortiler ve Misticomatagalpalar isgal etmisti El Salvador da boylece yaklasik olarak 120 000 ile 130 000 Kizilderili bariniyor bunlarin ancak 40 000 i veya daha azi Pipil bolgesinde yasiyordu Ispanyol IsgaliIspanyollar Meksiko dan baslayan Orta Amerika daki ilerlemeleri boyunca Quicheler ve Cakechique lere karsi yuzyil boyunca suren savaslarinda Pipiller ile dayanisma icerisine girdiler Pedro de Alvarado pipil olan 100 suvarisi ve 250 piyadesiyle ve de cogu pipil olan 5 000 6 000 kizilderili dostu ile birlikte 1524 yilinda asil Cuscatlan senyorlugune ulasti Baron Castro Libro Viejo de la Fundacion de Guetamala adli kitabinda Alvarado nun kumandani Hernan Cortez e 27 Temmuz 1524 yilinda gonderdigi mektubun kopyasini vermektedir Cuxcutleca lar yirmi yildan cok Ispanyol egemenligine karsi direndiler 1529 dan sonra San Salvador adli Ispanyol sehri eskiden Cuscatlan i meydana getiren bolgenin tumune ve bugunku cumhuriyetin yaklasik olarak butun topraklarina bir yil icerisinde hakim oldu Diego de Alvarado ise Ispanyollara dagittigi topraklarin ucte ikisini Kizilderililer den almisti Somurge devrinde El Salvador topraklariSonsonate sehrinin bugunku yeri 16 yuzyil boyunca bugunku cumhuriyet topraklari birbirinden ayri bircok ili icine aliyordu Bu illerden her biri kendi basina Nueva Espana yani Yeni Ispanya naipligi baskumandanlik merkezi olan Guatemala nin bir bolumuydu 1576 da bu illeri Izalcos San Salvador ve San Miguel meydana getiriyordu 17 yuzyilda San Salvador ve Sonsonate il merkezi oldular 1786 da San Salvador idare merkezligine yukseltildi O tarihte bu nufuz bolgesi Honduras a ancak 1841 de gecen Fonseca korfezi ndeki adalari ve korfez kiyilarinida kapsiyordu 1576 da krallik hakimi Palacio Izalcos eyaletini Majestelerinin buralarda sahibi oldugu bolgelerin en zengini ve en buyugu olarak tanimlamis ve soyle devam etmisti Verimli ovalari kakao tarimi isletmeleri meyveleri ve baliklarin bollugu nufusunun yogunlugu somurge urunleri ticareti yapan magazalari Guatemala ile karayolu baglantisinin kolayligi Peru ve Yeni Ispanya arasinda baglantinin bu bolgedeki Acajutla limani araciligiyla kolayca saglanmasi nedeniyle Izalcos Orta Amerika nin en nispeten en zengin bolgesidir Lopez de Velasco ya gore 1571 de Sonsonate de obur topraklardan cok daha fazla kakao yetistiriliyordu Acajutla limanindan yilda 300 000 duka degerinde ihracat yapiliyordu 17 yuzyilin baslangicinda ise Vazques de Espinosa yilda 500 000 duka degerinde kakao ihracatindan 200 den cok civit yapim yerinin varligindan sayilamayacak kadar kalabalik surulerden soz eder El Salvador un batisi kakao uretim bolgesiydi Ortasi ve dogusu suruler ve civit agaclari ile kapliydi 1778 yilindan once tek bir ilkokulu bile bulunmayan El Salvador da San Salvador a rahip Juan de Dios del Cid in 1641 de getirmis oldugu matbaa ile Orta Amerika da basilan ilk kitap yayimlandi Bu civit uzerine yazilan kisa bir nazariye kitabiydi Bu kitabin ismi ise El Puntero Spuntado Con Apuntes Breves ti 18 yuzyilin birinci yarisinda Izalco volkaninin birbirini izleyen puskurmeleri kakao tariminin Sonsonate de gerilemesine yol acti Guayaquil ile Caracas in rekabeti Acajutla limaninin korsanlar tarafindan talan edilerek onemini kaybetmesi ve dunya piyasasinda kakao fiyatlarinin dusmesi bu gerilemeyi hizlandirdi Bu gerilemenin sebepleri arasinda Kizilderililerin kole olarak kullanilmasinin 16 yuzyilin ortalarindan itibaren kaldirilmasi da sayilabilir Ama bu reforma Kizilderililerin zorla calistigi tarim isletmelerinin kaldirilmasi eslik etmedi Soz konusu olan tarim orgutleri somurge devletinin sonuna kadar koruma altina alindi Koleligin kaldirilmasi baska tarim isletme sekillerinin isine yaradiysa da cogu butun Kizilderili iscilerini kaybeden El Salvador kakao ciftlikleri sahipleri bundan zarar gorduler Ornegin Sonsonate Kizilderilileri Guatemala Santiago sunda oturanlara hizmet ederlerdi ve kakao bolgesi merkezindeki Ispanyol tesislerinin hic birinde encomienda yoktu Buna karsilik az sayidaki El Salvador encomienda sahipleri cok buyuk encomiendalari elinde tutuyorlardi 60 kadar yerlesim yerinde 10 000 e yakin Kizilderili zorla calistirildi Bu arada civit ile ugrasanlar cogaldi ve 18 yuzyilda Indigo ureticileri Montepiosu yani Yardimlasma Kurumu kuruldu 1776 da kurulan ve buyuk olcude guclenen bu teskilat uyeleri belediye ve hukumet temsilciliklerine secildiler ve 1821 de bagimsizligin ilaninda buyuk rol oynadilar Bagimsizlik1821 1841 El Salvador bagimsizlik bildirgesi Asamblea Legislativa 18 yuzyilin son otuz yilinda El Salvador halki bugunku ozelliklerinde bir kismini kazanmisti nufusun cogunu melezler meydana getiriyordu Orta Amerika nin nufusu en yogun bolgesiydi 1551 de 50 000 ile 60 000 arasinda olan nufus 1769 da 132 092 ye yukseldi Bu sayilari veren Baron Castro ya gore nufus sonralari 1790 da 161 035 e 1807 de 176 925 e 1821 de ise 200 000 in uzerine ulasti Gutierrez de Ulloa 1807 de yayimladigi Estado General de la Provinca de San Salvador adli eserinde eyaletteki Ispanyol koylulerin inanilmayacak derecede ulkeye uymus olduklarindan ve son derece bozulduklarindan soz eder Beyazlarin melezlerin daglilarin Gaskonyalilarin Katalanlarin Fransizlarin hepsinin ayni havaya uymus olduklarini soyler 1770 te baspiskopos Cortes y Laraz da bu bolgede yasayanlar uzerine ayni yargilara variyor okur yazar olmamakla inanctan tamamen ayrilmis olmakla ve puta tapmakla sucluyordu Liberalist yoneticilerden Francisco Morazan Orta Amerika bagimsizligi lehine hareket 5 Kasim 1811 de San Salvador sehrinde basladi Sokaga dokulen melez halk Ispanya dan tamamen ayrilmak bagimsiz bir cumhuriyet kurmak hukumeti kurmak topraklara sahip olmak mali ve askeri yukumden kurtulmak istiyordu Cadiz Meclisi ndeki El Salvador Belediye temsilcileri mesrutiyet beyazlarla melezlere esit hak Guatemala ya karsi ademi merkeziyete dayanan bir idare sistemi eyalet bagimsizligi ve iktisadi liberalizm taraftariydilar Ulke ileri gelenlerini temsil eden kilise adami Jose Matias Delgado ve Manuel Jose Arce yatistirma ve ilimlilik taraftari olduklarindan dolayi bu halk ayaklanmasini desteklemediler Ama kamuoyu baskisini devam ettirdi ve 15 Eylul 1821 tarihinde sonradan Milli Saray olan binada toplanan meclisin bagimsizligi ilan etmesini sagladi Meclisin ileri gelenleri 5 kisiydi Bu bes toprak agasinin topraklarinin toplami yaklasik olarak 16 000 hektari asmaktaydi Ayrica cok kalabalik suruleri vardi Bu sebeple 16 yuzyil Ispanyol fatihlerinin torunlari olan bu onderlerin daha kudretli toprak agalarina karsi giristikleri bu mucadelede iktisadi ve sosyal bir determinizm aramak yersizdi Bagimsizliga karsi cikanlar emirlerindeki koyluleri silahlandirarak San Miguel de Santa Ana da San Vicente de ve Sonsonate de harekete gecirdiler Guatemala daki baskumandan tarafindan hareketi bastirmak icin gonderilen buyuk toprak sahibi melez albay Aycinena isim yapti Ispanya ya karsi bagimsizlik ilanindan sonra El Salvador hicbir zaman tanimadigi Meksika ile birlesmeyi ilan etti Fakat 21 Subat 1823 tarihinde bir yillik savastan sonra General Filisola nin kuvvetlerine karsi teslim olmak zorunda kaldi Sonunda Meksika ya karsi bagimsizlik 29 Haziran 1823 te kabul edildi ve Agustin de Iturbide nin iktidardan dusmesine yol acti Cumhuriyetin 1 Subat 1841 de El Salvador un Orta Amerika federasyonuna karsi tam olarak bagimsizligini resmen ilan etmesiyle El Salvador Orta Amerika federasyonunda onemli rol oynadi San Salvador 1834 ve 1839 arasinda Federasyon baskenti oldu Kurulan yeni cumhuriyet genellikle liberal bir tutum izledi ve Guatemala nin egemenligine cephe aldi San Salvador piskoposlugunun kurulmasiyla siyasi bagimsizlik kilise tarafindan da taninmis oldu 1832 ile 1840 arasinda ulkeye Guatemala Honduras ve Nikaragua mudahale ettiler Bunlardan ikisini Fransisco Morazan birini Rafael Carrera yonetti 1832 ile 1833 te ulkenin orta bolgesindeki Pipiller civit agaci uretiminde zorla calistirildiklari icin Anastasio Aquino komutasinda baskaldirdilar Anastasio Aquino 3 000 kisilik mizraklarla donatilmis kuvvetleriyle El Salvador kuvvetlerini yendi ve kendisini Nonoalco lar krali ilan eti Nisan 1833 te yakalanarak kafasi kesilmeden once bir cesit Ispanyol rakisi olan aguardiente uretim ve satisini yasaklayan kanunlar koydu Alkol duskunlugu El Salvador un basta gelen sorunlarindandi Vergileri kaldirdi tefeciligi ve borc vermeyi yasakladi Az taninmis ve cok az ogrenim gormus olan yerli lider Bu topraklardaki her sey yoksulluk icerisinde yasayan kardeslerimindir seklinde bildiriler yayinliyordu 1841 1846Dipnotlar a b c d e R Mane Ed 1967 1969 Historia de El Salvador Gran Enciclopedia Larousse IV Paris Fransa Jean Emile ss 206 207 208 a b Baron Castro Ed Guatemala nin kurulusu hakkindaki kitap Libro Viejo de la Fundacion de Guetamala San Salvador El Salvador Baron Castro Mario Navas Conquista del Cuscatlan y fundacion de las principales ciudades 29 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Son guncelleme 1 Mart 2007 Juan de Dios del Cid Ed 1641 Kisa Hatlarla Cizilen Desen El Puntero Spuntado Con Apuntes Breves San Salvador El Salvador Juan de Dios del Cid a b UFG Bir El Salvador Hikayesi 21 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Son guncelleme 1 Mart 2007 Gutierrez de Ullao Ed 1807 San Salvador Eyaletinin Genel Durumu Estado General de la Provinca de San Salvador San Salvador El Salvador Cyberamerica El Salvador tarihi 4 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Son guncelleme 1 Mart 2007 BibliografyaI Bolum Para las secciones Independencia y Federacion 1821 1841 Pugnas entre liberales y conservadores 1841 1876 La Republica Cafetalera 1876 1931 Jorge Larde y Larin El Salvador descubrimiento conquista y colonizacion Direccion de Publicaciones e Impresos El Salvador 2000 Historia de El Salvador Tomo I y II Ministerio de Educacion El Salvador 1994 Italo Lopez Vallecillos Gerardo Barrios y su tiempo Tomo I Direccion General de Publicaciones Ministerio de Educacion San Salvador El Salvador 1967 Para las secciones El autoritarismo militar 1931 1979 La guerra civil 1980 1992 y Periodo de la posguerra la integracion de la izquierda a la democracia Enrique Baloyra El Salvador in Transition 1982 Bitter Grounds Roots of Revolt in El Salvador Liisa North 1981 Equipo Nizkor Report of the UN Truth Commission on El Salvador Marta Harnecker Con la mirada en alto Historia de las Fuerzas Populares de Liberacion Farabundo Marti UCA Editores San Salvador El Salvador 1993 United States Institute of Peace From Madness to Hope 6 Subat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde El Diario de Hoy Subat Kasim 2004 II Bolum Anderson Thomas P Matanza El Salvador s communist revolt of 1932 Lincoln Univ of Nebraska Pr 1971 James S Corum Der Burgerkrieg in El Salvador 1980 1992 In Bernd Greiner Christian Th Muller Dierk Walter Hrsg Heisse Kriege im Kalten Krieg Hamburg 2006 ISBN 3 936096 61 9 S 315 338 Grenier Yvon The Emergence of Insurgency in El Salvador Ideology and Political Will University of Pittsburgh Press 1999 Hammond John L Fighting to Learn Popular Education and Guerrilla War in El Salvador Rutgers University Press 1998 Aldo Lauria Santiago Herausgeber Leigh Binford Herausgeber Landscapes of Struggle Politics Society and Community in El Salvador Politics Society and Community in El Salvador University of Pittsburgh Press 2004 Michael Kramer El Salvador Vom Krieg zum Frieden niedriger Intensitat Zweite Auflage Neuer ISP Verlag 1996 Julie D Shayne The Revolution Question Feminisms in El Salvador Chile and Cuba Rutgers University Press 2004 Stanley William The Protection Racket State Elite Politics Military Extortion and Civil War in El Salvador Temple University Press 1996 Jan Suter Prosperitat und Krise in einer Kaffeerepublik Modernisierung sozialer Wandel und politischer Umbruch in El Salvador 1910 1945 Vervuert 1996 Tilley Virginia Q Seeing Indians A Study of Race Nation and Power in El Salvador University of New Mexico Press 2005 Elisabeth J Wood Herausgeber Peter Lange Herausgeber Robert H Bates Herausgeber Insurgent Collective Action and Civil War in El Salvador Cambridge University Press 2003 Heidrun Zinecker El Salvador nach dem Burgerkrieg Ambivalenzen eines schwierigen Friedens Campus 2004 ISBN 3 593 37459 5