Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Embriyonik gelişim veya embriyogenez, eşeyli üreyen canlılarda görülen ve canlının, döllenme ile doğumu ya da yumurta veya kozadan çıkmasına kadar geçen süredeki gelişimidir. Embriyonik gelişimin safhaları ve yeri canlıdan canlıya farklılık göstermekle birlikte, bu süreç genelde annenin veya annenin ürettiği bir yapı koruyuculuğunda geçer.
Hayvanlardaki embriyonik gelişimde 4 aşama görülür:
- Döllenme
- Biçim
- Büyüme
- Değişim
Döllenme
Bu aşamada alışılmışın dışında bir büyüklüğe sahip zigot, kendi genomunun aynısını taşıyan daha kücük hücreler üretmek amacıyla üst üste mitoz hücre bölünmelerini gerçekleştirir. Ancak ilk anda zigotun kendi genleri aktif durumda değildir (bkz: yazılım (biyoloji)). Bölünme, halen annenin daha önceden zigota döllenmemiş yumurta aracılığıyla verdiği proteinler ve haberci RNAlar (mRNA) aracılığıyla yine annenin genomunun kontrolündedir. Bölünme dönemi, blastosöl oluşumu ile sona erer.
Biçim
Bu aşamada, önceden bölünmüş hücreler mekansal değişimlerle kendilerini hücre kümeleri ve tabakaları haline getirir. Bu olaya gastrulasyon denir. Şekillenme sonrası hayvanlarda 4 düzlem meydana gelir:
- Ön ve arka (anterior-posterior eksen)
- Sırt ve karın (dorsal-ventral eksen)
- Sol ve sağ (rostro - caudal eksen)
- Yakın ve uzak (proximal-distal eksen)
Bu aşamada hücre katmanlarında değişim (differentiation) görülmezken, proteinlerin ve mRNAların hücreler arasında eşitsiz dağılımı sonucunda, ileride hangi hücrenin hangi hücre tipi olacağı belli olur. Bu olaya "kader belirlenmesi" (fate determination) denir.
Gastrulasyon, 3 eşey zarını oluşturur (germ layer). Bunlar;
Gastrula aşamasında, zigot artık kendi genlerini aktif hale getirir. Bu etkinliğe orta-blastosöl geçişi (mid-blastula transition) denir.
Küçülme
Zamanla embriyodaki hücreler, yetişkin canlıdaki hücre tiplerini oluştururlar. Bu olaya değişim (differentiation) denir. Bu hücre tiplerinden bazıları; sinir hücreleri, kan hücreleri ve kas hücreleridir. Bu hücreler tabakalar halinde dokuları, dokular organları, organlar da sistemleri oluştururlar. Ektodermden duyu organları, diş minesi, saç, tırnak ve sinir sistemi oluşur.
Değişmeme
Tüm sistemler oluştuktan sonra, hayvanların büyük bir kısmı gelişim safhasına girer. Gelişim, yeni hücrelerin ve hücreler arası sıvıların oluşmasıyla gerçekleşir.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Developmental Biology Online 15 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- *Developmental Biology. Scott F. Gilbert22 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Max Planck Institute for Developmental Biology, Tübingen, Germany25 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Evrim Ağacı 13 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Embriyonik gelisim veya embriyogenez eseyli ureyen canlilarda gorulen ve canlinin dollenme ile dogumu ya da yumurta veya kozadan cikmasina kadar gecen suredeki gelisimidir Embriyonik gelisimin safhalari ve yeri canlidan canliya farklilik gostermekle birlikte bu surec genelde annenin veya annenin urettigi bir yapi koruyuculugunda gecer Hayvanlardaki embriyonik gelisimde 4 asama gorulur Dollenme Bicim Buyume DegisimDollenmeBu asamada alisilmisin disinda bir buyukluge sahip zigot kendi genomunun aynisini tasiyan daha kucuk hucreler uretmek amaciyla ust uste mitoz hucre bolunmelerini gerceklestirir Ancak ilk anda zigotun kendi genleri aktif durumda degildir bkz yazilim biyoloji Bolunme halen annenin daha onceden zigota dollenmemis yumurta araciligiyla verdigi proteinler ve haberci RNAlar mRNA araciligiyla yine annenin genomunun kontrolundedir Bolunme donemi blastosol olusumu ile sona erer BicimBu asamada onceden bolunmus hucreler mekansal degisimlerle kendilerini hucre kumeleri ve tabakalari haline getirir Bu olaya gastrulasyon denir Sekillenme sonrasi hayvanlarda 4 duzlem meydana gelir On ve arka anterior posterior eksen Sirt ve karin dorsal ventral eksen Sol ve sag rostro caudal eksen Yakin ve uzak proximal distal eksen Bu asamada hucre katmanlarinda degisim differentiation gorulmezken proteinlerin ve mRNAlarin hucreler arasinda esitsiz dagilimi sonucunda ileride hangi hucrenin hangi hucre tipi olacagi belli olur Bu olaya kader belirlenmesi fate determination denir Gastrulasyon 3 esey zarini olusturur germ layer Bunlar Ektoderm Mezoderm Endodermdir Gastrula asamasinda zigot artik kendi genlerini aktif hale getirir Bu etkinlige orta blastosol gecisi mid blastula transition denir KuculmeZamanla embriyodaki hucreler yetiskin canlidaki hucre tiplerini olustururlar Bu olaya degisim differentiation denir Bu hucre tiplerinden bazilari sinir hucreleri kan hucreleri ve kas hucreleridir Bu hucreler tabakalar halinde dokulari dokular organlari organlar da sistemleri olustururlar Ektodermden duyu organlari dis minesi sac tirnak ve sinir sistemi olusur DegismemeTum sistemler olustuktan sonra hayvanlarin buyuk bir kismi gelisim safhasina girer Gelisim yeni hucrelerin ve hucreler arasi sivilarin olusmasiyla gerceklesir Ayrica bakiniz Vucut eksenleriDis baglantilarDevelopmental Biology Online 15 Aralik 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Developmental Biology Scott F Gilbert22 Agustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Max Planck Institute for Developmental Biology Tubingen Germany25 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Evrim Agaci 13 Kasim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde