Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Enkidu (Sümerce: 𒂗𒆠𒄭 EN.KI.DU10), antik Mezopotamya mitolojisinde efsanevi bir figür ve Uruk kralı Gılgamış'ın savaş zamanındaki yoldaşı ve arkadaşıdır. İkisinin maceraları, Sümer edebiyatında ve M.Ö. 2. binyılda yazılan Akad destanı Gılgamış Destanında yer aldı. Enkidu, vahşi adamın en eski edebi temsili olarak, Mezopotamya'daki sanatsal temsillerde ve Antik Yakın Doğu edebiyatında sıkça rastlanan bir motif olarak öne çıkıyor. Enkidu'nun ilkel bir adam olarak belirmesi, M.Ö. 1300-1000 arasındaki Eski Babillilerin versiyonuyla potansiyel bir benzerlik taşıyor; bu versiyonda Enkidu, Sümerce şiirlerde bir hizmetkâr-savaşçı olarak tasvir edilmiştir.
| Enkidu 𒂗𒆠𒄭 | |
|---|---|
 Enkidu'nun temsili (M.Ö. 2027–1763) | |
| Diğer adları | Vahşi adam |
| Yaşadığı yer | Sümer, Uruk |
Mezopotamya sanatında Boğa Adam tasvirleriyle yer edinmiştir. Önceden, vahşi bir adamın yaşam tarzını yansıtırken insanlar ve insan gelenekleri ile gerçekleştirdiği bir dizi etkileşim, onu medeniyete daha da yaklaştırır ve Uruk kralı Gılgamış ile güreş maçı yaparak doruğa ulaşır. Enkidu, vahşi veya doğal dünyayı temsil eder. Güç ve duruş bakımından Gılgamış ile eşit olmasına rağmen, bazı yönleriyle kültürlü, şehirli bir savaşçı-krala karşı bir tezahür gösterir.
Enkidu'nun esaretine ilişkin hikâyeler, günümüze ulaşan beş Sümer edebiyatında anlatılır ve Enkidu'yu Gılgamış'ın arkadaşı olarak tanımlayan edebi eserlerde Gılgamış'ın esirinden yakın bir yoldaşa dönüşür. Destanda Enkidu, halkına zulmeden kral Gılgamış'a rakip olarak yaratılır, ancak onlar arkadaş olurlar ve canavar Humbaba ile Cennet Boğasını birlikte öldürürler; bu yüzden Enkidu cezalandırılır ve erken ölen kudretli kahramanı temsil ederek ölür. Enkidu'nun derin ve trajik kaybı, Gılgamış'a tanrısal ölümsüzlüğü elde ederek ölümden kaçma arayışına derinden ilham verir.
Enkidu'nun Gılgamış'la ilgili hikâyeler dışında neredeyse hiçbir varlığı yoktur. Şu anki bilgimize göre, o hiçbir zaman tapınılacak bir tanrı olmadı ve antik Mezopotamya'nın tanrı listelerinde de yer almıyor. Ağlayan bir bebeği susturmayı amaçlayan Paleo-Babil döneminden kalma bir duada yer alıyor gibi görünüyor; bu metin aynı zamanda Enkidu'nun, destandaki gece çobanı rolüyle, geceleri zamanın geçişinin ölçümünü belirlemede yer aldığı kabul edilir.
Etimoloji
Enkidu adı Sümercedir ve bu dildeki metinlerde genellikle en.ki.du10 işaret dizisiyle yazılır. Ki.du10 (iyi yer) ifadesi Erken Hanedanlık kişisel adlarında tespit edilmiştir ve en.ki.du10.ga (iyi yerin efendisi) adı Fara tabletlerinde geçmektedir. Genitif veya herhangi bir dilbilgisi öğesinin eksikliği, genellikle üçüncü binyılın sonlarına kadar yaygın bir durumdu. Bununla birlikte, alternatif bir çeviri olarak Enki'nin Yaratılışı önerilmiştir.
Destanda isminin önünde tanrısallık dingirinin(tengri) belirleyici işareti 𒀭 yer alır, bu da bu karakterin tanrısal öze sahip olduğu düşünüldüğü anlamına da gelir.
Gılgamış Destanı'nın ilk çevirisi 1870'lerin başında, British Museum'da akademisyen olan George Smith tarafından yapıldı ve Smith, 1880'de Tablet XI'deki Tufan öyküsünü The Chaldean Account of Genesis (Yaratılış'ın Keldani Hesabı) başlığı altında yayımladı. Orada Enkidu'nun adı başlangıçta Eabani olarak yanlış çevrilmişti. Daha sonraki uzmanlar tarafından fikir birliğiyle Enkidu olarak çevrildi.
Sümer edebiyatında Enkidu
Kiş kralı Agga ile savaşı
Sümer hegemonyasını elinde tutan Kiş kralı Agga tüm ülke için adına kuyu kazılması emrini verir. Uruk kralı Gılgamış bu emre karşı çıkar. Bunun üzerine Agga şehri kuşatma altına alır. Enkidu, Gılgamış'a yardım etmek için savaş hazırlığına girer ve Gılgamış ile beraber Kiş kralı Agga'ya karşı savaşır, savaşı kazanırlar. Savaşı kaybeden Agga yenilmiş ve aşağılanmış olarak Kiş'e geri döner.
Yaşayan dağın efendisi
Gılgamış, halkının ölümü ve insan ömrünün kısalığı nedeniyle rahatsız edildiğinden, kendine bir ün yapmaya karar verir. Uruk kralı ve Enkidu, Sedir Ormanı'na bir sefer düzenler ve burada Utu'nun kutsamasıyla yedi dağı geçerler. Enkidu, yedi doğaüstü Aura ile silahlanmış canavar Humbaba'nın dağlık bölgede yaşadığı konusunda Gılgamış'ı uyarır. Ancak Gılgamış'ın korkusu yoktur; elli adamı ağaçları keserken, Humbaba belirir. Gılgamış ona yedi Aurasını bırakması karşılığında yedi hediye teklif eder ama bu bir tuzaktır. Humbaba'ya birkaç kez saldırır, Humbaba merhamet ister. Gılgamış kalbini yumuşatır ama Enkidu canavarın kafasını keser. Enlil onları ölümünden dolayı suçlar ve yedi aurayı tarlalara, nehirlere, sazlıklara, aslanlara, saraya, ormana ve Nungal'e dağıtır.
Savaştaki kahraman
Inanna, Gılgamış'a öfkelidir ve ona tapınağı olan Eanna'da adaleti uygulama yetkisini yasaklar, bu da Uruk kralı Gılgamış'ın çevresinde huzursuzluğa neden olur. Sonunda İnanna tehditlerle babasından Cennet Boğasının(gök boğa) Gılgamış'ı öldürmesini talep eder. Boğa, doyumsuz açlığı nedeniyle tarımı ve nehirleri yok eden Uruk şehrine bırakılır. Enkidu boğayı kuyruğundan yakalar ve Gılgamış başını parçalar. Sonunda eti yoksullar arasında dağıtılır ve boynuzlarını Eanna tapınağı için merhem kaplarına dönüştürürler.
Gılgamış, Enkidu ve Ölüler Diyarı
Fırat Nehri kıyısında bir meşe ağacı büyür, güney rüzgarı onu uçurur ve tanrıça İnanna onu toplayıp bahçesine dikerek odununu taht olarak kullanır. Bir anda köklerinin arasına bir yılan, tepesinde dev bir kartal ve aralarında dişi bir iblis sığınır.
Inanna, kardeşi Utu'dan yardım ister, ama yardım etmez; ardından Gılgamış'tan yardım ister. Gılgamış ağacı keser, yılanı öldürür, kartalı dağa sürer ve şeytanı çöle kovar. Inanna, Gılgamış'a bir davul (ellag) ve davul tokmakları (ekidma) verir, bazı versiyonlarda ise bir değnek ve bir halka verir. Sonunda, ikisi de ölü diyarlara düşerler.
Enkidu onları kurtarmayı teklif eder, ancak önce Gılgamış'tan ölüler diyarında canlı görünmemek için yeraltı dünyasında nasıl davranılacağına dair talimatlar alır. Ancak Enkidu talimatları görmezden gelir; sonuç olarak Enkidu sonsuza kadar Ölüler Diyarı'nda tutulur.
Gilgamesh, tanrılara yalvararak arkadaşını serbest bırakmalarını ister, Enki nihayet Enkidu'nun gölgesini kısa bir süreliğine Gilgamesh ile bir araya getirir. Gilgamesh, artık ona "arkadaşı" dediği Enkidu'ya ölülerin kaderini sorgular, Enkidu her sorusuna cevap verir. (tablet bundan sonra okunamaz, yazılar kayıptır.)
Büyük vahşi boğa
Gilgamesh ölüyor. Tanrılar, onun kahramanlıklarını değerlendirir; ona öte dünyanın gelecekteki hakimi olma görevi verildikten sonra, tanrılara hediyeler sunar ve kurbanlar adar. Sonra tanrıların sözlerinde teselli bulur; ölümünden sonra ailesi, rahipleri, savaşçıları ve en iyi arkadaşı Enkidu ile bir araya gelecektir. Sonunda, ölür.
Gılgamış Destanında Enkidu
Sümer destanı Gılgamış, çeşitli versiyonlarda bulunur, bunlar arasında "Diğer Tüm Kralları Aşan" (M.Ö. 1800 - M.Ö. 1600) ve "Derinliği Gören O" (M.Ö. 1300 - M.Ö. 1100) bulunmaktadır. Sin-liqe-unninni tarafından daha önceki metinlerden derlenen "Derinliği Gören O" versiyonu, 1853 yılında Ashurbanipal Kütüphanesi'nde keşfedilmiştir.
Enkidu'nun yaratılışı
Uruk kralı Gılgamış halkına zulmeder. Halktan gelen şikayetlere yanıt olarak tanrıça bozkırda Enkidu'yu yaratır. Oldukça kıllı ve ilkel olan bu adam, sürülerle birlikte dolaşarak, hayvanlarla birlikte otlayıp nehirlerden su içerek yaşar. Bir gün bir avcı, Enkidu'nun hayvanlar için hazırladığı tuzakları yok etmesini izler. Avcı, babasına haber verir ve babası onu Gılgamış'tan yardım istemesi için Uruk'a gönderir. Gılgamış, Enkidu'yu baştan çıkaran ve medeniyet öğreten kutsal fahişe Şamhat'ı gönderir. Onunla iki hafta geçirdikten sonra Enkidu, zeki ve anlayışlı bir insana dönüşür, ancak hayvanları artık onu görünce kaçarlar. Şamhat, Enkidu'yu zalim Gılgamış'la savaşta yüzleşmeye ikna eder. Bu sırada Uruk'ta Gılgamış, düşmanının gelişini kehanet eden iki rüya görür.
Enkidu'nun Gılgamış'la yüzleşmesi
Enkidu, çobanlarla birlikte koyunları otlatarak, geceleyin kurtlara ve aslanlara karşı koyunları savunarak insan gibi davranmayı öğrenir. Uruk'a varan Enkidu, yeni evli biriyle yatacak olan Gılgamış'ın yolunu kapatır. Öfkeli bir şekilde şiddetli bir mücadele başlarlar ve ikisi de yorgun düşene kadar kavgaya devam eder. Ancak sonunda, her iki taraf da birbirlerinin gücünü takdir eder ve dost olmaya karar verir. Enkidu, eski vahşi yaşamını terk ettiği için hüzünlenir, bunun üzerine Gılgamış, Humbaba'yı öldürmek için Sedir Ormanı'na bir sefer önerir. Ancak dostu, ormanı vahşi bir varlıkken bildiğini ve seferin tehlikeli olduğunu açıklar. Sonunda, Gılgamış korkusuzca ilerlemeye karar verir, bu karar Uruk halkı tarafından alkışlanır, ancak yaşlılar ve danışmanlar tarafından hoş karşılanmaz. Gılgamış'ın umursamazlığıyla karşılaşan yaşlılar, kralı korumak için Enkidu'yu görevlendirir.
Destanın başka versiyonunda, aynı bölümde Gılgamış'ın annesi tanrıça Ninsun, Enkidu'yu evlat edinir ve bu seferde kralı koruma görevini de Enkidu'ya verir.
Humbaba ormanı
Gılgamış'ın annesi Ninsun, Enkidu'yu oğlu olarak evlat edinir ve güneş tanrısı Şamaş'ın (Uruk hanedanının koruyucusu) korunmasını ister. Gılgamış ve Enkidu Sedir Ormanı'na yolculuk eder. Geçtikleri her dağda bir rüya ritüeli gerçekleştirirler; rüyalar Humbaba'nın (düşen dağlar, ateş püskürten gök gürültüsü kuşu...) temsili olmasına rağmen Enkidu onları iyi alametler olarak yorumlar. Ormanın girişinde Humbaba'nın onları korkudan donduran korkunç böğürmesini karşılar.
Humbaba dağdan her iki kahramanla yüz yüze gelir, orada Enkidu'yu hayvanlara ihanet etmekle suçlar ve Gılgamış'ı onun karnını deşmesi ve etini kuşlara yedirmesi ile tehdit eder. Gılgamış dehşete düşer ama Enkidu onu cesaretlendirir ve savaş başlar. İlk olarak Gılgamış, Humbaba'ya öyle sert bir darbe indirir ki Hermon Dağı ikiye bölünür, gökyüzü kararır ve "ölüm yağmaya" başlar. Şamaş, Humbaba'yı 13 rüzgârla bağlar ve yakalanır. Humbaba hayatı için yalvarır, ona köle olmayı ve onun için kutsal ağaçları kesmeyi teklif eder. Gılgamış ona acır ama Enkidu ölümünün sonsuza kadar itibarını tesis edeceğini savunur. Humbaba daha sonra her iki kahramanı da lanetler, ancak ona vurarak kafasını keserler. Enkidu'nun Enlil tapınağının kapısında kullanmayı planladığı sedir ağaçlarını ve devasa bir ağacı keser. Fırat Nehri boyunca ağaçlar ve Humbaba'nın başı ile evlerine dönerler.
İştar'ın baştan çıkarması
Gılgamış'ın güzelliğinden etkilenen tanrıça İştar(İnanna), zenginlik ve şöhret karşılığında ona karısı olmayı teklif eder; ancak bu teklifler Gılgamış'ı etkilemez, çünkü Iştar'ın önceki aşklarının Tammuz gibi talihsizliklerle dolu olduğunu hatırlar.
Iştar, öfkeli ve ağlayarak, intikam alması için Gökyüzü Boğası'nı istemek üzere babası Anu'ya gider, aksi takdirde öyle yüksek sesle bağıracağını söyler ki ölüler, yaşayanları yiyip tüketir. Anu, korku içinde, boğanın yok edilmesiyle şehrin yaşayacağı yedi yıllık kıtlık için yiyecek hazırlaması karşılığında İştar'a Gökyüzü Boğası'nı verir. Iştar, (veya yalan söyler) itaat eder ve boğayı Uruk'a salar, bu da şehirde büyük bir insan kaybına neden olur. Enkidu boğanın boynuzlarından tutar ve Gılgamış boynuna bıçak saplar. Iştar'ın çığlığını duyan Enkidu, tanrıçayı alaycı bir şekilde bir boğa bacağıyla kafasına vurarak alay eder.
Enkidu'nun ölümü
Enkidu, Humbaba'yı ve Gök Boğası'nı Gılgamış'la öldürdükleri için tanrıların kahramanların ölmesi gerektiğine karar verdikleri bir rüya görür. Samaş kararı protesto eder ama bu hiçbir şeyi değiştirmez ve Enkidu ölüm cezasına çarptırılır. Bunun üzerine Enkidu, vahşi yaşamını değiştirdiği için ormanın ahşabından ve Şamhat'tan inşa ettiği kapıya lanet etmesine neden olur. Ancak daha sonra tövbe eder ve onu kutsar. Enkidu, kabuslarını Gılgamış ile paylaşır; özellikle, ölüler diyarı kraliçesi Ereshkigal'in huzurunda tanıklık etme kabusunu konuşurlar. Bundan sonra hastalanıp ve on iki gün boyunca yatalak durumda kalan Enkidu, Gılgamış'tan kendisini unutmamasını ister. Sonunda ölür.
Gılgamış, dağları ve tüm Uruk'u arkadaşı için yas tutmaya çağırır. Birlikte geçirdikleri maceraları hatırlar, Enkidu'nun cenaze heykelini yapar ve mezar hediyeleri sunar, böylece Enkidu'nun ölüler diyarında olumlu bir yaşama sahip olmasını sağlar. Enkidu nehir kenarına gömülür.
Enkidu'nun Yeraltı Dünyasına inişi
Enkidu'nun yeraltı dünyasına yolculuğunu anlatan kanonik olmayan başka bir tablet daha vardır, ancak birçok bilim adamı Sümer edebiyatında bir bölüm olan "Gılgamış, Enkidu ve Ölüler Diyarı" kısmında ilham alan orijinal destanın devamı veya eklentisi olduğunu ileri sürür.
Sembolizm
Enkidu'nun vahşi yaşamı
Enkidu'nun vahşi yaşamı, Suriye Çölü'ndeki anavatanlarından güney Mezopotamya'ya sızan ve ikinci binyılın başlarında buraya hakim olan yarı göçebe Amoritleri yansıttığı sıklıkla ileri sürülmüştür. İfade genel olarak destanda da kullanılan "bilmeme" ifadesini içerir. Davranışlarını hayvanlarla karşılaştırırsak, "insanlar hayvanlar gibi, kurtlar gibi yok etme planları yapıyor". Ancak Amoritler pişmemiş et yer ve çadırlarda yaşarken Enkidu bozkırda yaşayıp ot yerdi; yani Enkidu henüz insan bile olmadığından ikisi arasında bir ilişki yoktur. Ancak Morris Jastrow gibi oryantalistler, Enkidu'nun tanımına paralel olarak Enkidu'nun erken yaşamının etiyolojik metinlerde görülen bir gelenek üzerine modellendiğini öne sürdü.
İnsan olma
Şamat ile iki hafta boyunca süren sevişmelerin ardından Enkidu, sürüsüyle yeniden bir araya gelmeye çalışır. Ancak ceylanlar ondan kaçar, bu da onun vahşi tür arasında artık kabul edilmediğini gösterir. Enkidu, ceylanlar kadar hızlı koşma gibi ilkel doğasını kaybetmiştir.Bu noktada, negatif veya pozitif niteliklerin (zayıflık veya bilgi gibi) bir varlıktan diğerine samimi temas aracılığıyla geçirilmesi motifini görebiliriz. Başka bir motif ise kadınların medeniyete doğru baştan çıkarıcı rolüdür, örneğin Genesis 3'teki Adem ve Havva gibi. Havva, Adem'e bilgi ağacının meyvesini sunarak onu sonunda medeni yaşama çekmiştir.
Jastrow ve Clay'e gibi oryantalist araştırmacılara göre, Enkidu'nun hikâyesi aslında "insanın kariyeri ve kaderini, bir kadınla ilişki yoluyla insanlık değerinin farkına nasıl varıldığını" anlatan ayrı bir öyküsüdür.
Göçebe hayata karşı medeniyet
Bu tema, insan kültürüyle olan yaşamı ve olmayan yaşamı karşılaştıran bir temadır. Bu, rüyasında ölüm mesajını alan Enkidu'nun Şamhat'ı lanetlemesiyle görülebilir, çünkü Şamhat, onu vahşi yaşamından alıp medeniyete getirdi ve bu da onun ölümüne yol açtı. Güneş tanrısı Shamash, ona keyif almaya değer yeni bir yaşamı olduğunu ikna eder. Enkidu'nun bu lanetine karşın Güneş tanrısı Şamaş, Enkidu'yu keyif almaya değer yeni bir hayatı olduğuna ikna edip şöyle der;
Neden, Enkidu, fahişe Şamhat'a lanet okuyorsun?
Sana tanrısallığa uygun yemeği kim yedirdi?
Sana krallara layık bir şarap içmeni kim verdi?
Sana asil elbiseleri kim giydirdi?
Ve sana güzel Gılgamış'ı yoldaş olmasını sağlamadı mı?
Aynı tema, içki satıcısının Gılgamış'a ölümsüzlük arayışından vazgeçmesini tavsiye ettiğinde de ortaya çıkar.
"Sana gelince, Gilgamesh [...]"
"Başını yıkat; suyla yıkan." "
Elini tutan küçük birine dikkat et;"
"Bir eş, kucağından zevk alsın."
Enkidu'nun onu sonsuza dek cehennemin esiri yapan hataları, içki satıcısının tavsiyelerine benziyor. Bu da ölülerin onu canlı bir adam, medeni bir adam olarak tanımasını sağladı.
''Sevgili eşini öptü''
''Nefret ettiği karısını vurdu;''
''Sevgili oğlunu öptü, nefret ettiği oğlunu vurdu.''
İncil araştırmacısı Jeffrey H. Tigay'ın Gılgamış Destanının Evrimi adlı kitabında bu tema hakkında şunlar söyler;
Enkidu'nun insan kültürüne yükselmesi, destanın tercih ettiği değerleri vurgular. Bu tercih, destanın kalıcı çekiciliğini açıklamaya yardımcı olabilir. Askeri zaferler az sayıda kişiye aitken, içki servisçisinin savunduğu basit zevkler, birçok kişinin çaba göstermeye çalışabileceği şeylerdir.
Kaynakça
- ^ "epsd2/sux/Enkidu[1]". oracc.iaas.upenn.edu. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ocak 2024.
- ^ Kalof, Linda (2007). Looking at Animals in Human History (İngilizce). Reaktion Books. s. 15. ISBN .
- ^ The death of Gilgamesh on the ETCSL lines 63-81
- ^ Wolff, H. N. (April–June 1969). "Gilgamesh, Enkidu, and the heroic life". Journal of the American Oriental Society. American Oriental Society. 89 (2): 392-398. doi:10.2307/596520. JSTOR 596520.
- ^ George 2003, p. 143-144.
- ^ Gilgamesh: A Reader by John Maier
- ^ "Gilgamesh and Aga: Translation". 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ocak 2024.
- ^ "Gilgamesh and Huwawa, version A: Translation". 17 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ocak 2024.
- ^ "Gilgamesh, Enkidu, and the nether world" (translation). 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ocak 2024.
- ^ "The death of Gilgamesh: Translation". 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ocak 2024.
- ^ Moran, William L. (1991). "Epic of Gilgamesh: A document of ancient humanism". Bulletin the Canadian Society for Mesopotamian Studies. The Canadian Society for Mesopotamian Studies Bulletin: 20. ISSN 0844-3416. 24 Eylül 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mart 2015.
- ^ Jeffrey H. Tigay. (2002). The Evolution of the Gilgamesh Epic. Bolchazy-Carducci Publishers, Inc. s. 200. ISBN – Google Books vasıtasıyla.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Enkidu Sumerce 𒂗𒆠𒄭 EN KI DU10 antik Mezopotamya mitolojisinde efsanevi bir figur ve Uruk krali Gilgamis in savas zamanindaki yoldasi ve arkadasidir Ikisinin maceralari Sumer edebiyatinda ve M O 2 binyilda yazilan Akad destani Gilgamis Destaninda yer aldi Enkidu vahsi adamin en eski edebi temsili olarak Mezopotamya daki sanatsal temsillerde ve Antik Yakin Dogu edebiyatinda sikca rastlanan bir motif olarak one cikiyor Enkidu nun ilkel bir adam olarak belirmesi M O 1300 1000 arasindaki Eski Babillilerin versiyonuyla potansiyel bir benzerlik tasiyor bu versiyonda Enkidu Sumerce siirlerde bir hizmetkar savasci olarak tasvir edilmistir Enkidu 𒂗𒆠𒄭Mitolojik varlik uyesiEnkidu nun temsili M O 2027 1763 Diger adlariVahsi adamYasadigi yerSumer Uruk Mezopotamya sanatinda Boga Adam tasvirleriyle yer edinmistir Onceden vahsi bir adamin yasam tarzini yansitirken insanlar ve insan gelenekleri ile gerceklestirdigi bir dizi etkilesim onu medeniyete daha da yaklastirir ve Uruk krali Gilgamis ile gures maci yaparak doruga ulasir Enkidu vahsi veya dogal dunyayi temsil eder Guc ve durus bakimindan Gilgamis ile esit olmasina ragmen bazi yonleriyle kulturlu sehirli bir savasci krala karsi bir tezahur gosterir Enkidu nun esaretine iliskin hikayeler gunumuze ulasan bes Sumer edebiyatinda anlatilir ve Enkidu yu Gilgamis in arkadasi olarak tanimlayan edebi eserlerde Gilgamis in esirinden yakin bir yoldasa donusur Destanda Enkidu halkina zulmeden kral Gilgamis a rakip olarak yaratilir ancak onlar arkadas olurlar ve canavar Humbaba ile Cennet Bogasini birlikte oldururler bu yuzden Enkidu cezalandirilir ve erken olen kudretli kahramani temsil ederek olur Enkidu nun derin ve trajik kaybi Gilgamis a tanrisal olumsuzlugu elde ederek olumden kacma arayisina derinden ilham verir Indus Mezopotamya iliskilerini akla getiren Mezopotamya boga adamina benzetilen boynuzlu toynakli ve kuyruklu bir canavar ile bir adam arasindaki dovus sahnesi Mohenjo daro muhur 1357 Indus Vadisi uygarligi Enkidu nun Gilgamis la ilgili hikayeler disinda neredeyse hicbir varligi yoktur Su anki bilgimize gore o hicbir zaman tapinilacak bir tanri olmadi ve antik Mezopotamya nin tanri listelerinde de yer almiyor Aglayan bir bebegi susturmayi amaclayan Paleo Babil doneminden kalma bir duada yer aliyor gibi gorunuyor bu metin ayni zamanda Enkidu nun destandaki gece cobani roluyle geceleri zamanin gecisinin olcumunu belirlemede yer aldigi kabul edilir EtimolojiEnkidu adi Sumercedir ve bu dildeki metinlerde genellikle en ki du10 isaret dizisiyle yazilir Ki du10 iyi yer ifadesi Erken Hanedanlik kisisel adlarinda tespit edilmistir ve en ki du10 ga iyi yerin efendisi adi Fara tabletlerinde gecmektedir Genitif veya herhangi bir dilbilgisi ogesinin eksikligi genellikle ucuncu binyilin sonlarina kadar yaygin bir durumdu Bununla birlikte alternatif bir ceviri olarak Enki nin Yaratilisi onerilmistir Destanda isminin onunde tanrisallik dingirinin tengri belirleyici isareti 𒀭 yer alir bu da bu karakterin tanrisal oze sahip oldugu dusunuldugu anlamina da gelir Gilgamis Destani nin ilk cevirisi 1870 lerin basinda British Museum da akademisyen olan George Smith tarafindan yapildi ve Smith 1880 de Tablet XI deki Tufan oykusunu The Chaldean Account of Genesis Yaratilis in Keldani Hesabi basligi altinda yayimladi Orada Enkidu nun adi baslangicta Eabani olarak yanlis cevrilmisti Daha sonraki uzmanlar tarafindan fikir birligiyle Enkidu olarak cevrildi Sumer edebiyatinda EnkiduKis krali Agga ile savasi Sumer hegemonyasini elinde tutan Kis krali Agga tum ulke icin adina kuyu kazilmasi emrini verir Uruk krali Gilgamis bu emre karsi cikar Bunun uzerine Agga sehri kusatma altina alir Enkidu Gilgamis a yardim etmek icin savas hazirligina girer ve Gilgamis ile beraber Kis krali Agga ya karsi savasir savasi kazanirlar Savasi kaybeden Agga yenilmis ve asagilanmis olarak Kis e geri doner Yasayan dagin efendisi Enkidu Gok Boga ile savasirken Gilgamis halkinin olumu ve insan omrunun kisaligi nedeniyle rahatsiz edildiginden kendine bir un yapmaya karar verir Uruk krali ve Enkidu Sedir Ormani na bir sefer duzenler ve burada Utu nun kutsamasiyla yedi dagi gecerler Enkidu yedi dogaustu Aura ile silahlanmis canavar Humbaba nin daglik bolgede yasadigi konusunda Gilgamis i uyarir Ancak Gilgamis in korkusu yoktur elli adami agaclari keserken Humbaba belirir Gilgamis ona yedi Aurasini birakmasi karsiliginda yedi hediye teklif eder ama bu bir tuzaktir Humbaba ya birkac kez saldirir Humbaba merhamet ister Gilgamis kalbini yumusatir ama Enkidu canavarin kafasini keser Enlil onlari olumunden dolayi suclar ve yedi aurayi tarlalara nehirlere sazliklara aslanlara saraya ormana ve Nungal e dagitir Savastaki kahraman Inanna Gilgamis a ofkelidir ve ona tapinagi olan Eanna da adaleti uygulama yetkisini yasaklar bu da Uruk krali Gilgamis in cevresinde huzursuzluga neden olur Sonunda Inanna tehditlerle babasindan Cennet Bogasinin gok boga Gilgamis i oldurmesini talep eder Boga doyumsuz acligi nedeniyle tarimi ve nehirleri yok eden Uruk sehrine birakilir Enkidu bogayi kuyrugundan yakalar ve Gilgamis basini parcalar Sonunda eti yoksullar arasinda dagitilir ve boynuzlarini Eanna tapinagi icin merhem kaplarina donustururler Gilgamis Enkidu ve Oluler Diyari Firat Nehri kiyisinda bir mese agaci buyur guney ruzgari onu ucurur ve tanrica Inanna onu toplayip bahcesine dikerek odununu taht olarak kullanir Bir anda koklerinin arasina bir yilan tepesinde dev bir kartal ve aralarinda disi bir iblis siginir Inanna kardesi Utu dan yardim ister ama yardim etmez ardindan Gilgamis tan yardim ister Gilgamis agaci keser yilani oldurur kartali daga surer ve seytani cole kovar Inanna Gilgamis a bir davul ellag ve davul tokmaklari ekidma verir bazi versiyonlarda ise bir degnek ve bir halka verir Sonunda ikisi de olu diyarlara duserler Enkidu onlari kurtarmayi teklif eder ancak once Gilgamis tan oluler diyarinda canli gorunmemek icin yeralti dunyasinda nasil davranilacagina dair talimatlar alir Ancak Enkidu talimatlari gormezden gelir sonuc olarak Enkidu sonsuza kadar Oluler Diyari nda tutulur Gilgamesh tanrilara yalvararak arkadasini serbest birakmalarini ister Enki nihayet Enkidu nun golgesini kisa bir sureligine Gilgamesh ile bir araya getirir Gilgamesh artik ona arkadasi dedigi Enkidu ya olulerin kaderini sorgular Enkidu her sorusuna cevap verir tablet bundan sonra okunamaz yazilar kayiptir Buyuk vahsi boga Gilgamesh oluyor Tanrilar onun kahramanliklarini degerlendirir ona ote dunyanin gelecekteki hakimi olma gorevi verildikten sonra tanrilara hediyeler sunar ve kurbanlar adar Sonra tanrilarin sozlerinde teselli bulur olumunden sonra ailesi rahipleri savascilari ve en iyi arkadasi Enkidu ile bir araya gelecektir Sonunda olur Gilgamis Destaninda EnkiduSumer destani Gilgamis cesitli versiyonlarda bulunur bunlar arasinda Diger Tum Krallari Asan M O 1800 M O 1600 ve Derinligi Goren O M O 1300 M O 1100 bulunmaktadir Sin liqe unninni tarafindan daha onceki metinlerden derlenen Derinligi Goren O versiyonu 1853 yilinda Ashurbanipal Kutuphanesi nde kesfedilmistir Enkidu nun yaratilisi Uruk krali Gilgamis halkina zulmeder Halktan gelen sikayetlere yanit olarak tanrica bozkirda Enkidu yu yaratir Oldukca killi ve ilkel olan bu adam surulerle birlikte dolasarak hayvanlarla birlikte otlayip nehirlerden su icerek yasar Bir gun bir avci Enkidu nun hayvanlar icin hazirladigi tuzaklari yok etmesini izler Avci babasina haber verir ve babasi onu Gilgamis tan yardim istemesi icin Uruk a gonderir Gilgamis Enkidu yu bastan cikaran ve medeniyet ogreten kutsal fahise Samhat i gonderir Onunla iki hafta gecirdikten sonra Enkidu zeki ve anlayisli bir insana donusur ancak hayvanlari artik onu gorunce kacarlar Samhat Enkidu yu zalim Gilgamis la savasta yuzlesmeye ikna eder Bu sirada Uruk ta Gilgamis dusmaninin gelisini kehanet eden iki ruya gorur Enkidu nun Gilgamis la yuzlesmesi Gilgamis ve Enkidu Enkidu cobanlarla birlikte koyunlari otlatarak geceleyin kurtlara ve aslanlara karsi koyunlari savunarak insan gibi davranmayi ogrenir Uruk a varan Enkidu yeni evli biriyle yatacak olan Gilgamis in yolunu kapatir Ofkeli bir sekilde siddetli bir mucadele baslarlar ve ikisi de yorgun dusene kadar kavgaya devam eder Ancak sonunda her iki taraf da birbirlerinin gucunu takdir eder ve dost olmaya karar verir Enkidu eski vahsi yasamini terk ettigi icin huzunlenir bunun uzerine Gilgamis Humbaba yi oldurmek icin Sedir Ormani na bir sefer onerir Ancak dostu ormani vahsi bir varlikken bildigini ve seferin tehlikeli oldugunu aciklar Sonunda Gilgamis korkusuzca ilerlemeye karar verir bu karar Uruk halki tarafindan alkislanir ancak yaslilar ve danismanlar tarafindan hos karsilanmaz Gilgamis in umursamazligiyla karsilasan yaslilar krali korumak icin Enkidu yu gorevlendirir Destanin baska versiyonunda ayni bolumde Gilgamis in annesi tanrica Ninsun Enkidu yu evlat edinir ve bu seferde krali koruma gorevini de Enkidu ya verir Humbaba ormani Gilgamis in annesi Ninsun Enkidu yu oglu olarak evlat edinir ve gunes tanrisi Samas in Uruk hanedaninin koruyucusu korunmasini ister Gilgamis ve Enkidu Sedir Ormani na yolculuk eder Gectikleri her dagda bir ruya ritueli gerceklestirirler ruyalar Humbaba nin dusen daglar ates puskurten gok gurultusu kusu temsili olmasina ragmen Enkidu onlari iyi alametler olarak yorumlar Ormanin girisinde Humbaba nin onlari korkudan donduran korkunc bogurmesini karsilar 2015 yilinda bulunan Gilgamis Destani nin V Tableti Sedir Ormani nda Humbaba ile karsilasmayi anlatiyor Humbaba dagdan her iki kahramanla yuz yuze gelir orada Enkidu yu hayvanlara ihanet etmekle suclar ve Gilgamis i onun karnini desmesi ve etini kuslara yedirmesi ile tehdit eder Gilgamis dehsete duser ama Enkidu onu cesaretlendirir ve savas baslar Ilk olarak Gilgamis Humbaba ya oyle sert bir darbe indirir ki Hermon Dagi ikiye bolunur gokyuzu kararir ve olum yagmaya baslar Samas Humbaba yi 13 ruzgarla baglar ve yakalanir Humbaba hayati icin yalvarir ona kole olmayi ve onun icin kutsal agaclari kesmeyi teklif eder Gilgamis ona acir ama Enkidu olumunun sonsuza kadar itibarini tesis edecegini savunur Humbaba daha sonra her iki kahramani da lanetler ancak ona vurarak kafasini keserler Enkidu nun Enlil tapinaginin kapisinda kullanmayi planladigi sedir agaclarini ve devasa bir agaci keser Firat Nehri boyunca agaclar ve Humbaba nin basi ile evlerine donerler Gilgamis ve Enkidu nun Humbaba yi oldurmesini tasvir eden kabzali bronz kilic MO 1200 800 Istar in bastan cikarmasi Gilgamis in guzelliginden etkilenen tanrica Istar Inanna zenginlik ve sohret karsiliginda ona karisi olmayi teklif eder ancak bu teklifler Gilgamis i etkilemez cunku Istar in onceki asklarinin Tammuz gibi talihsizliklerle dolu oldugunu hatirlar Istar ofkeli ve aglayarak intikam almasi icin Gokyuzu Bogasi ni istemek uzere babasi Anu ya gider aksi takdirde oyle yuksek sesle bagiracagini soyler ki oluler yasayanlari yiyip tuketir Anu korku icinde boganin yok edilmesiyle sehrin yasayacagi yedi yillik kitlik icin yiyecek hazirlamasi karsiliginda Istar a Gokyuzu Bogasi ni verir Istar veya yalan soyler itaat eder ve bogayi Uruk a salar bu da sehirde buyuk bir insan kaybina neden olur Enkidu boganin boynuzlarindan tutar ve Gilgamis boynuna bicak saplar Istar in cigligini duyan Enkidu tanricayi alayci bir sekilde bir boga bacagiyla kafasina vurarak alay eder Enkidu nun olumu Enkidu Humbaba yi ve Gok Bogasi ni Gilgamis la oldurdukleri icin tanrilarin kahramanlarin olmesi gerektigine karar verdikleri bir ruya gorur Samas karari protesto eder ama bu hicbir seyi degistirmez ve Enkidu olum cezasina carptirilir Bunun uzerine Enkidu vahsi yasamini degistirdigi icin ormanin ahsabindan ve Samhat tan insa ettigi kapiya lanet etmesine neden olur Ancak daha sonra tovbe eder ve onu kutsar Enkidu kabuslarini Gilgamis ile paylasir ozellikle oluler diyari kralicesi Ereshkigal in huzurunda taniklik etme kabusunu konusurlar Bundan sonra hastalanip ve on iki gun boyunca yatalak durumda kalan Enkidu Gilgamis tan kendisini unutmamasini ister Sonunda olur Gilgamis daglari ve tum Uruk u arkadasi icin yas tutmaya cagirir Birlikte gecirdikleri maceralari hatirlar Enkidu nun cenaze heykelini yapar ve mezar hediyeleri sunar boylece Enkidu nun oluler diyarinda olumlu bir yasama sahip olmasini saglar Enkidu nehir kenarina gomulur Enkidu nun Yeralti Dunyasina inisi Enkidu nun yeralti dunyasina yolculugunu anlatan kanonik olmayan baska bir tablet daha vardir ancak bircok bilim adami Sumer edebiyatinda bir bolum olan Gilgamis Enkidu ve Oluler Diyari kisminda ilham alan orijinal destanin devami veya eklentisi oldugunu ileri surur SembolizmEnkidu nun vahsi yasami Kral Kapara nin Gec Hitit kabartmasi MO 950 875 civari Iki kahraman sakalli bir dusmani sikistirirken sivri uclu boynuzundan yakaliyor Baglam Gilgamis destaniyla ilgili olup Gilgamis ile Enkidu nun Humbaba ile olan mucadelesini gostermis olabilir Enkidu nun vahsi yasami Suriye Colu ndeki anavatanlarindan guney Mezopotamya ya sizan ve ikinci binyilin baslarinda buraya hakim olan yari gocebe Amoritleri yansittigi siklikla ileri surulmustur Ifade genel olarak destanda da kullanilan bilmeme ifadesini icerir Davranislarini hayvanlarla karsilastirirsak insanlar hayvanlar gibi kurtlar gibi yok etme planlari yapiyor Ancak Amoritler pismemis et yer ve cadirlarda yasarken Enkidu bozkirda yasayip ot yerdi yani Enkidu henuz insan bile olmadigindan ikisi arasinda bir iliski yoktur Ancak Morris Jastrow gibi oryantalistler Enkidu nun tanimina paralel olarak Enkidu nun erken yasaminin etiyolojik metinlerde gorulen bir gelenek uzerine modellendigini one surdu Insan olma Enkidu nun bir aslanla savasan bir boga adam olarak olasi tasviri Akkad Imparatorlugu muhru MO 2200 dolaylarinda Samat ile iki hafta boyunca suren sevismelerin ardindan Enkidu surusuyle yeniden bir araya gelmeye calisir Ancak ceylanlar ondan kacar bu da onun vahsi tur arasinda artik kabul edilmedigini gosterir Enkidu ceylanlar kadar hizli kosma gibi ilkel dogasini kaybetmistir Bu noktada negatif veya pozitif niteliklerin zayiflik veya bilgi gibi bir varliktan digerine samimi temas araciligiyla gecirilmesi motifini gorebiliriz Baska bir motif ise kadinlarin medeniyete dogru bastan cikarici roludur ornegin Genesis 3 teki Adem ve Havva gibi Havva Adem e bilgi agacinin meyvesini sunarak onu sonunda medeni yasama cekmistir Jastrow ve Clay e gibi oryantalist arastirmacilara gore Enkidu nun hikayesi aslinda insanin kariyeri ve kaderini bir kadinla iliski yoluyla insanlik degerinin farkina nasil varildigini anlatan ayri bir oykusudur Gocebe hayata karsi medeniyet Bu tema insan kulturuyle olan yasami ve olmayan yasami karsilastiran bir temadir Bu ruyasinda olum mesajini alan Enkidu nun Samhat i lanetlemesiyle gorulebilir cunku Samhat onu vahsi yasamindan alip medeniyete getirdi ve bu da onun olumune yol acti Gunes tanrisi Shamash ona keyif almaya deger yeni bir yasami oldugunu ikna eder Enkidu nun bu lanetine karsin Gunes tanrisi Samas Enkidu yu keyif almaya deger yeni bir hayati olduguna ikna edip soyle der Neden Enkidu fahise Samhat a lanet okuyorsun Sana tanrisalliga uygun yemegi kim yedirdi Sana krallara layik bir sarap icmeni kim verdi Sana asil elbiseleri kim giydirdi Ve sana guzel Gilgamis i yoldas olmasini saglamadi mi Enkidu Ur Irak tan MO 2027 1763 Irak Muzesi Ayni tema icki saticisinin Gilgamis a olumsuzluk arayisindan vazgecmesini tavsiye ettiginde de ortaya cikar Sana gelince Gilgamesh Basini yikat suyla yikan Elini tutan kucuk birine dikkat et Bir es kucagindan zevk alsin Enkidu nun onu sonsuza dek cehennemin esiri yapan hatalari icki saticisinin tavsiyelerine benziyor Bu da olulerin onu canli bir adam medeni bir adam olarak tanimasini sagladi Sevgili esini optu Nefret ettigi karisini vurdu Sevgili oglunu optu nefret ettigi oglunu vurdu Incil arastirmacisi Jeffrey H Tigay in Gilgamis Destaninin Evrimi adli kitabinda bu tema hakkinda sunlar soyler Enkidu nun insan kulturune yukselmesi destanin tercih ettigi degerleri vurgular Bu tercih destanin kalici cekiciligini aciklamaya yardimci olabilir Askeri zaferler az sayida kisiye aitken icki serviscisinin savundugu basit zevkler bircok kisinin caba gostermeye calisabilecegi seylerdir Kaynakca epsd2 sux Enkidu 1 oracc iaas upenn edu 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Ocak 2024 Kalof Linda 2007 Looking at Animals in Human History Ingilizce Reaktion Books s 15 ISBN 9781861893345 The death of Gilgamesh on the ETCSL lines 63 81 Wolff H N April June 1969 Gilgamesh Enkidu and the heroic life Journal of the American Oriental Society American Oriental Society 89 2 392 398 doi 10 2307 596520 JSTOR 596520 George 2003 p 143 144 Gilgamesh A Reader by John Maier Gilgamesh and Aga Translation 7 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Ocak 2024 Gilgamesh and Huwawa version A Translation 17 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Ocak 2024 Gilgamesh Enkidu and the nether world translation 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Ocak 2024 The death of Gilgamesh Translation 7 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Ocak 2024 Moran William L 1991 Epic of Gilgamesh A document of ancient humanism Bulletin the Canadian Society for Mesopotamian Studies The Canadian Society for Mesopotamian Studies Bulletin 20 ISSN 0844 3416 24 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mart 2015 Jeffrey H Tigay 2002 The Evolution of the Gilgamesh Epic Bolchazy Carducci Publishers Inc s 200 ISBN 978 0 86516 546 5 Google Books vasitasiyla