Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Eponim gerçek ya da hayali bir kimsenin adının bir yer, ulus ya da bir şey için verilmesine inanılması, bir kişinin adına dayanan veya bir kişinin adından türetilen kelimelerin yanı sıra içerisinde yaşadığı yılların dönem olarak belirtilmesinde kullanılan terimdir. Örnek olarak I. Elizabeth'in tahta çıkması ve ölümüne kadar geçen süreye eponim olarak Elizabeth devri adıyla tanımlanmaktadır.
Aspirin,Eroin ve termos gibi birçok ürün adı olmuş markaların adı eponime dayanmaktadır.
Eponimden türetilen sıfatlar eponimus ve eponimik, ise benzer şekilde kişi isimlerinin atılmasının ardından kullanılabilir. Buna örnek olarak ise Ford Motor Company'nin adını Henry Ford'dan alması verilebilir. Ayrıca müzik kayıt endüstrisinde baş kurucu ya da kreatörün adı da eponimus olarak anılmaktadır.
Tarihçe
Dönemler genellikle bir hükümdarın ya da diğer etkileyici figürün adıyla anılmaktadır:
- İlk eponim olaylardan birisi MÖ 2. binyılda gerçekleşmiştir. Süryaniler her yıl eski Asur dönemindeki kralları adına yeni bir limmu seçerlerdi.
- Antik Yunanistan'da bir yönetici olan Arkhon, Atina Uygarlığında adıyla görev yapan en yüksek idare hakimine (9 yargıcın en büyüğü olan baş yargıç) verilen isimdi. Eponimus arkhonlar bir yıllık süreler ile görev yapmışlar ve bu özel arkhon adını kullanmışlardır (örn. MÖ 594 yılında Solon arkhon olarak görev yapmıştır). Daha sonraki tarihçiler Atina'nın Altın Çağı için Perikles'in adına ithafen Perikles'in Çağı olarak anılmasını önerdiler.
- Ptolemaios Krallığı'nda İskender ve sonraki yıllarda epinomus olarak diğerleri de aynı isimle adlandırılmıştır.
- İbrani Kutsal Kitabı insanların isimlerini taşıdıkları bireyler aracılığıyla kökenlerini açıklamaktadır. Yakup, "İsrail" olarak yeniden adlandırıldı (Gen 35:9) ve onun oğulları (ya da torunları) İsrail'in 12 kabilesi olarak adlandırıldılar. Edomlular (Yaratılış 25:30), ve Ammonitler (Yaratılış 19:30-38), (Yaratılış 9:20-27) ile diğer kabileler (Yaratılış 4:1-16 bölümünde Kenaniler, Kabil'in ardından isimlendirilir) adlarını taşıdıkları ilk atalarının adlarına atıfta bulunularak açıklanmıştır. Ayrıca genellikle, ataların deneyimleri ve davranış biçimleri de adlarını alan kişilerin özelliklerini göstermek amacıyla söylenmiştir.
- Antik Roma'da, bir yılı işaret etmenin iki resmî yolundan birisi de, o yıl görev yapan iki yıllık konsolosun adını kullanmaktı. Örneğin, MÖ 59 olarak bildiğimiz yıl "Marcus Calpurnius Bibulus ve Jül Sezar konsolosluğu" adıyla tanımlanmaktadır. İmparatorluk döneminde konsoloslar her iki ayda bir değişecek ancak sadece o yıl başındaki iki konsolos, o yıla ismini verecekti.
- Hükûmetlerin yönetimde bulundukları dönemler içinde kişi adları kullanılabilir. Örneğin, John F. Kennedy dönemi için Kennedy'nin Camelotu ve Nixon Dönemi gibi.
- İngiliz kralların adlarının da görev yaptıkları zamanın adlandırılması için bir moda haline gelmiştir. Örneğin Elizabeth devri, Victoria devri ve Edward devri gibi.
Trendler
- Siyasi eğilimler veya hareketler çoğunlukla hükûmet liderinin adıyla anılır hale gelir. Örnekler arasında , Stalinizm, Maoculuk, ve Thatcherizm gibi.
Belirli türdeki olaylar
- Amerika Birleşik Devletleri'nde, özellikle son dönemlerde okullarda meydana gelen olaylar kişi ya da okulun adıyla anılır olmuştur. Buna örnek olarak Columbine Lisesi Katliamı verilebilir.
Diğer eponimler
- Amerika Birleşik Devletleri'nde Fikrî mülkiyet hukuku alanında bir formun metonimi olan aspirin,eroin ve termos gibi ürün adı olmuş markalar için eponim başvurusunda bulunabilirsiniz.
- Epinomi coğrafya içinde önemli bir terimdir. Örneğin Frigya Kralı Pelops'un adı Mora Yarımadası (Peloponnesos) için kullanılmıştır. Kasabalar, bölgeler eski dönemlerde kurucularının, kaşiflerinin ya da daha sonra burada yaşayan veya doğmuş önemli kişilerin adları ile anılmıştır. İngiliz denizci George Vancouver'ın adının Vancouver'a verilmesi buna örnek olarak verilebilir.
- Bilim ve teknolojideki keşifler ve yenilikler genellikle keşfedenin ya da geçmişteki etkili bir figürün adını taşır. Örneğin; Avogadro sayısı, Dizel motor, Meitneriyum, Alzheimer hastalığı, Apgar testi.
- Sanatta:
- Oyunlar, kitaplar ve diğer eğlence formları eponim olabilir. Örneğin Yunan mitolojisinde İthaka kralı Odisseas'ın adı Odysseia destanında kullanılmıştır.
- Terminoloji bazen karışıklığa yol açsa da, müzikte de yaygın şekilde kullanılır. Örneğin Bad Company'nin ilk albümünün adı da grup adıyla aynıdır ve aynı isimde bir de şarkı barındırır.
- Antik Yunanistan'daki aşiretlerde ve bağımsız İbrani kabileler arasında sık sık eponim isimler kullanıldı. Örneğin Dorlar'ın efsanevi atasının Dorus olarak adlandırılması gibi. Bazen de isimler İsrailoğulları ya da gibi doğrudan kullanıldı. Bu tür kullanımıı yaygınlaşmasını aynı zamanda soy ilişkilerinin belirlenmesini sağlamak amacıyla etnoloji bilimi de oluşturmuştur.
- Zoolojide de, bir kişinin düzgün bir şekilde adını içeren hayvan adlarına da eponim adı verilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Orion Spacecraft - Nasa Orion Spacecraft". aerospaceguide.net. 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Kasım 2016.
- ^ a b "eponym". Dictionary.com. Dictionary.com LLC. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Kasım 2014.
- ^ a b Bayer Co. v. United Drug Co., 272 F. 505 (S.D.N.Y. 1921) 8 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Berkman Center for Internet & Society at Harvard University, erişim tarihi: 25 Mart 2011
- ^ a b "Online Etymology Dictionary". etymonline.com. 25 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Kasım 2016.
- ^ a b King-Seeley Thermos Co. v. Aladdin Indus., Inc., 321 577 ( 1963); ayrıca bkz. this PDF 9 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "eponym". Merriam-Webster Online Dictionary. Merriam-Webster. 21 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2014.
- ^ a b "eponymous". Dictionary.com. Dictionary.com LLC. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2014.
- ^ "eponymous". Merriam-Webster Online Dictionary. Merriam-Webster. 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2014.
- ^ Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael (2014). The Eponym Dictionary of Birds. Bloomsbury Publishing. ISBN .
Dış bağlantılar
| Vikisözlük'te eponym ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
| Wikimedia Commons'ta Eponim ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- -nym kelimelerin tanımları22 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Tıp eponimleri sitesi9 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Eponim Nedir? Dr. Robert Beard1 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- h2g2 web sitesinde Eponim2 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Eponim gercek ya da hayali bir kimsenin adinin bir yer ulus ya da bir sey icin verilmesine inanilmasi bir kisinin adina dayanan veya bir kisinin adindan turetilen kelimelerin yani sira icerisinde yasadigi yillarin donem olarak belirtilmesinde kullanilan terimdir Ornek olarak I Elizabeth in tahta cikmasi ve olumune kadar gecen sureye eponim olarak Elizabeth devri adiyla tanimlanmaktadir Yunan mitolojisinde bir kahraman olan Orion un eponimi Orion takimyildizidir ve dolayli olarak Orion uzay aracina da bu isim verilmistir Aspirin Eroin ve termos gibi bircok urun adi olmus markalarin adi eponime dayanmaktadir Eponimden turetilen sifatlar eponimus ve eponimik ise benzer sekilde kisi isimlerinin atilmasinin ardindan kullanilabilir Buna ornek olarak ise Ford Motor Company nin adini Henry Ford dan almasi verilebilir Ayrica muzik kayit endustrisinde bas kurucu ya da kreatorun adi da eponimus olarak anilmaktadir TarihceDonemler genellikle bir hukumdarin ya da diger etkileyici figurun adiyla anilmaktadir Ilk eponim olaylardan birisi MO 2 binyilda gerceklesmistir Suryaniler her yil eski Asur donemindeki krallari adina yeni bir limmu secerlerdi Antik Yunanistan da bir yonetici olan Arkhon Atina Uygarliginda adiyla gorev yapan en yuksek idare hakimine 9 yargicin en buyugu olan bas yargic verilen isimdi Eponimus arkhonlar bir yillik sureler ile gorev yapmislar ve bu ozel arkhon adini kullanmislardir orn MO 594 yilinda Solon arkhon olarak gorev yapmistir Daha sonraki tarihciler Atina nin Altin Cagi icin Perikles in adina ithafen Perikles in Cagi olarak anilmasini onerdiler Ptolemaios Kralligi nda Iskender ve sonraki yillarda epinomus olarak digerleri de ayni isimle adlandirilmistir Ibrani Kutsal Kitabi insanlarin isimlerini tasidiklari bireyler araciligiyla kokenlerini aciklamaktadir Yakup Israil olarak yeniden adlandirildi Gen 35 9 ve onun ogullari ya da torunlari Israil in 12 kabilesi olarak adlandirildilar Edomlular Yaratilis 25 30 ve Ammonitler Yaratilis 19 30 38 Yaratilis 9 20 27 ile diger kabileler Yaratilis 4 1 16 bolumunde Kenaniler Kabil in ardindan isimlendirilir adlarini tasidiklari ilk atalarinin adlarina atifta bulunularak aciklanmistir Ayrica genellikle atalarin deneyimleri ve davranis bicimleri de adlarini alan kisilerin ozelliklerini gostermek amaciyla soylenmistir Antik Roma da bir yili isaret etmenin iki resmi yolundan birisi de o yil gorev yapan iki yillik konsolosun adini kullanmakti Ornegin MO 59 olarak bildigimiz yil Marcus Calpurnius Bibulus ve Jul Sezar konsoloslugu adiyla tanimlanmaktadir Imparatorluk doneminde konsoloslar her iki ayda bir degisecek ancak sadece o yil basindaki iki konsolos o yila ismini verecekti Hukumetlerin yonetimde bulunduklari donemler icinde kisi adlari kullanilabilir Ornegin John F Kennedy donemi icin Kennedy nin Camelotu ve Nixon Donemi gibi Ingiliz krallarin adlarinin da gorev yaptiklari zamanin adlandirilmasi icin bir moda haline gelmistir Ornegin Elizabeth devri Victoria devri ve Edward devri gibi Trendler Siyasi egilimler veya hareketler cogunlukla hukumet liderinin adiyla anilir hale gelir Ornekler arasinda Stalinizm Maoculuk ve Thatcherizm gibi Belirli turdeki olaylar Amerika Birlesik Devletleri nde ozellikle son donemlerde okullarda meydana gelen olaylar kisi ya da okulun adiyla anilir olmustur Buna ornek olarak Columbine Lisesi Katliami verilebilir Diger eponimlerAmerika Birlesik Devletleri nde Fikri mulkiyet hukuku alaninda bir formun metonimi olan aspirin eroin ve termos gibi urun adi olmus markalar icin eponim basvurusunda bulunabilirsiniz Epinomi cografya icinde onemli bir terimdir Ornegin Frigya Krali Pelops un adi Mora Yarimadasi Peloponnesos icin kullanilmistir Kasabalar bolgeler eski donemlerde kurucularinin kasiflerinin ya da daha sonra burada yasayan veya dogmus onemli kisilerin adlari ile anilmistir Ingiliz denizci George Vancouver in adinin Vancouver a verilmesi buna ornek olarak verilebilir Bilim ve teknolojideki kesifler ve yenilikler genellikle kesfedenin ya da gecmisteki etkili bir figurun adini tasir Ornegin Avogadro sayisi Dizel motor Meitneriyum Alzheimer hastaligi Apgar testi Sanatta Oyunlar kitaplar ve diger eglence formlari eponim olabilir Ornegin Yunan mitolojisinde Ithaka krali Odisseas in adi Odysseia destaninda kullanilmistir Terminoloji bazen karisikliga yol acsa da muzikte de yaygin sekilde kullanilir Ornegin Bad Company nin ilk albumunun adi da grup adiyla aynidir ve ayni isimde bir de sarki barindirir Antik Yunanistan daki asiretlerde ve bagimsiz Ibrani kabileler arasinda sik sik eponim isimler kullanildi Ornegin Dorlar in efsanevi atasinin Dorus olarak adlandirilmasi gibi Bazen de isimler Israilogullari ya da gibi dogrudan kullanildi Bu tur kullanimii yayginlasmasini ayni zamanda soy iliskilerinin belirlenmesini saglamak amaciyla etnoloji bilimi de olusturmustur Zoolojide de bir kisinin duzgun bir sekilde adini iceren hayvan adlarina da eponim adi verilir Ayrica bakinizEtimoloji Urun adi olmus markalar Metonimi ToponimiKaynakca Orion Spacecraft Nasa Orion Spacecraft aerospaceguide net 6 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Kasim 2016 a b eponym Dictionary com Dictionary com LLC 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Kasim 2014 a b Bayer Co v United Drug Co 272 F 505 S D N Y 1921 8 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Berkman Center for Internet amp Society at Harvard University erisim tarihi 25 Mart 2011 a b Online Etymology Dictionary etymonline com 25 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Kasim 2016 a b King Seeley Thermos Co v Aladdin Indus Inc 321 577 1963 ayrica bkz this PDF 9 Subat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde eponym Merriam Webster Online Dictionary Merriam Webster 21 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2014 a b eponymous Dictionary com Dictionary com LLC 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2014 eponymous Merriam Webster Online Dictionary Merriam Webster 21 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2014 Beolens Bo Watkins Michael Grayson Michael 2014 The Eponym Dictionary of Birds Bloomsbury Publishing ISBN 1472905741 Dis baglantilarVikisozluk te eponym ile ilgili tanim bulabilirsiniz Wikimedia Commons ta Eponim ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir nym kelimelerin tanimlari22 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Tip eponimleri sitesi9 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Eponim Nedir Dr Robert Beard1 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce h2g2 web sitesinde Eponim2 Kasim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Ingilizce