Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Esrâr Dede (Asıl adı Mehmed) (d.1749, İstanbul - ö. 29 Ocak 1797, İstanbul), Türk Dîvân edebiyatı şairi; mutasavvıf.
| Esrar Dede | |
|---|---|
| Doğum | Mehmed 1749 İstanbul, Sütlüce |
| Ölüm | 29 Ocak, 1797 İstanbul |
| Meslek | Mutasavvıf, |
| Önemli eser | Dîvân Tezkire-i Şuarâ-i Mevleviyye Mübareknâme-i Esrâr Fütüvvetnâme-i Esrâr Lugat-ı Talyân |
| Akrabalar | Ahmed-i Bizeban (baba) |
Etkilendikleri | |
Hayatı
Esrar Dede. gerçek adı Mehmed, (Hicri 1162) 1749 yılında Sütlüce, İstanbul'da doğdu. Doğum tarihi üzerinde bir ihtilaf mevcuttur. Babasının isminin Ahmed-i Bîzebân ve dedesinin Hasan Efendi olduğu bilinmektedir. Fakat ailesine, çocukluğuna ve gençlik yıllarına dair fazla bilgi yoktur.
Çok iyi bir eğitim gördüğü eserlerinden kolayca anlaşılabilmektedir. Arapça ve Farsça başta olmak üzere Rumca, Latince ve İtalyanca bilirdi. Dile olan ilgisi ve kabiliyetini, isimli bir Türkçe - İtalyanca sözlük yazmış olmasından da anlıyoruz. Karakterinin güzel olduğu, özellikle çok cömert olduğu söylenmiştir. Galata Mevlevihanesi'nde tanıştığı Şeyh Gâlip ile ömür boyu dost kalmıştır. "Esrâr" mahlasını da, Şeyh Gâlip'e arz edip talebelerinden olunca almıştır. Şeyh Gâlip ile tanıştıktan sonra Şeyh Gâlip'in eğitimine girdi. Hayatı boyunca Mevlevilik dairesinden çıkmadı. Daha sonraları tezkireci ve meşîhat makamlığını kazanmasına rağmen Şeyh Gâlip'in yanından ayrılmadı. Ömrü boyunca Galata Mevlevihanesi'nde kendisine ayrılan odada yaşadı, eserlerini burada kaleme aldı ve 1796 (Hicri 1211) yılında burada öldü. Garip bir detaydır ki, vefat günü Mirac kandiline denk gelmiştir.
Vikikaynak'ta Mersiye (Şeyh Galib) ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
Bunun dışında bizzat Şeyh Gâlip, Esrâr Dede'nin ölümü üzerine bir mersiye kaleme almıştır. Bu mersiye şöyle başlar:
Kan ağlasın bu dide-i dür-bârım ağlasın
Ansın benim o yâr-ı vefâ-dârım ağlasın
Çeşm ü dehân u ârız u ruhsârım ağlasın
Baştan başa bu cism-i siyeh-kârım ağlasın
Ağyârım ağlasın bana hem yârim ağlasın
Gûş eyleyen hikâyet-i Esrâr'ım ağlasın
Nâ-dide bir güher telef etdim dirîg u âh
Hâk içre defnedüp gerü gitdim dirîg u âh
Ayrıca Esrar Dede'nin mezar taşında Şeyh Gâlip'in şu cümleleri yer almaktadır:
"Esrâr Dede çileyi hatm ettiği dem
Sırr oldu serin hırka-i tâbûta çeküp
Gâlib dedi târihin efsûs efsûs
Hemdemlerini hayrân kodı Esrâr göçüp."
Eserleri
Kuşkusuz her açıdan olduğu gibi edebî açıdan da Esrâr Dede'yi en çok Şeyh Gâlip etkiledi. Bu iki önemli ismin eserleri ise daha sonraki kuşakların birçok önemli edebiyatçısını etkilemiştir. Nitekim daha sonraları Şeyh Gâlip'in ünlü eseri "Hüsn ü Aşk"dan esinlenerek, Yenikapı Mevlevihanesi'nin son şeyhi tarafından kaleme alınacak olan yine Hüsn-ü Aşk isimli manzûm tiyatronun ilk perdesi Şeyh Gâlip ile Esrâr Dede'nin konuşmalarını konu alacaktır.
- Şiirlerini topladığı Dîvân'ı en önemli ve bilinen eseridir. Bu da, 1841 yılında "Divan-ı Belağat-unvân-ı Esrâr Dede Efendi" ismiyle yayımlanmıştır.
- Mevlevî şairlerinin hayatlarını ve şiirlerinden örnekleri barındıran, Esrâr Dede Tezkiresi olarak da anılan "Tezkire-i Şu'ârâ-yı Mevlevîyye" bir diğer ünlü eseridir.
- Mübâreknâme-i Esrâr,
- Fütüvvetnâme-i Esrâr
- Lugat-ı Tilyan'dır.
Genel olarak Esrâr Dede arı ve yalın bir dil kullanırdı. Şiirlerinde Mevlevîliğe ve Mevlânâ'ya olan sevgisine sık sık yer vermiştir. Şiirlerindeki tasavvuf etkisi barizdir.
Eserlerinden Örnek
(Gece Kandilli'de)
Gece Kandilli’de gök kandil olup ol meh-rû
Mâhitab eyleyerek eyledi azm-i Göksu
Ol şehen-şâh-ı hüsn basdı kadem şevketle
Hele Beylerbeyi’nin başına devletdir bu
Boğaz içinde bu şeb mey vererek muğbeçeler
İtdi sâgar gibi lebrîz bizi tâ-be-gelû
Gel çelipa içün itme bizi hicrana dûçar
Nola İstavroz’a gitme bu gice kâfir-hu
Subha dek eyleyelim şevk ile zevk-i mehtâb
Mestdir çeşm-i siyeh meste yeter bu uyku
| Vikisöz'de Esrâr Dede ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
Yardan sana şu peymâne ki ihsân oldu
Mihr-i dîdâr idi Esrar sabaha karşu
Saye-i Hazret-i Galib’de Boğaz içre bu şeb
Zevk-i min tahtil enhar idi bana her su
Kaynakça
Dış kaynaklar
- Bilgin, A. Azmi (1999) "Esrar Dede" Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi Cilt:1 sayfa:473-474, İstanbul: Yapi Kredi Kültür Sanat Yayıncılık,
Dış bağlantılar
- Aksoy, Hasan (1995) "Esrar Dede", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. c.11 say. 432-434 Online: [1]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Esrar Dede Asil adi Mehmed d 1749 Istanbul o 29 Ocak 1797 Istanbul Turk Divan edebiyati sairi mutasavvif Esrar DedeDogumMehmed 1749 Istanbul SutluceOlum29 Ocak 1797 IstanbulMeslekMutasavvif Onemli eserDivan Tezkire i Suara i Mevleviyye Mubarekname i Esrar Futuvvetname i Esrar Lugat i TalyanAkrabalarAhmed i Bizeban baba Etkilendikleri Seyh GalipHayatiEsrar Dede gercek adi Mehmed Hicri 1162 1749 yilinda Sutluce Istanbul da dogdu Dogum tarihi uzerinde bir ihtilaf mevcuttur Babasinin isminin Ahmed i Bizeban ve dedesinin Hasan Efendi oldugu bilinmektedir Fakat ailesine cocukluguna ve genclik yillarina dair fazla bilgi yoktur Cok iyi bir egitim gordugu eserlerinden kolayca anlasilabilmektedir Arapca ve Farsca basta olmak uzere Rumca Latince ve Italyanca bilirdi Dile olan ilgisi ve kabiliyetini isimli bir Turkce Italyanca sozluk yazmis olmasindan da anliyoruz Karakterinin guzel oldugu ozellikle cok comert oldugu soylenmistir Galata Mevlevihanesi nde tanistigi Seyh Galip ile omur boyu dost kalmistir Esrar mahlasini da Seyh Galip e arz edip talebelerinden olunca almistir Seyh Galip ile tanistiktan sonra Seyh Galip in egitimine girdi Hayati boyunca Mevlevilik dairesinden cikmadi Daha sonralari tezkireci ve mesihat makamligini kazanmasina ragmen Seyh Galip in yanindan ayrilmadi Omru boyunca Galata Mevlevihanesi nde kendisine ayrilan odada yasadi eserlerini burada kaleme aldi ve 1796 Hicri 1211 yilinda burada oldu Garip bir detaydir ki vefat gunu Mirac kandiline denk gelmistir Vikikaynak ta Mersiye Seyh Galib ile ilgili metin bulabilirsiniz Bunun disinda bizzat Seyh Galip Esrar Dede nin olumu uzerine bir mersiye kaleme almistir Bu mersiye soyle baslar Kan aglasin bu dide i dur barim aglasin Ansin benim o yar i vefa darim aglasin Cesm u dehan u ariz u ruhsarim aglasin Bastan basa bu cism i siyeh karim aglasin Agyarim aglasin bana hem yarim aglasin Gus eyleyen hikayet i Esrar im aglasin Na dide bir guher telef etdim dirig u ah Hak icre defnedup geru gitdim dirig u ah Ayrica Esrar Dede nin mezar tasinda Seyh Galip in su cumleleri yer almaktadir Esrar Dede cileyi hatm ettigi dem Sirr oldu serin hirka i tabuta cekup Galib dedi tarihin efsus efsus Hemdemlerini hayran kodi Esrar gocup EserleriKuskusuz her acidan oldugu gibi edebi acidan da Esrar Dede yi en cok Seyh Galip etkiledi Bu iki onemli ismin eserleri ise daha sonraki kusaklarin bircok onemli edebiyatcisini etkilemistir Nitekim daha sonralari Seyh Galip in unlu eseri Husn u Ask dan esinlenerek Yenikapi Mevlevihanesi nin son seyhi tarafindan kaleme alinacak olan yine Husn u Ask isimli manzum tiyatronun ilk perdesi Seyh Galip ile Esrar Dede nin konusmalarini konu alacaktir Siirlerini topladigi Divan i en onemli ve bilinen eseridir Bu da 1841 yilinda Divan i Belagat unvan i Esrar Dede Efendi ismiyle yayimlanmistir Mevlevi sairlerinin hayatlarini ve siirlerinden ornekleri barindiran Esrar Dede Tezkiresi olarak da anilan Tezkire i Su ara yi Mevleviyye bir diger unlu eseridir Mubarekname i Esrar Futuvvetname i Esrar Lugat i Tilyan dir Genel olarak Esrar Dede ari ve yalin bir dil kullanirdi Siirlerinde Mevlevilige ve Mevlana ya olan sevgisine sik sik yer vermistir Siirlerindeki tasavvuf etkisi barizdir Eserlerinden Ornek Gece Kandilli de Gece Kandilli de gok kandil olup ol meh ru Mahitab eyleyerek eyledi azm i Goksu Ol sehen sah i husn basdi kadem sevketle Hele Beylerbeyi nin basina devletdir bu Bogaz icinde bu seb mey vererek mugbeceler Itdi sagar gibi lebriz bizi ta be gelu Gel celipa icun itme bizi hicrana ducar Nola Istavroz a gitme bu gice kafir hu Subha dek eyleyelim sevk ile zevk i mehtab Mestdir cesm i siyeh meste yeter bu uyku Vikisoz de Esrar Dede ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Yardan sana su peymane ki ihsan oldu Mihr i didar idi Esrar sabaha karsu Saye i Hazret i Galib de Bogaz icre bu seb Zevk i min tahtil enhar idi bana her suKaynakcaDis kaynaklarBilgin A Azmi 1999 Esrar Dede Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Cilt 1 sayfa 473 474 Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik ISBN 975 08 0071 0Dis baglantilarAksoy Hasan 1995 Esrar Dede Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi c 11 say 432 434 Online 1