Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Standart kozmolojide eş hareket mesafesi ve özmesafe (veya fiziksel mesafe), kozmologlar tarafından nesneler arasındaki mesafeleri tanımlamak için kullanılan, birbiriyle yakından ilişkili iki mesafe ölçüsüdür. Eş hareket mesafesi (İngilizce: comoving distance), evrenin genişlemesini dışarıda bırakarak uzayın genişlemesinden dolayı zamanla değişmeyen bir mesafe verir (yine de bu mesafe, küme içindeki bir gökadanın hareketi gibi diğer yerel faktörlere bağlı olarak değişebilir).Özmesafe ise (İngilizce: proper distance), kozmolojik zamanın belirli bir anında uzak bir nesnenin bulunduğu yeri kabaca tanımlar ve bu mesafe, evrenin genişlemesiyle zaman içinde değişebilir. Eş hareket mesafesi ve özmesafe, şu anda eşit olarak tanımlanır. Diğer zamanlarda evrenin genişlemesi özmesafenin değişmesine neden olurken, eş hareket mesafesi sabit kalır.
Eş hareket koordinatları
Genel görelilik fizik yasalarının keyfi koordinatlarla formüle edilmesine izin verse de, bazı koordinat seçimleri daha doğal veya üzerinde çalışması daha kolaydır. Eş hareket koordinatları bu tür doğal bir koordinat seçimine bir örnektir. Bu koordinatlar, evreni izotropik olarak algılayan gözlemcilere sabit uzaysal koordinat değerleri atar. Bu tür gözlemcilere "eş hareketli" gözlemciler denir, çünkü Hubble akışıyla birlikte hareket ederler.
Bir eş hareketli gözlemci, kozmik mikrodalga arka plan ışınımı da dahil olmak üzere evreni izotropik olarak algılayacak tek gözlemcidir. Eş hareketli olmayan gözlemciler ise gökyüzünün belirli bölgelerinde sistematik olarak maviye kayma veya kırmızıya kayma gözlemleyeceklerdir. Bu nedenle izotropi, özellikle de kozmik mikrodalga arka plan ışınımının izotropisi, "eş hareketli sistem" olarak adlandırılan özel bir yerel koordinat sistemi tanımlar. Bir gözlemcinin yerel eş hareketli sisteme göre hızı, gözlemcinin "kendine özgü hızı" (peculiar velocity) olarak adlandırılır.
Gökadalar gibi büyük madde yığınlarının çoğu neredeyse eş hareketlidir, bu nedenle (kütleçekimsel çekimden kaynaklanan) kendine özgü hızları orta derecede yakın gökadalardan gözlemlendiğinde Hubble akış hızlarına kıyasla küçüktür (gözlemlenen "madde yığını"na yerel olan grubun hemen dışındaki gökadalardan bakıldığında).
ile ayırır. Bu örnek, ΛCDM modeli içindir.Eş hareketli zaman (İngilizce: comoving time) koordinatı, eş hareketli bir gözlemcinin saatine göre Büyük Patlama'dan bu yana geçen zamandır ve kozmolojik zamanın bir ölçüsüdür. Eş hareketli uzaysal koordinatlar bir olayın nerede meydana geldiğini, kozmolojik zaman ise ne zaman meydana geldiğini söyler. Birlikte, bir olayın hem konumunu hem de zamanını veren eksiksiz bir koordinat sistemi oluştururlar.
Eş hareket koordinatlarında uzay genellikle "durağan" olarak belirtilir, çünkü gökadalar ölçeğindeki veya daha büyük cisimlerin çoğu yaklaşık olarak eş hareketlidir ve eş hareketli cisimler durağan, değişmeyen eş hareket koordinatlarına sahiptir. Dolayısıyla, belirli bir eş hareketli gökada çifti için, aralarındaki özmesafe geçmişte daha küçük olurken ve gelecekte uzayın genişlemesi nedeniyle daha büyük hale gelirken, aralarındaki eş hareket mesafesi her zaman sabit kalır.
Genişleyen evrenin artan bir ölçek faktörü vardır, bu da sabit eş hareket mesafeleriyle zamanla artan özmesafelerin nasıl uzlaştırıldığını açıklar.
Ayrıca bakınız
- Evrenin genişlemesi
- (Işık ötesi hız § Evrensel genişleme), uzak gökadaların ışıktan hızlıymış gibi görünen hareketi için.
- Kırmızıya kayma, eş hareket mesafesinin kırmızıya kaymayla ilişkisi için.
Kaynakça
İlave okuma
- Gravitation and Cosmology: Principles and Applications of the General Theory of Relativity. Steven Weinberg. Yayımcı:Wiley-VCH (Temmuz 1972). .
- Principles of Physical Cosmology. P. J. E. Peebles. Yayımcı:Princeton University Press (1993). .
Dış bağlantılar
- Kozmolojide mesafe ölçümleri (İngilizce)
- Ned Wright'ın kozmoloji dersi (İngilizce)
- Yerel olarak homojen olmayan durum dahil olmak üzere genel yöntem ve Fortran 77 yazılımı (İngilizce)
- Evrenin Uzaklık Ölçeği Evrenin Haritası, bulutsu.org
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Standart kozmolojide es hareket mesafesi ve ozmesafe veya fiziksel mesafe kozmologlar tarafindan nesneler arasindaki mesafeleri tanimlamak icin kullanilan birbiriyle yakindan iliskili iki mesafe olcusudur Es hareket mesafesi Ingilizce comoving distance evrenin genislemesini disarida birakarak uzayin genislemesinden dolayi zamanla degismeyen bir mesafe verir yine de bu mesafe kume icindeki bir gokadanin hareketi gibi diger yerel faktorlere bagli olarak degisebilir Ozmesafe ise Ingilizce proper distance kozmolojik zamanin belirli bir aninda uzak bir nesnenin bulundugu yeri kabaca tanimlar ve bu mesafe evrenin genislemesiyle zaman icinde degisebilir Es hareket mesafesi ve ozmesafe su anda esit olarak tanimlanir Diger zamanlarda evrenin genislemesi ozmesafenin degismesine neden olurken es hareket mesafesi sabit kalir Es hareket koordinatlariEs hareket mesafelerinde evrenin ve ufuklarinin degisimi X ekseni milyarlarca isik yili cinsinden mesafeyi sol taraftaki y ekseni Buyuk Patlama dan bu yana gecen milyarlarca yil cinsinden zamani sag taraftaki y ekseni ise olcek faktorunu gosterir Evrenin bu modeli belirli bir noktadan sonra hizlanarak genislemeye neden olan karanlik enerjiyi icerir ve bunun sonucunda asla goremeyecegimiz bir olay ufku olusur Genel gorelilik fizik yasalarinin keyfi koordinatlarla formule edilmesine izin verse de bazi koordinat secimleri daha dogal veya uzerinde calismasi daha kolaydir Es hareket koordinatlari bu tur dogal bir koordinat secimine bir ornektir Bu koordinatlar evreni izotropik olarak algilayan gozlemcilere sabit uzaysal koordinat degerleri atar Bu tur gozlemcilere es hareketli gozlemciler denir cunku Hubble akisiyla birlikte hareket ederler Bir es hareketli gozlemci kozmik mikrodalga arka plan isinimi da dahil olmak uzere evreni izotropik olarak algilayacak tek gozlemcidir Es hareketli olmayan gozlemciler ise gokyuzunun belirli bolgelerinde sistematik olarak maviye kayma veya kirmiziya kayma gozlemleyeceklerdir Bu nedenle izotropi ozellikle de kozmik mikrodalga arka plan isiniminin izotropisi es hareketli sistem olarak adlandirilan ozel bir yerel koordinat sistemi tanimlar Bir gozlemcinin yerel es hareketli sisteme gore hizi gozlemcinin kendine ozgu hizi peculiar velocity olarak adlandirilir Gokadalar gibi buyuk madde yiginlarinin cogu neredeyse es hareketlidir bu nedenle kutlecekimsel cekimden kaynaklanan kendine ozgu hizlari orta derecede yakin gokadalardan gozlemlendiginde Hubble akis hizlarina kiyasla kucuktur gozlemlenen madde yigini na yerel olan grubun hemen disindaki gokadalardan bakildiginda Es hareket koordinatlari bir Friedmann evrenindeki tam orantili genislemeyi uzaysal es hareket koordinatlarinda olcek faktoru a t displaystyle a t ile ayirir Bu ornek LCDM modeli icindir Es hareketli zaman Ingilizce comoving time koordinati es hareketli bir gozlemcinin saatine gore Buyuk Patlama dan bu yana gecen zamandir ve kozmolojik zamanin bir olcusudur Es hareketli uzaysal koordinatlar bir olayin nerede meydana geldigini kozmolojik zaman ise ne zaman meydana geldigini soyler Birlikte bir olayin hem konumunu hem de zamanini veren eksiksiz bir koordinat sistemi olustururlar Es hareket koordinatlarinda uzay genellikle duragan olarak belirtilir cunku gokadalar olcegindeki veya daha buyuk cisimlerin cogu yaklasik olarak es hareketlidir ve es hareketli cisimler duragan degismeyen es hareket koordinatlarina sahiptir Dolayisiyla belirli bir es hareketli gokada cifti icin aralarindaki ozmesafe gecmiste daha kucuk olurken ve gelecekte uzayin genislemesi nedeniyle daha buyuk hale gelirken aralarindaki es hareket mesafesi her zaman sabit kalir Genisleyen evrenin artan bir olcek faktoru vardir bu da sabit es hareket mesafeleriyle zamanla artan ozmesafelerin nasil uzlastirildigini aciklar Ayrica bakinizEvrenin genislemesi Isik otesi hiz Evrensel genisleme uzak gokadalarin isiktan hizliymis gibi gorunen hareketi icin Kirmiziya kayma es hareket mesafesinin kirmiziya kaymayla iliskisi icin Kaynakca Huterer Dragan 2023 A Course in Cosmology Cambridge University Press ISBN 978 1 316 51359 0 Ilave okumaGravitation and Cosmology Principles and Applications of the General Theory of Relativity Steven Weinberg Yayimci Wiley VCH Temmuz 1972 0 471 92567 5 Principles of Physical Cosmology P J E Peebles Yayimci Princeton University Press 1993 978 0 691 01933 8 Dis baglantilarKozmolojide mesafe olcumleri Ingilizce Ned Wright in kozmoloji dersi Ingilizce Yerel olarak homojen olmayan durum dahil olmak uzere genel yontem ve Fortran 77 yazilimi Ingilizce Evrenin Uzaklik Olcegi Evrenin Haritasi bulutsu org