Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Faliskçe veya Faliskanca, Güney Etrürya'da yaşamış antik (Falisci) konuştuğu soyu tükenmiş bir İtalik dildir. Latince ile birlikte, İtalik dillerin Latin-Falisk grubunu oluşturur. Dilin - Latincenin yavaş yavaş nüfuz etmesiyle birlikte - en az MÖ 150'ye kadar devam etmiş olması muhtemel görünmektedir.
| Faliskçe | |
|---|---|
 Falisk kırmızı figürlü vazo | |
| Ana dili olanlar | Antik İtalya |
| Bölge | Güney Etruria (Kuzey Lazio) |
| Ölü dil | yaklaşık MÖ 150 |
| Dil ailesi | Hint-Avrupa
|
| Yazı sistemi | , ve Latin alfabeleri |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | xfa |
| Dilbilimci listesi | xfa |
| Glottolog | fali1291 |
 Faliskçenin konuşulduğu yerleri gösteren İtalya haritası | |
 | |
Külliyat
Günümüze, çoğu kısa olan ve MÖ 7. ile 2. yüzyıl arasında yazıldığı düşünülen yaklaşık 355 yazıt ulaşmıştır. Bazıları; Etrüsk alfabesinden türeyen Eski İtalik alfabesinin farklı çeşitlerinde sağdan sola olacak şekilde yazılmıştır fakat Latin alfabesinin etkilerinden izler de barındırmaktadır.'de bulunan Ceres'e yazılmış bir yazıt (y. MÖ 600), genellikle soldan sağa yazılmış en eski örnek olarak gösterilir.
Dilin ayırt edici bir örneği, bir hamam tasının üzerindeki bir resmin kenarında yazılmış olarak görünür; bunun gerçekliği, kelimelerin sır koyulmadan önce yazılmış olmasından anlaşılır: "foied vino pipafo, cra carefo", Latince hodie vinum bibam, cras carebo (bugün şarap içeceğim, yarın şarabım olmayacak). Bu örnek, Faliskçenin bazı yönlerden Latinceden daha az olduğunu göstermektedir; ör. son hal eklerinin aşınması ve foied 'bugün' kelimesinin etimolojisinin daha örtülü hale gelmesi ki Latincede bu daha açıktır (hoc die > hodie).
Mezarlarda bulunmuş, çoğunlukla Etrüsk hakimiyetindeki döneme ait olan ve maddi refah ve incelik hakkında geniş kanıtlar sunan kalıntılar vardır. Daha önceki katmanlar, İtalik çağdan daha ilkel kalıntılar vermişti. Çoğunluğu özel adlardan oluşan çoğu yazıt, Faliskçeden ziyade Etrüskçe olarak görülebilir; az önce bahsedilen lehçe hesabına alınmadılar.
Sardinya'daki Feronia kasabası, adını muhtemelen oraya yerleşen Falisk halkının yerel tanrıçasından (Feronia) aldı. Onlardan bazılarına ait bir adak yazıtı S. Maria di Falleri'de bulunmaktadır.
Sesbilim
Faliskçenin fonetik özelliklerinden bazıları şunlardır:
- Latincenin b'ye dönüştürdüğü ortada bulunan f'nin korunması ( FHEFHAKED /fefaked/ Ön Latin-Faliskçe olabilir)
- Ardından ünsüz i'si gelen d'nin sadece i- ile gösterilen bir tür sese öndamaksıllaşması, örneğin fo-died > foied
- Son s'lerin kaybı, en azından bazı seslerden önce (cra = Latince cras)
- Latincedeki gibi dudaksıllaşmış artdamaksılların korunması (cuando = Latince quando, Umbriyaca pan(n)u)
- Bazı son ünsüzlerin bir sonraki kelimenin ilk sesine benzeşmesi: pretod de zenatuo sententiad (Conway, lib. cit. 321) = Latince praetor de senatus sententia (senatuos için zenatuo kullanılmış, eski bir tamlayan hali).
f ve h sorunu
Faliskçede ötümlü soluklu seslerinin, normal Latince versiyonlarının aksine düzensiz ve beklenmeyen gelişimleri sorunu; hem h hem de f'nin *bh/*dh ve *gh'nın yansımaları olarak gözükmesidir: filea 'kız' ve hileo 'oğul' = Latince filius < Ön Hint-Avrupaca *dheh₁-lyo-; fe 'burada' ve hec = Latince hic < Ön Hint-Avrupaca *ghey-ke.
1991'de Rex E. Wallace ve B. D. Joseph bir açıklama sundu. Latince olarak belgelenmiş olsa da düşünülen gelişmelerin daha net bir resmini çizenin Faliskçe materyali olduğunu ileri sürdüler.
Arkaik Faliskçe yazıtlarında beklenmeyen sonuçların bulunmadığını ve Faliskçe yazıt külliyatında düzenli sonuçların sayısının düzensizlerden büyük ölçüde fazla olduğunu belirtiyorlar. Beklenmeyen sonuçlar sadece Orta ve Geç Faliskçede görülüyor. Aşağıdakiler tek örnekleridir:
- f beklenirken h:
- hileo (oğul) Orta Faliskçe
- hirmia (gentilicium) Orta Faliskçe (firmio da tasdiklenmiştir)
- hirmio (gentilicium) Geç Faliskçe
- holcosio (gentilicium) Geç Faliskçe
- haba 'bir çeşit fasulye' < *bhabo- (gramerci tarafından Faliskçe olarak belirtilmiştir)
- h beklenirken f:
- foied 'bugün' Orta Faliskçe < *gho:dd(i)ed
- fe 'burada' Geç Faliskçe < * ghey-ke
Wallace ve Joseph; ilk değişikliğin, birçok dilde de görülebilen ve Faliskçede sadece birkaç olası aday kelimeyi etkilemiş olan doğal bir ses değişimi olduğunu varsayıyor (İspanyolca hijo 'oğul' < Latince filium 'oğul' [belirtme hali]). İkinci sonucun, bir ses değişimi olarak açıklanamayacağını ve bu yüzden bunun, diğer gelişimden kaynaklanan aşırı doğrucu (ing. hypercorrect) bir biçim olduğunu savunuyorlar. f'den h'ye geçiş yaşanırken ve doğru biçimlere dair farkındalık kaybolurken bazı kişilerin etimolojik olarak uygun olmasa bile yeniden f'yi kullanmaya başladığını dile getiriyorlar.
Kaynakça
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Faliscan". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ a b c d Conway 1911.
- ^ G. C. L. M. Bakkum, The Latin dialect of the Ager Faliscus: 150 years of scholarship, Volume 2, University of Amsterdam Press, 2009, p. 1 for estimated number or inscriptions, p. 393ff. for Ceres inscription, and p. 406 for its general acceptance as the oldest example of Faliscan dialect. googlebooks preview
- ^ , Italic Dialects, p. 312, b
- ^ Conway, ib. p. 335.
- ^ Proto-Indo-European *bher- > horda for forda, pregnant cow: Varro De re rustica II 5, 6; *ghaydo- fedus for hedus, goat Paulus excerpta p. 84 M.
- ^ Rex E. Wallace and Brian D. Joseph "On the Problematic f/h Variation in Faliscan " in Glotta LXIX 1991 pp. 84–93.
Kaynaklar
- Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Falisci". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.
Daha fazla okuma
- Adams, Douglas Q. ve James P. Mallory. 1997. "İtalik diller." Hint-Avrupa kültürü ansiklopedisinde. Düzenleyen James P. Mallory ve Douglas Q. Adams, 314–19. Şikago: Fitzroy Dearborn.
- Bakkum, Gabriel CLM 2009. Ager Faliscus'un Latince Lehçesi: 150 Yıllık Burs. Bölüm 1. Amsterdam: Amsterdam Üniversitesi Yayınları.
- baldı, philip 2002. Latince'nin temelleri. Berlin: de Gruyter.
- Clackson, James ve Geoffrey Horrocks. 2007. Latin dilinin Blackwell tarihi. Malden, MA: Blackwell.
- Coleman, Robert. 1986. "Roma genişleme döneminde merkezi italik diller." Filoloji Derneği İşlemleri 84, no. 1: 100–131.
- Hadas-Lebel, Jean. Sahte değişken. Şurada: İtalya'nın önceki dillerindeki dil varyasyonu. Lyon : Maison de l'Orient et de la Méditerranée Jean Pouilloux, 2011. s. 155–168. (Collection de la Maison de l'Orient mediterranéen ancien. Série philologique, 45) [www.persee.fr/doc/mom_0184-1785_2011_act_45_1_2012]
- Mercado, Angelo. 2012. İtalik Ayet: Eski Latince, Faliscan ve Sabellic'in Şiirsel Kalıntıları Üzerine Bir İnceleme. Innsbruck: Institut für Sprachen und Literaturen der Universität Innsbruck.
- Pulgram, Ernst. 1968. İtalya'nın dilleri: Tarihöncesi ve tarih. New York: Greenwood.
- --. 1978. İtalik, Latince, İtalyanca, MÖ 600 - MS 1260: Metinler ve yorumlar. Heidelberg, Batı Almanya: Kış.
- Rigobianco, Luca. "Falisko". In: Palaeohispanica: Hispania antigua n'deki dilleri ve kültürleri gözden geçirin. 20 (2020): s. 299–333. 1578-5386 9 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . DOI: 10.36707/palaeohispanica.v0i20.373
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Faliskce veya Faliskanca Guney Etrurya da yasamis antik Falisci konustugu soyu tukenmis bir Italik dildir Latince ile birlikte Italik dillerin Latin Falisk grubunu olusturur Dilin Latincenin yavas yavas nufuz etmesiyle birlikte en az MO 150 ye kadar devam etmis olmasi muhtemel gorunmektedir FaliskceFalisk kirmizi figurlu vazoAna dili olanlarAntik ItalyaBolgeGuney Etruria Kuzey Lazio Olu dilyaklasik MO 150Dil ailesiHint Avrupa ItalikLatin FaliskFaliskceYazi sistemi ve Latin alfabeleriDil kodlariISO 639 3xfaDilbilimci listesixfaGlottolog a rel nofollow class external text href http glottolog org resource languoid id fali1291 fali1291 a Faliskcenin konusuldugu yerleri gosteren Italya haritasiKulliyatGunumuze cogu kisa olan ve MO 7 ile 2 yuzyil arasinda yazildigi dusunulen yaklasik 355 yazit ulasmistir Bazilari Etrusk alfabesinden tureyen Eski Italik alfabesinin farkli cesitlerinde sagdan sola olacak sekilde yazilmistir fakat Latin alfabesinin etkilerinden izler de barindirmaktadir de bulunan Ceres e yazilmis bir yazit y MO 600 genellikle soldan saga yazilmis en eski ornek olarak gosterilir Dilin ayirt edici bir ornegi bir hamam tasinin uzerindeki bir resmin kenarinda yazilmis olarak gorunur bunun gercekligi kelimelerin sir koyulmadan once yazilmis olmasindan anlasilir foied vino pipafo cra carefo Latince hodie vinum bibam cras carebo bugun sarap icecegim yarin sarabim olmayacak Bu ornek Faliskcenin bazi yonlerden Latinceden daha az oldugunu gostermektedir or son hal eklerinin asinmasi ve foied bugun kelimesinin etimolojisinin daha ortulu hale gelmesi ki Latincede bu daha aciktir hoc die gt hodie Mezarlarda bulunmus cogunlukla Etrusk hakimiyetindeki doneme ait olan ve maddi refah ve incelik hakkinda genis kanitlar sunan kalintilar vardir Daha onceki katmanlar Italik cagdan daha ilkel kalintilar vermisti Cogunlugu ozel adlardan olusan cogu yazit Faliskceden ziyade Etruskce olarak gorulebilir az once bahsedilen lehce hesabina alinmadilar Sardinya daki Feronia kasabasi adini muhtemelen oraya yerlesen Falisk halkinin yerel tanricasindan Feronia aldi Onlardan bazilarina ait bir adak yaziti S Maria di Falleri de bulunmaktadir SesbilimFaliskcenin fonetik ozelliklerinden bazilari sunlardir Latincenin b ye donusturdugu ortada bulunan f nin korunmasi FHEFHAKED fefaked On Latin Faliskce olabilir Ardindan unsuz i si gelen d nin sadece i ile gosterilen bir tur sese ondamaksillasmasi ornegin fo died gt foied Son s lerin kaybi en azindan bazi seslerden once cra Latince cras Latincedeki gibi dudaksillasmis artdamaksillarin korunmasi cuando Latince quando Umbriyaca pan n u Bazi son unsuzlerin bir sonraki kelimenin ilk sesine benzesmesi pretod de zenatuo sententiad Conway lib cit 321 Latince praetor de senatus sententia senatuos icin zenatuo kullanilmis eski bir tamlayan hali f ve h sorunu Faliskcede otumlu soluklu seslerinin normal Latince versiyonlarinin aksine duzensiz ve beklenmeyen gelisimleri sorunu hem h hem de f nin bh dh ve gh nin yansimalari olarak gozukmesidir filea kiz ve hileo ogul Latince filius lt On Hint Avrupaca dheh lyo fe burada ve hec Latince hic lt On Hint Avrupaca ghey ke 1991 de Rex E Wallace ve B D Joseph bir aciklama sundu Latince olarak belgelenmis olsa da dusunulen gelismelerin daha net bir resmini cizenin Faliskce materyali oldugunu ileri surduler Arkaik Faliskce yazitlarinda beklenmeyen sonuclarin bulunmadigini ve Faliskce yazit kulliyatinda duzenli sonuclarin sayisinin duzensizlerden buyuk olcude fazla oldugunu belirtiyorlar Beklenmeyen sonuclar sadece Orta ve Gec Faliskcede goruluyor Asagidakiler tek ornekleridir f beklenirken h hileo ogul Orta Faliskce hirmia gentilicium Orta Faliskce firmio da tasdiklenmistir hirmio gentilicium Gec Faliskce holcosio gentilicium Gec Faliskce haba bir cesit fasulye lt bhabo gramerci tarafindan Faliskce olarak belirtilmistir dd h beklenirken f foied bugun Orta Faliskce lt gho dd i ed fe burada Gec Faliskce lt ghey ke dd Wallace ve Joseph ilk degisikligin bircok dilde de gorulebilen ve Faliskcede sadece birkac olasi aday kelimeyi etkilemis olan dogal bir ses degisimi oldugunu varsayiyor Ispanyolca hijo ogul lt Latince filium ogul belirtme hali Ikinci sonucun bir ses degisimi olarak aciklanamayacagini ve bu yuzden bunun diger gelisimden kaynaklanan asiri dogrucu ing hypercorrect bir bicim oldugunu savunuyorlar f den h ye gecis yasanirken ve dogru bicimlere dair farkindalik kaybolurken bazi kisilerin etimolojik olarak uygun olmasa bile yeniden f yi kullanmaya basladigini dile getiriyorlar Kaynakca Hammarstrom Harald Forkel Robert Haspelmath Martin Ed 2017 Faliscan Glottolog 3 0 Jena Germany Max Planck Institute for the Science of Human History a b c d Conway 1911 G C L M Bakkum The Latin dialect of the Ager Faliscus 150 years of scholarship Volume 2 University of Amsterdam Press 2009 p 1 for estimated number or inscriptions p 393ff for Ceres inscription and p 406 for its general acceptance as the oldest example of Faliscan dialect googlebooks preview Italic Dialects p 312 b Conway ib p 335 Proto Indo European bher gt horda for forda pregnant cow Varro De re rustica II 5 6 ghaydo fedus for hedus goat Paulus excerpta p 84 M Rex E Wallace and Brian D Joseph On the Problematic f h Variation in Faliscan in Glotta LXIX 1991 pp 84 93 Kaynaklar Bu madde artik kamu mali olan bir yayindan alinan metni iceriyor Chisholm Hugh Ed 1911 Falisci Encyclopaedia Britannica 11 bas Cambridge University Press Daha fazla okumaAdams Douglas Q ve James P Mallory 1997 Italik diller Hint Avrupa kulturu ansiklopedisinde Duzenleyen James P Mallory ve Douglas Q Adams 314 19 Sikago Fitzroy Dearborn Bakkum Gabriel CLM 2009 Ager Faliscus un Latince Lehcesi 150 Yillik Burs Bolum 1 Amsterdam Amsterdam Universitesi Yayinlari baldi philip 2002 Latince nin temelleri Berlin de Gruyter Clackson James ve Geoffrey Horrocks 2007 Latin dilinin Blackwell tarihi Malden MA Blackwell Coleman Robert 1986 Roma genisleme doneminde merkezi italik diller Filoloji Dernegi Islemleri 84 no 1 100 131 Hadas Lebel Jean Sahte degisken Surada Italya nin onceki dillerindeki dil varyasyonu Lyon Maison de l Orient et de la Mediterranee Jean Pouilloux 2011 s 155 168 Collection de la Maison de l Orient mediterraneen ancien Serie philologique 45 www persee fr doc mom 0184 1785 2011 act 45 1 2012 Mercado Angelo 2012 Italik Ayet Eski Latince Faliscan ve Sabellic in Siirsel Kalintilari Uzerine Bir Inceleme Innsbruck Institut fur Sprachen und Literaturen der Universitat Innsbruck Pulgram Ernst 1968 Italya nin dilleri Tarihoncesi ve tarih New York Greenwood 1978 Italik Latince Italyanca MO 600 MS 1260 Metinler ve yorumlar Heidelberg Bati Almanya Kis Rigobianco Luca Falisko In Palaeohispanica Hispania antigua n deki dilleri ve kulturleri gozden gecirin 20 2020 s 299 333 1578 5386 9 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde DOI 10 36707 palaeohispanica v0i20 373