Falkland Savaşı'nın sonuçları, İngiltere ile Arjantin arasındaki 1982 yılındaki Falkland Savaşı'nın sonuçlarının iki ülke iç siyasetine olduğu kadar küresel olarak uluslararası ilişkiler alanında, askeri alanda, kültürel alanda ve sağlık alanında etkileri olmuştur.
Siyasi sonuçları
Arjantin ve İngiltere arasındaki diplomatik ilişkiler 1989 yılına dek kesilmiştir. Bu tarihten itibaren egemenlik konusundaki başlıklar dışındaki konularda iki tarafın ortak çıkarları adına sürdürülmesi gereken ilişkiler için bir zemin oluşturulur.
İnsan kayıpları: | 649 | 258 |
Yaralılar: | 1657 | 777 |
Batırılan: | 6 SANTA FE denizaltısı | 10 SHEFFIELD destroyeri |
Ağır hasarlı: | 1 | 15 |
Destek gemisi: | 6 | 9 |
Savaş uçağı: | 58 (İngiliz tahminlerine göre) | 11 Düşman ateşiyle düşen uçaklar: |
Destek uçağı: | 2 | 0 |
Helikopter: | 11 | 24 Düşman ateşiyle düşen helikopterler: |
Arjantin
Savaşın kaybedilmesi iktidardaki askerî cunta yönetimine karşı gerçekleştirilen en geniş katılımlı protesto gösterilerine yol açmıştır. 1976 yılında Devlet Başkanı Isabel Martínez de Perón'u devirerek iktidara gelen askeri rejim bu dönemde Kirli Savaş adı verilen katliamlarla anılmaktadır. Cuntanın lideri konumundaki General Leopoldo Galtieri istifa etmek zorunda kalır, 30 Ekim 1983 tarihinde yapılan seçimlerde Radical Civic Union (UCR) adayı Raúl Alfonsín devlet başkanı seçilerek askeri yönetime son verilmiş olur.
Arjantin'de demokrasiye dönüldüğünde Falkland Savaşını başlatan cunta liderleri olan Leopoldo Galtieri, Jorge Isaac Anaya ve Basilio Lami Dozo yargılanmış ve askerî harekâta karşı İngiltere'nin vereceği yanıtı öngörememekten dolayı suçlu bulunarak 12 yıl hapis cezasına çarptırılmıştır. Bu kişiler Arjantin Devlet Başkanı Carlos Menem tarafından 1989 yılındaki 1005 numaralı kararnameyle affedilmiştir.
Falkland Adaları
Falkland Adaları özerk Britanya Denizaşırı Toprakları statüsündeyken, savaşın hemen ardından ada sakinlerine tanınan Britanya vatandaşlık hakkıyla beraber adayla İngiltere arasındaki bağlar sıkılaştırılmıştır.
Adaki askeri yatırım ve balıkçılık alanına yatırımlarla beraber ekonomi gelişmiştir. Savaş sırasında Falkland Ada halkından yaşanan tek kayıp Kraliyet Donanması tarafından Stanley merkezindeki Arjantin askeri hedeflerinin bombalanması sırasında evlerine isabet eden bombayla ölen 3 kadındır.
İngiltere
İngiltere açısından savaşın bilançosu oldukça ağırdır: 255 ölü, 6 batık gemi, 10 adet hasarlı gemi, 34 düşürülmüş uçak ve yaklaşık 2.8 milyar pound gider. Ancak bu olumsuz tabloya rağmen harekât İngiltere'de büyük bir zafer olarak değerlendirilmiştir. Savaşı takip eden dönemde iktidardaki Muhafazakâr Partinin itibarı artmıştır.
Savaşın başarılı sonucu sayesinde Britanya milliyetçiliğinin etkisinde yükseliş yaşanmıştır. 1956 Süveyş Krizi, Britanya İmparatorluğunun sömürgelerinin bağımsızlığı ve 1970'lerin ekonomik krizine izleyen dönemde parlamentoda çoğunluğu kazanan Thatcher, Thatcherizm adıyla anılan ekonomik düzenlemelerinin şiddetini artırarak devam eder. Savaş, ABD ile İngiltere arasındaki geleneksel müttefiklik ilişkisini de pekiştirmiş, Soğuk Savaş döneminin önemli liderlerinden ABD Başkanı Ronald Reagan'a savaş boyunca gösterdiği destekten dolayı Britanya İmparatorluk Nişanı verilmiştir.
ABD
ABD yönetimi, özellikle CIA aracılığıyla Latin Amerika'da kendi çıkarlarına karşı çıkan rejimlere müdahale etmiş ve bu coğrafyada sayısız askerî darbeye yardımda bulunmuştur. Ayrıca başa getirdiği askeri rejimler sayesinde oluşturduğu özel birliklerle diğer ülkelerin iç işlerine de müdahale etmiştir. Arjantin'deki cuntacı rejimin de özellikle Kirli Savaş adı verilen süreçte ABD ile bu tarz yakın ilişkisi bulunmaktaydı.
Öte yandan Soğuk Savaş kapsamında Sovyetler Birliği ile yoğun bir mücadele halinde olan ABD'nin en önemli müttefiklerinden birisi de İngiltere'dir. Bu dönemde ABD Başkanı Ronald Reagan ile İngiliz Başbakanı Margaret Thatcher arasındaki yakın işbirliği Falkland Savaşı sırasında ve sonrasında güçlenerek gelişmiştir. Bu kapsamdan savaşın arifesindeki aşağıdaki özel mesaj hem yazılış tarzı hem de samimiyetiyle bu ilişkiye delalet etmektedir:
“ | 1 Nisan 1982 Sevgili Margaret Falklands'daki duruma dair General Galtieri ile uzun bir görüşme gerçekleştirdim. Olası bir Arjantin işgaline ilişkin çekincelerimi ilettim. Falkland Adalarına yönelik başlatılacak askerî bir harekâtın ABD ile Arjantin arasındaki ilişkileri ciddi şekilde tehlikeye sokacağını ve herhangi bir saldırgan tutumdan sakınması gerektiğini belirttim. Arjantin ve Birleşik Krallık arasındaki sorunların çözülmesi için yardıma her zaman açık olduğumu ve bu konuyla ilgili olarak özel temsilcimi görevlendirmeye hazır olduğumu ilettim. General mesajımı aldı ancak teklifimi yerine getireceğine dair hiçbir güvence vermedi. Aksine, tehditkâr bir dil tutturdu ve bende silahlı çatışmaya yol açacak bir yol tutturduğuna dair güçlü bir izlenim yarattı. Bu anlaşmazlığın çözülmesi ve hem silahlı çatışmanın başlamaması hem de başlaması durumunda derhal sona erdirilmesi kapsamında hükümetinizle işbirliği yapmaya devam edeceğiz. Bu egemenlik konusunda tarafsız bir konumumuz olmakla beraber Arjantin'in silahlı müdahaleye kalkışması durumunda tarafsız kalmayacağımızı bilmeni isterim. En candan dileklerimle Ron | „ |
Ayrıca ABD'nin savaş sırasında İngiltere'ye sağladığı askerî destek nedeniyle Latin Amerika devletleriyle imzalamış olduğu Karşılıklı Yardımlaşma Anlaşması (Inter-American Treaty of Reciprocal Assistance) fiilen ihlal edilmiştir.
Latin Amerika ve Küba
Arjantin ile uzun süren bir toprak anlaşmazlık sorunu bulunan ve askeri işgal tehdidi altındaki Şili, savaş sonrası durumun getirdiği durum sayesinde bu gündemi barışçıl şekilde çözebilmiştir.
Küba, Arjantin tarafından Birleşmiş Milletler Genel Kurulu gündemine getirilen ve 2065 numaralı karar altına alınan Falkland Adalarının egemenliğinin İngiltere tarafından Arjantin'e verilmesi talebini desteklemekteydi. Küba Devlet Başkanı Fidel Castro 1983 yılında VII. Bağlantısız Ülkeler Zirvesi'nde yaptığı konuşmada Arjantin hükûmetleriyle ideolojik farklılıkları olmasına rağmen onurlu Arjantin halkının haklı taleplerini desteklediklerini belirtmiş, saldırgan siyasetinden dolayı dönemin İngiliz Başbakanı Margaret Thatcher'ı eleştirmiştir. Castro 1994 yılında yaptığı açıklamada ise Arjantin'deki Kirli Savaş dönemine de vurgu yaparak konunun ayrıntılarına inmiştir:
“ | ...Ancak Malvinas Savaşı neden başladı? Çok basit çünkü ABD, Arjantin Silahlı Kuvvetleri bünyesindeki 401. Taburu Nikaragua ve El Salvador'da sürdürdüğü kirli savaşta kullanmaktaydı. ABD, cuntacıların sunduğu hizmetten o kadar memnundu ki, cuntacılar Malvinas Adaları'nı ele geçirme zamanının geldiğini düşündüler. Ancak bu talebin - bizimde daima savunduğumuz - Malvinas'ın Arjantin toprağı olduğu yönündeki haklı taleple hiçbir ilgisi yoktu. Arjantinli komutanlar ABD'ye Orta Amerika'da verilen desteğin ardından artık bu hizmet karşılığında ödüllerini alma vaktinin geldiğini düşünerek giriştikleri bu çılgınca askerî harekâta ABD'nin destek vereceğini düşündüler... | „ |
—Fidel Castro |
Askeri sonuçları
Askeri olarak Falkland Savaşı 2 Dünya Savaşı'ndan sonraki dönemde iki modern silahlı kuvvet arasındaki en büyük hava-deniz muharebesi olduğu için tarihçiler ve askerî analizciler tarafından ayrıntısıyla incelenmiştir. Uzmanların çıkarttığı derslerden en ön sıraya yazılabilecek olan şey, gemilerin füze ve denizaltı saldırılarına karşı korumasız durumlarıdır. Derslerden ikincisi ana üslerden oldukça uzak coğrafyalarda girişilen askerî harekâtta lojistik faktörün önemidir. Bir diğer önemli başlık ise helikopterler dahil olmak üzere taktik hava kuvvetlerinin önemi olmuştur.
Gemilerin zayıf yönleri
Modern savaşta gemilerin zayıf yönlerine dair uzmanlar arasında tartışma sürmektedir. Falkland Savaşı'nda görülen gemi kayıplarından hareketle çeşitli çıkarımlar yapanlarla, bu sonuçların genel durumu yansıtmadığını savunanların görüşleri birbirinden ayrılmaktadır.
Tarihçi John Keegan gemilerin modern savaşta füzelere ve denizaltılara karşı korunmasız olduklarını öne sürmüş, denizaltının hava saldırılarına karşı gemilere göre daha korunaklı olduklarından hareket etmiştir.
Karşıt görüşü savunanlar ise batırılan ARA General Belgrano gemisinin denizaltı savunma kabiliyeti olmayan bir eski gemi olduğunu, karşısındaki İngiliz denizaltısının ise modern nükleer bir denizaltı olduğundan hareketle böyle bir sonuca varılamayacağını belirtiler. Ayrıca harekât sırasında kaybedilen Atlantic Conveyor gibi destek gemilerinin bir kayıp hesabı dahilinde çeşitli riskler alınarak harekâta dahil edildikleri vurgulanır.
Hava kuvvetlerinin gücü
Savaş sırasında iki taraf da hava üstünlüğünü tam anlamıyla ele geçirememesine rağmen harekâtın olduğu bölgenin zorlu coğrafi koşulları ve kara harekâtında izin vermeyen yapısı nedeniyle hava kuvvetleri belirleyici öneme sahip olmuştur. Her iki taraf da havadan hava, kara ve yüzey hedeflerine başarılı saldırılarda bulunmuştur. İngiliz donanmasının kayıplarının tamamı hava ve füze saldırıları kaynaklıdır. Havadan yüzeye atılan Exocet füzelerinin ne kadar etkili olduğu görülmüş ve savaşın ardından savaş gemilerine kısa menzilli gemi hava savunma silah sistemleri CIWS uygulanmıştır.
Falkland Savaşı sırasında yaşanan hava savaşı HMS Ark Royal uçak gemisinin emekliye ayrılmasının ardından en azından STOVL uçakların bulunacağı gemilerin donanma envanterinde bulunması gerekliliğini göstermiştir. Savaşta ayrıca görece küçük olmasına rağmen geniş hareket kabiliyetine sahip Hawker Siddeley Harrier savaş uçağının ne kadar başarılı olduğunu göstermiştir. Harrier jetleri hava muharebesinde hiç kayıp vermeksizin 21 Arjantin jetini düşürmeyi başarmıştır, 6 kayıp yerden açılan ateş sonucu veya kazalar neticesinde yaşanmıştır.
Savaş uçağı kayıplarının arasındaki bu eşitsizlik ilginçtir, Arjantin Hava Kuvvetleri tek bir Harrier jetini bile düşürememiştir. Bu anlamda o dönemdeki en üst teknoloji ürünü Blue Fox radarı, Harrier uçağının olağanüstü harekât kabiliyeti gibi etkenler belirleyici olmuştur. Ayrıca İngiliz Harrier jetlerinde ABD ürünü son teknoloji ürünü AIM-9 Sidewinder belirleyici olmuştur, Arjantin jetlerinden ise sadece Mirage savaş uçaklarında havadan havaya füzeler mevcuttu. Arjantin savaş uçaklarının tek üstün yanı hızlarıydı ancak savaş bölgesinin Arjantin anakarasına uzaklığı göz önüne alındığında bu hızlarda uçak yakıt tasarrufunun önüne geçiyor ve görev süresinin kısalmasına yol açıyordu.
Savaş ayrıca havadan erken uyarı ve kontrol sisteminin önemini de bir kez daha vurgulamıştır. Falkland'da Westland Sea King helikopterleri sayesinde uygulanan sistem, savaşın ardından tüm donanma görevlerinde yerine getirilen standart uygulama olmuştur. Savaşta helikopterlerin lojistik ve yaralı tahliyesi anlamda önemi bir kez daha hissedilmiştir.
Lojistik
Birleşik Krallık Silahlı Kuvvetlerinin anakaradan çok uzakta bir savaşa girişmesi silahlı kuvvetlerin lojistik kabiliyetlerinin son aşamasına kadar zorlanmasına yol açmıştır. Ayrıca Falkland Adalarının zorlu coğrafi koşulları ve karayolunun olmaması harekâta etki eden faktörlerdi. İngiliz donanma gemilerinin, kara savaşının kazanılmasına kadar zorlu mevsim koşullarına dayanması savaşın sonucuna etki etmiştir. Donanmanın kara savaşı kazanılmadan daha büyük bir kayba uğramış olması durumunda tüm harekâtın başarısız olması işten bile değildir.
Özel kuvvetler
Savaşta özel kuvvetlerin önemi bir kez daha vurgulanmıştır. Özellikle İngiliz SAS kuvvetlerinin kuzeydeki Pebble Adasına düzenledikleri saldırı, saldırı sonrasında düzenledikleri istihbarat alma harekâtı önemlidir. Bu konuya dair az bilinen bir yön ise Arjantin özel kuvvetlerinin de olumsuz hava ve coğrafi koşullara rağmen oldukça başarılı oldukları ve kimi zaman İngiliz özel kuvvetlerine üstünlük sağladıkları gerçeğidir.
İstihbarat alanındaki sonuçlar
İngiliz istihbaratı
İstihbarat alanında Falkland Savaşı'nın değerlendirmesi yapıldığında İngiltere'nin adaların işgal edilmeyeceğini varsayarak gerçeklerden koptuğu, ne adaları savunmak için önlem aldığını ne de adaların egemenliğini Arjantin'e vermeyi kabul ettiği belirtilmiştir. Bu açıdan bakıldığında adayla ilgili İngiliz siyaseti, yaşanan ve emareleri önceden görülen Arjantin işgali karşısında gerekli önlem almadığı için çökmüştür.
Norveç istihbaratı
Savaş patlak verdiği dönemde görece ıssız bir bölge olan Falklands Adaları civarındaki gemi konumlarıyla ilgili olarak ne İngiltere'nin ne de ABD'nin istihbaratı mevcut değildir. Bölgedeki sinyaller sadece o dönem aktif olan Sovyetler Birliğine ait Elint uydusu tarafından toplanmakta ve Moskova'ya iletilmekteydi. Sovyet sinyalleri ise Norveç sınırları içindeki Fauske II dinleme istasyonu tarafından gizlice dinlenmiş, alınan istihbarat İngilizlere iletilmiştir. Bu sayede bölgedeki Arjantin donanmasına ait güncel konumlar İngiltere'nin eline ulaşmıştır.
Hukuki alandaki sonuçları
Arjantin'daki cunta rejimi tarafından Falkland Savaşı sırasında adaya sevk edilen ve meslekten asker olmadıkları halde silah altında olan askerler adada çok zor şartlar altında yaşam mücadelesi vermiştir. Savaş şartları oluşmadan önce de acımasız bölge iklimi ve yetersiz lojistik önlemler yüzünden askerler açlık ve soğuğa maruz bırakılmış, hayatta kalmak için kendi başlarına bırakılmışlardır. Bunun da ötesinde disiplinsizlik gerekçesiyle cunta rejimi subayları tarafından çeşitli işkencelere maruz bırakılmış, bazıları öldürülüştür. Cunta rejiminin devrilmesinin ardından insan hakları mahkemelerine dava açan o dönem silah altında olan Arjantin vatandaşlarının açtıkları davalar, mahkemece insan hakkı ihlali olmadığı gerekçesiyle reddedilmiştir.
Tıbbi alandaki sonuçları
Gazilerin durumu
Her iki ordudan da savaşa katılan askerler arasında çatışmaların ardından yoğun bir şekilde travma sonrası stres bozukluğu gözükse de her iki hükûmet de bu sorunu görmezden gelmeyi tercih etmiştir. Gaziler, duygusal olarak yaralandıkları için iş bulamamakta, sosyalleşememekte, alkol bağımlısı olmakta ve depresyona kapılmaktaydı. Her iki ülke gazileri arasında normal seviyenin üzerinde intiharlar görülmüştür.
Savaş sırasında ağır yaralanan Robert Lawrence, başından geçenleri yazmış olduğu When The Fighting is Over adlı eserde ele almış, eser filme de çekilmiştir. Lawrence genel olarak hükûmetlerin savaş gazilerine yaklaşımını eleştirmektedir.
Kaynakça
- ^ a b Lessons of the Falklands (Summary Report, February 1983) Department of the Navy, Washington, DC 20350. Pdf versiyonu 12 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 5 Ocak 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ 6 Ekim 1989 tarihli resmî karar 3 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İspanyolca) 23 Aralık 2020 tarihinde erişilmiştir
- ^ National Institute for Defense Studies için yapılan Ken Kotani tarafından kaleme alınan "Political and Diplomatic Lessons of the Falklands War" adlı çalışma 28 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 23 Aralık 2020 tarihinde erişilmiştir
- ^ Margaret Thatcher arşivlerinden ilgili mesaj 22 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 23 Aralık 2020 tarihinde erişilmiştir
- ^ 29 Kasım 1984 tarihinde imzalanan antlaşma metni 26 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 21 Aralık 2020 tarihinde erişilmiştir
- ^ Gustafson, Lowell (1988). The Sovereignty Dispute over the Falkland (Malvinas) Islands. Oxford University Press. s.64 6 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 16 Aralık 2020 tarihinde erişilmiştir
- ^ 28 Kasım 2016 tarihli Merco Press haberi 30 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 16 Aralık 2020 tarihinde erişilmiştir
- ^ Falkland Savaşı belgeseli içinde 20:56 ve sonrası 5 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İspanyolca) ve (Türkçe), 22 Ekim 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ Smithsonian Channel belgeseli 12 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 2 Ocak 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ Intelligence and Warning: Implications and Lessons of the Falkland Islands War, Gerald W. Hopple, Nisan 1984 JSTOR içindeki linki (İngilizce) 6 Ocak 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ (Norveççe) 22 Aralık 2020 tarihinde erişilmiştir
- ^ 16 Mayıs 2011 tarihli Merco Press haberi 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 22 Aralık 2020 tarihinde erişilmiştir
- ^ Thumbledown adlı BBC dramasının imdb sayfası 22 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 23 Aralık 2020 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Falkland Savasi nin sonuclari Ingiltere ile Arjantin arasindaki 1982 yilindaki Falkland Savasi nin sonuclarinin iki ulke ic siyasetine oldugu kadar kuresel olarak uluslararasi iliskiler alaninda askeri alanda kulturel alanda ve saglik alaninda etkileri olmustur Port Stanley de esir edilen Arjantin askerleri 16 Haziran 1982 Port Stanley in dususunden sonra ele gecen Arjantin silahlariSiyasi sonuclariArjantin ve Ingiltere arasindaki diplomatik iliskiler 1989 yilina dek kesilmistir Bu tarihten itibaren egemenlik konusundaki basliklar disindaki konularda iki tarafin ortak cikarlari adina surdurulmesi gereken iliskiler icin bir zemin olusturulur Toplam kayiplar Arjantin kayiplari Ingiliz kayiplari Insan kayiplari 649 258Yaralilar 1657 777Batirilan 6 SANTA FE denizaltisi helikopter bombardimani sonucu GENERAL BELGRANO kruvazoru denizaltidan atilan torpido sonucunda NARWHAL gemisi hava saldirisi RIO CARCARANA kargo gemisi hava saldirisi BAHIA BUEN SUCESO gemisi Ingilizlerce ele gecirildi ISLAS DE LOS ESTADOS kargo gemisi top atesi 10 SHEFFIELD destroyeri Exocet yangin sonucu COVENTRY destroyeri bombardiman sonucu ARDENT firkateyni bombardiman sonucu ANTELOPE firkateyni bombardiman sonucu SIR GALAHAD cikartma gemisi bombardiman yangin sonucu ATLANTIC CONVEYOR destek gemisi Exocet yangin sonucu Agir hasarli 1 15Destek gemisi 6 9Savas ucagi 58 Ingiliz tahminlerine gore Sea Harrier dan atilan Sidewinder fuzesiyle vurulan 16 1 muhtemel Sea Harrier daki 30mm topla vurulan 4 2 muhtemel Sea Wolf fuzesiyle vurulan 5 Sea Dart fuzesiyle vurulan 8 Sea Cat fuzesiyle vurulan 8 2 muhtemel Karadan havaya fuzeyle vurulan 24 8 muhtemel Gemi toplarinca vurulan 7 1 muhtemel Yerdeyken tahrip edilen bombardiman deniz topcusu SAS tarafindan 31 11 Dusman atesiyle dusen ucaklar 2 Sea Harrier V STOL 3 Harrier GR 3 V STOL Ariza nedeniyle dusan ucaklar 4 Sea Harrier V STOL 1 Harrier GR 3 V STOLDestek ucagi 2 0Helikopter 11 24 Dusman atesiyle dusen helikopterler 4 Gazelle 3 Scout Ariza nedeniyle dusen helikopterler 3 Sea King 4 2 Sea King 5 2 Wessex 5 Ayrica asagidaki helikopterler de icinde bulunduklari gemiyle beraber batmistir 3 Chinook 3 Lynx 1 Wessex 3 6 Wessex 5 Port Stanley deki Arjantin mezarligiSan Carlos daki Ingiliz mezarligiArjantin Savasin kaybedilmesi iktidardaki askeri cunta yonetimine karsi gerceklestirilen en genis katilimli protesto gosterilerine yol acmistir 1976 yilinda Devlet Baskani Isabel Martinez de Peron u devirerek iktidara gelen askeri rejim bu donemde Kirli Savas adi verilen katliamlarla anilmaktadir Cuntanin lideri konumundaki General Leopoldo Galtieri istifa etmek zorunda kalir 30 Ekim 1983 tarihinde yapilan secimlerde Radical Civic Union UCR adayi Raul Alfonsin devlet baskani secilerek askeri yonetime son verilmis olur Arjantin de demokrasiye donuldugunde Falkland Savasini baslatan cunta liderleri olan Leopoldo Galtieri Jorge Isaac Anaya ve Basilio Lami Dozo yargilanmis ve askeri harekata karsi Ingiltere nin verecegi yaniti ongorememekten dolayi suclu bulunarak 12 yil hapis cezasina carptirilmistir Bu kisiler Arjantin Devlet Baskani Carlos Menem tarafindan 1989 yilindaki 1005 numarali kararnameyle affedilmistir Falkland Adalari Arjantin Hava kuvvetlerine ait vurulmus bir FMA 58 PucaraFalkland Adalarinin simgesi Falkland Adalari ozerk Britanya Denizasiri Topraklari statusundeyken savasin hemen ardindan ada sakinlerine taninan Britanya vatandaslik hakkiyla beraber adayla Ingiltere arasindaki baglar sikilastirilmistir Adaki askeri yatirim ve balikcilik alanina yatirimlarla beraber ekonomi gelismistir Savas sirasinda Falkland Ada halkindan yasanan tek kayip Kraliyet Donanmasi tarafindan Stanley merkezindeki Arjantin askeri hedeflerinin bombalanmasi sirasinda evlerine isabet eden bombayla olen 3 kadindir Ingiltere Ingiltere acisindan savasin bilancosu oldukca agirdir 255 olu 6 batik gemi 10 adet hasarli gemi 34 dusurulmus ucak ve yaklasik 2 8 milyar pound gider Ancak bu olumsuz tabloya ragmen harekat Ingiltere de buyuk bir zafer olarak degerlendirilmistir Savasi takip eden donemde iktidardaki Muhafazakar Partinin itibari artmistir Savasin basarili sonucu sayesinde Britanya milliyetciliginin etkisinde yukselis yasanmistir 1956 Suveys Krizi Britanya Imparatorlugunun somurgelerinin bagimsizligi ve 1970 lerin ekonomik krizine izleyen donemde parlamentoda cogunlugu kazanan Thatcher Thatcherizm adiyla anilan ekonomik duzenlemelerinin siddetini artirarak devam eder Savas ABD ile Ingiltere arasindaki geleneksel muttefiklik iliskisini de pekistirmis Soguk Savas doneminin onemli liderlerinden ABD Baskani Ronald Reagan a savas boyunca gosterdigi destekten dolayi Britanya Imparatorluk Nisani verilmistir ABD ABD yonetimi ozellikle CIA araciligiyla Latin Amerika da kendi cikarlarina karsi cikan rejimlere mudahale etmis ve bu cografyada sayisiz askeri darbeye yardimda bulunmustur Ayrica basa getirdigi askeri rejimler sayesinde olusturdugu ozel birliklerle diger ulkelerin ic islerine de mudahale etmistir Arjantin deki cuntaci rejimin de ozellikle Kirli Savas adi verilen surecte ABD ile bu tarz yakin iliskisi bulunmaktaydi Ote yandan Soguk Savas kapsaminda Sovyetler Birligi ile yogun bir mucadele halinde olan ABD nin en onemli muttefiklerinden birisi de Ingiltere dir Bu donemde ABD Baskani Ronald Reagan ile Ingiliz Basbakani Margaret Thatcher arasindaki yakin isbirligi Falkland Savasi sirasinda ve sonrasinda guclenerek gelismistir Bu kapsamdan savasin arifesindeki asagidaki ozel mesaj hem yazilis tarzi hem de samimiyetiyle bu iliskiye delalet etmektedir 1 Nisan 1982 Sevgili Margaret Falklands daki duruma dair General Galtieri ile uzun bir gorusme gerceklestirdim Olasi bir Arjantin isgaline iliskin cekincelerimi ilettim Falkland Adalarina yonelik baslatilacak askeri bir harekatin ABD ile Arjantin arasindaki iliskileri ciddi sekilde tehlikeye sokacagini ve herhangi bir saldirgan tutumdan sakinmasi gerektigini belirttim Arjantin ve Birlesik Krallik arasindaki sorunlarin cozulmesi icin yardima her zaman acik oldugumu ve bu konuyla ilgili olarak ozel temsilcimi gorevlendirmeye hazir oldugumu ilettim General mesajimi aldi ancak teklifimi yerine getirecegine dair hicbir guvence vermedi Aksine tehditkar bir dil tutturdu ve bende silahli catismaya yol acacak bir yol tutturduguna dair guclu bir izlenim yaratti Bu anlasmazligin cozulmesi ve hem silahli catismanin baslamamasi hem de baslamasi durumunda derhal sona erdirilmesi kapsaminda hukumetinizle isbirligi yapmaya devam edecegiz Bu egemenlik konusunda tarafsiz bir konumumuz olmakla beraber Arjantin in silahli mudahaleye kalkismasi durumunda tarafsiz kalmayacagimizi bilmeni isterim En candan dileklerimle Ron Ayrica ABD nin savas sirasinda Ingiltere ye sagladigi askeri destek nedeniyle Latin Amerika devletleriyle imzalamis oldugu Karsilikli Yardimlasma Anlasmasi Inter American Treaty of Reciprocal Assistance fiilen ihlal edilmistir Latin Amerika ve Kuba Arjantin ile uzun suren bir toprak anlasmazlik sorunu bulunan ve askeri isgal tehdidi altindaki Sili savas sonrasi durumun getirdigi durum sayesinde bu gundemi bariscil sekilde cozebilmistir Kuba Arjantin tarafindan Birlesmis Milletler Genel Kurulu gundemine getirilen ve 2065 numarali karar altina alinan Falkland Adalarinin egemenliginin Ingiltere tarafindan Arjantin e verilmesi talebini desteklemekteydi Kuba Devlet Baskani Fidel Castro 1983 yilinda VII Baglantisiz Ulkeler Zirvesi nde yaptigi konusmada Arjantin hukumetleriyle ideolojik farkliliklari olmasina ragmen onurlu Arjantin halkinin hakli taleplerini desteklediklerini belirtmis saldirgan siyasetinden dolayi donemin Ingiliz Basbakani Margaret Thatcher i elestirmistir Castro 1994 yilinda yaptigi aciklamada ise Arjantin deki Kirli Savas donemine de vurgu yaparak konunun ayrintilarina inmistir Ancak Malvinas Savasi neden basladi Cok basit cunku ABD Arjantin Silahli Kuvvetleri bunyesindeki 401 Taburu Nikaragua ve El Salvador da surdurdugu kirli savasta kullanmaktaydi ABD cuntacilarin sundugu hizmetten o kadar memnundu ki cuntacilar Malvinas Adalari ni ele gecirme zamaninin geldigini dusunduler Ancak bu talebin bizimde daima savundugumuz Malvinas in Arjantin topragi oldugu yonundeki hakli taleple hicbir ilgisi yoktu Arjantinli komutanlar ABD ye Orta Amerika da verilen destegin ardindan artik bu hizmet karsiliginda odullerini alma vaktinin geldigini dusunerek giristikleri bu cilginca askeri harekata ABD nin destek verecegini dusunduler Fidel CastroAskeri sonuclariAskeri olarak Falkland Savasi 2 Dunya Savasi ndan sonraki donemde iki modern silahli kuvvet arasindaki en buyuk hava deniz muharebesi oldugu icin tarihciler ve askeri analizciler tarafindan ayrintisiyla incelenmistir Uzmanlarin cikarttigi derslerden en on siraya yazilabilecek olan sey gemilerin fuze ve denizalti saldirilarina karsi korumasiz durumlaridir Derslerden ikincisi ana uslerden oldukca uzak cografyalarda girisilen askeri harekatta lojistik faktorun onemidir Bir diger onemli baslik ise helikopterler dahil olmak uzere taktik hava kuvvetlerinin onemi olmustur Gemilerin zayif yonleri Modern savasta gemilerin zayif yonlerine dair uzmanlar arasinda tartisma surmektedir Falkland Savasi nda gorulen gemi kayiplarindan hareketle cesitli cikarimlar yapanlarla bu sonuclarin genel durumu yansitmadigini savunanlarin gorusleri birbirinden ayrilmaktadir Tarihci John Keegan gemilerin modern savasta fuzelere ve denizaltilara karsi korunmasiz olduklarini one surmus denizaltinin hava saldirilarina karsi gemilere gore daha korunakli olduklarindan hareket etmistir Karsit gorusu savunanlar ise batirilan ARA General Belgrano gemisinin denizalti savunma kabiliyeti olmayan bir eski gemi oldugunu karsisindaki Ingiliz denizaltisinin ise modern nukleer bir denizalti oldugundan hareketle boyle bir sonuca varilamayacagini belirtiler Ayrica harekat sirasinda kaybedilen Atlantic Conveyor gibi destek gemilerinin bir kayip hesabi dahilinde cesitli riskler alinarak harekata dahil edildikleri vurgulanir Hava kuvvetlerinin gucu Savas sirasinda iki taraf da hava ustunlugunu tam anlamiyla ele gecirememesine ragmen harekatin oldugu bolgenin zorlu cografi kosullari ve kara harekatinda izin vermeyen yapisi nedeniyle hava kuvvetleri belirleyici oneme sahip olmustur Her iki taraf da havadan hava kara ve yuzey hedeflerine basarili saldirilarda bulunmustur Ingiliz donanmasinin kayiplarinin tamami hava ve fuze saldirilari kaynaklidir Havadan yuzeye atilan Exocet fuzelerinin ne kadar etkili oldugu gorulmus ve savasin ardindan savas gemilerine kisa menzilli gemi hava savunma silah sistemleri CIWS uygulanmistir Harrier XV 752 Falkland Savasi sirasinda yasanan hava savasi HMS Ark Royal ucak gemisinin emekliye ayrilmasinin ardindan en azindan STOVL ucaklarin bulunacagi gemilerin donanma envanterinde bulunmasi gerekliligini gostermistir Savasta ayrica gorece kucuk olmasina ragmen genis hareket kabiliyetine sahip Hawker Siddeley Harrier savas ucaginin ne kadar basarili oldugunu gostermistir Harrier jetleri hava muharebesinde hic kayip vermeksizin 21 Arjantin jetini dusurmeyi basarmistir 6 kayip yerden acilan ates sonucu veya kazalar neticesinde yasanmistir Savas ucagi kayiplarinin arasindaki bu esitsizlik ilginctir Arjantin Hava Kuvvetleri tek bir Harrier jetini bile dusurememistir Bu anlamda o donemdeki en ust teknoloji urunu Blue Fox radari Harrier ucaginin olaganustu harekat kabiliyeti gibi etkenler belirleyici olmustur Ayrica Ingiliz Harrier jetlerinde ABD urunu son teknoloji urunu AIM 9 Sidewinder belirleyici olmustur Arjantin jetlerinden ise sadece Mirage savas ucaklarinda havadan havaya fuzeler mevcuttu Arjantin savas ucaklarinin tek ustun yani hizlariydi ancak savas bolgesinin Arjantin anakarasina uzakligi goz onune alindiginda bu hizlarda ucak yakit tasarrufunun onune geciyor ve gorev suresinin kisalmasina yol aciyordu Savas ayrica havadan erken uyari ve kontrol sisteminin onemini de bir kez daha vurgulamistir Falkland da Westland Sea King helikopterleri sayesinde uygulanan sistem savasin ardindan tum donanma gorevlerinde yerine getirilen standart uygulama olmustur Savasta helikopterlerin lojistik ve yarali tahliyesi anlamda onemi bir kez daha hissedilmistir Lojistik Birlesik Krallik Silahli Kuvvetlerinin anakaradan cok uzakta bir savasa girismesi silahli kuvvetlerin lojistik kabiliyetlerinin son asamasina kadar zorlanmasina yol acmistir Ayrica Falkland Adalarinin zorlu cografi kosullari ve karayolunun olmamasi harekata etki eden faktorlerdi Ingiliz donanma gemilerinin kara savasinin kazanilmasina kadar zorlu mevsim kosullarina dayanmasi savasin sonucuna etki etmistir Donanmanin kara savasi kazanilmadan daha buyuk bir kayba ugramis olmasi durumunda tum harekatin basarisiz olmasi isten bile degildir Ozel kuvvetler Savasta ozel kuvvetlerin onemi bir kez daha vurgulanmistir Ozellikle Ingiliz SAS kuvvetlerinin kuzeydeki Pebble Adasina duzenledikleri saldiri saldiri sonrasinda duzenledikleri istihbarat alma harekati onemlidir Bu konuya dair az bilinen bir yon ise Arjantin ozel kuvvetlerinin de olumsuz hava ve cografi kosullara ragmen oldukca basarili olduklari ve kimi zaman Ingiliz ozel kuvvetlerine ustunluk sagladiklari gercegidir Istihbarat alanindaki sonuclarIngiliz istihbarati Istihbarat alaninda Falkland Savasi nin degerlendirmesi yapildiginda Ingiltere nin adalarin isgal edilmeyecegini varsayarak gerceklerden koptugu ne adalari savunmak icin onlem aldigini ne de adalarin egemenligini Arjantin e vermeyi kabul ettigi belirtilmistir Bu acidan bakildiginda adayla ilgili Ingiliz siyaseti yasanan ve emareleri onceden gorulen Arjantin isgali karsisinda gerekli onlem almadigi icin cokmustur Norvec istihbarati Savas patlak verdigi donemde gorece issiz bir bolge olan Falklands Adalari civarindaki gemi konumlariyla ilgili olarak ne Ingiltere nin ne de ABD nin istihbarati mevcut degildir Bolgedeki sinyaller sadece o donem aktif olan Sovyetler Birligine ait Elint uydusu tarafindan toplanmakta ve Moskova ya iletilmekteydi Sovyet sinyalleri ise Norvec sinirlari icindeki Fauske II dinleme istasyonu tarafindan gizlice dinlenmis alinan istihbarat Ingilizlere iletilmistir Bu sayede bolgedeki Arjantin donanmasina ait guncel konumlar Ingiltere nin eline ulasmistir Hukuki alandaki sonuclariArjantin daki cunta rejimi tarafindan Falkland Savasi sirasinda adaya sevk edilen ve meslekten asker olmadiklari halde silah altinda olan askerler adada cok zor sartlar altinda yasam mucadelesi vermistir Savas sartlari olusmadan once de acimasiz bolge iklimi ve yetersiz lojistik onlemler yuzunden askerler aclik ve soguga maruz birakilmis hayatta kalmak icin kendi baslarina birakilmislardir Bunun da otesinde disiplinsizlik gerekcesiyle cunta rejimi subaylari tarafindan cesitli iskencelere maruz birakilmis bazilari oldurulustur Cunta rejiminin devrilmesinin ardindan insan haklari mahkemelerine dava acan o donem silah altinda olan Arjantin vatandaslarinin actiklari davalar mahkemece insan hakki ihlali olmadigi gerekcesiyle reddedilmistir Tibbi alandaki sonuclariGazilerin durumu Her iki ordudan da savasa katilan askerler arasinda catismalarin ardindan yogun bir sekilde travma sonrasi stres bozuklugu gozukse de her iki hukumet de bu sorunu gormezden gelmeyi tercih etmistir Gaziler duygusal olarak yaralandiklari icin is bulamamakta sosyallesememekte alkol bagimlisi olmakta ve depresyona kapilmaktaydi Her iki ulke gazileri arasinda normal seviyenin uzerinde intiharlar gorulmustur Savas sirasinda agir yaralanan Robert Lawrence basindan gecenleri yazmis oldugu When The Fighting is Over adli eserde ele almis eser filme de cekilmistir Lawrence genel olarak hukumetlerin savas gazilerine yaklasimini elestirmektedir Kaynakca a b Lessons of the Falklands Summary Report February 1983 Department of the Navy Washington DC 20350 Pdf versiyonu 12 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 5 Ocak 2021 tarihinde erisilmistir 6 Ekim 1989 tarihli resmi karar 3 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ispanyolca 23 Aralik 2020 tarihinde erisilmistir National Institute for Defense Studies icin yapilan Ken Kotani tarafindan kaleme alinan Political and Diplomatic Lessons of the Falklands War adli calisma 28 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 23 Aralik 2020 tarihinde erisilmistir Margaret Thatcher arsivlerinden ilgili mesaj 22 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 23 Aralik 2020 tarihinde erisilmistir 29 Kasim 1984 tarihinde imzalanan antlasma metni 26 Aralik 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 21 Aralik 2020 tarihinde erisilmistir Gustafson Lowell 1988 The Sovereignty Dispute over the Falkland Malvinas Islands Oxford University Press s 64 6 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 16 Aralik 2020 tarihinde erisilmistir 28 Kasim 2016 tarihli Merco Press haberi 30 Kasim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 16 Aralik 2020 tarihinde erisilmistir Falkland Savasi belgeseli icinde 20 56 ve sonrasi 5 Mayis 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ispanyolca ve Turkce 22 Ekim 2021 tarihinde erisilmistir Smithsonian Channel belgeseli 12 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 2 Ocak 2021 tarihinde erisilmistir Intelligence and Warning Implications and Lessons of the Falkland Islands War Gerald W Hopple Nisan 1984 JSTOR icindeki linki Ingilizce 6 Ocak 2021 tarihinde erisilmistir Norvecce 22 Aralik 2020 tarihinde erisilmistir 16 Mayis 2011 tarihli Merco Press haberi 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 22 Aralik 2020 tarihinde erisilmistir Thumbledown adli BBC dramasinin imdb sayfasi 22 Eylul 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 23 Aralik 2020 tarihinde erisilmistir