Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fazıl Önder (1926 Lefkoşa - 24 Mayıs 1958 Lefkoşa), Kıbrıslı Türk gazeteci. Kıbrıs'taki iki toplum arasındaki barış çabalarıyla öne çıkmıştır.
Fazıl Önder | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1 Ocak 1926 Küçük Kaymaklı, Lefkoşa, Kıbrıs |
| Ölüm | 24 Mayıs 1958 (32 yaşında) Lefkoşa, Kıbrıs |
| İkamet | Lefkoşa |
| Milliyet | Britanya idaresinde Kıbrıslı |
| Vatandaşlık | Britanya Kıbrısı |
| Meslek | Gazeteci, editör |
Hayatı
Fazıl Önder, 1926 yılında Lefkoşa'ya bağlı, kuzeybatısındaki Küçük Kaymaklı beldesinde doğdu. İlkokulu tamamladı, ancak maddî sebeplerden dolayı ortaokula devam edemedi. Daha sonra kardeşi Cemal ile birlikte bir saraç dükkânında çıraklığa başladı. Dede mesleği olan saraçlıkta çıraklığının tamamlanmasından sonra, bir iş ortağı ile birlikte kendine ait bir saraç dükkânı açtı.
1948 Maden Grevi’ne katılan işçileri desteklemek amacıyla 19 Mayıs 1948 tarihinde ilk Kıbrıs Türk işçi gazetesi Emekçi günlük olarak yayımlanmaya başladı. Ancak 1949 yılı sonuna doğru yayımı durdurulmak zorunda kaldı.
1949 yılından itibaren Tüm Kıbrıs İşçi Federasyonu (PEO) dahil olmak üzere çeşitli sendikalara üye olup çalışmalar yaptı. 1951 yılında Türk Edebiyat Kulübü'nde çalışmaya başladı. İngiliz eğitimi almış avukat Ayhan Hikmet, Ahmet Malyo ile birlikte Derviş Ali Kavazoğlu, Mehmet Edisoğlu ve Fazıl Önder, bu grubu kendilerini siyaset, ekonomi ve ideoloji alanlarında daha fazla eğitmek ve yayılmasını teşvik etmek için oluşturmuştu. Üyelerine ve üye olmayanlara, eylemleri aracılığıyla sosyalizm propagandası yapılmsı amaçlardan biriydi. Örgüt ayrıca, insanların Rusya'nın Sesi yayınlarını dinleyebilmeleri için bir merkez olarak hizmet etti, Türkiye'den uzakta sürün hayatı yaşayan Nâzım Hikmet'in de unutulmaması için çaba gösterdi.
Fazıl Önder daha sonra İnkılâpçı adlı bir gazete kurdu ve editörlük görevini de üstlendi. ve Derviş Ali Kavazoğlu ise gazetenin köşe yazarları arasında yerlerini aldılar. İnkılâpçı, Kıbrıslı işçi sınıfıyla ilgili makaleler yayınladı, Kıbrıs Rumları ve Kıbrıs Türklerinin birliğini savundu, ancak on beşinci sayısından sonra kapatıldı, çünkü gazete İngiliz sömürge yönetimine tehdit olarak gösterilmişti. Önder ayrıca Kıbrıs'ta Pedagoji Akademisi ve Tarım Okulu'nun kurulmasında yardımcı oldu.
Suikast
24 Mayıs 1958 tarihinde gerçekleşen bir suikast sonucunda Fazıl Önder öldürüldü. Suikastin TMT (Türk Mukavemet Teşkilatı) tarafından düzenlendiği iddia edilir. Önder'in öldürülme emrinin, birleşmiş Kıbrıs fikrini destekleyen sosyalist eğilimlerinin yanı sıra Taksim yani bölünme politikasına karşı tutumunun getirdiği tehditler nedeniyle gerçekleştirildiğine inanılıyor.
Raporlara göre, Önder'in ilk olarak vurulduğu sırada, yarası ölümcül değildi ve katillerden biriyle mücadelesi sırasında diğer suikastçinin onu sırtından bıçaklaması sonucunda ölümcül darbeyi almıştı. Karısı Zehra ve kızı Ayşe'nin cenazesinde bulunmasına izin verilmedi; sadece kız kardeşi ve diğer iki akrabasının katılmasına izin verildi. Küçük Kaymaklı mezarlığına defnedildi ama akrabaları, Önder'in aslında isminin altındaki mezarda gömülen kişi olup olmadığını hâlâ doğrulayamamaktadır.
Suikastten üç gün sonra TMT bir bildiri yayımlayarak, cinayetin kendileri tarafından işlendiğini açıklamış ve Kıbrıs Rumları ile aynı örgütlerde yer alan bütün Türklerin aynı şekilde temizleneceği tehdidinde bulunmuştu. Nitekim izleyen günlerde, TEK Yönetim Kurulu üyelerinden berber Ahmet Yahya 29 Mayıs'ta Lefkoşa'da, yine berber olan Ahmet İbrahim ise 30 Haziran'da Limasol'da öldürülmüştü. İnşaat İşçileri Sendikası Yönetim Kurulu üyesi Hasan Ali 5 Haziran'da, Arif Hulusi Barudi de 3 Temmuz'da uğradıkları saldırılardan yaralı olarak kurtulabilmişlerdi. Yıllar sonra, 15 Ekim 1965 tarihli Zafer gazetesi, bu tedhiş olaylarını “1958’de solcu Türklerin temizlenmesi harekâtı” olarak değerlendirecekti.
Ölümünün ardından uzun yıllar geçmesine rağmen zaman zaman tepki gösterilmeye, makaleler yazılmaya ve söyleşiler yapılmaya devam edilmiştir.
Ayrıca bakınız
- İnkılâpçı Gazetesi
- Tüm Kıbrıs İşçi Federasyonu
- AKEL
Dış bağlantılar
- Resmî site
Kaynakça
- ^ International Centre for Trade Union Rights (ICTUR); ve diğerleri., (Ed.) (2005). Trade Unions of the World (İngilizce) (6. bas.). London, UK: John Harper Publishing. ISBN .
- ^ Kamalı, E. (2011). . 14 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2019.
- ^ An, Ahmet. "Katledilen bir ilerici: Fazıl Önder; Kapatılan bir gazete: İnkılapçı". Yeniçağ.
- ^ Levent, Şener; Okut, Yalçın; Adamoğlu, Aydın; Gazioğlu, Buğra; İpçiler, Cemre; Uludağ, Sevgül; Zeytincioğlu, Ayşe. . 12 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2019.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fazil Onder 1926 Lefkosa 24 Mayis 1958 Lefkosa Kibrisli Turk gazeteci Kibris taki iki toplum arasindaki baris cabalariyla one cikmistir Fazil OnderDogum1 Ocak 1926 1926 01 01 Kucuk Kaymakli Lefkosa KibrisOlum24 Mayis 1958 32 yasinda Lefkosa KibrisIkametLefkosaMilliyetBritanya idaresinde KibrisliVatandaslikBritanya KibrisiMeslekGazeteci editorHayatiFazil Onder 1926 yilinda Lefkosa ya bagli kuzeybatisindaki Kucuk Kaymakli beldesinde dogdu Ilkokulu tamamladi ancak maddi sebeplerden dolayi ortaokula devam edemedi Daha sonra kardesi Cemal ile birlikte bir sarac dukkaninda cirakliga basladi Dede meslegi olan saraclikta cirakliginin tamamlanmasindan sonra bir is ortagi ile birlikte kendine ait bir sarac dukkani acti 1948 Maden Grevi ne katilan iscileri desteklemek amaciyla 19 Mayis 1948 tarihinde ilk Kibris Turk isci gazetesi Emekci gunluk olarak yayimlanmaya basladi Ancak 1949 yili sonuna dogru yayimi durdurulmak zorunda kaldi 1949 yilindan itibaren Tum Kibris Isci Federasyonu PEO dahil olmak uzere cesitli sendikalara uye olup calismalar yapti 1951 yilinda Turk Edebiyat Kulubu nde calismaya basladi Ingiliz egitimi almis avukat Ayhan Hikmet Ahmet Malyo ile birlikte Dervis Ali Kavazoglu Mehmet Edisoglu ve Fazil Onder bu grubu kendilerini siyaset ekonomi ve ideoloji alanlarinda daha fazla egitmek ve yayilmasini tesvik etmek icin olusturmustu Uyelerine ve uye olmayanlara eylemleri araciligiyla sosyalizm propagandasi yapilmsi amaclardan biriydi Orgut ayrica insanlarin Rusya nin Sesi yayinlarini dinleyebilmeleri icin bir merkez olarak hizmet etti Turkiye den uzakta surun hayati yasayan Nazim Hikmet in de unutulmamasi icin caba gosterdi Fazil Onder daha sonra Inkilapci adli bir gazete kurdu ve editorluk gorevini de ustlendi ve Dervis Ali Kavazoglu ise gazetenin kose yazarlari arasinda yerlerini aldilar Inkilapci Kibrisli isci sinifiyla ilgili makaleler yayinladi Kibris Rumlari ve Kibris Turklerinin birligini savundu ancak on besinci sayisindan sonra kapatildi cunku gazete Ingiliz somurge yonetimine tehdit olarak gosterilmisti Onder ayrica Kibris ta Pedagoji Akademisi ve Tarim Okulu nun kurulmasinda yardimci oldu Suikast 24 Mayis 1958 tarihinde gerceklesen bir suikast sonucunda Fazil Onder olduruldu Suikastin TMT Turk Mukavemet Teskilati tarafindan duzenlendigi iddia edilir Onder in oldurulme emrinin birlesmis Kibris fikrini destekleyen sosyalist egilimlerinin yani sira Taksim yani bolunme politikasina karsi tutumunun getirdigi tehditler nedeniyle gerceklestirildigine inaniliyor Raporlara gore Onder in ilk olarak vuruldugu sirada yarasi olumcul degildi ve katillerden biriyle mucadelesi sirasinda diger suikastcinin onu sirtindan bicaklamasi sonucunda olumcul darbeyi almisti Karisi Zehra ve kizi Ayse nin cenazesinde bulunmasina izin verilmedi sadece kiz kardesi ve diger iki akrabasinin katilmasina izin verildi Kucuk Kaymakli mezarligina defnedildi ama akrabalari Onder in aslinda isminin altindaki mezarda gomulen kisi olup olmadigini hala dogrulayamamaktadir Suikastten uc gun sonra TMT bir bildiri yayimlayarak cinayetin kendileri tarafindan islendigini aciklamis ve Kibris Rumlari ile ayni orgutlerde yer alan butun Turklerin ayni sekilde temizlenecegi tehdidinde bulunmustu Nitekim izleyen gunlerde TEK Yonetim Kurulu uyelerinden berber Ahmet Yahya 29 Mayis ta Lefkosa da yine berber olan Ahmet Ibrahim ise 30 Haziran da Limasol da oldurulmustu Insaat Iscileri Sendikasi Yonetim Kurulu uyesi Hasan Ali 5 Haziran da Arif Hulusi Barudi de 3 Temmuz da ugradiklari saldirilardan yarali olarak kurtulabilmislerdi Yillar sonra 15 Ekim 1965 tarihli Zafer gazetesi bu tedhis olaylarini 1958 de solcu Turklerin temizlenmesi harekati olarak degerlendirecekti Olumunun ardindan uzun yillar gecmesine ragmen zaman zaman tepki gosterilmeye makaleler yazilmaya ve soylesiler yapilmaya devam edilmistir Ayrica bakinizInkilapci Gazetesi Tum Kibris Isci Federasyonu AKELDis baglantilarResmi siteKaynakca International Centre for Trade Union Rights ICTUR ve digerleri Ed 2005 Trade Unions of the World Ingilizce 6 bas London UK John Harper Publishing ISBN 0 9543811 5 7 KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link Kamali E 2011 14 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Subat 2019 An Ahmet Katledilen bir ilerici Fazil Onder Kapatilan bir gazete Inkilapci Yenicag Levent Sener Okut Yalcin Adamoglu Aydin Gazioglu Bugra Ipciler Cemre Uludag Sevgul Zeytincioglu Ayse 12 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Subat 2019