Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Asma biti (Daktulosphaira vitifoliae), bağda (asmada) zarar yapan homojen kanatlılar (Homoptera) takımına bağlı küçük bir böcek. Amerika menşeli bir zararlıdır. İlk defa yabani Amerikan asmalarında (Vitis riparia ve V. rupestris) üzerinde rastlanmıştır. Göçlerle Amerika'dan Avrupa'ya geçmiştir. Türkiye'de 1881 yılından itibaren ilk defa Trakya taraflarında görülmüştür. Asmanın kök ve yapraklarında yaşayan iki formu vardır. Gelişimini asmada tamamlar. Uzun emici hortumlarıyla yaprak ve kökleri emerler. Emme sonucu kök ve yapraklarda urlar (şişkinlikler) meydana getirirler. Bitkinin zayıflamasına, veriminin düşmesine ve zamanla kurumasına sebep olurlar. Filokseraya karşı yapılan zirai mücadele çalışmaları kesin netice vermemektedir.
| Asma biti | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Daktulosphaira vitifoliae , 1855 | |||||||||||||||||
Hayat dönemlerinin çoğunu kanatsız olarak geçirirler. Asma köklerinde yaşayan ergin filoksera, yaklaşık 1 mm boyunda, kirli sarı renkte ve sırtı esmer lekelidir. Uzun bir emici hortumu vardır. Kuvvetli bacaklara sahiptir. Filoksera emdiği asma köklerinin ucuna bir madde salgılayarak köklerde şişkinlikler yapar. Genç köklerde ortaya çıkan sarımsı yuvarlakça şişkinliklere adı verilir. Kök filokserası; kanatlılar, rüzgâr, yağmur suları, insan, heyelan, köklü, köksüz asma fidan ve çubuklar gibi aracılarla yayılır. Yaprakta yaşayan formu ise daha büyük olup, 1,5-1,7 mm kadardır. Yapılan araştırmalarda Amerikan asmalarının kök filokserasına karşı dayanıklı ve bağışıklı olduğu gözlenmiştir.
Bunun sonucu olarak ABD'nin doğusunda yetişen ve filokseraya karşı bağışıklık kazanmış olan yabani Amerikan asma anaçları üzerine yerli asmalar aşılanarak, bağlar bu zararlıdan korunmuştur. Böylece dünyada aşılı bağcılık doğmuştur ki, buna yeni bağcılık da denir. Kök formu % 60'tan fazla kumlu topraklarda yaşayamaz. En iyi mücadele yolu, toprağın durumuna uygun Amerikan asma anaçları dikmeli ve bunların üzerine istenilen yerli asma çeşitleri aşılanmalıdır. Bu en garantili ve ekonomik yoldur. Bu usul birçok yerlerde başarıyla sürdürülmektedir. Başka bir tedbir olarak filoksera ile bulaşık bağ, sonbaharda yaprakların sararıp dökülmeye başladığı dönemde 50-60 gün su altında bırakılırsa, kök formları boğulur. Ayrıca m²ye 24 gr (CS2) karbon sülfürün toprağa tatbiki tavsiye edilmekte ise de, bu iş güç ve tehlikelidir.
Halen filoksera için bir tedavi yoktur ve diğer üzüm hastalıkları külleme (ing:Powdery mildew) veya Tüylü küf (ing: Downy mildew) gibi herhangi bir kimyasal kontrolu yoktur. Asma bitini kontrol etmenin tek başarılı yolu, filokseraya dayanıklı Amerikan anacının (genellikle Vitis berlandieri, Vitis riparia and türlerinden oluşturulan çeşitlerinin) daha duyarlı Avrupalı vinifera asmalarına olmuştur.
Asma bitimin gelişimi
Asma bitlerinin hayat devri oldukça karışıktır. Yılda 6-8 döl verirler. Eşeyli ve eşeysiz () üreyen formları vardır. Partenogenetik (döllemsiz) çoğalan kanatsız dişilerin kısa antenleri 3'er, kanatlılar beşer halkalıdır. Cinsel çoğalan kanatsız dişi formlarda ise, dörder halka vardır.
Kökte yaşayan kanatsız formlar (radisikol) yaz sonlarında veya sonbaharda toprak yüzeyine çıkarak partenogenetik üreyen ve göç edebilen kanatlı formlara dönüşürler. Bu kanatlı dişiler (sexuparae), asmanın dal, yaprak veya toprak yüzeyine değişik büyüklükte yumurtalar bırakırlar. Büyük yumurtalardan, barsaksız ve emici hortumdan mahrum kanatsız dişiler çıkar. Küçük yumurtalardan da, barsak ve emici hortumu bulunan kanatsız erkek filokseralar çıkar. Bunlar aralarında eşleşirler. Eşleşen dişiler, birer tek yumurta yumurtlayarak asma kabuk pullarının altına yapıştırırlar. Bu yumurtalar pulların altında kışlarlar. Bunlardan baharda kanatsız formlar çıkar. Yapraklarda yaşayıp gal yaptıklarından, gallikol (gallicol) adını alırlar. Bitkilerin dal ve yapraklarında meydana gelen yumru ve şişkinliklere, gal veya bitki uyuzu denir. Partenogenetik (döllemsiz) çoğalarak kendileri gibi kanatsız formlar üretirler. Bunlardan bazıları köklere geçerek döllemsiz çoğalmalarına devam ederler. Kökte yaşayanlara radisikal (radicicol) denir. Bazı radisikoller (yukarıda bahsedildiği gibi) sonbaharda toprak yüzüne çıkarak kanatlı seksuparlara (farklı cinsiyetli yavru veren) dönüşürler. Filokseranın çeşitli formları ihtiva eden hayat devri, Amerika asmalarında görülür. Avrupa asmalarında ise, çoğunlukla yalnız kök formlarına rastlanır.
Kaynakça
- ^ Wine & Spirits Education Trust "Wine and Spirits: Understanding Wine Quality" pgs 2-5, Second Revised Edition (2012), London,
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Asma biti Daktulosphaira vitifoliae bagda asmada zarar yapan homojen kanatlilar Homoptera takimina bagli kucuk bir bocek Amerika menseli bir zararlidir Ilk defa yabani Amerikan asmalarinda Vitis riparia ve V rupestris uzerinde rastlanmistir Goclerle Amerika dan Avrupa ya gecmistir Turkiye de 1881 yilindan itibaren ilk defa Trakya taraflarinda gorulmustur Asmanin kok ve yapraklarinda yasayan iki formu vardir Gelisimini asmada tamamlar Uzun emici hortumlariyla yaprak ve kokleri emerler Emme sonucu kok ve yapraklarda urlar siskinlikler meydana getirirler Bitkinin zayiflamasina veriminin dusmesine ve zamanla kurumasina sebep olurlar Filokseraya karsi yapilan zirai mucadele calismalari kesin netice vermemektedir Asma bitiBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ArthropodaSinif InsectaTakim HemipteraAlt takim SternorrhynchaFamilya PhylloxeridaeCins Tur D vitifoliaeIkili adlandirmaDaktulosphaira vitifoliae 1855Vitis sp yapraginda D vitifoliae tarafindan yapilan safralar Hayat donemlerinin cogunu kanatsiz olarak gecirirler Asma koklerinde yasayan ergin filoksera yaklasik 1 mm boyunda kirli sari renkte ve sirti esmer lekelidir Uzun bir emici hortumu vardir Kuvvetli bacaklara sahiptir Filoksera emdigi asma koklerinin ucuna bir madde salgilayarak koklerde siskinlikler yapar Genc koklerde ortaya cikan sarimsi yuvarlakca siskinliklere adi verilir Kok filokserasi kanatlilar ruzgar yagmur sulari insan heyelan koklu koksuz asma fidan ve cubuklar gibi aracilarla yayilir Yaprakta yasayan formu ise daha buyuk olup 1 5 1 7 mm kadardir Yapilan arastirmalarda Amerikan asmalarinin kok filokserasina karsi dayanikli ve bagisikli oldugu gozlenmistir Bunun sonucu olarak ABD nin dogusunda yetisen ve filokseraya karsi bagisiklik kazanmis olan yabani Amerikan asma anaclari uzerine yerli asmalar asilanarak baglar bu zararlidan korunmustur Boylece dunyada asili bagcilik dogmustur ki buna yeni bagcilik da denir Kok formu 60 tan fazla kumlu topraklarda yasayamaz En iyi mucadele yolu topragin durumuna uygun Amerikan asma anaclari dikmeli ve bunlarin uzerine istenilen yerli asma cesitleri asilanmalidir Bu en garantili ve ekonomik yoldur Bu usul bircok yerlerde basariyla surdurulmektedir Baska bir tedbir olarak filoksera ile bulasik bag sonbaharda yapraklarin sararip dokulmeye basladigi donemde 50 60 gun su altinda birakilirsa kok formlari bogulur Ayrica m ye 24 gr CS2 karbon sulfurun topraga tatbiki tavsiye edilmekte ise de bu is guc ve tehlikelidir Halen filoksera icin bir tedavi yoktur ve diger uzum hastaliklari kulleme ing Powdery mildew veya Tuylu kuf ing Downy mildew gibi herhangi bir kimyasal kontrolu yoktur Asma bitini kontrol etmenin tek basarili yolu filokseraya dayanikli Amerikan anacinin genellikle Vitis berlandieri Vitis riparia and turlerinden olusturulan cesitlerinin daha duyarli Avrupali vinifera asmalarina olmustur Asma bitimin gelisimiAsma bitlerinin hayat devri oldukca karisiktir Yilda 6 8 dol verirler Eseyli ve eseysiz ureyen formlari vardir Partenogenetik dollemsiz cogalan kanatsiz disilerin kisa antenleri 3 er kanatlilar beser halkalidir Cinsel cogalan kanatsiz disi formlarda ise dorder halka vardir Kokte yasayan kanatsiz formlar radisikol yaz sonlarinda veya sonbaharda toprak yuzeyine cikarak partenogenetik ureyen ve goc edebilen kanatli formlara donusurler Bu kanatli disiler sexuparae asmanin dal yaprak veya toprak yuzeyine degisik buyuklukte yumurtalar birakirlar Buyuk yumurtalardan barsaksiz ve emici hortumdan mahrum kanatsiz disiler cikar Kucuk yumurtalardan da barsak ve emici hortumu bulunan kanatsiz erkek filokseralar cikar Bunlar aralarinda eslesirler Eslesen disiler birer tek yumurta yumurtlayarak asma kabuk pullarinin altina yapistirirlar Bu yumurtalar pullarin altinda kislarlar Bunlardan baharda kanatsiz formlar cikar Yapraklarda yasayip gal yaptiklarindan gallikol gallicol adini alirlar Bitkilerin dal ve yapraklarinda meydana gelen yumru ve siskinliklere gal veya bitki uyuzu denir Partenogenetik dollemsiz cogalarak kendileri gibi kanatsiz formlar uretirler Bunlardan bazilari koklere gecerek dollemsiz cogalmalarina devam ederler Kokte yasayanlara radisikal radicicol denir Bazi radisikoller yukarida bahsedildigi gibi sonbaharda toprak yuzune cikarak kanatli seksuparlara farkli cinsiyetli yavru veren donusurler Filokseranin cesitli formlari ihtiva eden hayat devri Amerika asmalarinda gorulur Avrupa asmalarinda ise cogunlukla yalniz kok formlarina rastlanir Filoksera yavrulari koklerle beslenirYaprak safrasi icindeki Filoksera yumurtalariKaynakca Wine amp Spirits Education Trust Wine and Spirits Understanding Wine Quality pgs 2 5 Second Revised Edition 2012 London 9781905819157