Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Temmuz 2016) () |
Fosilleşme organizmaların mineral çöküntülerin içine gömülerek zaman içinde mineraller üzerinde kalıplarının çıkması işlemidir. Jeolojik devirlerde deniz, göl ve karalarda yaşamış olan hayvanlar öldükleri zaman yumuşak kısımları çürümüş, sert kısımları olan kabukları (kavkılar), iskeletler, dişler deniz yahut göl dibinde sedimanlar içine gömülerek orada bazı fiziksel ve kimyasal etkiler altında muhafaza olmuşlardır. İşte organizmaların (tortul taşlar) içinde rastlanan tüm bu kalıntılarına fosil adı verilir. Çeşitli hayvansal ve bitkisel organizmaların böylece fosil haline gelmesi olayına da fosilleşme denir.
Denizde yaşayan organizmaların fosilleşme şansı karasal organizmalara nazaran daha fazladır çünkü çökelme ortamında deniz dibine inen kavkılar derhal tortullarla örtülerek çamura gömülür ve havasız kalarak fosilleşirler. Kara hayvanlarında atmosfer etkisinde iskeletler seller ve nehirlerle sürüklenerek dağılırlar. Ancak göl, lagün veya deltalara taşınan, bataklığa saplanan veya buzlar arasında kalan organizmalar bütünüyle fosilleşirler.
Jeolojik devirlerde yaşamış ve fosilleşmiş hayvanlarla ilgilenen paleozooloji kendi içinde omurgasız paleontolojisi ve omurgalı paleontolojisi olarak iki alt bölüme gruplanmaktadır. Memleketimizde Geç Miosen’e ait karasal göl ve lagün çökelleri arasında omurgalı hayvan fosilleri bulunmuştur. Sibirya’da buzullar arasında iyi korunmuş yine omurgalı fosillerine rastlanmıştır. Üçüncü zamana ait çam ağaçlarının reçineleri içinde çok iyi fosilleşmiş böcekler bugün kehribar içinde bulunmaktadır.
Fosil-Fosilleşme türleri
İç ve dış kalıplar
Canlı organizma öldüğü zaman deniz dibine düşer ve (sediment) içine gömülür. Bu sırada kavkısının içi kalkerli, killi, kumlu ve çamurlarla doldurulur. (İngilizce: Diagenese, taşlaşma) esnasında yahut daha sonra sedimanlar içine girerek karbondioksitli sular kalkerli ve aragonitli kavkıları kolayca erittiklerinden fosillerin iç dolguları iç kalıp halinde rastlanmaktadır. Bu tür fosillere en ziyade kalkerli sedimentler içindeki mollükslerle, kumtaşı, kuvarsit ve killi şistler içindeki brachiopodlarda rastlanır. Bazen kavkıların dış kalıpları kalmış ve kavkı aşınıp gitmiştir, bunlara dış kalıp denir, dış kalıbı dolduran sedimentler dış kalıp dolgusu olarak yerini tutar. İç ve dış kalıplar genellikle , kumtaşı, kuvarsit ve killi şist gibi kayaçlar içinde görülmektedir.
Fizyolojik izler ve iz fosiller
Organizmaların bıraktığı bazı izlerdir. Bunlar sedimanter kayaçlar içinde rastlanan tüp şekilli oyuklar, kurtların oyukları ve eşelenme izleri, ayak izleriyle, fosil oyucu bazı midye grubundan yumuşakçaların izleri bu grup içinde düşünülür. İz fosiller ya da (İngilizce: Trace fossil), organizmalar tarafından sedimanların yüzeyinde çeşitli izler, sürünme izleri, yumuşak sedimentlerde oluşturulan tüpsü yapılar, sert tabakalarda delici organizmalarca bırakılan izler ve biyoerozyonel yapılardan oluşur. Birçok çalışmacı koprolitleri (İngilizce: Coprolite), ve fekal olmayan , yapıların içine nüfuz eden bitki köklerini de iz fosiller olarak kabul ederler. İzlerin çoğu depolanma sırasında oluşmuşsa da depolanma ile eş zamanlı (örneğin; kaçma yapıları gibi) izler de oluşabilir. İz fosiller, organizmaların hareketleri sonucu oluşurlar ve bu kapsamda bilinen diğer klasik fosillerden ayrılırlar.
Kaynakça
- Demircan H., 2007, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları, S.43
- Sayar C., 1991, Paleontoloji Omurgasız Fosiller, S.8
- İnan N., 2008, Türkiye’nin Önemli Omurgasız Fosilleri
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Temmuz 2016 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Fosillesme organizmalarin mineral cokuntulerin icine gomulerek zaman icinde mineraller uzerinde kaliplarinin cikmasi islemidir Jeolojik devirlerde deniz gol ve karalarda yasamis olan hayvanlar oldukleri zaman yumusak kisimlari curumus sert kisimlari olan kabuklari kavkilar iskeletler disler deniz yahut gol dibinde sedimanlar icine gomulerek orada bazi fiziksel ve kimyasal etkiler altinda muhafaza olmuslardir Iste organizmalarin tortul taslar icinde rastlanan tum bu kalintilarina fosil adi verilir Cesitli hayvansal ve bitkisel organizmalarin boylece fosil haline gelmesi olayina da fosillesme denir Denizde yasayan organizmalarin fosillesme sansi karasal organizmalara nazaran daha fazladir cunku cokelme ortaminda deniz dibine inen kavkilar derhal tortullarla ortulerek camura gomulur ve havasiz kalarak fosillesirler Kara hayvanlarinda atmosfer etkisinde iskeletler seller ve nehirlerle suruklenerek dagilirlar Ancak gol lagun veya deltalara tasinan batakliga saplanan veya buzlar arasinda kalan organizmalar butunuyle fosillesirler Jeolojik devirlerde yasamis ve fosillesmis hayvanlarla ilgilenen paleozooloji kendi icinde omurgasiz paleontolojisi ve omurgali paleontolojisi olarak iki alt bolume gruplanmaktadir Memleketimizde Gec Miosen e ait karasal gol ve lagun cokelleri arasinda omurgali hayvan fosilleri bulunmustur Sibirya da buzullar arasinda iyi korunmus yine omurgali fosillerine rastlanmistir Ucuncu zamana ait cam agaclarinin recineleri icinde cok iyi fosillesmis bocekler bugun kehribar icinde bulunmaktadir Fosil Fosillesme turleriIc ve dis kaliplar Alt Karbonifer yasli Logan Formasyonu Ohio icerisinde bulunan bir bivalv in kalip fosili Canli organizma oldugu zaman deniz dibine duser ve sediment icine gomulur Bu sirada kavkisinin ici kalkerli killi kumlu ve camurlarla doldurulur Ingilizce Diagenese taslasma esnasinda yahut daha sonra sedimanlar icine girerek karbondioksitli sular kalkerli ve aragonitli kavkilari kolayca erittiklerinden fosillerin ic dolgulari ic kalip halinde rastlanmaktadir Bu tur fosillere en ziyade kalkerli sedimentler icindeki mollukslerle kumtasi kuvarsit ve killi sistler icindeki brachiopodlarda rastlanir Bazen kavkilarin dis kaliplari kalmis ve kavki asinip gitmistir bunlara dis kalip denir dis kalibi dolduran sedimentler dis kalip dolgusu olarak yerini tutar Ic ve dis kaliplar genellikle kumtasi kuvarsit ve killi sist gibi kayaclar icinde gorulmektedir Fizyolojik izler ve iz fosiller Iz Fosili Eosen cicegi Organizmalarin biraktigi bazi izlerdir Bunlar sedimanter kayaclar icinde rastlanan tup sekilli oyuklar kurtlarin oyuklari ve eselenme izleri ayak izleriyle fosil oyucu bazi midye grubundan yumusakcalarin izleri bu grup icinde dusunulur Iz fosiller ya da Ingilizce Trace fossil organizmalar tarafindan sedimanlarin yuzeyinde cesitli izler surunme izleri yumusak sedimentlerde olusturulan tupsu yapilar sert tabakalarda delici organizmalarca birakilan izler ve biyoerozyonel yapilardan olusur Bircok calismaci koprolitleri Ingilizce Coprolite ve fekal olmayan yapilarin icine nufuz eden bitki koklerini de iz fosiller olarak kabul ederler Izlerin cogu depolanma sirasinda olusmussa da depolanma ile es zamanli ornegin kacma yapilari gibi izler de olusabilir Iz fosiller organizmalarin hareketleri sonucu olusurlar ve bu kapsamda bilinen diger klasik fosillerden ayrilirlar KaynakcaDemircan H 2007 TMMOB Jeoloji Muhendisleri Odasi Yayinlari S 43 Sayar C 1991 Paleontoloji Omurgasiz Fosiller S 8 Inan N 2008 Turkiye nin Onemli Omurgasiz Fosilleri