Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Görneç (Yunanca: Κορνόκηπος, Kornokipos), Kıbrıs'ta köy. Beşparmak Dağları'nın güneybatısında, fiilî olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Gazimağusa ilçesinde bulunur.
| Görneç | |
|---|---|
 Görneç'in genel görünümü (2020) | |
  Görneç Görneç'in Kıbrıs'taki konumu | |
| Ülke | de jure  Kıbrıs Cumhuriyetide facto  KKTC |
| Kaza / İlçe | Mağusa Gazimağusa |
| Zaman dilimi | (DAS) |
Tarihçe
"Görneç" ismi Türkçede yüzyıllardır kullanılmaktadır. Rumca isim olan "Kornokipos", "kornos" ve "kipos" kelimelerinin birleşimi olup "zirve bahçesi" anlamına gelir. "Görneç" kelimesinin "Kornocipos" olarak da telaffuz edilen bu isimden türemiş olduğu üzerinde durulur.
Görneç Osmanlı döneminden önce bir Ermeni köyüydü. 1306-1308 yıllarında, baş melekler Mikayel ve Gabriel'in koruması altında "Cips" (Djips) isimli bir Ermeni köyü olarak bahsi geçmiştir. 16. yüzyıldan kalma belgelerde de bir Ermeni köyü olarak geçmektedir. Bununla birlikte D.M. Metcalf köyün geçmişinin çok daha eskiye uzandığını şüphesiz olarak değerlendirmektedir. Metcalf, bu dönemlerde Ermeni köyü olan gibi Görneç'in de Beşparmak Dağları ile Mesarya Ovası arasındaki stratejik bir konumda olduğunu değerlendirmektedir. Buna bağlı olarak D.M. Metcalf, Ermeni kumandanların Bizans yönetiminde Kıbrıs'ı savunduğu 911-12 yıllarındaki akınlardan sonra, Görneç'in de aralarında bulunduğu köylerin Beşparmak Dağları çevresinde savunmayı güçlendirmek maksatlı kurulmuş olabileceğini düşünmektedir. Bu yönde günümüze dek herhangi bir kanıt bulunmasa da Metcalf konunun doğası gereği bunun "şans" gerektireceğini ifade etmektedir.
Osmanlı döneminde köy tamamen Kıbrıslı Türklerden oluşan bir köy hâline geldi, 1831 nüfus sayımında da böyle kaydedildi. Köy halkı arasında anlatılan köyün kuruluş hikâyesine göre, köy kurulduğu zaman köyün bulunduğu yer boştu ve yalnızca bir tek keşiş yaşamaktaydı. Çevre köylerden gelen üç Türk aile, keşiş köyün toprağını satmak istemese de baskı yapıp 1.200 kuruşa satın aldı. Sonrasında yerleşmeleriyle birlikte köy kuruldu. Sadece vergi ödeyebilecek statüdeki erkeklerin sayıldığı 1831 Osmanlı nüfus sayımında nüfusu 69 Müslüman olarak kaydedildi. Aynı şekilde köyün sözlü tarihinde aktarıldığına göre, köyün ilk kurulduğu yer, günümüzdeki köyün doğusunda kalan Mera mevkiiydi, sonrasında şu anki köyün güneybatısında kalan Farfarı Tepesi'ne taşındı. İki yerde de yeterince su bulunmaması nedeniyle sonrasında Kartal Tepesi'nin yamaçlarına taşındı. Harman Yeri mevkiindeyse bu dönemde köylünün harman işleri görüldü.
Eskiden bir tepe yamacına kurulmuş bulunan köy, 1931 yılında yaşanan bir heyelanda kaydı. Bunun üzerine eski köy terk edildi, aşağısında ve güneyinde yer alan Harman Yeri mevkiinde yeni bir köy kurulmasına karar verildi. İlk olarak tek odalı 4-5 evin inşa edildiği bu bölgede bir süre sonra hane sayısı 18-20'ye ulaştı. 1936 yılında köy sakinleri yardım için hükûmetten kredi aldılar. Köylüler tarafından temizlenen Harman Yeri'ndeki araziyle evlerin inşasında kullanılan mertekler, bunların yanı sıra hane başına £10 tutarında mali katkı devlet tarafından sağlandı. Bu tarihten itibaren Yukarı Görneç ve Aşağı Görneç olarak bilinen iki farklı yerleşim oluştu. 1969'da şiddetli yağışlar sonrası yaşanan yeni bir heyelanla birlikte Yukarı Görneç'teki evlerin yıkılmasıyla burada yaşayanlar Aşağı Görneç'e sığındı.
1901-1946 yılları arasında köy nüfusu inişler ve çıkışlar gösterdi. 1958-1963 yılları arasında Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT) köyde örgütlendi. Türkiye'de silah eğitimi almış olan Necati Musa Sönmezler sorumluluğunda 12 mukavemetçinin faaliyet gösterdiği köy, Lefkoşa Sancağı 5. Kovan'a bağlıydı. Köy, 1963-64 yıllarındaki Kanlı Noel olaylarını müteakiben çevre köylerden kaçmış olan Kıbrıslı Türklere ev sahipliği yaptı. Bu göçmenler sadece kısa bir süre köyde kaldı, 1971 yılında yalnızca iki göçmenin köyde bulunduğu kaydedildi. 1964-74 yılları arasında fiilî ve askerî olarak Türk Mukavemet Teşkilatının Serdarlı sancağına bağlıydı. Bu sancağın bir nevi ileri karakolu olarak vazife görmekteydi. Hâlen köyde esasen sakini olan insanlar yaşamaktadır.
Coğrafya
Görneç köyü, Girne Sıradağları'nın güneyinde, Kartal Dağı'nın yamaçlarına kuruludur.
Demografi
Köy nüfusu 2011 itibarıyla 273 kadın ve 234 erkek olmak üzere toplamda 573'tü. Köyün nüfus geçmişi aşağıdaki gibidir:
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2011 | 573 |
| 2006 | 515 |
| 1996 | 440 |
| 1978 | 400 |
| 1973 | 315 |
| 1960 | 292 |
| 1946 | 280 |
| 1931 | 185 |
| 1921 | 202 |
| 1911 | 194 |
| 1901 | 207 |
| 1891 | 169 |
Siyaset
Köy idari olarak Serdarlı Belediyesine bağlıdır.
Kültür
Görneç köyünde el sanatlarını öğreten bir köy kadın kursu bulunmaktadır. Özelde Görneç, genelde Kıbrıs kültürünü yansıtan ögeleri ön plana çıkarmak için çeşitli standların kurulduğu, bu köy kadın kursunda yapılan el işlerinin de sergilendiği ve konserlerin de yapıldığı bir El Magarınası Festivali, 2014 yılından beri her yıl ilkbahar mevsiminde köyde düzenlenmektedir.
Kıbrıs Türk ağızları arasında Görneç'te konuşulan ağız, kendine münhasır bazı özelliklere sahiptir. Serdarlı da dâhil olmak üzere bölgedeki diğer köylerin konuşmalarından farklılaşmakta olup, Zeki Akçam tarafından Anadolu ağızlarına daha yakın olduğu değerlendirmektedir. Bununla birlikte bölgede yer alan Kalavaç, Yeniceköy, Hamitköy, Gaziköy köylerinin ağızlarıyla beraber gruplanmaktadır. Söz varlığı açısından ise Kalavaç ve Yeniceköy köyleri ile bir alt grup oluşturmaktadır.
1993 yılında köyde kurulan Görneç Kadınlar Birliği derneği, köyde çevre bilincini arttırmaya dair faaliyetler yürütmüş ve Kuzey Kıbrıs'ta ilçe merkezleri dışında kurulan kadın örgütlerinden birini temsil etmiştir.
Altyapı
Cami
Köye üç ayrı zamanda üç ayrı cami inşa edilmiş olup, bugün bunlardan biri ayaktadır. İlk yapılan cami, köyün heyelan öncesi yukarıdaki yerinde, İncirlik mevkiinde bir incir ağacı yanında yer almaktaydı. 1930 yılında bu caminin yanına inşa edilmiş olup günümüzde de restore edilmiş bulunan bir çeşme, eskiden köy halkının su ihtiyacını karşılamaktaydı. Caminin ilerisinde de "evliya" adıyla anılan bir adak yeri yer alır. Ne zaman yapıldığı tam belli olmayan bu cami 1931 yılında heyelanda yıkıldı. Günümüze kalan kalıntılarından temelinin taş, duvarlarının kerpiçten yapılma olduğu anlaşılmaktadır. Caminin adının geçtiği bilinen en eski belge, 1838 yılına tarihlenmektedir, bu da camiyi bölgede varlığı bilinen en eskilerden biri yapmaktadır. 1926 yılındaki muhasebe kayıtlarından, caminin bakımı için sorumlu olan vakfın gelirinin köyde kiraya verilen bir kahvehaneden ve cami avlusundaki incir ile harnup ağaçlarından sağlandığı görülmektedir.
Köyün ikinci camisi, ilkini yıkan heyelanın ardından 1931-1933 yılları arasında Aşağı Görneç'e yapıldı. Tek odalı, kerpiçten yapılma bir binaydı. Üstü renkli Marsilya kiremitleriyle örtülü olup damı devamlı olarak akıtmaktaydı. 1938 ve 1943 yıllarında onarımdan geçti. Bu caminin kaş kemerli, "kenarları yarım sütun şeklinde plasterlerle sınırlandırılmış" bir mihrabı vardı.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Kornokipos". PRIO Cyprus Displacement Centre. 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Nisan 2020.
- ^ a b Kouymjian, D. (2017), "The Armenian Monastic Complex of St. Mary's, Famagusta", Walsh, Michael J.K. (Ed.), The Armenian Church of Famagusta and the Complexity of Cypriot Heritage: Prayers Long Silent (İngilizce), Palgrave Macmillan, s. 64
- ^ Metcalf, D.M. (2009). Byzantine Cyprus 491-1191. Lefkoşa: Cyprus Research Centre. ss. 489-490. ISBN .
- ^ Köylerimiz Kentlerimiz, Görneç, BRT, 1991, belgesel.
- ^ a b c d e Bağışkan, Tuncer (2019), Kıbrıs'ta Türk, İslam ve İslamlaştırılan Eserler, Lefkoşa: Kıbrıs Türk Eğitim Vakfı Yayınları, ss. 293-296
- ^ "Yukarı Görneç'te toprak kayması oldu". Bozkurt. 28 Ocak 1969. s. 1.
- ^ Berksel, Ersan (2020). Sevapları ve Günahları ile TMT (2. bas.). Lefkoşa: Işık Kitabevi Yayınları. ss. 210-213.
- ^ . KKTC Devlet Planlama Örgütü. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2020.
- ^ . Kıbrıs Genç TV. 20 Nisan 2019. 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2020.
- ^ Akçam, Zeki (2017). Serdarlı (Çatoz) Köyü Monografisi ve Ağzı. İstanbul: Hiperyayın. s. 63.
- ^ Çahal, Akile Arzuhal (2012). (PDF) (Yüksek lisans tezi). Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi. 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ Atalay, Mürüvvet; Uzman İnan, Bahire (1998). "Görneç Kadınlar Birliği". Kıbrıs Türkünün Değişim ve Gelişiminde Kıbrıs Türk Kadın Dernekleri, 2. Cilt. Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi. ss. 109-110.
Konuyla ilgili yayınlar
- İnce, Senem Y. (2012). (PDF) (Yüksek lisans tezi). Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi. 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gornec Yunanca Kornokhpos Kornokipos Kibris ta koy Besparmak Daglari nin guneybatisinda fiili olarak Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti nin Gazimagusa ilcesinde bulunur GornecGornec in genel gorunumu 2020 GornecGornec in Kibris taki konumuUlkede jure Kibris Cumhuriyeti de facto KKTCKaza IlceMagusa GazimagusaZaman dilimiUTC 02 00 DAS Tarihce1974 Kibris Harekati sirasinda koyde olenleri anmak icin yapilan Uc Sehitler Aniti Gornec ismi Turkcede yuzyillardir kullanilmaktadir Rumca isim olan Kornokipos kornos ve kipos kelimelerinin birlesimi olup zirve bahcesi anlamina gelir Gornec kelimesinin Kornocipos olarak da telaffuz edilen bu isimden turemis oldugu uzerinde durulur Gornec Osmanli doneminden once bir Ermeni koyuydu 1306 1308 yillarinda bas melekler Mikayel ve Gabriel in korumasi altinda Cips Djips isimli bir Ermeni koyu olarak bahsi gecmistir 16 yuzyildan kalma belgelerde de bir Ermeni koyu olarak gecmektedir Bununla birlikte D M Metcalf koyun gecmisinin cok daha eskiye uzandigini suphesiz olarak degerlendirmektedir Metcalf bu donemlerde Ermeni koyu olan gibi Gornec in de Besparmak Daglari ile Mesarya Ovasi arasindaki stratejik bir konumda oldugunu degerlendirmektedir Buna bagli olarak D M Metcalf Ermeni kumandanlarin Bizans yonetiminde Kibris i savundugu 911 12 yillarindaki akinlardan sonra Gornec in de aralarinda bulundugu koylerin Besparmak Daglari cevresinde savunmayi guclendirmek maksatli kurulmus olabilecegini dusunmektedir Bu yonde gunumuze dek herhangi bir kanit bulunmasa da Metcalf konunun dogasi geregi bunun sans gerektirecegini ifade etmektedir Osmanli doneminde koy tamamen Kibrisli Turklerden olusan bir koy haline geldi 1831 nufus sayiminda da boyle kaydedildi Koy halki arasinda anlatilan koyun kurulus hikayesine gore koy kuruldugu zaman koyun bulundugu yer bostu ve yalnizca bir tek kesis yasamaktaydi Cevre koylerden gelen uc Turk aile kesis koyun topragini satmak istemese de baski yapip 1 200 kurusa satin aldi Sonrasinda yerlesmeleriyle birlikte koy kuruldu Sadece vergi odeyebilecek statudeki erkeklerin sayildigi 1831 Osmanli nufus sayiminda nufusu 69 Musluman olarak kaydedildi Ayni sekilde koyun sozlu tarihinde aktarildigina gore koyun ilk kuruldugu yer gunumuzdeki koyun dogusunda kalan Mera mevkiiydi sonrasinda su anki koyun guneybatisinda kalan Farfari Tepesi ne tasindi Iki yerde de yeterince su bulunmamasi nedeniyle sonrasinda Kartal Tepesi nin yamaclarina tasindi Harman Yeri mevkiindeyse bu donemde koylunun harman isleri goruldu Eskiden bir tepe yamacina kurulmus bulunan koy 1931 yilinda yasanan bir heyelanda kaydi Bunun uzerine eski koy terk edildi asagisinda ve guneyinde yer alan Harman Yeri mevkiinde yeni bir koy kurulmasina karar verildi Ilk olarak tek odali 4 5 evin insa edildigi bu bolgede bir sure sonra hane sayisi 18 20 ye ulasti 1936 yilinda koy sakinleri yardim icin hukumetten kredi aldilar Koyluler tarafindan temizlenen Harman Yeri ndeki araziyle evlerin insasinda kullanilan mertekler bunlarin yani sira hane basina 10 tutarinda mali katki devlet tarafindan saglandi Bu tarihten itibaren Yukari Gornec ve Asagi Gornec olarak bilinen iki farkli yerlesim olustu 1969 da siddetli yagislar sonrasi yasanan yeni bir heyelanla birlikte Yukari Gornec teki evlerin yikilmasiyla burada yasayanlar Asagi Gornec e sigindi 1901 1946 yillari arasinda koy nufusu inisler ve cikislar gosterdi 1958 1963 yillari arasinda Turk Mukavemet Teskilati TMT koyde orgutlendi Turkiye de silah egitimi almis olan Necati Musa Sonmezler sorumlulugunda 12 mukavemetcinin faaliyet gosterdigi koy Lefkosa Sancagi 5 Kovan a bagliydi Koy 1963 64 yillarindaki Kanli Noel olaylarini muteakiben cevre koylerden kacmis olan Kibrisli Turklere ev sahipligi yapti Bu gocmenler sadece kisa bir sure koyde kaldi 1971 yilinda yalnizca iki gocmenin koyde bulundugu kaydedildi 1964 74 yillari arasinda fiili ve askeri olarak Turk Mukavemet Teskilatinin Serdarli sancagina bagliydi Bu sancagin bir nevi ileri karakolu olarak vazife gormekteydi Halen koyde esasen sakini olan insanlar yasamaktadir CografyaGornec koyunun Magusa kazasinda konumu Gornec koyu Girne Siradaglari nin guneyinde Kartal Dagi nin yamaclarina kuruludur DemografiKoy nufusu 2011 itibariyla 273 kadin ve 234 erkek olmak uzere toplamda 573 tu Koyun nufus gecmisi asagidaki gibidir Yillara gore koy nufus verileri2011 5732006 5151996 4401978 4001973 3151960 2921946 2801931 1851921 2021911 1941901 2071891 169SiyasetKoy idari olarak Serdarli Belediyesine baglidir KulturGornec Kultur ve Spor Kulubu binasi 2020 Gornec koyunde el sanatlarini ogreten bir koy kadin kursu bulunmaktadir Ozelde Gornec genelde Kibris kulturunu yansitan ogeleri on plana cikarmak icin cesitli standlarin kuruldugu bu koy kadin kursunda yapilan el islerinin de sergilendigi ve konserlerin de yapildigi bir El Magarinasi Festivali 2014 yilindan beri her yil ilkbahar mevsiminde koyde duzenlenmektedir Kibris Turk agizlari arasinda Gornec te konusulan agiz kendine munhasir bazi ozelliklere sahiptir Serdarli da dahil olmak uzere bolgedeki diger koylerin konusmalarindan farklilasmakta olup Zeki Akcam tarafindan Anadolu agizlarina daha yakin oldugu degerlendirmektedir Bununla birlikte bolgede yer alan Kalavac Yenicekoy Hamitkoy Gazikoy koylerinin agizlariyla beraber gruplanmaktadir Soz varligi acisindan ise Kalavac ve Yenicekoy koyleri ile bir alt grup olusturmaktadir 1993 yilinda koyde kurulan Gornec Kadinlar Birligi dernegi koyde cevre bilincini arttirmaya dair faaliyetler yurutmus ve Kuzey Kibris ta ilce merkezleri disinda kurulan kadin orgutlerinden birini temsil etmistir AltyapiCami Gornec Camii 2020 Koye uc ayri zamanda uc ayri cami insa edilmis olup bugun bunlardan biri ayaktadir Ilk yapilan cami koyun heyelan oncesi yukaridaki yerinde Incirlik mevkiinde bir incir agaci yaninda yer almaktaydi 1930 yilinda bu caminin yanina insa edilmis olup gunumuzde de restore edilmis bulunan bir cesme eskiden koy halkinin su ihtiyacini karsilamaktaydi Caminin ilerisinde de evliya adiyla anilan bir adak yeri yer alir Ne zaman yapildigi tam belli olmayan bu cami 1931 yilinda heyelanda yikildi Gunumuze kalan kalintilarindan temelinin tas duvarlarinin kerpicten yapilma oldugu anlasilmaktadir Caminin adinin gectigi bilinen en eski belge 1838 yilina tarihlenmektedir bu da camiyi bolgede varligi bilinen en eskilerden biri yapmaktadir 1926 yilindaki muhasebe kayitlarindan caminin bakimi icin sorumlu olan vakfin gelirinin koyde kiraya verilen bir kahvehaneden ve cami avlusundaki incir ile harnup agaclarindan saglandigi gorulmektedir Koyun ikinci camisi ilkini yikan heyelanin ardindan 1931 1933 yillari arasinda Asagi Gornec e yapildi Tek odali kerpicten yapilma bir binaydi Ustu renkli Marsilya kiremitleriyle ortulu olup dami devamli olarak akitmaktaydi 1938 ve 1943 yillarinda onarimdan gecti Bu caminin kas kemerli kenarlari yarim sutun seklinde plasterlerle sinirlandirilmis bir mihrabi vardi Kaynakca a b c d e f g h i j k l m n o p q Kornokipos PRIO Cyprus Displacement Centre 5 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Nisan 2020 a b Kouymjian D 2017 The Armenian Monastic Complex of St Mary s Famagusta Walsh Michael J K Ed The Armenian Church of Famagusta and the Complexity of Cypriot Heritage Prayers Long Silent Ingilizce Palgrave Macmillan s 64 Metcalf D M 2009 Byzantine Cyprus 491 1191 Lefkosa Cyprus Research Centre ss 489 490 ISBN 978 9963 0 8115 8 Koylerimiz Kentlerimiz Gornec BRT 1991 belgesel a b c d e Bagiskan Tuncer 2019 Kibris ta Turk Islam ve Islamlastirilan Eserler Lefkosa Kibris Turk Egitim Vakfi Yayinlari ss 293 296 Yukari Gornec te toprak kaymasi oldu Bozkurt 28 Ocak 1969 s 1 Berksel Ersan 2020 Sevaplari ve Gunahlari ile TMT 2 bas Lefkosa Isik Kitabevi Yayinlari ss 210 213 KKTC Devlet Planlama Orgutu 2 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Nisan 2020 Kibris Genc TV 20 Nisan 2019 24 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Nisan 2020 Akcam Zeki 2017 Serdarli Catoz Koyu Monografisi ve Agzi Istanbul Hiperyayin s 63 Cahal Akile Arzuhal 2012 PDF Yuksek lisans tezi Gazimagusa Dogu Akdeniz Universitesi 15 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2020 Atalay Muruvvet Uzman Inan Bahire 1998 Gornec Kadinlar Birligi Kibris Turkunun Degisim ve Gelisiminde Kibris Turk Kadin Dernekleri 2 Cilt Gazimagusa Dogu Akdeniz Universitesi Kibris Arastirmalari Merkezi ss 109 110 Konuyla ilgili yayinlarInce Senem Y 2012 PDF Yuksek lisans tezi Lefkosa Yakin Dogu Universitesi 24 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Nisan 2020