Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gök ölçümü, gökölçüm veya astrometri, yıldızların ve diğer gökyüzü cisimlerinin konumlarının ve hareketlerinin yüksek hassasiyetle hesaplanmasını içine alan bir gök bilimi dalıdır. Astrometrik ölçümlerden elde edilen bilgiler kinematik, Güneş Sistemi’nin fiziksel kökeni ve galaksimiz Samanyolu ile ilgili bilgiler sunar.
Tarihçe
Astrometrinin tarihi yıldız kataloglarının tarihine dayanır. Yıldız katalogları, gökyüzündeki nesneler için referans noktaları verir, böylece astronomlar cisimlerin konumlarındaki değişimi takip edebilirler. Bu, M.Ö. 190 yıllarında yaşamış olan Hipparkos’un zamanına kadar geriye gider. Hipparkos, öncülerinden Timocharis ve Dünya’nın devinmesini keşfeden Aristillus’un yıldız kataloglarını kullandı. Aynı zamanda bugün kullandığımız kadir ölçeğini de geliştirmiş oldu. Hipparkos, konumlarıyla birlikte en az 850 yıldızı bir katalogda topladı. Hipparkos'un varisi Batlamyus, Almagest adlı eserinde 1.022 yıldızın yerini, koordinatını ve kadrini vererek kataloglamıştı.
10. yüzyılda Abdurrahman es-Sufî, yıldızlar üzerinde gözlemler yaparak konumlarını kadirlerini ve renklerini belirtti. Ayrıca Sabit Yıldızlar Kitabı adlı kitabında bütün takımyıldızlar için de çizimler yaptı. İbn-i Yunus, yaklaşık 1,4 metre çapında büyük bir usturlab kullanarak Güneş’in konumu için yıllar boyunca 10.000’den fazla kayıt yaptı. Onun tutulmalardaki gözlemleri, Simon Newcomb'un Ay’ın hareketleri hakkında araştırmalar yaptığı zamana kadar yüzyıllarca kullanıldı. Araştırmaları Ekliptik Eğimi ve Jüpiter Satürn Eşitsizlikleri’nde Pierre-Simon Laplace’a ilham kaynağı oldu. 15. yüzyılda Timur'un astronomu Uluğ Bey, adlı eserini derleyip burada 1.019 yıldızı katalogladı. Hipparkos ve Batlamyus’un önceki katalogları gibi Uluğ Bey'in kataloğu da yaklaşık olarak 20 açısal dakika doğrulukla tahmin edilerek hazırlanmıştır.
16. yüzyılda Tycho Brahe (İng.: İngilizce: mural instrument) gibi gelişmiş aletler kullanarak yıldızların konumlarını eskiye göre çok daha yüksek hassasiyetle, 15-35 açısal dakika doğrulukla tespit etti. Takiyüddin, İstanbul’daki ’nde yıldızların sağ açıklığını kendi icadı olan “gözlem saati”ni kullanarak ölçtü. Teleskoplar yaygınlaştıkça gök cisimlerinin gökyüzündeki konumlarını bulmaya yarayan ayarlama daireleri kullanılarak ölçümler hızlandı.
, 1729 yılında ilk defa yıldızlar arası ölçekteki ıraklık açısını hesaplamayı deneyen kişidir. Gökyüzündeki yıldız gibi cisimlerin hareketi teleskobu için çok belirsizdi. O da Dünya’nın ekseninin nutasyonunu ve sapmayı keşfetti (İng.: İngilizce: aberration of light). 3.222 yıldızın kataloglandığı çalışması, modern astronominin babası sayılan Friedrich Bessel tarafından 1807 yılında tekrar hassaslaştırıldı. Yıldızlar arası ölçekteki ıraklık açısını ilk defa, bir çift yıldız olan 61 Cygni için 0,3 açısal dakika doğrulukla ölçtü.
Ölçmesi çok zor olduğu için 19. yüzyılın sonuna kadar sadece 60 tane yıldızlar arası ölçekteki cismin ıraklık açısı ölçülebildi. Ölçümler genellikle teleskoplarda kullanılan ve gök ölçümü için özelleştirilmiş filar mikrometre ile yapılmıştır. 20. yüzyılın başlarında, astronomik fotografik levhalarda kullanılması, süreci hızlandırdı. 1960’lı yıllardaki otomatik levha ve makine ölçümleri gibi üstün ve karmaşık teknoloji yıldız kataloglarının çok daha etkili ve hızlı bir şekilde tamamlanmasına izin vermiştir. 1980’lerde CCD kameraların yerine geçmesiyle optik belirsizlik açısal saniyenin milyarda birine kadar azaltılabildi. Bu teknoloji, gök ölçümünü pahalı olmaktan çıkardı ve böylece bu alan, amatör dünyaya da kapılarını açmış oldu.
1989 yılında Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Hipparkos uydusu sayesinde gök ölçümü Dünya yörüngesine taşındı. Böylece atmosferin optik saptırmalarından ve Dünya’nın mekanik kuvvetlerinden daha az etkilenen bir platform meydana geldi. 1989 ve 1993 yılları arasında çalışan Hipparkos, yeryüzündeki diğer optik teleskoplara göre çok daha yüksek hassasiyetle gökyüzünde büyük ve küçük açılarda ölçümler yaptı. Dört yıl boyunca 118.218 yıldızın konumlarını, ıraklık açılarını, konumlarındaki açısal değişimleri (İng.: İngilizce: proper motion) eşi görülmemiş hassasiyetle belirledi. Yeni "Tycho kataloğu", 1.058.332 yıldızı 20-30 açısal dakika doğrulukla yenilenmiş oldu. Aynı zamanda 23.882 çift yıldız ve 11.597 değişen yıldız Hipparkos görevi boyunca analiz edilip kataloglandı.
Bugün en sık kullanılan katalog USNO-B1.0’dir. Bütün gökyüzünde 1.000.000.000'dan fazla gökyüzü cisminin konumu, konumlarındaki açısal değişimleri, kadirleri ve diğer karakteristik özelliklerini içerir. Geçtiğimiz 50 yıl boyunca 7.435 Schmidt kamera levhası, çeşitli gökyüzü incelemesini tamamlamak ve USNO-B1.0 için 0,2 açısal dakika doğrulukla veri oluşturmak için kullanıldı.
Uygulamalar
Astronomlara gözlemlerini kaydetmek için çalıştıkları gözlemci çerçevesinde temel bir işlevi olmasının dışında gök mekaniği, bir astrofizik dalı olan yıldız dinamiği (İng.: İngilizce: stellar dynamics) ve galaktik astronomi alanlarının da temelidir. Gözlemsel astronomide gök ölçümü teknikleri, kendilerine özgü hareketleriyle gök cisimlerini belirlemeye yarar. Aynı zamanda zaman belirleyici bir alettirler. UTC, temelde kesin gözlemlere dayanarak Dünya’nın dönüşüyle senkronize edilen bir atom saatidir. Gök ölçümü, kozmik merdiven mesafesinde önemli bir adımdır, çünkü Samanyolu içerisindeki yıldızların ıraklık açılarını saptamamızı sağlar.
Gök ölçümü, aynı zamanda ötegezegen algılama iddialarını desteklemek için kullanılır. Sistemin kütle merkezi etrafındaki etkileşimli yörüngeye bağlı olarak gezegenin sebep olduğu ve yıldızın gökyüzündeki görünen konum değişimini ölçer. 2009 yılına kadar yer tabanlı gök ölçümü ile ötegezegenlerden hiçbiri tespit edilememişken daha sonraki çalışmalarla ötegezegenler doğrulanmıştır. Dünya’nın atmosferi gibi bozucu etkilerden etkilenmeyecek olması dolayısıyla gök ölçümü çalışmalarının uzaya taşınmasıyla daha kesin sonuçların elde edilmesi umuluyor. NASA'nın planlanmış, ancak sonradan iptal edilmiş olan Uzay İnterferometri Misyonu (İng.: İngilizce: Space Interferometry Mission) gök ölçümü tekniklerini kullanarak 200 veya daha fazla yer benzeri gezegeni ortaya çıkarmayı amaçlıyordu. Avrupa Uzay Ajansı’nın 2013’te gönderdiği Gaia adlı uzay aracı, gök ölçümü tekniklerini yıldızlar arası ortamda uyguluyor.
Astrometrik ölçümler, astrofizikçiler tarafından gök mekaniğini belirli modellerde sınırlamak için kullanılıyor. Pulsarların hızlarını ölçerek süpernova patlamalarının asimetrisine bir limit koymak mümkündür. Aynı zamanda gök ölçümü sonuçları, galaksideki karanlık maddenin dağılımını belirlemede kullanılıyor.
Astronomlar, gök ölçümü tekniklerini Dünya’ya yakın cisimleri izlemek için kullanıyorlar. Gök ölçümü, birçok Güneş Sistemi cisminin tespitinde rekor kırılmasının nedenidir. Astronomlar, bu cisimleri astrometri kullanarak bulmak için bütün gökyüzünü tarayan teleskoplar ve çeşitli aralıklarda fotoğraf çekmesi için büyük alan kameraları kullanıyor. Astronomlar, bu fotoğrafları işleyerek arka plandaki sabit görünen yıldızlara göre Güneş Sistemi cisimlerinin hareketlerini belirleyebiliyorlar. İlk olarak seçilen birim zamana göre gözlem yapılıyor. Astronomlar, bu süre boyunca Dünya’nın hareketinden kaynaklanan ıraklık açısını ve cismin hesaplanan Güneş merkezine olan mesafesini karşılaştırıyor. Bu mesafe ve diğer fotoğraflar kullanılarak cismin yörünge ögeleri de dahil birçok bilgi elde edilebilir.
50000 Quaoar ve 90377 Sedna, Michael E. Brown tarafından bu yöntemlerle keşfedilen iki Güneş Sistemi cismidir. Diğerleri, Palomar Gözlemevi'nin 48 inç (1.200 mm) Samuel Oschin teleskobu ve yine Palomar'ın büyük alan CCD kamerası kullanılarak Caltech’te keşfedilmiştir. Astronomların gökyüzündeki cisimlerin konumlarını ve hareketlerini takip etme yeteneği, kendi Güneş Sistemi’mizin Evren’imizdeki diğer bütün cisimlerle birlikte geçmişini, şimdiki hâlini ve geleceğini anlamak için çok önemlidir.
İstatistik
Gök ölçümünün temel taşı hata düzeltmedir. Atmosfer koşulları, kullanılan aletlerin kusursuz olmaması, gözlemciden kaynaklanan hatalar gibi birçok faktör, gök cisimlerinin konumlarını belirlerken çok sayıda hata üretir. Bu hatalar, gözlem aletlerinin geliştirilmesi ve alınan verilerin düzenlenmesi gibi çok sayıda teknikle azaltılabilir. Sonuçlar, daha sonra istatistiksel yöntemler kullanılarak analiz edilebilir.
Bilgisayar programları
- Çevrimiçi gök ölçümü
- XParallax viu 23 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Windows için ücretsiz bir uygulama
- Astrometrica9 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Windows için uygulama
Bilimkurguda
- adlı dizide gök ölçümü laboratuvarı birçok konuşmada geçer.
- Star Trek: Voyager adlı filmde Gök ölçümü laboratuvarı birçok sahnede geçer.
Kaynakça
Konuyla ilgili yayınlar
- Kovalevsky, Jean; Seidelman, P. Kenneth (2004). Fundamentals of Astrometry. Cambridge University Press. ISBN .
- Walter, Hans G. (2000). Astrometry of fundamental catalogues: the evolution from optical to radio reference frames. New York: Springer. ISBN .
- Kovalevsky, Jean (1995). Modern Astrometry. Berlin; New York: Springer. ISBN .
Dış bağlantılar
-
- USNO Astrometric Catalog and related Products 26 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- . University of Virginia Department of Astronomy. 26 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2006.
- Mike Brown's Caltech Home Page 23 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- MPC Guide to Minor Body Astrometry 2 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Planet-Like Body Discovered at Fringes of Our Solar System30 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (2004-03-15)
- Scientific Paper describing Sedna's discovery26 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- The Hipparcos Space Astrometry Mission1 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . — on ESA
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gok olcumu gokolcum veya astrometri yildizlarin ve diger gokyuzu cisimlerinin konumlarinin ve hareketlerinin yuksek hassasiyetle hesaplanmasini icine alan bir gok bilimi dalidir Astrometrik olcumlerden elde edilen bilgiler kinematik Gunes Sistemi nin fiziksel kokeni ve galaksimiz Samanyolu ile ilgili bilgiler sunar Optik dalgaboyu araliginda yildizlarin konumlarinin girisimolcer kullanilarak yuksek hassasiyetle bulunmasini gosteren ornek cizim Courtesy NASA JPL CaltechTarihceAstrometrinin tarihi yildiz kataloglarinin tarihine dayanir Yildiz kataloglari gokyuzundeki nesneler icin referans noktalari verir boylece astronomlar cisimlerin konumlarindaki degisimi takip edebilirler Bu M O 190 yillarinda yasamis olan Hipparkos un zamanina kadar geriye gider Hipparkos onculerinden Timocharis ve Dunya nin devinmesini kesfeden Aristillus un yildiz kataloglarini kullandi Ayni zamanda bugun kullandigimiz kadir olcegini de gelistirmis oldu Hipparkos konumlariyla birlikte en az 850 yildizi bir katalogda topladi Hipparkos un varisi Batlamyus Almagest adli eserinde 1 022 yildizin yerini koordinatini ve kadrini vererek kataloglamisti 10 yuzyilda Abdurrahman es Sufi yildizlar uzerinde gozlemler yaparak konumlarini kadirlerini ve renklerini belirtti Ayrica Sabit Yildizlar Kitabi adli kitabinda butun takimyildizlar icin de cizimler yapti Ibn i Yunus yaklasik 1 4 metre capinda buyuk bir usturlab kullanarak Gunes in konumu icin yillar boyunca 10 000 den fazla kayit yapti Onun tutulmalardaki gozlemleri Simon Newcomb un Ay in hareketleri hakkinda arastirmalar yaptigi zamana kadar yuzyillarca kullanildi Arastirmalari Ekliptik Egimi ve Jupiter Saturn Esitsizlikleri nde Pierre Simon Laplace a ilham kaynagi oldu 15 yuzyilda Timur un astronomu Ulug Bey adli eserini derleyip burada 1 019 yildizi katalogladi Hipparkos ve Batlamyus un onceki kataloglari gibi Ulug Bey in katalogu da yaklasik olarak 20 acisal dakika dogrulukla tahmin edilerek hazirlanmistir 16 yuzyilda Tycho Brahe Ing Ingilizce mural instrument gibi gelismis aletler kullanarak yildizlarin konumlarini eskiye gore cok daha yuksek hassasiyetle 15 35 acisal dakika dogrulukla tespit etti Takiyuddin Istanbul daki nde yildizlarin sag acikligini kendi icadi olan gozlem saati ni kullanarak olctu Teleskoplar yayginlastikca gok cisimlerinin gokyuzundeki konumlarini bulmaya yarayan ayarlama daireleri kullanilarak olcumler hizlandi 1729 yilinda ilk defa yildizlar arasi olcekteki iraklik acisini hesaplamayi deneyen kisidir Gokyuzundeki yildiz gibi cisimlerin hareketi teleskobu icin cok belirsizdi O da Dunya nin ekseninin nutasyonunu ve sapmayi kesfetti Ing Ingilizce aberration of light 3 222 yildizin kataloglandigi calismasi modern astronominin babasi sayilan Friedrich Bessel tarafindan 1807 yilinda tekrar hassaslastirildi Yildizlar arasi olcekteki iraklik acisini ilk defa bir cift yildiz olan 61 Cygni icin 0 3 acisal dakika dogrulukla olctu Olcmesi cok zor oldugu icin 19 yuzyilin sonuna kadar sadece 60 tane yildizlar arasi olcekteki cismin iraklik acisi olculebildi Olcumler genellikle teleskoplarda kullanilan ve gok olcumu icin ozellestirilmis filar mikrometre ile yapilmistir 20 yuzyilin baslarinda astronomik fotografik levhalarda kullanilmasi sureci hizlandirdi 1960 li yillardaki otomatik levha ve makine olcumleri gibi ustun ve karmasik teknoloji yildiz kataloglarinin cok daha etkili ve hizli bir sekilde tamamlanmasina izin vermistir 1980 lerde CCD kameralarin yerine gecmesiyle optik belirsizlik acisal saniyenin milyarda birine kadar azaltilabildi Bu teknoloji gok olcumunu pahali olmaktan cikardi ve boylece bu alan amator dunyaya da kapilarini acmis oldu 1989 yilinda Avrupa Uzay Ajansi nin ESA Hipparkos uydusu sayesinde gok olcumu Dunya yorungesine tasindi Boylece atmosferin optik saptirmalarindan ve Dunya nin mekanik kuvvetlerinden daha az etkilenen bir platform meydana geldi 1989 ve 1993 yillari arasinda calisan Hipparkos yeryuzundeki diger optik teleskoplara gore cok daha yuksek hassasiyetle gokyuzunde buyuk ve kucuk acilarda olcumler yapti Dort yil boyunca 118 218 yildizin konumlarini iraklik acilarini konumlarindaki acisal degisimleri Ing Ingilizce proper motion esi gorulmemis hassasiyetle belirledi Yeni Tycho katalogu 1 058 332 yildizi 20 30 acisal dakika dogrulukla yenilenmis oldu Ayni zamanda 23 882 cift yildiz ve 11 597 degisen yildiz Hipparkos gorevi boyunca analiz edilip kataloglandi Bugun en sik kullanilan katalog USNO B1 0 dir Butun gokyuzunde 1 000 000 000 dan fazla gokyuzu cisminin konumu konumlarindaki acisal degisimleri kadirleri ve diger karakteristik ozelliklerini icerir Gectigimiz 50 yil boyunca 7 435 Schmidt kamera levhasi cesitli gokyuzu incelemesini tamamlamak ve USNO B1 0 icin 0 2 acisal dakika dogrulukla veri olusturmak icin kullanildi UygulamalarBu hareketli gorsel gezegen gibi kucuk bir cismin yildiz gibi buyuk bir cismin etrafindaki yorungesinde donerken konumda ve hizda nasil degisiklik urettigini gozteriyor Gunes Sistemi nin barysentrik koordinatlara Ing Ingilizce barycenter gore hareketi Astronomlara gozlemlerini kaydetmek icin calistiklari gozlemci cercevesinde temel bir islevi olmasinin disinda gok mekanigi bir astrofizik dali olan yildiz dinamigi Ing Ingilizce stellar dynamics ve galaktik astronomi alanlarinin da temelidir Gozlemsel astronomide gok olcumu teknikleri kendilerine ozgu hareketleriyle gok cisimlerini belirlemeye yarar Ayni zamanda zaman belirleyici bir alettirler UTC temelde kesin gozlemlere dayanarak Dunya nin donusuyle senkronize edilen bir atom saatidir Gok olcumu kozmik merdiven mesafesinde onemli bir adimdir cunku Samanyolu icerisindeki yildizlarin iraklik acilarini saptamamizi saglar Gok olcumu ayni zamanda otegezegen algilama iddialarini desteklemek icin kullanilir Sistemin kutle merkezi etrafindaki etkilesimli yorungeye bagli olarak gezegenin sebep oldugu ve yildizin gokyuzundeki gorunen konum degisimini olcer 2009 yilina kadar yer tabanli gok olcumu ile otegezegenlerden hicbiri tespit edilememisken daha sonraki calismalarla otegezegenler dogrulanmistir Dunya nin atmosferi gibi bozucu etkilerden etkilenmeyecek olmasi dolayisiyla gok olcumu calismalarinin uzaya tasinmasiyla daha kesin sonuclarin elde edilmesi umuluyor NASA nin planlanmis ancak sonradan iptal edilmis olan Uzay Interferometri Misyonu Ing Ingilizce Space Interferometry Mission gok olcumu tekniklerini kullanarak 200 veya daha fazla yer benzeri gezegeni ortaya cikarmayi amacliyordu Avrupa Uzay Ajansi nin 2013 te gonderdigi Gaia adli uzay araci gok olcumu tekniklerini yildizlar arasi ortamda uyguluyor Astrometrik olcumler astrofizikciler tarafindan gok mekanigini belirli modellerde sinirlamak icin kullaniliyor Pulsarlarin hizlarini olcerek supernova patlamalarinin asimetrisine bir limit koymak mumkundur Ayni zamanda gok olcumu sonuclari galaksideki karanlik maddenin dagilimini belirlemede kullaniliyor Astronomlar gok olcumu tekniklerini Dunya ya yakin cisimleri izlemek icin kullaniyorlar Gok olcumu bircok Gunes Sistemi cisminin tespitinde rekor kirilmasinin nedenidir Astronomlar bu cisimleri astrometri kullanarak bulmak icin butun gokyuzunu tarayan teleskoplar ve cesitli araliklarda fotograf cekmesi icin buyuk alan kameralari kullaniyor Astronomlar bu fotograflari isleyerek arka plandaki sabit gorunen yildizlara gore Gunes Sistemi cisimlerinin hareketlerini belirleyebiliyorlar Ilk olarak secilen birim zamana gore gozlem yapiliyor Astronomlar bu sure boyunca Dunya nin hareketinden kaynaklanan iraklik acisini ve cismin hesaplanan Gunes merkezine olan mesafesini karsilastiriyor Bu mesafe ve diger fotograflar kullanilarak cismin yorunge ogeleri de dahil bircok bilgi elde edilebilir 50000 Quaoar ve 90377 Sedna Michael E Brown tarafindan bu yontemlerle kesfedilen iki Gunes Sistemi cismidir Digerleri Palomar Gozlemevi nin 48 inc 1 200 mm Samuel Oschin teleskobu ve yine Palomar in buyuk alan CCD kamerasi kullanilarak Caltech te kesfedilmistir Astronomlarin gokyuzundeki cisimlerin konumlarini ve hareketlerini takip etme yetenegi kendi Gunes Sistemi mizin Evren imizdeki diger butun cisimlerle birlikte gecmisini simdiki halini ve gelecegini anlamak icin cok onemlidir IstatistikGok olcumunun temel tasi hata duzeltmedir Atmosfer kosullari kullanilan aletlerin kusursuz olmamasi gozlemciden kaynaklanan hatalar gibi bircok faktor gok cisimlerinin konumlarini belirlerken cok sayida hata uretir Bu hatalar gozlem aletlerinin gelistirilmesi ve alinan verilerin duzenlenmesi gibi cok sayida teknikle azaltilabilir Sonuclar daha sonra istatistiksel yontemler kullanilarak analiz edilebilir Bilgisayar programlariCevrimici gok olcumu XParallax viu 23 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Windows icin ucretsiz bir uygulama Astrometrica9 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Windows icin uygulamaBilimkurgudaadli dizide gok olcumu laboratuvari bircok konusmada gecer Star Trek Voyager adli filmde Gok olcumu laboratuvari bircok sahnede gecer Kaynakca Astrometry Ingilizce Vikipedi Astrometry History Ingilizce Vikipedi Astrometry Applications Ingilizce Vikipedi Astrometry Statistics Ingilizce Vikipedi Konuyla ilgili yayinlar Kovalevsky Jean Seidelman P Kenneth 2004 Fundamentals of Astrometry Cambridge University Press ISBN 0 521 64216 7 Walter Hans G 2000 Astrometry of fundamental catalogues the evolution from optical to radio reference frames New York Springer ISBN 3 540 67436 5 Kovalevsky Jean 1995 Modern Astrometry Berlin New York Springer ISBN 3 540 42380 X Dis baglantilarUSNO Astrometric Catalog and related Products 26 Agustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde University of Virginia Department of Astronomy 26 Agustos 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Agustos 2006 Mike Brown s Caltech Home Page 23 Agustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde MPC Guide to Minor Body Astrometry 2 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Planet Like Body Discovered at Fringes of Our Solar System30 Kasim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2004 03 15 Scientific Paper describing Sedna s discovery26 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Hipparcos Space Astrometry Mission1 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde on ESA