Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde konu hakkında evrensel bir bakış açısı yansıtmamaktadır. (Aralık 2018) |
Gelin, evlenmek üzere hazırlanmış, süslenmiş veya yeni evlenmiş kadın.
Bir kadın nişanlandığı andan itibaren erkek evi tarafının gelinidir. Düğün günü evlilik törenine hazırlanmış, süslenmiş kadına da gelin denir. Evlenip yeni evine giden bir kadın, koca evinde bir süre evin gelini muamelesi görür. Evlenme çağına gelen kadınlar, içinde bulundukları yörenin gelenek ve inançlarına göre gelin olurlar.
Tarihçe
İlkel çağlarda, özellikle totem inançlarına bağlı klan düzeninde gelin olan kız totemini değiştirir, kocasının totemine bağlanırdı. Bu yüzden gelin törenleri totem inançlarına bağlanarak yapılan dinî tören niteliğindeydi. Eski Türk topluluklarında da bir obadan başka obaya giden gelin için düzenlenen törenler böyle bir nitelik taşırdı. İslamiyetten sonra gelin törenlerine bu dinin kuralları hâkim oldu, fakat eski çağlardan süregelen birçok husus da tutuldu.
Anadolu'da gelin törenleri
Anadolu'da gelin törenleri bölge bölge değişiklikler gösterir. Fakat bu tören ve inançların ortak yanları da vardır. Gelin muamalesi nişan töreniyle başlar. Nişanlı kadın, saç tarama ve baş örtme şekli ve baş örtülerinin rengi ile gelinliğe hazırlandığını açıklar. Nişanlılık süresinde gelin çeyizi hazırlanır. Düğün töreninde gelin, gelinlik adı verilen tören elbiselerini giyer. Düğün törenleri birkaç gün sürdüğü için gelinin birkaç elbisesi vardır. Bunların en önemlisi gelinin baba evinden koca evine giderken asıl düğün töreninin olduğu gün giydiği, tel ve duvak taktığı gelinliktir.
Yeni bir eve gelin giden kadın, bazı kurallara uymaya mecburdur. Baba evinden çıkarken geline babası tarafından bir kemer kuşatılır ve "baba ocağından diri çıktın, koca ocağından ölü çıkacaksın inşallah" diye dua eder. Koca evine giden gelin kapıda, iyi bir hediye alıncaya kadar dayatır, içeri girmek istemez. Gelin, indirmelik verildikten sonra binekten iner (at, araba, otomobil). Gelin, törenle gelin odasına alınır. Şehirlerde bu törene koltuk adı verilir. Saz takımı genellikle İzmir Marşı'nı veya başka kıvrak bir hava çalar. Gelin odasına alınan gelinin yüzündeki duvağı, damat yüzgörümlüğü hediyesini verdikten sonra açar. Sonra misafirler gelin görmeye davet edilir. Gelin, her misafir için ayağa kalkmaya mecburdur. Genellikle gelinler yeni evlerinde yüksek sesle konuşmazlar, lakırdıya katılmazlar. Bu hakkı elde etmek için ya çocuk doğurmaları veya kayınbabası tarafından konuşma izni anlamını taşıyan bir hediye almaları gerekir. Gelin, düğün törenlerinde görevli bütün yakınlarına ve koca evinin önemli kişilerine hediyeler götürür. Bunların çoğu kendi el emeği olur. Gelin, yeni evinde genel geleneklere uyarak bir süre özel muamele görür.
Gelin ve Gelinlik
Gelinlik, gelin tarafından düğün ya da nikâh esnasında giyilen bir kıyafettir. Gelinliğin rengi, biçimi ve önemi davetlilerin dinine ya da kültürüne göre değişiklik gösterir.
Batı Kültürü
Orta Çağ'da yapılan düğünler iki insan arasında yapılan birlikten daha fazlasını ifade ediyordu. Bu düğünler daha çok iki aile arasındaki bağı, bir iş ortaklığını ya da iki ülke arasındaki anlaşmayı temsi ediyordu. Birçok düğün, özellikle sylular ve yüksek sosyal sınıflar arasında, sevgi temelli olmaktan çok politik sebeplerle yapılıyordu. Gelinlerden, sadece kendi güzelliklerini sergilemeleri için değil, ailelerini en iyi temsil edecek şekilde giyinmeleri beklenirdi. Üst sınıflardan olan gelinler, gelinliklerinde pahalı kumaşlar ve iddialı renkler kullanırdı. Böyle gelinlerin çarpıcı renkler, kat kat kürkler, kadife ve saten giymesine çok sık rastlanırdı. Daha düşük sosyal sınıflara mensup gelinler, ellerinden geldiği kadar bu şıklıkları taklit etmeye çalışırlardı.
Yüzyıllardır, gelinler kendi sosyal statülerine uygun olarak, daima modaya uygun olan, pahalı malzemelerin kullanıldığı gelinlikler giymişlerdir. Sosyal sınıfı daha düşük gelinler de, kiliseye giydikleri en güzel elbiselerini giyerlerdi. Gelinliğin üzerinde kullanılan pahalı süslemeler, gelinin ailesinin zenginliğini davetlilere gösteren bir araçtı. Artık, bugün her bütçeye uygun gelinlik bulmak mümkün. Batı gelenekler, her çeşit renkte ve biçimde gelinliğin giyilmesini kabullenecek kadar gevşedi. Bugün gelinlikçilerde kadınların kendi zevklerine göre seçebileceği birçok gelinlik modeli mevcut.
Gelinlikler, genelde çağın modasına göre şekil değiştirir. Örneğin, 1920'lerde gelinlikler günün modasına uygun olarak, ön etekleri kısa, arkasında uzun kuyruğu bulunan ve kloş duvakla kullanılan modeldeydi. Gelinliğin çağın modasına uydurmak 1940'lara kadar devam etti. Daha sonra viktorya dönemini andıran, uzun kabarık etekli gelinlikler popüler hale geldi. Her zaman gelinlik sektörüne hakim modalar değişse de, modern gelinlerin önemli çoğunluğu bu trendleri takip etmiyorlar. Bu trendler daha çok ikinci evliliklerde ya da geleneksel olmayan evlilik törenlerinde tercih ediliyor.
Osmanlı'dan Günümüze Gelinlik
Osmanlı'da giyim kültürü, geniş bir coğrafyada ve farklı kültürlerin ve inançların senteziyle oluştu. Genç kızların süslü ve gösterişli giyinmesi ayıp sayıldığı için, genç kızlar genellikle sade ve göze çarpmayan renklerde giyinirlerdi. Sadece evli kadınlar süslü giyinebildiği için, gelinlik süslü giyinmeye atılan ilk adımdı. Bu gelenek, Cumhuriyetin ilk dönemlerine kadar sürdü. Batlılılaşma hareketleri ve kıyafet devrimi ile genç kızların evlilik öncesi giyebildiği renkler ve kıyafetler değişse de, evlilik öncesi sadelik kuralı değişmedi.
Batı kültüründe olduğu gibi Osmanlı kültüründe de gelinliğin biçimi sosyal sınıfa göre değişiklik gösteriyordu. Saray hanedanının, kırsal kesimde ve şehirde yaşayanları benimsedikleri gelinlik biçimleri farklıydı.Saray hanedanlığında kullanılan renk kırmızıyken, halk kesiminde çeşitli renkler kullanılıyordu. İlk beyaz gelinlik, 1898'de Kemalettin Paşa ile evlenen II. Abdülhamit'in kızı Naime Sultan'dır. Beyaz gelinlik batılılaşma hareketleriyle birlikte Cumhuriyet'in ilk dönemlerinde de popüler hale geldi. Günümüzde her modelde gelinlik Türkiye'de de kabul edilmektedir. Batıda moda haline gelen vintage tarzıyla birlikte eski gelinliklere olan rağbet artmıştır.
Ayrıca bakınız
| Wikimedia Commons'ta Gelin ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2009.
Dipnot
- Sebahat Gül, Türk-İslam Eserleri Müzesi Etnografya Seksiyon Şefi.Skylife Mayıs 2002
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde konu hakkinda evrensel bir bakis acisi yansitmamaktadir Maddeyi gelistirerek ve sorunu sayfasinda tartisarak maddenin evrensellesmesini saglayabilirsiniz Aralik 2018 Gelin evlenmek uzere hazirlanmis suslenmis veya yeni evlenmis kadin Gelinligi cicegi ve duvagiyla bir gelin Bir kadin nisanlandigi andan itibaren erkek evi tarafinin gelinidir Dugun gunu evlilik torenine hazirlanmis suslenmis kadina da gelin denir Evlenip yeni evine giden bir kadin koca evinde bir sure evin gelini muamelesi gorur Evlenme cagina gelen kadinlar icinde bulunduklari yorenin gelenek ve inanclarina gore gelin olurlar TarihceIlkel caglarda ozellikle totem inanclarina bagli klan duzeninde gelin olan kiz totemini degistirir kocasinin totemine baglanirdi Bu yuzden gelin torenleri totem inanclarina baglanarak yapilan dini toren niteligindeydi Eski Turk topluluklarinda da bir obadan baska obaya giden gelin icin duzenlenen torenler boyle bir nitelik tasirdi Islamiyetten sonra gelin torenlerine bu dinin kurallari hakim oldu fakat eski caglardan suregelen bircok husus da tutuldu Anadolu da gelin torenleriAnadolu da gelin torenleri bolge bolge degisiklikler gosterir Fakat bu toren ve inanclarin ortak yanlari da vardir Gelin muamalesi nisan toreniyle baslar Nisanli kadin sac tarama ve bas ortme sekli ve bas ortulerinin rengi ile gelinlige hazirlandigini aciklar Nisanlilik suresinde gelin ceyizi hazirlanir Dugun toreninde gelin gelinlik adi verilen toren elbiselerini giyer Dugun torenleri birkac gun surdugu icin gelinin birkac elbisesi vardir Bunlarin en onemlisi gelinin baba evinden koca evine giderken asil dugun toreninin oldugu gun giydigi tel ve duvak taktigi gelinliktir Yeni bir eve gelin giden kadin bazi kurallara uymaya mecburdur Baba evinden cikarken geline babasi tarafindan bir kemer kusatilir ve baba ocagindan diri ciktin koca ocagindan olu cikacaksin insallah diye dua eder Koca evine giden gelin kapida iyi bir hediye alincaya kadar dayatir iceri girmek istemez Gelin indirmelik verildikten sonra binekten iner at araba otomobil Gelin torenle gelin odasina alinir Sehirlerde bu torene koltuk adi verilir Saz takimi genellikle Izmir Marsi ni veya baska kivrak bir hava calar Gelin odasina alinan gelinin yuzundeki duvagi damat yuzgorumlugu hediyesini verdikten sonra acar Sonra misafirler gelin gormeye davet edilir Gelin her misafir icin ayaga kalkmaya mecburdur Genellikle gelinler yeni evlerinde yuksek sesle konusmazlar lakirdiya katilmazlar Bu hakki elde etmek icin ya cocuk dogurmalari veya kayinbabasi tarafindan konusma izni anlamini tasiyan bir hediye almalari gerekir Gelin dugun torenlerinde gorevli butun yakinlarina ve koca evinin onemli kisilerine hediyeler goturur Bunlarin cogu kendi el emegi olur Gelin yeni evinde genel geleneklere uyarak bir sure ozel muamele gorur Gelin ve GelinlikGelinlik gelin tarafindan dugun ya da nikah esnasinda giyilen bir kiyafettir Gelinligin rengi bicimi ve onemi davetlilerin dinine ya da kulturune gore degisiklik gosterir Bati KulturuOrta Cag da yapilan dugunler iki insan arasinda yapilan birlikten daha fazlasini ifade ediyordu Bu dugunler daha cok iki aile arasindaki bagi bir is ortakligini ya da iki ulke arasindaki anlasmayi temsi ediyordu Bircok dugun ozellikle sylular ve yuksek sosyal siniflar arasinda sevgi temelli olmaktan cok politik sebeplerle yapiliyordu Gelinlerden sadece kendi guzelliklerini sergilemeleri icin degil ailelerini en iyi temsil edecek sekilde giyinmeleri beklenirdi Ust siniflardan olan gelinler gelinliklerinde pahali kumaslar ve iddiali renkler kullanirdi Boyle gelinlerin carpici renkler kat kat kurkler kadife ve saten giymesine cok sik rastlanirdi Daha dusuk sosyal siniflara mensup gelinler ellerinden geldigi kadar bu sikliklari taklit etmeye calisirlardi Yuzyillardir gelinler kendi sosyal statulerine uygun olarak daima modaya uygun olan pahali malzemelerin kullanildigi gelinlikler giymislerdir Sosyal sinifi daha dusuk gelinler de kiliseye giydikleri en guzel elbiselerini giyerlerdi Gelinligin uzerinde kullanilan pahali suslemeler gelinin ailesinin zenginligini davetlilere gosteren bir aracti Artik bugun her butceye uygun gelinlik bulmak mumkun Bati gelenekler her cesit renkte ve bicimde gelinligin giyilmesini kabullenecek kadar gevsedi Bugun gelinlikcilerde kadinlarin kendi zevklerine gore secebilecegi bircok gelinlik modeli mevcut Gelinlikler genelde cagin modasina gore sekil degistirir Ornegin 1920 lerde gelinlikler gunun modasina uygun olarak on etekleri kisa arkasinda uzun kuyrugu bulunan ve klos duvakla kullanilan modeldeydi Gelinligin cagin modasina uydurmak 1940 lara kadar devam etti Daha sonra viktorya donemini andiran uzun kabarik etekli gelinlikler populer hale geldi Her zaman gelinlik sektorune hakim modalar degisse de modern gelinlerin onemli cogunlugu bu trendleri takip etmiyorlar Bu trendler daha cok ikinci evliliklerde ya da geleneksel olmayan evlilik torenlerinde tercih ediliyor Osmanli dan Gunumuze GelinlikOsmanli da giyim kulturu genis bir cografyada ve farkli kulturlerin ve inanclarin senteziyle olustu Genc kizlarin suslu ve gosterisli giyinmesi ayip sayildigi icin genc kizlar genellikle sade ve goze carpmayan renklerde giyinirlerdi Sadece evli kadinlar suslu giyinebildigi icin gelinlik suslu giyinmeye atilan ilk adimdi Bu gelenek Cumhuriyetin ilk donemlerine kadar surdu Batlililasma hareketleri ve kiyafet devrimi ile genc kizlarin evlilik oncesi giyebildigi renkler ve kiyafetler degisse de evlilik oncesi sadelik kurali degismedi Bati kulturunde oldugu gibi Osmanli kulturunde de gelinligin bicimi sosyal sinifa gore degisiklik gosteriyordu Saray hanedaninin kirsal kesimde ve sehirde yasayanlari benimsedikleri gelinlik bicimleri farkliydi Saray hanedanliginda kullanilan renk kirmiziyken halk kesiminde cesitli renkler kullaniliyordu Ilk beyaz gelinlik 1898 de Kemalettin Pasa ile evlenen II Abdulhamit in kizi Naime Sultan dir Beyaz gelinlik batililasma hareketleriyle birlikte Cumhuriyet in ilk donemlerinde de populer hale geldi Gunumuzde her modelde gelinlik Turkiye de de kabul edilmektedir Batida moda haline gelen vintage tarziyla birlikte eski gelinliklere olan ragbet artmistir Ayrica bakinizWikimedia Commons ta Gelin ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir DamatKaynakca Arsivlenmis kopya 7 Agustos 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Temmuz 2009 DipnotSebahat Gul Turk Islam Eserleri Muzesi Etnografya Seksiyon Sefi Skylife Mayis 2002