Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Damat (< Farsça داماد dāmād ), ana ve babaya göre kızlarının kocası, güvey.
Osmanlı'da damat kavramı
Osmanlı İmparatorluğunda, padişahların kızları, kızkardeşleri veya kardeş kızlarıyla evlenerek osmanlı hanedanıyla yakınlık kuran erkekler damat paşa adıyla anılırdı. Damat paşalara önceleri güvey 16. yüzyıl'da damat, daha sonra damad-ı hazreti şehriyarî (veya padişahî) dendi. Padişah ablasıyla evlenen damatlara da enişte denirdi. Saraya damat seçilirken yaş, rütbe veya soyluluğa bakılmaz, daha çok adayın gelecekteki mevkii dikkate alınırdı. İmparatorluğun kuruluş döneminde damat olarak, Anadolu Selçuklu ailelerinden beyler seçilirdi, daha sonra padişahlar kendilerine bağlı sancak beylerini tercih ettiler. İlk damatlar arasında I. Murat'ın kızı Nefise Hatun ile 1381 yılında evlenen Karamanoğlu Alâeddin Bey, I. Mehmed'in kızlarıyla evlenen Candaroğulları'ndan İbrahim ve Kasım, Karamanoğulları'ndan İbrahim, Ali ve İsa Beyler vardır. İlmiye sınıfından damat seçilmedi, yalnız Yıldırım Bayezit kızını Emîr Sultan'a verdi. Eski Türk ailelerinden seçilen damatlardan biri de Fatih'in kızıyla evlenen, Uzun Hasan'ın oğlu Uğurlu Mehmed Mirza'dır.
16. yüzyıl'dan başlayarak damatlar, osmanlı memurları arasından seçildi. Doğrudan doğruya padişah kararıyla seçilen kimseye seçim haber verilir ve hazırlanması istenirdi. Damat paşalar, hanedana duydukları saygı yüzünden sultan hanımların bütün isteklerine boyun eğerlerdi, bunun yanında birbirini seven çiftlere de rastlanırdı. IV. Murat'ın kızı Kaya Sultan ile Melek Ahmed Paşa arasındaki aşk tarihlerin konu edindiği bir ilişkidir. Padişahlar bazen sevdikleri vezirlerine henüz küçük yaşta bulunan kızlarını nişanlar veya nikâhlarlardı. Bu yüzden kocalarının ölümüyle küçük yaşta dul kalan sultanlar vardır.
Padişah yakınıyla evlenenler eski karılarını boşamak zorundaydılar. Buna karşılık sultan olan olan eşlerini boşayamazlardı. Sultanlar ise isterlerse, hükümdardan izin alarak boşanabilirler, bu evliliklere bazen bizzat padişah son verirdi. Örneğin, veziriazam Lütfü Paşa, eşi olan Kanunî'nin kız kardeşi Şah Sultan'a hakaret ettiğinden damatlığı ile birlikte veziriazamlığına da son verilmiştir. IV. Murat, kız kardeşi Fatma Sultan'ın kocası kaptanıderya Çatalcalı Hasan Paşa'ya kızmış ve onu damatlıktan azletmiştir. II. Abdülhamit, kızı Naime Sultan'ın kocası Kemaleddin Paşa'yı, V. Murat'ın kızıyla buluştuğunu haber alınca damatlıktan çıkarmakla kalmayarak, Bursa'ya sürmüştür.
Taşrada görevli bulunan damat adayları, eşleri sultan hanımların İstanbul'dan çıkmalarına izin olmadığı için merkeze alınırlardı. Damatların memurluk maaşları yanında, günde 1.000 ile 1.500 akçe arasında değişen ödenekleri ve sultan paşmaklıkları vardı. Damatların İstanbul'da devlet işlerine karışmalarını önlemek için Fatih zamanında konan usuller Kanuni devrine kadar sürdü.
Osmanlı tarihinde pek çok damat yer alır; bunlar arasında değerli devlet adamları olan Hersekzade Ahmed Paşa, Makbul İbrahim Paşa, Çorlulu Ali Paşa, Sokullu Mehmed Paşa, Kanijeli İbrahim Paşa, Silâhtar Ali Paşa, Nevşehirli İbrahim Paşa, Koca Ragıp Paşa, Muhsinzade Mehmed Paşa vb. sayılabilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Prof. Dr. Hasan Eren (1999) Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü : damat (sayfa: 105)
| Wikimedia Commons'ta Damat ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Damat lt Farsca داماد damad ana ve babaya gore kizlarinin kocasi guvey Osmanli da damat kavramiOsmanli Imparatorlugunda padisahlarin kizlari kizkardesleri veya kardes kizlariyla evlenerek osmanli hanedaniyla yakinlik kuran erkekler damat pasa adiyla anilirdi Damat pasalara onceleri guvey 16 yuzyil da damat daha sonra damad i hazreti sehriyari veya padisahi dendi Padisah ablasiyla evlenen damatlara da eniste denirdi Saraya damat secilirken yas rutbe veya soyluluga bakilmaz daha cok adayin gelecekteki mevkii dikkate alinirdi Imparatorlugun kurulus doneminde damat olarak Anadolu Selcuklu ailelerinden beyler secilirdi daha sonra padisahlar kendilerine bagli sancak beylerini tercih ettiler Ilk damatlar arasinda I Murat in kizi Nefise Hatun ile 1381 yilinda evlenen Karamanoglu Alaeddin Bey I Mehmed in kizlariyla evlenen Candarogullari ndan Ibrahim ve Kasim Karamanogullari ndan Ibrahim Ali ve Isa Beyler vardir Ilmiye sinifindan damat secilmedi yalniz Yildirim Bayezit kizini Emir Sultan a verdi Eski Turk ailelerinden secilen damatlardan biri de Fatih in kiziyla evlenen Uzun Hasan in oglu Ugurlu Mehmed Mirza dir 16 yuzyil dan baslayarak damatlar osmanli memurlari arasindan secildi Dogrudan dogruya padisah karariyla secilen kimseye secim haber verilir ve hazirlanmasi istenirdi Damat pasalar hanedana duyduklari saygi yuzunden sultan hanimlarin butun isteklerine boyun egerlerdi bunun yaninda birbirini seven ciftlere de rastlanirdi IV Murat in kizi Kaya Sultan ile Melek Ahmed Pasa arasindaki ask tarihlerin konu edindigi bir iliskidir Padisahlar bazen sevdikleri vezirlerine henuz kucuk yasta bulunan kizlarini nisanlar veya nikahlarlardi Bu yuzden kocalarinin olumuyle kucuk yasta dul kalan sultanlar vardir Padisah yakiniyla evlenenler eski karilarini bosamak zorundaydilar Buna karsilik sultan olan olan eslerini bosayamazlardi Sultanlar ise isterlerse hukumdardan izin alarak bosanabilirler bu evliliklere bazen bizzat padisah son verirdi Ornegin veziriazam Lutfu Pasa esi olan Kanuni nin kiz kardesi Sah Sultan a hakaret ettiginden damatligi ile birlikte veziriazamligina da son verilmistir IV Murat kiz kardesi Fatma Sultan in kocasi kaptaniderya Catalcali Hasan Pasa ya kizmis ve onu damatliktan azletmistir II Abdulhamit kizi Naime Sultan in kocasi Kemaleddin Pasa yi V Murat in kiziyla bulustugunu haber alinca damatliktan cikarmakla kalmayarak Bursa ya surmustur Tasrada gorevli bulunan damat adaylari esleri sultan hanimlarin Istanbul dan cikmalarina izin olmadigi icin merkeze alinirlardi Damatlarin memurluk maaslari yaninda gunde 1 000 ile 1 500 akce arasinda degisen odenekleri ve sultan pasmakliklari vardi Damatlarin Istanbul da devlet islerine karismalarini onlemek icin Fatih zamaninda konan usuller Kanuni devrine kadar surdu Osmanli tarihinde pek cok damat yer alir bunlar arasinda degerli devlet adamlari olan Hersekzade Ahmed Pasa Makbul Ibrahim Pasa Corlulu Ali Pasa Sokullu Mehmed Pasa Kanijeli Ibrahim Pasa Silahtar Ali Pasa Nevsehirli Ibrahim Pasa Koca Ragip Pasa Muhsinzade Mehmed Pasa vb sayilabilir Ayrica bakinizGelinKaynakca Prof Dr Hasan Eren 1999 Turk Dilinin Etimolojik Sozlugu damat sayfa 105 Wikimedia Commons ta Damat ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir