Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gökkuşağı, güneş ışınlarının yağmur damlalarında veya sis bulutlarında yansıması ve kırılmasıyla meydana gelen ve ışık tayfı renklerinin bir yay şeklinde göründüğü meteorolojik bir olaydır. Gökkuşağındaki renkler bir spektrum oluşturur.
Oluşumu
Tipik bir gökkuşağı kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, camgöbeği, mavi ve menekşe renklerinden meydana gelen bir renk sırasına sahip bir veya daha fazla aynı merkezli arklardan ibarettir. En çok rastlanan çeşidi ilkel (birinci) gökkuşağıdır. Bu çeşidin merkez açısı 42° civarındadır ve kırmızı renk dış tarafa, mor renk iç tarafa isabet eder. Bazen ışığı daha zayıf merkez açısı 50° civarında olan tali (ikinci) gökkuşağına da rastlanır. Güneşin ufuktan yüksekliği 52 dereceyi geçerse gökkuşağı oluşmaz, 42,5 derecenin üzerinde olursa gökkuşağı görülmez. Bunda renk dizilişi diğerinin tersidir. Bunların haricinde sadece dar kırmızı veya kırmızı-yeşil renk bantlarından müteşekkil küçük kuşaklar da görülür ve bunlar birinci gökkuşaklarının iç tarafında ve ikincilerin dış tarafında bulunurlar. Gökkuşakları; ışık ışınlarının yağmur damlaları ve sis tanecikleri tarafından kırılması, yansıtılması ve dağıtılması ile meydana gelir. Büyük damlaların meydana getirdiği kuşaklar en parlak ve renk ayrılması en belirgin olanlarıdır. Küçük yağmur damlalarının meydana getirdiği kuşaklar ise daha zayıf ve daha geniş olurlar. Bunun en tipik örneği sis kuşağı olarak da isimlendirilen ve sis bulutu veya buğusu tarafından meydana getirilen beyaz kuşaklardır.
Genellikle yarım çember olarak gözükmelerine karşın, bir dağ tepesinden veya uçaktan bakıldığında, gökkuşağı konisi olarak adlandırılan çember şeklinde görülebilir.
Gökkuşağının olabilmesi için gökyüzünde güneş olmalıdır. Gökkuşaklarının sık göründüğü zaman ikindiye doğru özellikle sağanak yağışların geçmesinden sonraki zamandır. Gökkuşağı daima güneşin tam karşısında olan kısımdadır. Gökkuşağını görebilmek için güneşe arkamızı dönmemiz gerekmektedir.
Renkler
Orta: Yakınlaştırılmış fotoğraf
Alt: Bilgisayar simülasyonu
Newton renkerin ayrılmadığını fark etti. Daha sonra renklerin müziğin 7 notasına ve zamanında bilinen 7 gezegene eşleşmesi için turuncu ve çivit mavisini ekledi.
| Newton'a göre (ilk) | Kırmızı | Sarı | Yeşil | Mavi | Menekşe | ||
| Newton'a göre (daha sonra) | Kırmızı | Turuncu | Sarı | Yeşil | Mavi | Çivit mavisi | Menekşe |
| Modern renkler | Kırmızı | Turuncu | Sarı | Yeşil | Camgöbeği | Mavi | Menekşe |
Mitoloji ve halk kültürü
Mitolojiye göre Yunan tanrılarının kraliçesi olan Hera yeryüzüyle haberleşmek istediğinde, "renkli elbise" sini giyerek giden haberci İris'i gönderirdi.Eski Atinada'ki ölümlüler İris'in görev başında olduğunu gökkuşağını görünce anlarlardı. Birçok kültür gökkuşağını cennet ile dünya arasındaki köprü olarak görmektedir. Doğadaki en güzel manzaralardan biri olan gökkuşağı batı kültüründe umut ve şans sembolü olmuştur. İran Müslümanlarına göre gökkuşağındaki renklerin bir önemi vardır. Yeşil bolluk, kırmızı savaş ve sarı ise ölüm anlamına gelir. Sibirya’da güneşin dili olarak düşünülür. Güney Amerika Yerlileri ise denizin üzerinde görülmesinin bir şans olduğuna inanırlar. Diğer adları; alkım, ebekuşağı, ebemkuşağı, eleğimsağma, hacılarkuşağı, meryemanakuşağı, alaimisemadır. Yeygör, süleyke gibi adlarla da bilinir. Moğollar solongo derler. Buryatlar ise Holongo olarak söylerler.
Türk kültüründe alkım veya alakuşak da denir. Umay Ana yeryüzüne inmek için gökkuşağını kullanır. Bazen göğe asılmış bir yay olarak düşünülür. Bazen bir yol olarak tasvir edilir. "Al inancı"yla bağlantılı olarak ele alındığında yerle göğü birbirine bağlayan büyülü bir köprü olduğu anlaşılır. Pura adlı koçlar veya atlar (ruhlar) alkımın üzerinde görülürler. Kazakçadaki tabir ise başka bir mitolojik varlıkla ilgilidir ve kempirkoşak (kempirkuşağı) ve enekemkoşak/cenekemkoşak denir. Anadolu'da çocuk oyunlarında büyük ve tıpkı gökkuşağı gibi renkli bilyelere Eneke adı verilir. Teleğüt Türklerinde ise Eneke sözcüğü koruyucu ruh demektir. Koşak sözcüğünün koç, kukla, ikiz gibi anlamları da bulunur. Tüm dünya mitolojilerinde ilgi çekici bir unsur olan Gökkuşağı pek çok dış tesirle karşılaşsa da bir kuşak olduğu ve yeryüzünü sardığı fikri temelde aynı kalmıştır. Azericede Göykurşağı şeklinde ifade edilir ve anlam Türkçedekiyle aynıdır. Türk kültüründe daima bu kavramı nitelemek için Kuşak tabirinin tercih edildiği görülür. Şamanın göğe çıktığı bir köprü olarak algılanır. Tüm dünya mitolojilerinde gökkuşağına söylencesel anlamlar yüklenir ve çoğu zaman da bunu çağrıştıran isimler verilir. Gökkuşağı görsel olarak tüm insanlığın daima ilgisini çekmiştir, çünkü fizik kuralları gereği ona hiçbir zaman ulaşmak mümkün değildir, bu nedenle geriye tek bir şey kalır, hayalgücünü zorlamak. Gökkuşağının Anadolu'da yaygın olarak kullanılan diğer adı olan Alkım sözcüğü Alkımak (hoş görünmek, hoşa gitmek, hayırdua etmek) fiiliyle bağlantılıdır. Beğenilme, hoşa gitme anlamı bulunur.
Çifte gökkuşağı
İkincil gökkuşağı farklı yağmur damlalarından dolayı ikinci bir yansımadan kaynaklanır ve 50-53 °'lik bir açı ile görüntülenir. İkincil gökkuşağındaki renk dizilişi birincinin tersi olur. İçte kırmızı, dışta mavi. İkincil gökkuşağı daha geniş bir alana yayıldığından birinciye oranla daha sönüktür. İki gökkuşağı arasındaki karanlık bölgeye ise ilk olarak Afrodisiaslı İskender tarafından tarif edildiği için "İskender şeridi" denir.
Kaynakça
- ^ (1990).FABBRİ Bilim ve Teknik Ansiklopedisi .SERHAT Yayınevi:istanbul.ISBN No:9752922325
- ^ Isaac Newton, Optice: Sive de Reflexionibus, Refractionibus, Inflexionibus & Coloribus Lucis Libri Tres, Propositio II, Experimentum VII, 1740 baskısı
- ^ [1] 3 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Rainbow
- ^ [2] 2 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Alexander's band
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Gökkuşağı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
| Vikisöz'de Gökkuşağı ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
| Vikisözlük'te gökkuşağı ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
- Gökkuşağı oluşumu 23 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gokkusagi gunes isinlarinin yagmur damlalarinda veya sis bulutlarinda yansimasi ve kirilmasiyla meydana gelen ve isik tayfi renklerinin bir yay seklinde gorundugu meteorolojik bir olaydir Gokkusagindaki renkler bir spektrum olusturur GokkusagiGokkusagi yagmur damlaciklarinin dogal optik prizma ozelligi ile isigin yansimasindan olusur Kanada daki Jasper Milli Parki Sehir icinde bir gokkusagiOlusumuTipik bir gokkusagi kirmizi turuncu sari yesil camgobegi mavi ve menekse renklerinden meydana gelen bir renk sirasina sahip bir veya daha fazla ayni merkezli arklardan ibarettir En cok rastlanan cesidi ilkel birinci gokkusagidir Bu cesidin merkez acisi 42 civarindadir ve kirmizi renk dis tarafa mor renk ic tarafa isabet eder Bazen isigi daha zayif merkez acisi 50 civarinda olan tali ikinci gokkusagina da rastlanir Gunesin ufuktan yuksekligi 52 dereceyi gecerse gokkusagi olusmaz 42 5 derecenin uzerinde olursa gokkusagi gorulmez Bunda renk dizilisi digerinin tersidir Bunlarin haricinde sadece dar kirmizi veya kirmizi yesil renk bantlarindan mutesekkil kucuk kusaklar da gorulur ve bunlar birinci gokkusaklarinin ic tarafinda ve ikincilerin dis tarafinda bulunurlar Gokkusaklari isik isinlarinin yagmur damlalari ve sis tanecikleri tarafindan kirilmasi yansitilmasi ve dagitilmasi ile meydana gelir Buyuk damlalarin meydana getirdigi kusaklar en parlak ve renk ayrilmasi en belirgin olanlaridir Kucuk yagmur damlalarinin meydana getirdigi kusaklar ise daha zayif ve daha genis olurlar Bunun en tipik ornegi sis kusagi olarak da isimlendirilen ve sis bulutu veya bugusu tarafindan meydana getirilen beyaz kusaklardir Genellikle yarim cember olarak gozukmelerine karsin bir dag tepesinden veya ucaktan bakildiginda gokkusagi konisi olarak adlandirilan cember seklinde gorulebilir Gokkusaginin olabilmesi icin gokyuzunde gunes olmalidir Gokkusaklarinin sik gorundugu zaman ikindiye dogru ozellikle saganak yagislarin gecmesinden sonraki zamandir Gokkusagi daima gunesin tam karsisinda olan kisimdadir Gokkusagini gorebilmek icin gunese arkamizi donmemiz gerekmektedir RenklerUst Gercek spektrum Orta Yakinlastirilmis fotograf Alt Bilgisayar simulasyonu Newton renkerin ayrilmadigini fark etti Daha sonra renklerin muzigin 7 notasina ve zamaninda bilinen 7 gezegene eslesmesi icin turuncu ve civit mavisini ekledi Newton a gore ilk Kirmizi Sari Yesil Mavi MenekseNewton a gore daha sonra Kirmizi Turuncu Sari Yesil Mavi Civit mavisi MenekseModern renkler Kirmizi Turuncu Sari Yesil Camgobegi Mavi MenekseMitoloji ve halk kulturuMitolojiye gore Yunan tanrilarinin kralicesi olan Hera yeryuzuyle haberlesmek istediginde renkli elbise sini giyerek giden haberci Iris i gonderirdi Eski Atinada ki olumluler Iris in gorev basinda oldugunu gokkusagini gorunce anlarlardi Bircok kultur gokkusagini cennet ile dunya arasindaki kopru olarak gormektedir Dogadaki en guzel manzaralardan biri olan gokkusagi bati kulturunde umut ve sans sembolu olmustur Iran Muslumanlarina gore gokkusagindaki renklerin bir onemi vardir Yesil bolluk kirmizi savas ve sari ise olum anlamina gelir Sibirya da gunesin dili olarak dusunulur Guney Amerika Yerlileri ise denizin uzerinde gorulmesinin bir sans olduguna inanirlar Diger adlari alkim ebekusagi ebemkusagi elegimsagma hacilarkusagi meryemanakusagi alaimisemadir Yeygor suleyke gibi adlarla da bilinir Mogollar solongo derler Buryatlar ise Holongo olarak soylerler Turk kulturunde alkim veya alakusak da denir Umay Ana yeryuzune inmek icin gokkusagini kullanir Bazen goge asilmis bir yay olarak dusunulur Bazen bir yol olarak tasvir edilir Al inanci yla baglantili olarak ele alindiginda yerle gogu birbirine baglayan buyulu bir kopru oldugu anlasilir Pura adli koclar veya atlar ruhlar alkimin uzerinde gorulurler Kazakcadaki tabir ise baska bir mitolojik varlikla ilgilidir ve kempirkosak kempirkusagi ve enekemkosak cenekemkosak denir Anadolu da cocuk oyunlarinda buyuk ve tipki gokkusagi gibi renkli bilyelere Eneke adi verilir Telegut Turklerinde ise Eneke sozcugu koruyucu ruh demektir Kosak sozcugunun koc kukla ikiz gibi anlamlari da bulunur Tum dunya mitolojilerinde ilgi cekici bir unsur olan Gokkusagi pek cok dis tesirle karsilassa da bir kusak oldugu ve yeryuzunu sardigi fikri temelde ayni kalmistir Azericede Goykursagi seklinde ifade edilir ve anlam Turkcedekiyle aynidir Turk kulturunde daima bu kavrami nitelemek icin Kusak tabirinin tercih edildigi gorulur Samanin goge ciktigi bir kopru olarak algilanir Tum dunya mitolojilerinde gokkusagina soylencesel anlamlar yuklenir ve cogu zaman da bunu cagristiran isimler verilir Gokkusagi gorsel olarak tum insanligin daima ilgisini cekmistir cunku fizik kurallari geregi ona hicbir zaman ulasmak mumkun degildir bu nedenle geriye tek bir sey kalir hayalgucunu zorlamak Gokkusaginin Anadolu da yaygin olarak kullanilan diger adi olan Alkim sozcugu Alkimak hos gorunmek hosa gitmek hayirdua etmek fiiliyle baglantilidir Begenilme hosa gitme anlami bulunur Cifte gokkusagiIkincil gokkusagi farkli yagmur damlalarindan dolayi ikinci bir yansimadan kaynaklanir ve 50 53 lik bir aci ile goruntulenir Ikincil gokkusagindaki renk dizilisi birincinin tersi olur Icte kirmizi dista mavi Ikincil gokkusagi daha genis bir alana yayildigindan birinciye oranla daha sonuktur Iki gokkusagi arasindaki karanlik bolgeye ise ilk olarak Afrodisiasli Iskender tarafindan tarif edildigi icin Iskender seridi denir Kaynakca 1990 FABBRI Bilim ve Teknik Ansiklopedisi SERHAT Yayinevi istanbul ISBN No 9752922325 Isaac Newton Optice Sive de Reflexionibus Refractionibus Inflexionibus amp Coloribus Lucis Libri Tres Propositio II Experimentum VII 1740 baskisi 1 3 Subat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Rainbow 2 2 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Alexander s bandDis baglantilarWikimedia Commons ta Gokkusagi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Vikisoz de Gokkusagi ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Vikisozluk te gokkusagi ile ilgili tanim bulabilirsiniz Gokkusagi olusumu 23 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce