Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Umay, (veya Umai; Eski Türkçe: 𐰆𐰢𐰖; Kazakça: Ұмай ана, Umay ana; Rusça: Ума́й / Ымай, Umáj / Ymaj, Türkçe: Umay (Ana)) Türk mitolojisinde ve Tengrizimde doğurganlık tanrıçasıdır ve bu nedenle kadınlar, anneler ve çocuklar ile ilgilidir. Umay, diğer çeşitli dinlerinde bulunan toprak ana tanrıçalarına benzer.
| Umay | |
|---|---|
| Omay, Imay, Ubay, Humay | |
| Özellikleri | |
| Alanı | Doğurganlık ve bereket tanrıçası |
| Mekânı | Gökyüzü |
| Kişisel bilgileri | |
| Ebeveynler | Tengri |
| Kardeşler | Erlik Kuyaş Ay Ata |
Özellikleri
Umay ana dişi olarak betimlenmiştir. İyilikler yapar. Doğacak çocukları belirler. Üç boynuzu vardır. Beyaz elbiselidir. Yere kadar uzanan beyaz, gümüşten saçları vardır. Görünümü yaşlı değildir, orta yaşlıdır. Kuş kılığına bürünebilir ve kanatlıdır. Yaşam ağacının sahibidir. Çocukları korur. Yeryüzüne bereket dağıtır. Etrafına ışık saçar. Kimi zaman kızarak insanları korkutabilir. Çocuğu olmayanlar kendisine kurban adarlar. Gökyüzünde yaşar. Bazen yeryüzüne iner. Yanında bir kuğu veya zarif bir at ile betimlenir. Hamile kadınları ve yavru hayvanları korur.
Umacı (Omacı, Hommu, Humu, Umu, Imı veya Moğollarda Omısı) gibi düşsel varlıklar kendisi tarafından gönderilir. Fakat bunlara korkutucu anlamlar yüklenir. Çocukları korumadığı evlerde sıklıkla çocuk ölümleri yaşanır ve bu takdirde kendisine Kara Umay diye hitap edilir. Bazen Humay olarak da adlandırılır ve Hüma kuşu ile bütünleşik anlamlar içerir. Taskıl Umay (Kel Umay) olarak adlandırıldığı da olur. Ancak uzun saçları olduğu dikkate alındığında bu durumun zaman zaman büründüğü bir görüntü olduğu söylenebilir. Ayrıca kendisine ithafen verilen Taskıl Umay şeklindeki bir dağın varlığı da bilinmektedir. Mavi ve beyaz kuş kılığına girebilir. Ama Hanım adlı yaratıcı ruh ile ve May Ana ile de bağlantılıdır.
Etimoloji
Etene (plasenta) anlamına da gelmektedir. Moğol dillerinde umay, rahim anlamındadır ve Umay ile kökteştir. Evenkice umuu- yumurtlamak anlamına gelir. sözün aynı kökten geldiğini ve yumurta sözüyle ilişkili olduğunu öne sürmüştür. Ayrıca Evenkice Umuukta, yumurta demektir. Umaç, hedef demektir ve ummak kökünden gelir. Ummak sözünün Umay ile bağlantısı kesin değildir. Eski Türkçede Uma/Umat/Ubat yakmak, Tunguzcada Omah/Umah ve Yakutça Umay ocak anlamı taşır ve ateşle olan bağlantısını da ortaya koyar. En eski Türkçe kelimelerden birisi olan Umay kelimesi Divân-ı Lügati't-Türk'te, günümüzde ana rahmindeki plasenta kelimesini karşılayacak şekilde, "son, kadın doğurduktan sonra karnından çıkan sonu" olarak geçmektedir.Orhun Yazıtları´nda da geçen Umay, Türk ve Moğol mitolojisinde bir bereket tini olup hamilelerin, doğmuş ve henüz doğmamış çocuklar ile hayvan yavrularının koruyucusudur.
Tanım
Tengricilik inancında Tanrı'dan sonra gelen en önemli dinsel varlıktır. Eski Türk yazıtlarında Tanrı'nın yanında ara sıra sadece onun adı geçer. Diğer dinsel varlıkların adı eski yazıtlarda geçmemektedir. Umay, bir çocuk doğacağı zaman oraya varır ve gök alemindeki Süt gölünden getirdiği bir damlayı çocuğun dudaklarına sürer, böylece ona bir ruh vermekte, 3 gün boyunca anne ve çocuğu korumaktadır. Çocuğun gülümsemesi, Umay'ın çocukla birlikte olduğu anlamına gelmektedir. Umay uzun süreli çocuğun yanından ayrılırsa çocuk hasta olur. Orta asya mitolojisindeki karşılığı "kız" anlamındaki Ece olan Umay'ın yeryüzü tanrıçası olduğu sanılmakta, Hakas halkı tarafından Imay Ece olarak adlandırılmakta beyaz saçlı ve narin bir hanım olarak tasvir edilmekte, pembe bir bulut üzerinden insanoğlunu gözetlediğine inanılmaktadır.Sibirya'da yaşayan Yakut halkı tarafından Ayısıt adıyla bilinmektedir.
Kaynakça
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Starostin, Sergei; Dybo, Anna; Mudrak, Oleg (2003), “*úmu”, in Etymological dictionary of the Altaic languages (Handbuch der Orientalistik; VIII.8), Leiden, New York, Köln: E.J. Brill
- ^ . TDK. 20 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2009.
- ^ Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Ankara, 2009 Phoenix Yayınları. s. 491
- ^ Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Ankara, 2009 Phoenix Yayınları. s. 153,951
Dış bağlantılar
- Türk Mitoloji Sözlüğü, Pınar Karaca7 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Humay), (Hüma Kuşu), (Imay İce)
- Türk Mitolojisinde Anne, Muharrem Kaya16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://www.simavlilar.com/simav/simav-ve-hisarcikta-eski-bir-turk-tanricasi-sarikiz-umay.html 5 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Umay ile ilgili yöresel bir yayın] Umay 21 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 30 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde [https://web.archive.org/web/20111230073520/http://vlib.iue.it/carrie/texts/carrie_books/paksoy-2/cam1.html arşivlendi. UMAY—Kuyas ham Alav
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Umay veya Umai Eski Turkce 𐰆𐰢𐰖 Kazakca Ұmaj ana Umay ana Rusca Uma j Ymaj Umaj Ymaj Turkce Umay Ana Turk mitolojisinde ve Tengrizimde dogurganlik tanricasidir ve bu nedenle kadinlar anneler ve cocuklar ile ilgilidir Umay diger cesitli dinlerinde bulunan toprak ana tanricalarina benzer UmayOmay Imay Ubay HumayOzellikleriAlaniDogurganlik ve bereket tanricasiMekaniGokyuzuKisisel bilgileriEbeveynlerTengriKardeslerErlik Kuyas Ay AtaOzellikleriUmay ana disi olarak betimlenmistir Iyilikler yapar Dogacak cocuklari belirler Uc boynuzu vardir Beyaz elbiselidir Yere kadar uzanan beyaz gumusten saclari vardir Gorunumu yasli degildir orta yaslidir Kus kiligina burunebilir ve kanatlidir Yasam agacinin sahibidir Cocuklari korur Yeryuzune bereket dagitir Etrafina isik sacar Kimi zaman kizarak insanlari korkutabilir Cocugu olmayanlar kendisine kurban adarlar Gokyuzunde yasar Bazen yeryuzune iner Yaninda bir kugu veya zarif bir at ile betimlenir Hamile kadinlari ve yavru hayvanlari korur Umaci Omaci Hommu Humu Umu Imi veya Mogollarda Omisi gibi dussel varliklar kendisi tarafindan gonderilir Fakat bunlara korkutucu anlamlar yuklenir Cocuklari korumadigi evlerde siklikla cocuk olumleri yasanir ve bu takdirde kendisine Kara Umay diye hitap edilir Bazen Humay olarak da adlandirilir ve Huma kusu ile butunlesik anlamlar icerir Taskil Umay Kel Umay olarak adlandirildigi da olur Ancak uzun saclari oldugu dikkate alindiginda bu durumun zaman zaman burundugu bir goruntu oldugu soylenebilir Ayrica kendisine ithafen verilen Taskil Umay seklindeki bir dagin varligi da bilinmektedir Mavi ve beyaz kus kiligina girebilir Ama Hanim adli yaratici ruh ile ve May Ana ile de baglantilidir EtimolojiEtene plasenta anlamina da gelmektedir Mogol dillerinde umay rahim anlamindadir ve Umay ile koktestir Evenkice umuu yumurtlamak anlamina gelir sozun ayni kokten geldigini ve yumurta sozuyle iliskili oldugunu one surmustur Ayrica Evenkice Umuukta yumurta demektir Umac hedef demektir ve ummak kokunden gelir Ummak sozunun Umay ile baglantisi kesin degildir Eski Turkcede Uma Umat Ubat yakmak Tunguzcada Omah Umah ve Yakutca Umay ocak anlami tasir ve atesle olan baglantisini da ortaya koyar En eski Turkce kelimelerden birisi olan Umay kelimesi Divan i Lugati t Turk te gunumuzde ana rahmindeki plasenta kelimesini karsilayacak sekilde son kadin dogurduktan sonra karnindan cikan sonu olarak gecmektedir Orhun Yazitlari nda da gecen Umay Turk ve Mogol mitolojisinde bir bereket tini olup hamilelerin dogmus ve henuz dogmamis cocuklar ile hayvan yavrularinin koruyucusudur TanimTengricilik inancinda Tanri dan sonra gelen en onemli dinsel varliktir Eski Turk yazitlarinda Tanri nin yaninda ara sira sadece onun adi gecer Diger dinsel varliklarin adi eski yazitlarda gecmemektedir Umay bir cocuk dogacagi zaman oraya varir ve gok alemindeki Sut golunden getirdigi bir damlayi cocugun dudaklarina surer boylece ona bir ruh vermekte 3 gun boyunca anne ve cocugu korumaktadir Cocugun gulumsemesi Umay in cocukla birlikte oldugu anlamina gelmektedir Umay uzun sureli cocugun yanindan ayrilirsa cocuk hasta olur Orta asya mitolojisindeki karsiligi kiz anlamindaki Ece olan Umay in yeryuzu tanricasi oldugu sanilmakta Hakas halki tarafindan Imay Ece olarak adlandirilmakta beyaz sacli ve narin bir hanim olarak tasvir edilmekte pembe bir bulut uzerinden insanoglunu gozetledigine inanilmaktadir Sibirya da yasayan Yakut halki tarafindan Ayisit adiyla bilinmektedir Kaynakca Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Starostin Sergei Dybo Anna Mudrak Oleg 2003 umu in Etymological dictionary of the Altaic languages Handbuch der Orientalistik VIII 8 Leiden New York Koln E J Brill TDK 20 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Agustos 2009 Ozhan Ozturk Folklor ve Mitoloji Sozlugu Ankara 2009 Phoenix Yayinlari s 491 ISBN 978 605 5738 26 6 Ozhan Ozturk Folklor ve Mitoloji Sozlugu Ankara 2009 Phoenix Yayinlari s 153 951 ISBN 978 605 5738 26 6Dis baglantilarTurk Mitoloji Sozlugu Pinar Karaca7 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Humay Huma Kusu Imay Ice Turk Mitolojisinde Anne Muharrem Kaya16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www simavlilar com simav simav ve hisarcikta eski bir turk tanricasi sarikiz umay html 5 Aralik 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Umay ile ilgili yoresel bir yayin Umay 21 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 30 Aralik 2011 tarihindeWayback Machine sitesinde https web archive org web 20111230073520 http vlib iue it carrie texts carrie books paksoy 2 cam1 html arsivlendi UMAY Kuyas ham Alav