ötegezegen veya Güneş dışı gezegen Güneş Sistemi nin dışında ve başka bir yıldızın yörüngesinde bulunan

Ötegezegen veya Güneş dışı gezegen, Güneş Sistemi'nin dışında ve başka bir yıldızın yörüngesinde bulunan gezegenlere verilen addır. 10 Şubat 2024 itibarıyla, 4.144 gezegen sisteminde varlığı doğrulanmış 5.622 ötegezegen bulunmaktadır ve bu gezegen sistemlerinden 893 kadarı birden fazla gezegene sahiptir. Bu gezegenlerin büyük çoğunluğu fiili görüntülemeden ziyade doğrudan olmayan çeşitli yöntemlerle saptandı. Bunların çoğu Jüpiter'i andıran şekilde büyük kütleli dev gezegenlerdir, bununla birlikte muhtemelen bu algılama teknolojisinin sınırlı olmasından kaynaklıdır. Henüz doğrulanmamış yeni saptamalar daha küçük dünyaların çok daha yaygın olduğu fikrini veriyor.

Dünya benzeri ötegezegenler

Dünya Güneş etrafında dönerken, diğer gezegenler kendi yıldızı etrafında dönerler bu gezegenlere de öte gezegenler denir.

NASA'nın Dünya benzeri gezegen avcısı olarak nitelendirdiği TESS teleskobu ile ilk olarak 2022'de adında gezegen keşfedildi. Bu gezegen Dünya'ya 22 ışık yılı(ışığın bir yılda aldığı mesafe)uzaklığında ama en önemlisi bu gezegen Dünya ile aynı boyutta ve kütleleri aynı kayalık bir gezegen. Dünya ile aynı yerçekimine sahip ama yüzey sıcaklığı 260 °C sahip ve yaşama elverişli değil.

1990'lardan bu yana NASA 5539 Dünya benzeri doğrulanmış gezegen keşfetti. Bazıları uygun atmosfer,basınç,yüzey sıcaklığı ve suyun oluşa bileceği koşullar ve imkanlara sahip olduğu ortaya çıktı.

Yakın tarihte bir araştırma yaptı ve yeni bir dünya benzeri gezegen buldular.Dünya'ya uzaklığı 340 ışık yılı olan bu gezegenin adı .K2-229b oldukça yoğun bir çekirdeğe sahip hal böyle olunca da akıllara en çok merkür geliyor.Merkür'ün iç çekirdeği gezegenin çapının %70'i anlamına gelir yoğunluk oldukça fazla olur.Dünya'nın yoğunluğu 5,51,Merkür'ün yoğunluğu 5,43'tür.Kütle çekimi gezegenin yoğunluğunu etkiler.Detaylı bilgiler K2-229b gezegeni'nin iç yapısı ve yıldızına yakınlığı sebebi ile merkür'e benzediğini ortaya koyar.

Bir ressamın bakış açısıyla güneş dışı gezegen.

NASA tarafından resmi yayımlanan ilk Güneş Sistemi dışı gezegen: **Fomalhaut b**.

Güneş dışı gezegenler 19. yüzyılın ortasında bilimsel araştırma konusu haline geldi. Astronomlar genellikle bu gezegenlerin var olduklarını farzediyorlardı ancak ne kadar yaygın olduklarını ya da Güneş Sistemi'ndeki gezegenlerle ne derecede benzerlik gösterdiklerini bilmiyorlardı. Doğrulanmış ilk keşif 1990'larda yapıldı ve 2000'den beri her yıl 15'ten fazla yeni keşif yapıldı. Keşif sıklığı 2007'de keşfedilen 67 gezegenle artış gösterdi. Tahminlere göre güneş benzeri yıldızların en az %10'u gezegenlere sahip ve gerçek oran çok daha yüksek olabilir.

Güneş dışı gezegenlerin keşfi dünya dışı yaşamla ilgili soruları şiddetlendirdi. Şu an için kırmızı cüce Gliese 581'in üçüncü gezegeni ve yörüngesi çevrelediği yıldızın yaşanabilir bir bölgesine yakın bulunan Gliese 581 d (Dünya'dan yaklaşık olarak 20 ışık yılı uzaklıkta) henüz keşfedilen muhtemel karasal gezegenlerin en iyi örneği olarak görünüyor. Bu katı koşullardan gidilirse gezegenin konumu yaşanabilir bölgenin dışında görünüyor, ancak sera etkisi gezegenin yüzey sıcaklığını yükselterek suyun varlığını destekleyebilir.

Keşif tarihi

Doğrulanmış keşifler

İlk yayımlanan ve sonrasında da doğrulanan keşif Kanadalı astronomlar Bruce Campbell, G. A. H. Walker ve S. Yang tarafından 1988'de yapıldı. Astronomların radyal hız gözlemleri yıldızının yörüngesindeki bir gezegenin varlığını işaret ediyordu.

Keşif yöntemleri

Gezegenler yörüngesinde dolandıkları yıldızlara oranla oldukça zayıf ışık kaynaklarıdır. Görünür dalga boylarında gezegenler yıldızların parlaklığının milyonda birinden daha az parlaklığa sahiptir. Bu derece zayıf bir ışık kaynağını tespit etmenin esas zorluğuna ek olarak yıldız onu temizleyen bir parlaklığa sebep olur.

Bu sebeplerden dolayı şimdiki teleskoplar sadece istisnai durumlarda doğrudan görüntüleme yapabilirler. Özellikle gezegen büyükse (Jüpiter'den epeyce büyükse), yörüngesinde bulunan yıldıza oldukça mesafeliyse ve kızılötesi ışın yayınlayabilecek kadar sıcaksa mümkün olabilir.

Bilinen güneş sistemi dışındaki gezegenlerin çok büyük bir kısmı dolaylı yöntemler yoluyla keşfedildi:

Grafikte bir Güneş dışı gezegen kendinden büyükçe bir yıldız etrafında dolanırken iki cismin ortak kütle merkezine bağlı şekilde yıldız üzerinde oluşturduğu yer ve hız değişimleri görülüyor.

Gökölçüm (Astrometri): Gökölçüm gökyüzündeki yıldızların konumlarının kesin bir şekilde ölçülmesi ve yıldızın zaman içinde değişen konumlarıyla oluşan yolların gözlemlenmesini kapsar. Eğer yıldızın yörüngesinde bir gezegen varsa, gezegenin kütle çekimsel etkisi yıldızın kendi kütle merkezi etrafında küçük dairesel veya eliptik bir yörüngede hareket etmesine sebep olacaktır (sağdaki animasyona bakınız).
: Yıldızın Dünya'ya yaklaşırken veya uzaklaşırken sahip olduğu radyal hızdaki (yıldızın Dünya'ya göre olan radyal hızı) değişkenlikler yıldızın Doppler etkisi sebebiyle meydana gelen spektral çizgilerindeki yer değişiminden çıkarılabilir. Bu açık ara kullanılan en verimli yöntemdir.
:
: Eğer bir gezegen yörüngesinde bulunan yıldızın tekerinin önünden geçerse yıldızın gözlenen parlaklığında küçük bir miktar düşüş olur. Bu miktar gezegenin ve yıldızın boyutlarına bağlıdır.
Kütleçekimsel mikromercekleme: Mikromercekleme yıldızın gravitasyonel alanının arkadaki yıldızın ışığını bükerek (mercek gibi) odaklamasıyla meydana gelir. Öndeki yıldızın yörüngesinde bulunan muhtemel bir gezegen mercekleme olayındaki ışık eğrisinde algılanabilecek anormalliklere sebep olabilir.
Çöküntü çemberleri:
Örten ikili: Bir örten çift yıldız sisteminde gezegen ileri geri giderken minimumlardaki değişikliklerin bulunmasıyla algılanabilir. Çift yıldız sistemlerindeki gezegenlerin bulunmasında en güvenilir yöntem budur.
: Ay ve Venüs gibi güneş dışı gezegenlerin de evreleri vardır. Yörünge evreleri yörüngenin eğim açısına bağlıdır. Yörünge evreleri üzerinde çalışılmasıyla bilim insanları gezegenlerin atmosferlerindeki parçacık boyutlarını hesaplayabilirler.
: Yıldız ışığı atmosferik moleküllerle etkileştiğinde polarize olurlar. Bu durum polarimetre ile bulunabilir. Şimdiye kadar bir gezegen üzerinde bu yöntem ile çalışma yapıldı.

Birkaç istisnai durum sayılmazsa, bilinen bütün güneş dışı gezegen adayları yer konuşlu teleskopların kullanılmasıyla bulundu. Bununla birlikte yöntemlerin çoğu, teleskopların hareketli atmosferin yukarısına yerleştirilmesiyle daha iyi sonuç verebilirler. (Aralık 2006'da fırlatıldı) güneş dışı gezegen araştırmasına tahsis edilen tek aktif uzay projesidir. Hubble Uzay Teleskobu da birkaç gezegen buldu veya doğruladı. Bunun dışında Kepler, , Darwin, , ve gibi birçok planlanan ve önerilen uzay projeleri de mevcuttur.

Adlandırma

Güneş dışı gezegenleri adlandırmanın en yaygın yolu, küçük farklar dışında çift yıldızlarınki ile benzerdir (yıldızlar için bir büyük harf kullanılırken gezegenler için küçük harf kullanılır). Yıldızın isminin sonuna sistemde bulunan birinci gezegen için "b" harfi kullanılır (51 Pegasi b). Sistemde bulunan bir sonraki gezegen alfabenin bir sonraki harfi ile işaretlenir. Örneğin 51 Pegasi çevresinde bulunan diğer gezegen "51 Pegasi c" sonraki de "51 Pegasi d" adlarıyla listelenebilir. Eğer iki gezegen aynı zaman zarfında keşfedilmişse yıldıza en yakın olanı sıradaki harfi alır. Örneğin Gliese 876 sisteminde en son keşfedilen gezegen yıldıza Gliese 876 b ve 'den daha yakın olmasına rağmen Gliese 876 d adıyla anılır. gezegeni şu anda adında "f" bulunan ilk ve tek gezegendir (55 Cancri sisteminde bulunan beşinci gezegen). Şimdilik "f"nin ötesinde kullanılan başka bir harf yoktur.

55 Cancri, Güneş hariç çevresinde en çok gezegen keşfedilen yıldızdır, bilinenlerin dışında gezegenleri de olabilir. Resimde görülen günümüzde "f" harfini alan tek gezegendir.

Sadece iki gezegen sisteminde "olağan dışı" bir şekilde isimlendirilmiş gezegenler bulunur. 1995'te 51 Pegasi b'nin keşfinden önce iki ( ve ) ölü yıldızlarının pulsar zamanlamasıyla bulundular. O zamanlarda gezegen isimlendirmenin resmi bir yolu olmadığından gezegenler (günümüzdekine benzer bir şekilde) B ve C olarak anıldılar. Ancak adlandırmada, muhtemelen çift yıldızlar için uygulanan yolla, büyük harfler kullanılmıştı. Üçüncü bir gezegen keşfedildiğinde olarak isimlendirildi (kullanılan mantık basitçe bu gezegenin diğer ikisine oranla yıldıza daha yakın olmasından kaynaklıdır). Bazı adlandırmalarda (genellikle bilimkurguda) gezegenin yıldıza göre konumları göz önüne alınarak Roma rakamları kullanılır, ancak yukarıdaki sebepten bu pratik bir yöntem değildir.

Pulsar 'nin günümüzde üç gezegeni keşfedilmiştir. Ancak bunlar modern isimlendirme yöntemi kararlaştırılmadan önce keşfedildiğinden yıldıza uzaklıkları sırasında büyük harflerle isimlendirilmiştir.

Eğer bir gezegen çift yıldız olmayan bir sistemin etrafında dönüyorsa yıldızın harfi gezegenin adına eklenir. Eğer gezegen sistemdeki ilk yıldızın yörüngesinde dönüyorsa ve ikincil yıldızlar gezegenden sonra keşfedilmiş veya birincil yıldıza ve gezegene göreli olarak uzaksa isim genellikle ihmal edilir. Örneğin bir çift yıldız sisteminin yörüngesindedir, ancak ikincil yıldız hem daha sonra keşfedildiği için hem de gezegene ve birincil yıldıza uzak olduğu için "Tau Boötis Ab" terimi neredeyse hiç kullanılmaz. Ancak (16 Cygni Bb ve 83 Leonis Bb gibi durumlarda) eğer gezegen sistemdeki ikincil yıldızın yörüngesindeyse yıldızın adı her zaman kullanılır. Bazı gezegenler Güneş Sistemi'ndeki gezegenlere benzer ancak resmi olmayan adlar almışlardır. Bu gezegenlerin en ünlülerinden bazıları; Osiris (HD 209458 b), Bellerophon (51 Pegasi b) ve (PSR B1620-26 b) şeklinde isimlendirilmiştir.

Tanım

Uluslararası Astronomi Birliği'nin gezegen tanımına göre bir gezegen bir yıldızın yörüngesinde dönmelidir. Bununla birlikte UAB'nin şu andaki gezegen tanımı sadece bizim güneş sistemimizi hesaba katar ve bütün güneş dışı gezegenler şimdilik bu tanımdan ayrı tutulur. Güneş dışı gezegenin tanımı takip eden kriterlerle 2001'de belirlendi ve son olarak 2003'te modifiye edildi:

Ayrıca boşlukta dolanan (herhangi bir yıldızın yörüngesinde bulunmayan) ve "" ya da "yıldızlararası gezegen" olarak anılan gezegenimsi kütleye sahip cisimler de rapor edildi. Ancak bu cisimler "gezegen" tanımına uymadıkları için bu maddenin konusu değillerdir.

Genel özellikleri

Yıldız karakteristikleri

En bilinen Güneş dışı gezegenler kabaca Güneş'e benzeyen F, G veya K spektral sınıfındaki anakol yıldızlarının yörüngesindedirler. Bu da basitçe gezegen araştırma programlarının bu tür yıldızlar üzerinde yoğunlaşmasının sebeplerinden biridir. Ancak bu hesaba katıldığında bile istatistiksel analizler düşük kütleli yıldızların (M spektral sınıfından kırmızı cüce) gezegene sahip olma ihtimalinin de düşük olduğunu veya sahip olanların da gezegenleri daha düşük kütleye sahip olacağı için tespit edilmesinin zor olacağını gösterir.Spitzer Uzay Teleskobu tarafından yapılan son gözlemler, "O" spektral sınıfındaki yıldızların Güneş'ten çok daha sıcak olduğunu ve etkisine yol açan bu özelliğin de gezegen oluşumunu engellediğini gösteriyor.

Yıldızlar başlıca hidrojen ve helyum gibi hafif elementlerden oluşurlar. Ayrıca küçük kesirlerde, demir gibi ağır elementler içerirler. Bu kesir miktarına yıldızın metalliği denir. Metalliği yüksek olan yıldızların gezegene sahip olma ihtimali daha yüksektir ve bunlar daha düşük metalliğe sahip yıldızlara göre daha fazla kütleye sahip olma eğilimindedir.

Titiz spektral gözlemlerde F2 sınıfı yıldızlarından sonra dönme hızının aniden düştüğü bulundu. Güneş'in G sınıfından bir yıldız olduğu dikkate alınmalıdır (F2'den sonra). Güneş Sistemi'nin açısal momentumunun yüzde doksan sekizi gezegenlerin yörüngesel hareketlerinden kaynaklanır. Yalıtılmış bir sistemde açısal momentum ve tabii Güneş'e ait yüzde ikilik oran korunmalıdır.

Ölçülmüş özellikler

Bilinen güneş dışı gezegen adaylarının çoğu doğrudan olmayan yöntemlerle keşfedildi. Dolayısı ile onlara ait sadece belli başlı fiziksel ve yörüngesel parametreler belirlenebildi. Radyal hız metodu ile yörünge eğikliği dışında, yörünge süresi, yarı büyük eksen, dışmerkezlik, açısal uzaklık, , da dahil bütün yörünge elemanları bulundu. Bilinmeyen yörünge eğikliğinin sebebi kütleni bilinmemesi ile ilgilidir, bu yüzden genellikle sadece değeri verilir.

Dikkat çeken Güneş dışı gezegenler

İlk keşifler

İlk gezegen adayı 6 Ekim 1995 yılında, Dünya'dan 50 ışık yılı uzaklıktaki 51 Pegasi yıldızının çevresinde belirlendi. Araştırmacılar, gezegenin yaklaşık Jüpiter büyüklüğünde, ama yıldız çevresindeki yörüngesinin, Dünya'nın Merkür'ün Güneş'e olan uzaklığından sekiz kat daha yakın olduğunu belirlediler. O günden bu yana keşfedilen yeni gezegenlerin sayısı da hızla arttı. Teleskopların ayna çaplarının giderek artması ve milyonlarca yıldızın aynı anda gözlenmesini sağlayan bilgisayar programları sayesinde son yıllarda gezegen keşiflerinde bir patlama yaşanmıştır.

Diğer dikkat çeken keşifler

Tarih aralıklarına göre diğer dikkati çeken Güneş dışı gezegen keşifleri:

1996 - 2006 arası

Yıllara göre Güneş dışı gezegen keşifleri ve keşif metotları.

1996,: Jüpiter-benzeri olan bu gezegen, 17 Ocak 1996 tarihinde keşfedilmiştir. Gezegenin Dünya'ya olan uzaklığı yaklaşık olarak 46 ışık yılı ve kütlesi ise 760 Dünya kütlesidir. Yıldızına olan uzaklığı 320 milyon km. olan gezegen, yaşam kuşağında yer alan soğuk bir dünya olabilir. SETI çerçevesinde radyo sinyalleri için taranmaktadır.

1998, Gliese 876 b: Bir gezegene sahip olan Güneş'e en yakın yıldız Gliese 876 çevresinde dönen gezegen, 22 Haziran 1998 yılında keşfedilmiştir. Bir Kırmızı cüce olan Gliese 876, Güneş'ten 2800 derece daha soğuk, 100 kat daha soluk ve kütlesi Güneş kütlesinin 1/3'üdür. Gezegen yaşam kuşağında bulunmaktadır.

1998,: 9 Eylül 1998 yılında keşfedilmiştir. Yıldızına olan uzaklığı 173 milyon km. ve yüzey sıcaklığı -23 derecedir. Dünya'ya 69 ışık yılı uzaklıkta ve kütleri 391 Dünya kütlesi olan gezegenin bir yılı 436,6 gündür. Gezegenin yörüngesi, uzaklık ve periyot açısından Dünya'nınkini andırmakta; ancak büyük ölçüde eliptikdir.

1999,: Yıldızına uzaklığı 120 milyon km. olan gezegenin yüzey sıcaklığı 42 derecedir. Gezegenin Dünya'ya uzaklığı yaklaşık olarak 82 ışık yılı, kütlesi 334 Dünya kütlesidir ve gezegen, yaşam kuşağında yer almaktadır.

1999, HD 209458 b: 12 Aralık 1999 yılında keşfedilen ve yıldızı önenden geçerken görülen ilk gezegendir. Dünya'ya olan uzaklığı 153 ışık yılı ve kütlesi 200 Dünya kütlesi olan gezegenin yüzey sıcaklığı ise 1037 derecedir.

2001, HD 209458 b: Gök bilimciler, Hubble Uzay Teleskobu'nu kullanarak HD 209458 b'nin atmosfere sahip olduğunun tespit edildiğini duyurdular. Atmosferde beklenenden daha düşük yoğunlukta sodyum bulundu. 2008 yılında bulut katmanının aklık derecesi ölçüldü ve yapı, stratosferik olarak modellendi.

2001,: Dev yıldız 'de keşfedilen ilk gezegendir.

Bir sanatçının gözünden atarca gezegen PSR B1620-26 b (keşif 2003)

2003, PSR B1620-26 b: 10 temmuz'da, Hubble Uzay Teleskobu'ndan alınan verileri değerlendiren Steinn Sigurdsson liderliğindeki bir ekip, çok yaşlı bir Güneş dışı gezegenin varlığını doğruladılar. Jüpiter'in iki katı büyüklüğünde olan gezegenin yaşı 13 milyar yıl olarak hesap edilmektedir.

2004,: Ağustos ayında, Mu Arae yörüngesindeki 14 Dünya kütlesi büyüklüğe sahip bir gezegen, Avrupa Güney Gözlemevi tarafından keşfedildi. Kompozisyonuna bağla olarak ilk yayınlarda "sıcak Neptün" veya "süper Dünya" olarak belirtilmiştir.

2M1207 (mavimsi) ve 2M1207b (kızılımsı) kızılötesi fotoğrafı.

2004,: Bir kahverengi cüce etrafında döndüğü tespit edilen ilk gezegendir. Ayrıca doğrudan fotoğrafı çekilen ilk gezegendir (kızılötesi). 2006'da, 2M1207 etrafında toz diski varlığı tespit edilmiştir.

2005, Gliese 876 d: Haziran ayında, Kırmızı cüce yıldız Gliese 876 etrafında üçüncü gezegenin tespit edildiği duyuruldu.

2005,: Temmuz ayında, çok büyük bir çekirdeğe sahip olduğu anlaşılan bir gezegen duyuruldu. gezegeni, yıldızının yörüngesinde ve çekirdeği yaklaşık olarak 70 Dünya kütlesidir.

Bir sanatçının gözüyle OGLE-2005-BLG-390Lb gezegeni.

2006, OGLE-2005-BLG-390Lb: 25 Ocak'ta, OGLE-2005-BLG-390Lb'nin keşfi duyuruldu. Bu büyük olasılıkla bugüne kadar bulunan en uzak ve en soğuk gezegendir.

2006,: Üç adet Neptün kütlesinde gezegeni olan bir gezegen sistemi. , ve gezegenleri; 10, 12 ve 18 Dünya kütlesine sahiptir.

2007 - 2009 arası

2007, HD 209458 b ve HD 189733 b: 21 Şubat 2007 yılında NASA ve Nature HD 209458 b ve HD 189733 b tayfları doğrudan gözlenen ilk iki Güneş dışı gezegen oldukları haberi yayınlandı.

2007, Gliese 581 c: 24 Nisan 2007'de , sıvı halde su bulunan ve yaşam olması muhtemel bir gezegenin varlığını duyurdu.

Kaynakça

^ Schneider, J. "Interactive Extra-solar Planets Catalog". The Extrasolar Planets Encyclopedia. Erişim tarihi: 10 Şubat 2024.
^ Schneider, J. . The Extrasolar Planets Encyclopedia. 17 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2023.
^ . msn. 28 Mayıs 2008. 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2008.
^ "Arşiv". Tansu Taylan. 15 Ocak 2019. 28 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ocak 2019.
^ "Arşiv". Pat Brennan. 15 Ocak 2022. 25 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ocak 2022.
^ "Keşfedilen gezegen sayısı". Makale. Ethem Derman. 24 Mart 2022. 26 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2022.
^ "Merkür benzeri öte gezegen". Makale. Mahir Emin Ocak. 28 Temmuz 2018. 24 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2018.
^ ^a ^b Marcy, G.; Butler, R.; Fischer, D.; et.al. (2005). . Progress of Theoretical Physics Supplement. Cilt 158. ss. 24 - 42. doi:10.1143/PTPS.158.24. 2 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020.
^ . JPL Terrestrial Planet Finder website. 17 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2006.
^ Campbell, B.; Walker, G. A. H.; Yang, S. (1988). "A search for substellar companions to solar-type stars". Astrophysical Journal, Part 1. Cilt 331. ss. 902 - 921. doi:10.1086/166608. 11 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2008.
^ An especially simple and inexpensive method for measuring radial velocity is “externally dispersed interferometry.” See the following Web site: http://www.spectralfringe.org/EDI/ 3 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . . See also: Erskine, Edelstein, Harbeck and Lloyd, “Externally dispersed interferometry for planetary studies,” in Techniques and Instrumentation for Detection of Exoplanets II, Daniel R. Coulter, ed., Proceedings of the SPIE *, vol. 5905, pages 249-260 (2005). (14 page extract 28 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .). (* SPIE = Society of Photo-optical Instrumentation Engineers; renamed: International Society for Optical Engineering)
^ . 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2008.
^ "Working Group on Extrasolar Planets: Definition of a "Planet"". IAU position statement. 28 Şubat 2003. 9 Aralık 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Eylül 2006.
^ . 2006. 19 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2008.
^ Bilim ve Teknik Dergisi 4 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Başıboş gezegen
^ Bonfils, X.; Forveille, T.; Delfosse, X.; et.al. (2005). "The HARPS search for southern extra-solar planets VI: A Neptune-mass planet around the nearby M dwarf Gl 581". Astronomy & Astrophysics. Cilt 443. ss. L15 - L18. doi:10.1051/0004-6361:200500193.
^ Linda Vu (3 Ekim 2006). "Planets Prefer Safe Neighborhoods". 7 Haziran 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2007.
^ Charbonneau; ve diğerleri. (2002). "Detection of an Extrasolar Planet Atmosphere". The Astrophysical Journal. 568 (1). ss. 377 - 384. doi:10.1086/338770. ^[]
^ Sigurdsson, S.; Richer, H.B.; Hansen, B.M.; Stairs I.H.; Thorsett, S.E. (2003). "A Young White Dwarf Companion to Pulsar B1620-26: Evidence for Early Planet Formation". Science. 301 (5630). ss. 193 - 196. doi:10.1126/science.1086326. (PMID) 12855802.
^ , ESO website, 25 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 7 Mayıs 2006
^ Mohanty, Subhanjoy (2006). R. Jayawardhana, N. Huelamo, E. Mamajek (Ed.). . American Astronomical Society. 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2008.
^ Rivera; ve diğerleri. (2005). "A 7.5 Me Planet Orbiting the Nearby Star GJ 876". The Astrophysical Journal. 634 (1). ss. 625 - 640. doi:10.1086/491669. ^[]
^ Sato, B.; Fischer, D.; Henry, G.; Laughlin, G.; Butler, R.; Marcy, G.; Vogt, S.; Bodenheimer, P.; Ida, S.; Toyota, E.; Wolf, A.; Valenti, J.; Boyd, L.; Johnson, J.; Wright, J.; Ammons, M.; Robinson, S.; Strader, J.; McCarthy, C.; Tah, K.; Minniti, D. (2005). "The N2K Consortium II: A Transiting Hot Saturn around HD 149026 with a Large Dense Core". The Astrophysical Journal. Cilt 633. ss. 465 - 473. doi:10.1086/449306.
^ J.-P. Beaulieu; D.P. Bennett; P. Fouque; A. Williams; M. Dominik; U.G. Jorgensen; D. Kubas; A. Cassan; C. Coutures; J. Greenhill; K. Hill; J. Menzies; P.D. Sackett; M. Albrow; S. Brillant; J.A.R. Caldwell; J.J. Calitz; K.H. Cook; E. Corrales; M. Desort; S. Dieters; D. Dominis; J. Donatowicz; M. Hoffman; S. Kane; J.-B. Marquette; R. Martin; P. Meintjes; K. Pollard; K. Sahu; C. Vinter; J. Wambsganss; K. Woller; K. Horne; I. Steele; D. Bramich; M. Burgdorf; C. Snodgrass; M. Bode; A. Udalski; M. Szymanski; M. Kubiak; T. Wieckowski; G. Pietrzynski; I. Soszynski; O. Szewczyk; L. Wyrzykowski; B. Paczynski (2006). "Discovery of a Cool Planet of 5.5 Earth Masses Through Gravitational Microlensing". Nature. Cilt 439. ss. 437 - 440. doi:10.1038/nature04441. 9 Haziran 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2009.
^ "Kiwis help discover new planet". One News. 26 Ocak 2006. 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Mayıs 2006.
^ . 18 Mayıs 2006. 23 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2007.
^ NASA's Spitzer First To Crack Open Light of Faraway Worlds 15 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Spitzer.caltech.edu 2007-02-21 Retrieved on 2008-07-17
^ A spectrum of an extrasolar planet 30 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Nature.com 2007-02-01 Nature 445, 892-895 (22 Şubat 2007); doi:10.1038/nature05636 Retrieved on 2008-07-17
^ Ker Than (24 Nisan 2007). . 24 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2007.

Dış bağlantılar

Araştırma projeleri

University of California Planet Search Project19 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
The Geneva Extrasolar Planet Search Programmes26 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
PlanetQuest distributed computing project4 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

Kaynaklar

NASA's PlanetQuest25 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
by NASA's Solar System Exploration30 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
German Center for Exo-Planet Research Jena/Tautenburg7 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Astrophysical Institute & University Observatory Jena (AIU)4 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
The Extrasolar Planets Encyclopaedia7 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
3D Flash StarMap (2000 Stars and all known Exoplanets)
Table of known planetary systems13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Andrew Collier Cameron, Extrasolar planets, Physics World (January 2001). (See the online version8 Ağustos 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..)
List of important exoplanets2 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Extrasolar Planets28 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – D. Montes, UCM
at Paris Observatory
"Exoplanet Habitable Zone Candidates: exoplanets in terms of their historical chances for residing in the habitable zone", www.planetarybiology.com, 6 Mart 2009 tarihinde kaynağından
"Exoplanets in relation to host star's current habitable zone", www.planetarybiology.com, 6 Mart 2009 tarihinde kaynağından
"exoExplorer: a free Windows application for visualizing exoplanet environments in 3D", www.planetarybiology.com, 6 Mart 2009 tarihinde kaynağından

Haberler

Exoplanets Exhibit 13 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at the American Museum of Natural History in New York City
First direct image of an exoplanet 26 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . from universetoday.com
Newfound World Shatters Distance Record3 Mayıs 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde . from space.com
Oldest Known World20 Temmuz 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde . from space.com
Earth Sized Planets Confirmed5 Haziran 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde . from space.com
Sunshade to Look for Distant Life 12 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . from news.bbc.co.uk
Planet 3x Earth's size found13 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . also from news.bbc.co.uk
"On the possible correlation between the orbital periods of extrasolar planets and the metallicity of the host stars", Wiley Interscience, erişim tarihi: 20 Ağustos 2008 ^[]
John T. Trauger & Wesley A. Traub (2007). "A laboratory demonstration of the capability to image an Earth-like extrasolar planet". Nature. Cilt 446. ss. 771-773. doi:10.1038/nature05729. 30 Haziran 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2009.
Mark R. Swain, Gautam Vasisht & Giovanna Tinetti (2008). "The presence of methane in the atmosphere of an extrasolar planet". Nature. Cilt 452. ss. 329-331. doi:10.1038/nature06823. 18 Mart 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2009.
Artie P. Hatzes & Günther Wuchter (2005). "Astronomy: Giant planet seeks nursery place". Nature. Cilt 436. ss. 182-183. doi:10.1038/436182a. 30 Haziran 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2009.
Didier Queloz (2006). "Extrasolar planets: Light through a gravitational lens". Nature. Cilt 439. ss. 400-401. doi:10.1038/439400a. 29 Nisan 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2009.
Robin M. Canup and William R. Ward (2006). "A common mass scaling for satellite systems of gaseous planets". Nature. Cilt 441. ss. 834-839. doi:10.1038/nature04860. 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2009.
Chih-Hao Li, Andrew J. Benedick, Peter Fendel, Alexander G. Glenday, Franz X. Kärtner, David F. Phillips, Dimitar Sasselov, Andrew Szentgyorgyi & Ronald L. Walsworth (2008). "A laser frequency comb that enables radial velocity measurements with a precision of 1–cm s^-1". Nature. Cilt 452. ss. 610-612. doi:10.1038/nature06854. 30 Haziran 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2009.
Giovanna Tinetti, Alfred Vidal-Madjar, Mao-Chang Liang, Jean-Philippe Beaulieu, Yuk Yung, Sean Carey, Robert J. Barber, Jonathan Tennyson, Ignasi Ribas, Nicole Allard, Gilda E. Ballester, David K. Sing & Franck Selsis (2007). "Water vapour in the atmosphere of a transiting extrasolar planet". Nature. Cilt 448. ss. 169-171. doi:10.1038/nature06002. 8 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2009.
"Radio Detection of Extrasolar Planets: Present and Future Prospects" (PDF), NRL, NASA/GSFC, NRAO, Observatoìre de Paris, 30 Ekim 2008 tarihinde kaynağından (PDF), erişim tarihi: 15 Ekim 2008
Exoplanet Kepler-186f: Earth-Size World Could Support Oceans and Life (Infographic) 20 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[Exoplanet_Catalog_(epc)-1] Schneider, J. "Interactive Extra-solar Planets Catalog". The Extrasolar Planets Encyclopedia. Erişim tarihi: 10 Şubat 2024.

[Encyclopedia-2] Schneider, J. . The Extrasolar Planets Encyclopedia. 17 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2023.

[3] . msn. 28 Mayıs 2008. 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2008.

[4] "Arşiv". Tansu Taylan. 15 Ocak 2019. 28 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ocak 2019.

[5] "Arşiv". Pat Brennan. 15 Ocak 2022. 25 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ocak 2022.

[6] "Keşfedilen gezegen sayısı". Makale. Ethem Derman. 24 Mart 2022. 26 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2022.

[7] "Merkür benzeri öte gezegen". Makale. Mahir Emin Ocak. 28 Temmuz 2018. 24 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2018.

[marcyprogth05-8] Marcy, G.; Butler, R.; Fischer, D.; et.al. (2005). . Progress of Theoretical Physics Supplement. Cilt 158. ss. 24 - 42. doi:10.1143/PTPS.158.24. 2 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020.

[9] . JPL Terrestrial Planet Finder website. 17 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2006.

[Campbell-10] Campbell, B.; Walker, G. A. H.; Yang, S. (1988). "A search for substellar companions to solar-type stars". Astrophysical Journal, Part 1. Cilt 331. ss. 902 - 921. doi:10.1086/166608. 11 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2008.

[11] An especially simple and inexpensive method for measuring radial velocity is “externally dispersed interferometry.” See the following Web site: http://www.spectralfringe.org/EDI/ 3 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . . See also: Erskine, Edelstein, Harbeck and Lloyd, “Externally dispersed interferometry for planetary studies,” in Techniques and Instrumentation for Detection of Exoplanets II, Daniel R. Coulter, ed., Proceedings of the SPIE *, vol. 5905, pages 249-260 (2005). (14 page extract 28 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .). (* SPIE = Society of Photo-optical Instrumentation Engineers; renamed: International Society for Optical Engineering)

[12] . 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2008.

[13] "Working Group on Extrasolar Planets: Definition of a "Planet"". IAU position statement. 28 Şubat 2003. 9 Aralık 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Eylül 2006.

[14] . 2006. 19 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2008.

[15] Bilim ve Teknik Dergisi 4 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Başıboş gezegen

[bonfils05-16] Bonfils, X.; Forveille, T.; Delfosse, X.; et.al. (2005). "The HARPS search for southern extra-solar planets VI: A Neptune-mass planet around the nearby M dwarf Gl 581". Astronomy & Astrophysics. Cilt 443. ss. L15 - L18. doi:10.1051/0004-6361:200500193.

[17] Linda Vu (3 Ekim 2006). "Planets Prefer Safe Neighborhoods". 7 Haziran 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2007.

[18] Charbonneau; ve diğerleri. (2002). "Detection of an Extrasolar Planet Atmosphere". The Astrophysical Journal. 568 (1). ss. 377 - 384. doi:10.1086/338770. ^[]

[19] Sigurdsson, S.; Richer, H.B.; Hansen, B.M.; Stairs I.H.; Thorsett, S.E. (2003). "A Young White Dwarf Companion to Pulsar B1620-26: Evidence for Early Planet Formation". Science. 301 (5630). ss. 193 - 196. doi:10.1126/science.1086326. (PMID) 12855802.

[ESO-20] , ESO website, 25 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 7 Mayıs 2006

[21] Mohanty, Subhanjoy (2006). R. Jayawardhana, N. Huelamo, E. Mamajek (Ed.). . American Astronomical Society. 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2008.

[22] Rivera; ve diğerleri. (2005). "A 7.5 Me Planet Orbiting the Nearby Star GJ 876". The Astrophysical Journal. 634 (1). ss. 625 - 640. doi:10.1086/491669. ^[]

[23] Sato, B.; Fischer, D.; Henry, G.; Laughlin, G.; Butler, R.; Marcy, G.; Vogt, S.; Bodenheimer, P.; Ida, S.; Toyota, E.; Wolf, A.; Valenti, J.; Boyd, L.; Johnson, J.; Wright, J.; Ammons, M.; Robinson, S.; Strader, J.; McCarthy, C.; Tah, K.; Minniti, D. (2005). "The N2K Consortium II: A Transiting Hot Saturn around HD 149026 with a Large Dense Core". The Astrophysical Journal. Cilt 633. ss. 465 - 473. doi:10.1086/449306.

[Beaulieulensplanet-24] J.-P. Beaulieu; D.P. Bennett; P. Fouque; A. Williams; M. Dominik; U.G. Jorgensen; D. Kubas; A. Cassan; C. Coutures; J. Greenhill; K. Hill; J. Menzies; P.D. Sackett; M. Albrow; S. Brillant; J.A.R. Caldwell; J.J. Calitz; K.H. Cook; E. Corrales; M. Desort; S. Dieters; D. Dominis; J. Donatowicz; M. Hoffman; S. Kane; J.-B. Marquette; R. Martin; P. Meintjes; K. Pollard; K. Sahu; C. Vinter; J. Wambsganss; K. Woller; K. Horne; I. Steele; D. Bramich; M. Burgdorf; C. Snodgrass; M. Bode; A. Udalski; M. Szymanski; M. Kubiak; T. Wieckowski; G. Pietrzynski; I. Soszynski; O. Szewczyk; L. Wyrzykowski; B. Paczynski (2006). "Discovery of a Cool Planet of 5.5 Earth Masses Through Gravitational Microlensing". Nature. Cilt 439. ss. 437 - 440. doi:10.1038/nature04441. 9 Haziran 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2009.

[onenews-25] "Kiwis help discover new planet". One News. 26 Ocak 2006. 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Mayıs 2006.

[26] . 18 Mayıs 2006. 23 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2007.

[27] NASA's Spitzer First To Crack Open Light of Faraway Worlds 15 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Spitzer.caltech.edu 2007-02-21 Retrieved on 2008-07-17

[28] A spectrum of an extrasolar planet 30 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Nature.com 2007-02-01 Nature 445, 892-895 (22 Şubat 2007); doi:10.1038/nature05636 Retrieved on 2008-07-17

[Cfa-29] Ker Than (24 Nisan 2007). . 24 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2007.