Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hüseyin Hilmi veya İştirakçi Hilmi (1885?İzmir – 16 Kasım 1922, İstanbul), Türk sosyalist siyasetçi. Osmanlı Sosyalist Fırkası ve Türkiye Sosyalist Fırkası’nın kurucusu ve genel başkanı. Osmanlı İmparatorluğu’nda sosyalizm düşüncesinde öne çıkan isimlerden biridir.
| İştirakçi Hüseyin Hilmi | |
|---|---|
 | |
| Osmanlı Sosyalist Fırkası | |
| Görev süresi 1910-1913 | |
| Türkiye Sosyalist Fırkası | |
| Görev süresi 20 Şubat 1919 - 8 Mart 1922 | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1885 İzmir |
| Ölüm | 16 Kasım 1922 (37 yaşında) İstanbul |
| Ölüm nedeni | Cinayet |
| Vatandaşlığı | Osmanlı İmparatorluğu |
| Milliyeti | Türk |
| Partisi | Türkiye Sosyalist Fırkası Osmanlı Sosyalist Fırkası |
| Mesleği | Gazeteci Siyasetçi |
| İmzası |  |
Bu madde, uygun değildir. (Aralık 2017) |
Yaşamı
Erken dönemler
Hüseyin Hilmi’nin hangi yıl doğduğu tam olarak doğrulanamasa da İzmir’de doğduğu bilinmektedir. Gençlik yıllarında babasından miras kalan evi satarak Romanya’ya gittiği ve buradaki sol harekette etkilenerek sol siyaset ile ilgilenmeye başladığı bilinir.
Siyasi yaşantısı
İştirakçi Hilmi
1908 yılında II. Meşrutiyet’in ilanından sonraki görece özgürlük ortamında sol ve sosyalist fikirleri savunan dergisini çıkarmaya başlar. İlk sayısı 26 Şubat 1909 yılında çıkan derginin ömrü kısa süreli olacak ve siyasi gerekçelerle 2 Eylül 1910 tarihinde kapatılacaktır. Dergi 1912 yılında tekrar açılacak ve Hüseyin Hilmi Bey ile o kadar özdeşleşecektir ki, Hilmi Bey artık İştirakçi Hilmi olarak bilinmeye başlanır.
Osmanlı Sosyalist Fırkası
15 Eylül 1910 yılında Osmanlı Sosyalist Fırkası kurulduğunda partinin önde gelen isimleri arasında Hüseyin Hilmi de vardır. Partinin ülkedeki örgütü güçlü olmasa ve Meclis-i Mebusan’a temsilci gönderemese de uluslararası örgütlerle temas halindedir, II. Enternasyonal üyesidir. Hilmi, 1913 yılında Mahmut Şevket Paşa suikastının ardından İttihat ve Terakki tarafından başlatılan muhalefete yönelik tasfiye sonucunda Sinop’a sürülür. I. Dünya Savaşı’nın sonuna kadar sürgünde kalır ve 1918 sonunda imzalanan Mondros Mütarekesi’ni izleyen günlerde İstanbul’a döner.
Türkiye Sosyalist Partisi
1919’un şubat ayında İstanbul’da Türkiye Sosyalist Fırkası’nı kurar. Partinin programı ve söylemi önceki partiye göre daha soldadır. Parti 1920 yılı içinde yoğun bir örgütlenme içinde bulunur ve özellikle İstanbul’daki tersane ve tramvay işçileri arasında yoğun olarak örgütlenir. Parti için en görkemli olay 1921 yılında işgal altındaki İstanbul’da 1 Mayıs kutlamalarını büyük bir işçi toplamıyla gerçekleştirmesi olur. İşgal kuvvetlerinin engelleme girişimlerine rağmen gerçekleştirilen görkemli eylem gelecekteki işçi mücadelesi için ciddi etkiler bırakacaktır. Parti 1922 1 Mayıs’ına bu sefer yeni kurulan farklı örgütlerle birlikte katılacak ancak güç kaybetmeye başlayacak ve üye sayısında ciddi azalma yaşanacaktır.
Ölümü
Hilmi Bey, 15 Kasım 1922 gecesi Kalkandereli Ali Haydar isimli bir polis tarafından vurularak öldürülecektir. Ali Haydar Hilmi’yi öldürdükten sonra elinde cinayet silahıyla kaçmaya çalışırken silah sesi sonucu bölgeye gelen 2 bekçi tarafından yakalandı. Ali Haydar yakalandığında verdiği ifadede Hilmi Bey ile birlikte barhanede içtiklerini, sonradan eğlence mekanına gitmek için tramvaya bindiklerini söyledi. Olay yerine geldiklerinde Hilmi Bey’in sarhoşluk etkisi sonucu kendisine cinsel sarkıntılık yaptığını, bu yüzden kendi namusunu korumak için Hilmi Bey’i öldürdüğünü söyledi. Lakin sonradan ifadesini birtakım kişiler tarafından karanlıkta açılan ateş sonucu öldürüldüğü yönünde değiştirdi. Yargılanıp ceza aldığı bilinmekle birlikte sonradan cezasında indirim uygulandığı ya da salıverilip verilmediği bilinmemektedir. Ölümünün ardındaki gerçekler aydınlatılamamış olsa da faili meçhul şekilde devlet eliyle öldürülmüş olduğu (özellikle de polis şefinin azmettirdiği/emir verdiği iddia edilmiştir) kabul edilmektedir.
Siyasi görüşleri
İştirakçi Hilmi ile ilgili yorumlar çok çeşitlidir. Modern sol siyaset üzerine yazan yazarlardan Mete Tunçay, Fethi Tevetoğlu, Aclan Sayılgan ve Yalçın Küçük, Hilmi’yi geçimini soldan sağlayan, derbeder bir kişi olarak resmetmişler ve Baha Tevfik’in elinde adeta bir kukla olduğunu ileri sürmüşlerdir. Ayrıca fikirlerinin sosyalizan değil sadece ilerici sayılabileceğini iddia ederek liberal bir aydın olarak tanımlamışlardır. Ayrıca genel olarak kabul edilen bir varsayıma dayanan yorumlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda o dönemde işçi sınıfı bulunmadığından işçi sınıf ideolojisi olan sosyalizmin de olamayacağı belirtilerek, sosyalist bir partinin kurulması dayatmacılık ve maceracılık olarak hor görülmüştür. Hilmi ise yayınlarında bu savlara cevap verecek, gerçekleştirdiği işçi örgütlenmesiyle ciddiye alınması gerektiğini gösterecektir. Kurulmasına öncülük ettiği işçi örgütleri kuruldukları iş kollarında ileride çok güçlü sınıf hareketi geliştirecek kaynaklar olacaktır. Hilmi sosyalizme dair fikirlerini Mütareke döneminde yayınladığı İdrak isimli gazetedeki seri yazılarda sıralama şansı bulur. Buradaki “Sosyalizm Nedir?” yazı dizisi Marksist literatürü Türkçeye çevirme girişiminin başlangıcıdır. Ülkedeki kapitalist sistemi eleştiren Hilmi, işçi hayatı, sermaye ve saltanat ilişkileri gibi konulara eğilir. O dönemdeki milliyetler meselesinde halkların bir arada yaşamasını savunur, reji idaresini eleştirir.
| “ | İşçinin, uykusundan, rahatından hatta hayatından her gün zerre zerre çalarak gayri meşru servet yığanlara karşı…gayet meşru ve son derece hukukî olarak greve giden bir işçi nasıl anarşist veya mikrop olabilir? | „ |
—Hüseyin Hilmi | ||
Konuyla ilgili yayınlar
- Foti Benlisoy ve Y. Doğan Çetinkaya, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce cilt 8, Sol İletişim Yayınları, 2007 İstanbul içinde s. 165-183.pdf 21 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Y. Doğan Çetinkaya, “Sosyalizmi İdrak Etmek: Bir Mütareke Dönemi Gazetesi,” Mete Tunçay’a Armağan, İstanbul: İletişim Yayınları, 2007, pp. 499–536.pdf 21 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Hıfzı Topuz, Özgürlüğe Kurşun, Remzi Kitabevi
- Dr. Yusuf Tekin, Türkiye’de İlk Sosyalist Hareket “İştirak Çevresi”nin Sosyalizm Anlayışı Üzerine Bir Değerlendirme 1 4 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ . 6 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2009.
- ^ Tekin, s.3
- ^ . 21 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2009.
- ^ Hamit Erdem, Osmanlı Sosyalist Fırkası ve İştirakçi Hilmi, İstanbul: Sel Yayıncılık, 2012.
- ^ İştirakçi Hilmi hakkında tarihçiler arasında ortak bir görüş yoktur. Kimi tarihçiler İstanbul’daki 1 Mayıs kutlamalarına iznin İngiliz İşgal Kuvvet Komutanlığı tarafından verildiğini iddia etse de bunu ispatlayan bir belge bulunmamaktadır. Ortaya konan iddialar çoğunlukla anı anlatımlarına dayanmaktadır.
- ^ "Kent ve demiryolu, 19 Kasım 2009 tarihinde erişilmiştir". 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Kasım 2009.
- ^ Erdem, Hamit (Aralık 2012). Osmanlı Sosyalist Fırkası ve İştirakçi Hilmi (1. bas.). SEL Yayıncılık. ss. 208, 209, 210, 211, 212. ISBN .
- ^ Kaygusuz, Bezmi Nusret, Bir Roman Gibi, 1955 s.77-78
- ^ Benlisoy, Çetinkaya s.167
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Huseyin Hilmi veya Istirakci Hilmi 1885 Izmir 16 Kasim 1922 Istanbul Turk sosyalist siyasetci Osmanli Sosyalist Firkasi ve Turkiye Sosyalist Firkasi nin kurucusu ve genel baskani Osmanli Imparatorlugu nda sosyalizm dusuncesinde one cikan isimlerden biridir Istirakci Huseyin HilmiOsmanli Sosyalist FirkasiGorev suresi 1910 1913Turkiye Sosyalist FirkasiGorev suresi 20 Subat 1919 8 Mart 1922Kisisel bilgilerDogum 1885 IzmirOlum 16 Kasim 1922 37 yasinda IstanbulOlum nedeni CinayetVatandasligi Osmanli ImparatorluguMilliyeti TurkPartisi Turkiye Sosyalist Firkasi Osmanli Sosyalist FirkasiMeslegi Gazeteci SiyasetciImzasiBu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Aralik 2017 Huseyin HilmiTSF nin muhru YasamiErken donemler Huseyin Hilmi nin hangi yil dogdugu tam olarak dogrulanamasa da Izmir de dogdugu bilinmektedir Genclik yillarinda babasindan miras kalan evi satarak Romanya ya gittigi ve buradaki sol harekette etkilenerek sol siyaset ile ilgilenmeye basladigi bilinir Siyasi yasantisi Istirakci Hilmi 1908 yilinda II Mesrutiyet in ilanindan sonraki gorece ozgurluk ortaminda sol ve sosyalist fikirleri savunan dergisini cikarmaya baslar Ilk sayisi 26 Subat 1909 yilinda cikan derginin omru kisa sureli olacak ve siyasi gerekcelerle 2 Eylul 1910 tarihinde kapatilacaktir Dergi 1912 yilinda tekrar acilacak ve Huseyin Hilmi Bey ile o kadar ozdeslesecektir ki Hilmi Bey artik Istirakci Hilmi olarak bilinmeye baslanir Osmanli Sosyalist Firkasi 15 Eylul 1910 yilinda Osmanli Sosyalist Firkasi kuruldugunda partinin onde gelen isimleri arasinda Huseyin Hilmi de vardir Partinin ulkedeki orgutu guclu olmasa ve Meclis i Mebusan a temsilci gonderemese de uluslararasi orgutlerle temas halindedir II Enternasyonal uyesidir Hilmi 1913 yilinda Mahmut Sevket Pasa suikastinin ardindan Ittihat ve Terakki tarafindan baslatilan muhalefete yonelik tasfiye sonucunda Sinop a surulur I Dunya Savasi nin sonuna kadar surgunde kalir ve 1918 sonunda imzalanan Mondros Mutarekesi ni izleyen gunlerde Istanbul a doner Turkiye Sosyalist Partisi 1919 un subat ayinda Istanbul da Turkiye Sosyalist Firkasi ni kurar Partinin programi ve soylemi onceki partiye gore daha soldadir Parti 1920 yili icinde yogun bir orgutlenme icinde bulunur ve ozellikle Istanbul daki tersane ve tramvay iscileri arasinda yogun olarak orgutlenir Parti icin en gorkemli olay 1921 yilinda isgal altindaki Istanbul da 1 Mayis kutlamalarini buyuk bir isci toplamiyla gerceklestirmesi olur Isgal kuvvetlerinin engelleme girisimlerine ragmen gerceklestirilen gorkemli eylem gelecekteki isci mucadelesi icin ciddi etkiler birakacaktir Parti 1922 1 Mayis ina bu sefer yeni kurulan farkli orgutlerle birlikte katilacak ancak guc kaybetmeye baslayacak ve uye sayisinda ciddi azalma yasanacaktir Olumu Hilmi Bey 15 Kasim 1922 gecesi Kalkandereli Ali Haydar isimli bir polis tarafindan vurularak oldurulecektir Ali Haydar Hilmi yi oldurdukten sonra elinde cinayet silahiyla kacmaya calisirken silah sesi sonucu bolgeye gelen 2 bekci tarafindan yakalandi Ali Haydar yakalandiginda verdigi ifadede Hilmi Bey ile birlikte barhanede ictiklerini sonradan eglence mekanina gitmek icin tramvaya bindiklerini soyledi Olay yerine geldiklerinde Hilmi Bey in sarhosluk etkisi sonucu kendisine cinsel sarkintilik yaptigini bu yuzden kendi namusunu korumak icin Hilmi Bey i oldurdugunu soyledi Lakin sonradan ifadesini birtakim kisiler tarafindan karanlikta acilan ates sonucu olduruldugu yonunde degistirdi Yargilanip ceza aldigi bilinmekle birlikte sonradan cezasinda indirim uygulandigi ya da saliverilip verilmedigi bilinmemektedir Olumunun ardindaki gercekler aydinlatilamamis olsa da faili mechul sekilde devlet eliyle oldurulmus oldugu ozellikle de polis sefinin azmettirdigi emir verdigi iddia edilmistir kabul edilmektedir Siyasi gorusleriIstirakci Hilmi ile ilgili yorumlar cok cesitlidir Modern sol siyaset uzerine yazan yazarlardan Mete Tuncay Fethi Tevetoglu Aclan Sayilgan ve Yalcin Kucuk Hilmi yi gecimini soldan saglayan derbeder bir kisi olarak resmetmisler ve Baha Tevfik in elinde adeta bir kukla oldugunu ileri surmuslerdir Ayrica fikirlerinin sosyalizan degil sadece ilerici sayilabilecegini iddia ederek liberal bir aydin olarak tanimlamislardir Ayrica genel olarak kabul edilen bir varsayima dayanan yorumlarda Osmanli Imparatorlugu nda o donemde isci sinifi bulunmadigindan isci sinif ideolojisi olan sosyalizmin de olamayacagi belirtilerek sosyalist bir partinin kurulmasi dayatmacilik ve maceracilik olarak hor gorulmustur Hilmi ise yayinlarinda bu savlara cevap verecek gerceklestirdigi isci orgutlenmesiyle ciddiye alinmasi gerektigini gosterecektir Kurulmasina onculuk ettigi isci orgutleri kurulduklari is kollarinda ileride cok guclu sinif hareketi gelistirecek kaynaklar olacaktir Hilmi sosyalizme dair fikirlerini Mutareke doneminde yayinladigi Idrak isimli gazetedeki seri yazilarda siralama sansi bulur Buradaki Sosyalizm Nedir yazi dizisi Marksist literaturu Turkceye cevirme girisiminin baslangicidir Ulkedeki kapitalist sistemi elestiren Hilmi isci hayati sermaye ve saltanat iliskileri gibi konulara egilir O donemdeki milliyetler meselesinde halklarin bir arada yasamasini savunur reji idaresini elestirir Iscinin uykusundan rahatindan hatta hayatindan her gun zerre zerre calarak gayri mesru servet yiganlara karsi gayet mesru ve son derece hukuki olarak greve giden bir isci nasil anarsist veya mikrop olabilir Huseyin HilmiKonuyla ilgili yayinlarFoti Benlisoy ve Y Dogan Cetinkaya Modern Turkiye de Siyasi Dusunce cilt 8 Sol Iletisim Yayinlari 2007 Istanbul icinde s 165 183 pdf 21 Eylul 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Y Dogan Cetinkaya Sosyalizmi Idrak Etmek Bir Mutareke Donemi Gazetesi Mete Tuncay a Armagan Istanbul Iletisim Yayinlari 2007 pp 499 536 pdf 21 Eylul 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hifzi Topuz Ozgurluge Kursun Remzi Kitabevi Dr Yusuf Tekin Turkiye de Ilk Sosyalist Hareket Istirak Cevresi nin Sosyalizm Anlayisi Uzerine Bir Degerlendirme 1 4 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca 6 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Kasim 2009 Tekin s 3 21 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Kasim 2009 Hamit Erdem Osmanli Sosyalist Firkasi ve Istirakci Hilmi Istanbul Sel Yayincilik 2012 Istirakci Hilmi hakkinda tarihciler arasinda ortak bir gorus yoktur Kimi tarihciler Istanbul daki 1 Mayis kutlamalarina iznin Ingiliz Isgal Kuvvet Komutanligi tarafindan verildigini iddia etse de bunu ispatlayan bir belge bulunmamaktadir Ortaya konan iddialar cogunlukla ani anlatimlarina dayanmaktadir Kent ve demiryolu 19 Kasim 2009 tarihinde erisilmistir 5 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Kasim 2009 Erdem Hamit Aralik 2012 Osmanli Sosyalist Firkasi ve Istirakci Hilmi 1 bas SEL Yayincilik ss 208 209 210 211 212 ISBN 9789755705996 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Kaygusuz Bezmi Nusret Bir Roman Gibi 1955 s 77 78 Benlisoy Cetinkaya s 167