Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hadley sirkülasyonu olarak da bilinen Hadley hücresi, ekvator yakınında yükselen havanın 12-15 km (7,5-9,3 mi) yükseklikte tropopoz yakınında kutba doğru akmasını sağlayan küresel ölçekte bir tropikal atmosferik sirkülasyondur. Dünya yüzeyinin üzerinde, subtropiklerde 25 derece enlem civarında soğuma ve alçalma yapmakta ve sonra yüzeye yakın ekvator yönünde dönmektedir. Tropikler ve subtropikler arasındaki güneşlenme ve ısınma farklılıklarından dolayı ortaya çıkan troposfer içinde termal olarak görülen doğrudan bir döngüdür. Yıllık ortalama olarak ekvatorun her iki tarafında bir sirkülasyon hücresi ile karakterizedir. Güney Yarımküre Hadley hücresi, Kuzey Yarımküre'ye doğru uzanan kuzey muadilinden ortalama olarak biraz daha güçlüdür. Yaz ve kış aylarında, Hadley sirkülasyonuna havanın yaz olan yarımkürede yükseldiği ve kış olan yarımkürede alçaldığı tek, çapraz ekvatoral bir hücre hakimdir. Benzer dolaşımlar, Venüs ve Mars gibi dünya dışı atmosferlerde de meydana gelebilir.
Küresel iklim, Hadley dolaşımının yapısından ve davranışından büyük ölçüde etkilenir. Hakim alize rüzgarları, Hadley döngüsünün alt kollarının bir tezahürüdür, tropik bölgelerde hava ve nemi bir araya getirerek Dünyanın en şiddetli yağmurlarının bulunduğu Tropikal Yakınsama Bölgesi'ni (ITCZ) oluşturur. Hadley sirkülasyonunun mevsimsel değişkenliği ile ilişkili ITCZ'deki değişimler muson yağmurlarına neden olur. Hadley hücrelerinin batan dalları, okyanusal subtropikal sırtlara yol açar ve yağışı bastırır. Dünyanın çöllerinin ve kurak bölgelerinin çoğu, batan dalların konumuyla aynı zamana denk gelen subtropiklerde bulunur. Hadley sirkülasyonu aynı zamanda ısının, açısal momentumun ve nemin meridyensel taşınması için anahtar bir mekanizmadır. Subtropikal jet akımına, nemli tropiklere katkıda bulunur ve küresel termal dengeyi korur.
Hadley sirkülasyonu, adını 1735'te alize rüzgarlarını açıklamak için ısınmadaki farklılıklardan kaynaklanan yarım küreyi kapsayan sirkülasyon hücrelerinin varlığını öne süren George Hadley'den almıştır. Hadley tarafından önerilen tipte geniş meridyen dolaşımının varlığı, 20. yüzyılın ortalarında radyosondlar aracılığıyla üst troposferin rutin gözlemleri elde edildiğinde doğrulandı. Gözlemler ve iklim modellemesi, Hadley dolaşımının en azından 1980'lerden beri iklim değişikliğinin sonucu olarak kutuplara doğru genişlediğini göstermektedir. Modellemeler, sirkülasyonun 21. yüzyıl boyunca iklim değişikliği nedeniyle genişleyeceğini ve zayıflayacağını göstermektedir.
Mekanizma ve özellikler
Hadley sirkülasyonu, alçak enlemler üzerinde troposfer içindeki havanın geniş, termal olarak doğrudan, ve meridyensel ters dönmesini tanımlar. Küresel atmosferik sirkülasyon içinde, enlem çizgileri boyunca ortalaması alınan meridyen hava akışı, meridyen hücreleri adı verilen havanın ekvatora veya kutba doğru hareketiyle birleşen yükselen ve alçalan hareketlerin sirkülasyonu halinde düzenlenir. Bunlar, tropik bölgelerde merkezlenmiş belirgin "Hadley hücreleri" ve orta enlemlerde merkezlenmiş daha zayıf " Ferrell hücreleri " şeklindedir. Hadley hücreleri, sıcak ekvator bölgeleri ile daha soğuk subtropikal bölgeler arasındaki güneşlenme zıtlığından kaynaklanırlar. Dünya yüzeyinin düzensiz ısınması, yükselen ve alçalan hava bölgeleriyle sonuçlanır. Bir yıl boyunca, ekvator bölgeleri Güneş'ten yaydıklarından daha fazla radyasyon emerler. Tersine daha yüksek enlemlerde ise Dünya, Güneş'ten aldığından daha fazla radyasyon yayar. Isıyı meridyensel olarak değiştirecek bir mekanizma olmadan, ekvator bölgeleri ısınır ve daha yüksek enlemler dengesizlik içinde giderek soğur. Havanın yükselişi ve alçalması, hem atmosferde hem de okyanusta Hadley sirkülasyonunu ve diğer büyük ölçekli akışları yönlendiren, ısıyı dağıtan ve küresel uzun vadeli ve mevsim altı termal dengeyi koruyan basınç gradyan kuvveti ile sonuçlanır.
Notlar
- ^ Termal olarak "doğrudan" bir sirkülasyon, ortalama olarak daha sıcak bölgeler üzerinde yükselen hava ve daha soğuk bölgeler üzerinde alçalan hava sergiler, bu da ısının, ısının çıkarıldığı zamandan daha yüksek bir basınçta eklenmesine neden olur. Bu, giriş mekanik enerjisinin havanın daha soğuk bölgeler üzerinde yükselmesine ve daha sıcak bölgeler üzerinde batmasına izin verdiği termal olarak "dolaylı" bir sirkülasyondan farklıdır. Soğutma, termal olarak dolaylı sirkülasyona benzer.
- ^ Meridyonel hareketler boylam çizgileri boyunca kuzey veya güney yönündeyken bölgesel hareketler enlem çizgileri boyunca batı veya doğu yönündedir. .
Kaynakça
- ^ James 2002, s. 920.
- ^ James 2002.
- ^ Grotjahn 2002.
- ^ Webster 2004.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hadley sirkulasyonu olarak da bilinen Hadley hucresi ekvator yakininda yukselen havanin 12 15 km 7 5 9 3 mi yukseklikte tropopoz yakininda kutba dogru akmasini saglayan kuresel olcekte bir tropikal atmosferik sirkulasyondur Dunya yuzeyinin uzerinde subtropiklerde 25 derece enlem civarinda soguma ve alcalma yapmakta ve sonra yuzeye yakin ekvator yonunde donmektedir Tropikler ve subtropikler arasindaki guneslenme ve isinma farkliliklarindan dolayi ortaya cikan troposfer icinde termal olarak gorulen dogrudan bir dongudur Yillik ortalama olarak ekvatorun her iki tarafinda bir sirkulasyon hucresi ile karakterizedir Guney Yarimkure Hadley hucresi Kuzey Yarimkure ye dogru uzanan kuzey muadilinden ortalama olarak biraz daha gucludur Yaz ve kis aylarinda Hadley sirkulasyonuna havanin yaz olan yarimkurede yukseldigi ve kis olan yarimkurede alcaldigi tek capraz ekvatoral bir hucre hakimdir Benzer dolasimlar Venus ve Mars gibi dunya disi atmosferlerde de meydana gelebilir 500 hPa basinc yuksekligi de ortalama dikey hiz saniye basina paskal cinsinden 1979 2001 arasinda Temmuz ayinda Yukselis negatif degerler gunes ekvatoruna yakin bir yerde yogunlasirken inisler pozitif degerler daha daginiktir Dagilimlari Hadley dolasiminin artan ve azalan dallarinin bir gostergesidir Kuresel iklim Hadley dolasiminin yapisindan ve davranisindan buyuk olcude etkilenir Hakim alize ruzgarlari Hadley dongusunun alt kollarinin bir tezahurudur tropik bolgelerde hava ve nemi bir araya getirerek Dunyanin en siddetli yagmurlarinin bulundugu Tropikal Yakinsama Bolgesi ni ITCZ olusturur Hadley sirkulasyonunun mevsimsel degiskenligi ile iliskili ITCZ deki degisimler muson yagmurlarina neden olur Hadley hucrelerinin batan dallari okyanusal subtropikal sirtlara yol acar ve yagisi bastirir Dunyanin collerinin ve kurak bolgelerinin cogu batan dallarin konumuyla ayni zamana denk gelen subtropiklerde bulunur Hadley sirkulasyonu ayni zamanda isinin acisal momentumun ve nemin meridyensel tasinmasi icin anahtar bir mekanizmadir Subtropikal jet akimina nemli tropiklere katkida bulunur ve kuresel termal dengeyi korur Hadley sirkulasyonu adini 1735 te alize ruzgarlarini aciklamak icin isinmadaki farkliliklardan kaynaklanan yarim kureyi kapsayan sirkulasyon hucrelerinin varligini one suren George Hadley den almistir Hadley tarafindan onerilen tipte genis meridyen dolasiminin varligi 20 yuzyilin ortalarinda radyosondlar araciligiyla ust troposferin rutin gozlemleri elde edildiginde dogrulandi Gozlemler ve iklim modellemesi Hadley dolasiminin en azindan 1980 lerden beri iklim degisikliginin sonucu olarak kutuplara dogru genisledigini gostermektedir Modellemeler sirkulasyonun 21 yuzyil boyunca iklim degisikligi nedeniyle genisleyecegini ve zayiflayacagini gostermektedir Mekanizma ve ozelliklerOrtalama olarak Hadley sirkulasyonu tropik bolgelerde havayi dolasan kuzey ve guney yarim kurelerdeki iki hucreden olusur Hadley sirkulasyonu alcak enlemler uzerinde troposfer icindeki havanin genis termal olarak dogrudan ve meridyensel ters donmesini tanimlar Kuresel atmosferik sirkulasyon icinde enlem cizgileri boyunca ortalamasi alinan meridyen hava akisi meridyen hucreleri adi verilen havanin ekvatora veya kutba dogru hareketiyle birlesen yukselen ve alcalan hareketlerin sirkulasyonu halinde duzenlenir Bunlar tropik bolgelerde merkezlenmis belirgin Hadley hucreleri ve orta enlemlerde merkezlenmis daha zayif Ferrell hucreleri seklindedir Hadley hucreleri sicak ekvator bolgeleri ile daha soguk subtropikal bolgeler arasindaki guneslenme zitligindan kaynaklanirlar Dunya yuzeyinin duzensiz isinmasi yukselen ve alcalan hava bolgeleriyle sonuclanir Bir yil boyunca ekvator bolgeleri Gunes ten yaydiklarindan daha fazla radyasyon emerler Tersine daha yuksek enlemlerde ise Dunya Gunes ten aldigindan daha fazla radyasyon yayar Isiyi meridyensel olarak degistirecek bir mekanizma olmadan ekvator bolgeleri isinir ve daha yuksek enlemler dengesizlik icinde giderek sogur Havanin yukselisi ve alcalmasi hem atmosferde hem de okyanusta Hadley sirkulasyonunu ve diger buyuk olcekli akislari yonlendiren isiyi dagitan ve kuresel uzun vadeli ve mevsim alti termal dengeyi koruyan basinc gradyan kuvveti ile sonuclanir Notlar Termal olarak dogrudan bir sirkulasyon ortalama olarak daha sicak bolgeler uzerinde yukselen hava ve daha soguk bolgeler uzerinde alcalan hava sergiler bu da isinin isinin cikarildigi zamandan daha yuksek bir basincta eklenmesine neden olur Bu giris mekanik enerjisinin havanin daha soguk bolgeler uzerinde yukselmesine ve daha sicak bolgeler uzerinde batmasina izin verdigi termal olarak dolayli bir sirkulasyondan farklidir Sogutma termal olarak dolayli sirkulasyona benzer Meridyonel hareketler boylam cizgileri boyunca kuzey veya guney yonundeyken bolgesel hareketler enlem cizgileri boyunca bati veya dogu yonundedir Kaynakca James 2002 s 920 James 2002 Grotjahn 2002 Webster 2004