Hakkâri, Türkiye'nin güneydoğusunda yer alan il ve en kalabalık altmış ikinci şehri. TÜİK verilerine göre 2021 sonu itibarıyla 278.218 kişilik nüfusa sahiptir. Tamamı Doğu Anadolu Bölgesi'nin doğusunda yer alır. Yüzölçümü bakımından Türkiye'nin kırk sekizinci büyük ilidir. Güneyinde Irak, batısında Şırnak, kuzeyinde Van, doğusunda ise İran vardır.
Hakkâri | |
---|---|
İlin Türkiye'deki konumu | |
İl sınırları haritası | |
Ülke | Türkiye |
Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
İdare | |
• Vali | Ali Çelik |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 7095 km² |
Nüfus | |
• Toplam | 276.287 |
• Kır | 125.508 |
• Şehir | 150779 |
Zaman dilimi | (TSİ) |
İl alan kodu | 438 |
İl plaka kodu | 30 |
Resmî site hakkari.gov.tr hakkari.bel.tr |
Hakkâri ili nüfusu: 278.218'tür. (2021 sonu). İlin yüzölçümü 7.095 km2dir. İlde km2ye 40 kişi düşmektedir. 5 ilçe, 8 belediye, bu belediyelerde 56 mahalle, ayrıca 125 köy bulunmaktadır.
Tarihçe
Sırasıyla Hurri ve Urartu krallıklarının parçası olan Hakkâri, Pers İmparatorluğu'nun egemenliğinden sonra Arap egemenliğine geçmiştir. Daha sonra Selçuklu Hanedanının kontrolüne giren kent, 1536 yılında Osmanlı İmparatorluğu topraklarına katılmıştır.
Coğrafi konumu sayesinde pek çok millete ev sahipliği yapan Hakkâri, 1662 tarihinde Katolik mezhebini benimsemeyen Asuriler Diyarbakır metropoliti önderliğinde yeniden örgütlenerek Hakkâri'nin Kodşanis/Koçanis (hâlen Konak) köyünü patriklik merkezi olarak benimsemişlerdir. Nasturi patrikleri 1918 yılına kadar bu köyde ikamet etmişlerdir. 19. yüzyıl ortalarına dek Hakkâri nüfusunun yaklaşık yarısını oluşturan Nasturiler, 1843 ve 1846'da Cizre Emiri Bedirhan Bey ile Hakkâri Emiri Nurullah Bey'in düzenlediği iki saldırıda önemli ölçüde zayiat vermişlerdir. 1915-18 döneminde aşiretlerle çatışan önce İran'da Urmiye yöresine ve daha sonra İngiliz yönetimine giren Irak'a iltica etmişler, 1924'te topluca geri dönmeye teşebbüs etmişlerse de 12-28 Eylül 1924 tarihleri arasında yürütülen ile tenkil edilerek geri püskürtülmüşlerdir.
Coğrafya
Doğusunda İran ve güneyinde Irak ile komşu olan Hakkâri'nin batısında Şırnak, kuzeyinde ise Van ili vardır. En yüksek noktası 4.150 metreye ulaşan Cilo Dağı, Hakkâri sınırları içerisindedir.
Yeryüzü Şekilleri
Hakkâri il sınırları çok çetin ve zorlu coğrafi koşullara sahiptir. Yüz ölçümünün çok büyük bir kısmı dağlık alandır. Bölgede Yüksekova ilçe merkezi dışında düzlük alan bulunmamaktadır. Dağların yükseltisi birçok yerde 3.000 metreyi geçebilmektedir. Ülkenin en yüksek ikinci noktası olan Cilo Dağı, Hakkâri il sınırları içerisindedir. Şehrin Irak ile sınır oluşturan Çukurca ve Şemdinli yöreleri kuzey kesime göre daha az yükseltiye sahiptir.
İklim
Yüksek rakım ve zorlu coğrafi koşullar, Hakkâri iklimini elverişsiz bir konuma getirmiş bulunmaktadır. Yazları sıcak ve kurak, kışları çok soğuk ve yağışlıdır. Doğu Anadolu Bölgesi'nin en çok yağış alan yerlerinden biridir. En çok yağış ilkbaharda düşmekle beraber kışın kar örtüsü uzun süre yerde kalabilmektedir. İlkbaharda düşen yağışlar aylık olarak 100 mm'yi geçmektedir. Yıllık yağış yaklaşık 800 mm'dir. Yıllık sıcaklık ortalaması 10 °C'dir. Kış ve yaz ayları arasındaki sıcaklık farkı bir hayli fazladır.
Ekonomi
Geçim kaynaklarının başında sınır ticareti ve hayvancılık gelir. Son yıllarda gerek özel sektör ve devletin istihdam teşvikleriyle Hakkâri ve ilçelerinde istihdamda canlanma sağlansa da yeterli düzeyde değildir. Sınır ticareti Irak ve İran'a açılan sınır kapıları ile yapılmaktadır.[]
Yönetim
Türkiye'de cumhuriyetin ilanından sonra Hakkâri ili mecliste 1927 yılına kadar 1, 1927-1934 arası 2, 1939-1983 yılları arası 1, 1983-1999 yılları arasında 2 milletvekili ile temsil edildi. 1999 yılında yapılan kanun değişikliğiyle Hakkâri ilini temsil edecek milletvekili sayısı üçe çıkartıldı.
Hakkâri ili, 1933 yılında ilçeye dönüştürüldü ve Van iline bağlandı. 1936'da yeniden il olmasına karşın, 1939 seçimlerine kadar Van iline bağlı olarak temsil edildi.
İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezî yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen ilçe belediye meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak il genel meclisinin oluşumunu sağlarlar.
İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır. İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)
İl genel meclisi, il özel idaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, il genel meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik il encümenini seçer.
Merkezî yönetim, vali ve il müdürlerinden oluşur. İl özel idaresi (il genel meclisi ve il encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.
Hakkâri Valisi, 1976-Uşak doğumlu Ali ÇELİK’tir. Ağustos 2023 tarihinde Kütahya Valisi iken atanmıştır.
2019 Türkiye yerel seçimleri sonunda Hakkâri Belediye Başkanlığını kazanan Cihan Karaman (HDP), 18 Ekim 2019 tarihinde görevden alınmış, yerine Hakkâri Valisi İdris AKBIYIK kayyum olarak atanmıştır. Ayrıca Yüksekova'nın HDP'li belediye başkanı da seçildikten sonra İçişleri Bakanlığı tarafından görevden alınmış, yerine ilçe kaymakamı kayyum atanmıştır.
2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Hakkâri İl Genel Meclisi üye sayısı, 7 AK PARTİ, 9 HDP ve 1 Bağımsız olmak üzere 17’dir.
2018 genel seçimleri sonucu, Hakkâri'yi temsilen TBMM'de AKP'den 1 milletvekili (Husret Dinç) ve HDP'den 2 milletvekili (Leyla Güven, Sait Dede) seçilmiştir.
Nüfus
Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri)
Hakkâri ili nüfusu: 287.625'dir. Bu nüfusun % 68,53'ü şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 7.095 km2'dir. İlde km2'ye 41 kişi düşmektedir. (Bu sayı Derecik'te 59'dur.) İlde yıllık nüfus % 1,04 oranında azalmıştır. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Çukurca(% 21,29)- Merkez ilçe (% -0,07)
06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 5 İlçe, 8 belediye, bu belediyelerde 56 mahalle ve ayrıca 125 köy vardır.
2023 yılı sonunda Hakkâri ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri | ||||||||||||
İlçe | Nüfus 2022 | Nüfus 2023 | Fark | Nüfus Artışı % | Belediye Sayısı | Mahalle Sayısı | Köy Sayısı | Köy Nüfusu | Şehir nüfusu | Şehirde oturan % | Alanı km2 | km2'ye düşen kişi |
Çukurca | 14.333 | 17.734 | 3.401 | 21,29 | 1 | 3 | 8 | 7.482 | 10.252 | 57,81 | 725 | 24 |
Derecik | 23.461 | 25.907 | 2.446 | 9,92 | 1 | 9 | 4 | 12.687 | 13.220 | 51,03 | 437 | 59 |
Merkez | 77.329 | 77.273 | -56 | -0,07 | 2 | 22 | 36 | 15.017 | 62.256 | 80,57 | 2179 | 35 |
Şemdinli | 42.471 | 44.742 | 2.271 | 5,21 | 1 | 5 | 18 | 26.522 | 18.220 | 40,72 | 1207 | 37 |
Yüksekova | 117.739 | 121.969 | 4.230 | 3,53 | 3 | 17 | 59 | 28.810 | 93.159 | 76,38 | 2547 | 48 |
Hakkari | 275.333 | 287.625 | 12.292 | 4,27 | 8 | 56 | 125 | 90.518 | 197.107 | 68,53 | 7095 | 41 |
İlin yıllara göre nüfusları
Hakkâri il nüfus bilgileri | ||||
---|---|---|---|---|
Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
1927 | 24.980 | 63 | %8 1.884 23.096 %92 | |
1935 | Van iline bağlı ilçe statüsünde | |||
1940 | 36.446 | 63 | %10 3.699 32.747 %90 | |
1945 | 35.124 | 63 | %4 | %13 4.657 30.467 %87 |
1950 | 44.207 | 63 | %26 | %14 6.191 38.016 %86 |
1955 | 54.824 | 66 | %24 | %13 7.216 47.608 %87 |
1960 | 67.766 | 67 | %24 | %15 9.956 57.810 %85 |
1965 | 83.937 | 67 | %24 | %17 14.132 69.805 %83 |
1970 | 102.312 | 67 | %22 | %20 20.794 81.518 %80 |
1975 | 126.036 | 67 | %23 | %24 30.332 95.704 %76 |
1980 | 155.463 | 66 | %23 | %28 44.118 111.345 %72 |
1985 | 182.645 | 65 | %17 | %30 55.563 127.082 %70 |
1990 | 172.479 | 70 | %6 | %41 71.099 101.380 %59 |
2000 | 236.581 | 69 | %37 | %59 139.455 97.126 %41 |
2007 | 246.469 | 65 | %4 | %55 136.124 110.345 %45 |
2008 | 258.590 | 63 | %5 | %55 143.225 115.365 %45 |
2009 | 256.761 | 63 | %1 | %55 141.632 115.129 %45 |
2010 | 251.302 | 65 | %2 | %54 136.050 115.252 %46 |
2011 | 272.165 | 63 | %8 | %57 153.860 118.305 %43 |
2012 | 279.982 | 62 | %3 | %56 156.109 123.873 %44 |
2013 | 273.041 | 63 | %2 | %55 149.217 123.824 %45 |
2014 | 276.287 | 62 | %1 | %55 150.779 125.508 %45 |
2015 | 278.775 | 62 | %1 | %55 152.790 125.985 %45 |
2016 | 267.813 | 64 | %4 | %55 146.538 121.275 %45 |
2017 | 275.761 | 63 | %3 | %54 150.058 125.703 %46 |
2018 | 286.470 | 63 | %4 | %59 167.905 118.565 %41 |
2019 | 280.991 | 63 | %2 | %59 165.140 115.851 %41 |
2020 | 280.514 | 63 | %0 | %59 166.101 114.413 %41 |
2021 | 278.218 | 64 | %1 | %60 166.604 111.614 %40 |
Konum
Konum Bilgileri | ||||||
İlçe | Kuruluş Yılı | Önceden bağlı olduğu ilçe | Alanı (km2) | Rakım (m) | Merkeze (km) | Ulaşan Yollar |
Hakkâri Merkez | 2.179 | 1.756 | -36 | |||
Çukurca | 1953 | Merkez | 725 | 1.312 | 79 | -34=> |
Derecik | 2018 | Şemdinli | 437 | 835 | 195 | Şemdinli=> |
Şemdinli | 1936 | Yüksekova | 1.207 | 1.391 | 130 | Yüksekova=> |
Yüksekova | Cumh.önce | 2.547 | 1.876 | 77 | -36, , | |
HAKKÂRİ | 1935 | VAN | 7.095 |
Spor
2018-2019 Sezonu sonunda, Hakkâri’nin futbol liglerindeki tek takımı Yüksekova Belediyespor, BAL grubunda 9. olmuştur. Kadınlar futbol 1. ligindeki Hakkârigücü, lig 6. sı olmuştur. Ayrıca Voleybol erkekler 2. liginde 2, bayanlar 2. liginde 1 takımı bulunmaktadır.
Hakkâri merkeze 5 km uzaklıkta bulunan ve şehir içi servislerle Hakkâri merkezden ulaşım kolaylıkla sağlanır. Özellikle yılın altı ayı açık kalabilme özelliği olan Mergabütan kayak merkezi son derece güvenilir ve kendini kanıtlamıştır. Yaklaşık olarak 3.000 metre rakımında olmasından dolayı oldukça dik ve uzun bir piste sahiptir. Kayak spor dalında macera ve aksiyon için Mergabütan kayak merkezi buna fazlasıyla elverişlidir.
Ziraat Türkiye Kupası'nda Yüksekova Belediyespor, 2. turda Batman Petrolspor'a elenmiştir.
Önemli spor tesisleri: Yüksekova İlçe Stadyumu (5.000), Hakkâri Kapalı Yüzme Havuzu (100) ve Mergabütan Kayak Merkezi.
Altyapı
Ulaşım
Hakkâri iline kara yolu ve hava yolu ile ulaşmak mümkündür. Sert coğrafi koşullar şehre olan ulaşımı büyük ölçüde zorlaştırmaktadır. Bu yollarda çığ ve heyelan riski yüksektir. D 400 ve D 975 devlet yolları şehre bağlantı kuran yollardır. D 400 kara yolu Şırnak üzerinden gelerek Yüksekova üzerinden Esendere Sınır Kapısı'na ulaşır. Bir diğer yol olan D 975 kara yolu Hakkâri ve Yüksekova yol ayrımında D 400 kara yolu ile birleşmektedir. Yüksekova ve Şemdinli arası ulaşım ise rakımı 2.000 metreyi aşan Haruna Geçidi'nden geçen yol ile sağlanmaktadır. Çukurca ilçesine ulaşım ise D 400 kara yolundan ayrılan bir yol ile sağlanır.
2015 yılında açılan Hakkâri Yüksekova Selahaddin Eyyubi Havalimanı, Hakkâri ile ülkenin büyük şehirleri arasında hava ulaşımını sağlamaktadır. Günde yapılan iki uçak seferi ile Ankara ve İstanbul'a düzenli uçuşlar yapılmaktadır.
Resimler
- Zap Nehri'nin yaz aylarında görünümü
-
- Yöresel dokuma ürünleri
- Merzan Mahallesi
-
-
- Tarihî Hakkâri
- Al Hakkari (Kudüs)
-
-
- Meydan Medresesi
- Görkemli Sümbül Dağı (M.İ)
-
- Depin
-
- Zap Suyu
-
- Ters Lale
- Gıwark (doğal mantar)
- Bercelan Festivali
-
-
-
-
- Marünus
-
- Zap Suyu rafting
-
Kaynakça
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;Güncel Nüfus Değerleri
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Nisan 2020.
- ^ . 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020.
- ^ (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Haziran 2020.
- ^ . 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020.
- ^ . 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.
- ^ . 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ . (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g
- "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Hakkari Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Hakkari Nüfusu". nufusune.com.
- ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;:0
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Hakkâri Province ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Hakkâri Valiliği9 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hakkari Turkiye nin guneydogusunda yer alan il ve en kalabalik altmis ikinci sehri TUIK verilerine gore 2021 sonu itibariyla 278 218 kisilik nufusa sahiptir Tamami Dogu Anadolu Bolgesi nin dogusunda yer alir Yuzolcumu bakimindan Turkiye nin kirk sekizinci buyuk ilidir Guneyinde Irak batisinda Sirnak kuzeyinde Van dogusunda ise Iran vardir HakkariIlIlin Turkiye deki konumuIl sinirlari haritasiUlkeTurkiyeCografi bolgeDogu Anadolu BolgesiIdare ValiAli CelikYuzolcumu Toplam7095 km Nufus Toplam276 287 Kir125 508 Sehir150779Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Il alan kodu438Il plaka kodu30Resmi site hakkari gov tr hakkari bel tr Hakkari ili nufusu 278 218 tur 2021 sonu Ilin yuzolcumu 7 095 km2dir Ilde km2ye 40 kisi dusmektedir 5 ilce 8 belediye bu belediyelerde 56 mahalle ayrica 125 koy bulunmaktadir TarihceSirasiyla Hurri ve Urartu kralliklarinin parcasi olan Hakkari Pers Imparatorlugu nun egemenliginden sonra Arap egemenligine gecmistir Daha sonra Selcuklu Hanedaninin kontrolune giren kent 1536 yilinda Osmanli Imparatorlugu topraklarina katilmistir Cografi konumu sayesinde pek cok millete ev sahipligi yapan Hakkari 1662 tarihinde Katolik mezhebini benimsemeyen Asuriler Diyarbakir metropoliti onderliginde yeniden orgutlenerek Hakkari nin Kodsanis Kocanis halen Konak koyunu patriklik merkezi olarak benimsemislerdir Nasturi patrikleri 1918 yilina kadar bu koyde ikamet etmislerdir 19 yuzyil ortalarina dek Hakkari nufusunun yaklasik yarisini olusturan Nasturiler 1843 ve 1846 da Cizre Emiri Bedirhan Bey ile Hakkari Emiri Nurullah Bey in duzenledigi iki saldirida onemli olcude zayiat vermislerdir 1915 18 doneminde asiretlerle catisan once Iran da Urmiye yoresine ve daha sonra Ingiliz yonetimine giren Irak a iltica etmisler 1924 te topluca geri donmeye tesebbus etmislerse de 12 28 Eylul 1924 tarihleri arasinda yurutulen ile tenkil edilerek geri puskurtulmuslerdir CografyaDogusunda Iran ve guneyinde Irak ile komsu olan Hakkari nin batisinda Sirnak kuzeyinde ise Van ili vardir En yuksek noktasi 4 150 metreye ulasan Cilo Dagi Hakkari sinirlari icerisindedir Yeryuzu Sekilleri Hakkari il sinirlari cok cetin ve zorlu cografi kosullara sahiptir Yuz olcumunun cok buyuk bir kismi daglik alandir Bolgede Yuksekova ilce merkezi disinda duzluk alan bulunmamaktadir Daglarin yukseltisi bircok yerde 3 000 metreyi gecebilmektedir Ulkenin en yuksek ikinci noktasi olan Cilo Dagi Hakkari il sinirlari icerisindedir Sehrin Irak ile sinir olusturan Cukurca ve Semdinli yoreleri kuzey kesime gore daha az yukseltiye sahiptir Iklim Yuksek rakim ve zorlu cografi kosullar Hakkari iklimini elverissiz bir konuma getirmis bulunmaktadir Yazlari sicak ve kurak kislari cok soguk ve yagislidir Dogu Anadolu Bolgesi nin en cok yagis alan yerlerinden biridir En cok yagis ilkbaharda dusmekle beraber kisin kar ortusu uzun sure yerde kalabilmektedir Ilkbaharda dusen yagislar aylik olarak 100 mm yi gecmektedir Yillik yagis yaklasik 800 mm dir Yillik sicaklik ortalamasi 10 C dir Kis ve yaz aylari arasindaki sicaklik farki bir hayli fazladir EkonomiGecim kaynaklarinin basinda sinir ticareti ve hayvancilik gelir Son yillarda gerek ozel sektor ve devletin istihdam tesvikleriyle Hakkari ve ilcelerinde istihdamda canlanma saglansa da yeterli duzeyde degildir Sinir ticareti Irak ve Iran a acilan sinir kapilari ile yapilmaktadir kaynak belirtilmeli YonetimTurkiye de cumhuriyetin ilanindan sonra Hakkari ili mecliste 1927 yilina kadar 1 1927 1934 arasi 2 1939 1983 yillari arasi 1 1983 1999 yillari arasinda 2 milletvekili ile temsil edildi 1999 yilinda yapilan kanun degisikligiyle Hakkari ilini temsil edecek milletvekili sayisi uce cikartildi Hakkari ili 1933 yilinda ilceye donusturuldu ve Van iline baglandi 1936 da yeniden il olmasina karsin 1939 secimlerine kadar Van iline bagli olarak temsil edildi Illerde protokolde ilk sirada yer alan Vali merkezi yonetimi temsil eder ve Cumhurbaskani tarafindan atanir Buyuksehir disindaki illerde yerel yonetim sehirler duzeyindedir Belediye baskani belediye sinirlari icinde kalan secmenin oy coklugu ile secilir Ayni secmen ilce belediye meclisi icin de oy kullanarak ilcelerin belediye meclislerini olusturur Ildeki butun secmenler ayrica il genel meclisi icin de oy kullanarak il genel meclisinin olusumunu saglarlar Il genel meclisi ve belediye meclisi uyelikleri icin yapilan secimlerde onda birlik baraj uygulamali nispi temsil sistemi belediye baskanligi seciminde ise cogunluk sistemi uygulanir Il genel meclisi ve belediye meclisi uye sayilari ilce nufusuna gore kontenjandan kalan sayilarin partilere dagilimi ise D Hondt Sistemine gore belirlenir Kanun 2972 Madde 23 Il genel meclisi il ozel idaresinin karar organidir baskanini uyeleri arasindan gizli oyla secer Ayrica il genel meclisi kendi icinden gizli oyla bir yil gorev yapacak 5 kisilik il encumenini secer Merkezi yonetim vali ve il mudurlerinden olusur Il ozel idaresi il genel meclisi ve il encumeni secilmislerden olusur ancak vali baskanliginda gorev yapar Yerel yonetim ise belediye baskanlari ve belediye meclislerinden olusur Hakkari Valisi 1976 Usak dogumlu Ali CELIK tir Agustos 2023 tarihinde Kutahya Valisi iken atanmistir 2019 Turkiye yerel secimleri sonunda Hakkari Belediye Baskanligini kazanan Cihan Karaman HDP 18 Ekim 2019 tarihinde gorevden alinmis yerine Hakkari Valisi Idris AKBIYIK kayyum olarak atanmistir Ayrica Yuksekova nin HDP li belediye baskani da secildikten sonra Icisleri Bakanligi tarafindan gorevden alinmis yerine ilce kaymakami kayyum atanmistir 2019 Turkiye yerel secimleri sonuclarina gore Hakkari Il Genel Meclisi uye sayisi 7 AK PARTI 9 HDP ve 1 Bagimsiz olmak uzere 17 dir 2018 genel secimleri sonucu Hakkari yi temsilen TBMM de AKP den 1 milletvekili Husret Dinc ve HDP den 2 milletvekili Leyla Guven Sait Dede secilmistir NufusGuncel Nufus Degerleri TUIK 6 Subat 2024 verileri Hakkari ili nufusu 287 625 dir Bu nufusun 68 53 u sehirlerde yasamaktadir 2023 sonu Ilin yuzolcumu 7 095 km2 dir Ilde km2 ye 41 kisi dusmektedir Bu sayi Derecik te 59 dur Ilde yillik nufus 1 04 oraninda azalmistir Nufus artis orani en yuksek ve en dusuk ilceler Cukurca 21 29 Merkez ilce 0 07 06 Subat 2024 TUIK verilerine gore merkez ilceyle beraber 5 Ilce 8 belediye bu belediyelerde 56 mahalle ve ayrica 125 koy vardir 2023 yili sonunda Hakkari ili ve ilcelerinin yerlesim yeri ve nufusla ilgili sayisal bilgileriIlce Nufus 2022 Nufus 2023 Fark Nufus Artisi Belediye Sayisi Mahalle Sayisi Koy Sayisi Koy Nufusu Sehir nufusu Sehirde oturan Alani km2 km2 ye dusen kisiCukurca 14 333 17 734 3 401 21 29 1 3 8 7 482 10 252 57 81 725 24Derecik 23 461 25 907 2 446 9 92 1 9 4 12 687 13 220 51 03 437 59Merkez 77 329 77 273 56 0 07 2 22 36 15 017 62 256 80 57 2179 35Semdinli 42 471 44 742 2 271 5 21 1 5 18 26 522 18 220 40 72 1207 37Yuksekova 117 739 121 969 4 230 3 53 3 17 59 28 810 93 159 76 38 2547 48Hakkari 275 333 287 625 12 292 4 27 8 56 125 90 518 197 107 68 53 7095 41Ilin yillara gore nufuslari Hakkari il nufus bilgileriYil Toplam Sira Fark Sehir Kir1927 24 980 63 8 1 88423 096 92 1935 Van iline bagli ilce statusunde1940 36 446 63 10 3 69932 747 90 1945 35 124 63 4 13 4 65730 467 87 1950 44 207 63 26 14 6 19138 016 86 1955 54 824 66 24 13 7 21647 608 87 1960 67 766 67 24 15 9 95657 810 85 1965 83 937 67 24 17 14 13269 805 83 1970 102 312 67 22 20 20 79481 518 80 1975 126 036 67 23 24 30 33295 704 76 1980 155 463 66 23 28 44 118111 345 72 1985 182 645 65 17 30 55 563127 082 70 1990 172 479 70 6 41 71 099101 380 59 2000 236 581 69 37 59 139 45597 126 41 2007 246 469 65 4 55 136 124110 345 45 2008 258 590 63 5 55 143 225115 365 45 2009 256 761 63 1 55 141 632115 129 45 2010 251 302 65 2 54 136 050115 252 46 2011 272 165 63 8 57 153 860118 305 43 2012 279 982 62 3 56 156 109123 873 44 2013 273 041 63 2 55 149 217123 824 45 2014 276 287 62 1 55 150 779125 508 45 2015 278 775 62 1 55 152 790125 985 45 2016 267 813 64 4 55 146 538121 275 45 2017 275 761 63 3 54 150 058125 703 46 2018 286 470 63 4 59 167 905118 565 41 2019 280 991 63 2 59 165 140115 851 41 2020 280 514 63 0 59 166 101114 413 41 2021 278 218 64 1 60 166 604111 614 40 KonumKonum BilgileriIlce Kurulus Yili Onceden bagli oldugu ilce Alani km2 Rakim m Merkeze km Ulasan YollarHakkari Merkez 2 179 1 756 36Cukurca 1953 Merkez 725 1 312 79 34 gt Derecik 2018 Semdinli 437 835 195 Semdinli gt Semdinli 1936 Yuksekova 1 207 1 391 130 Yuksekova gt Yuksekova Cumh once 2 547 1 876 77 36 HAKKARI 1935 VAN 7 095Spor2018 2019 Sezonu sonunda Hakkari nin futbol liglerindeki tek takimi Yuksekova Belediyespor BAL grubunda 9 olmustur Kadinlar futbol 1 ligindeki Hakkarigucu lig 6 si olmustur Ayrica Voleybol erkekler 2 liginde 2 bayanlar 2 liginde 1 takimi bulunmaktadir Hakkari merkeze 5 km uzaklikta bulunan ve sehir ici servislerle Hakkari merkezden ulasim kolaylikla saglanir Ozellikle yilin alti ayi acik kalabilme ozelligi olan Mergabutan kayak merkezi son derece guvenilir ve kendini kanitlamistir Yaklasik olarak 3 000 metre rakiminda olmasindan dolayi oldukca dik ve uzun bir piste sahiptir Kayak spor dalinda macera ve aksiyon icin Mergabutan kayak merkezi buna fazlasiyla elverislidir Ziraat Turkiye Kupasi nda Yuksekova Belediyespor 2 turda Batman Petrolspor a elenmistir Onemli spor tesisleri Yuksekova Ilce Stadyumu 5 000 Hakkari Kapali Yuzme Havuzu 100 ve Mergabutan Kayak Merkezi AltyapiUlasim Hakkari iline kara yolu ve hava yolu ile ulasmak mumkundur Sert cografi kosullar sehre olan ulasimi buyuk olcude zorlastirmaktadir Bu yollarda cig ve heyelan riski yuksektir D 400 ve D 975 devlet yollari sehre baglanti kuran yollardir D 400 kara yolu Sirnak uzerinden gelerek Yuksekova uzerinden Esendere Sinir Kapisi na ulasir Bir diger yol olan D 975 kara yolu Hakkari ve Yuksekova yol ayriminda D 400 kara yolu ile birlesmektedir Yuksekova ve Semdinli arasi ulasim ise rakimi 2 000 metreyi asan Haruna Gecidi nden gecen yol ile saglanmaktadir Cukurca ilcesine ulasim ise D 400 kara yolundan ayrilan bir yol ile saglanir 2015 yilinda acilan Hakkari Yuksekova Selahaddin Eyyubi Havalimani Hakkari ile ulkenin buyuk sehirleri arasinda hava ulasimini saglamaktadir Gunde yapilan iki ucak seferi ile Ankara ve Istanbul a duzenli ucuslar yapilmaktadir ResimlerZap Nehri nin yaz aylarinda gorunumu Yoresel dokuma urunleri Merzan Mahallesi Tarihi Hakkari Al Hakkari Kudus Meydan Medresesi Gorkemli Sumbul Dagi M I Depin Zap Suyu Ters Lale Giwark dogal mantar Bercelan Festivali Marunus Zap Suyu raftingKaynakca 2014 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 10 Subat 2015 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2015 a b Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Guncel Nufus Degerleri isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Arsivlenmis kopya 4 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Nisan 2020 5 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Haziran 2020 PDF 18 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 14 Haziran 2020 Arsivlenmis kopya 14 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Haziran 2020 1 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Haziran 2020 2 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Haziran 2020 Arsivlenmis kopya 21 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Subat 2024 25 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Subat 2020 Arsivlenmis kopya PDF 24 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 18 Subat 2020 Fasikul I Mufassal Neticeler Icmal Tablolari PDF 28 Tesrinevvel 1927 Umumi Nufus Tahriri DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 28 Mayis 2021 PDF 20 Ilktesrin 1940 Genel Nufus Sayimi DIE 20 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2016 PDF 21 Ekim 1945 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 22 Ekim 1950 Umumi Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1955 Genel Nufus Sayimi DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1960 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Subat 2021 1965 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1970 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1975 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1980 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1985 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1990 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2000 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2007 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2008 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2009 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2010 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2011 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2012 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 20 Subat 2013 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2013 2013 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 15 Subat 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2014 2014 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 10 Subat 2015 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2015 a b c d e f g Adrese Dayali Nufus Kayit Sistemi Sonuclari html Dogrudan bir kaynak olmayip ilgili veriye ulasmak icin sorgulama yapilmalidir Turkiye Istatistik Kurumu Erisim tarihi 13 Nisan 2016 Hakkari Nufusu nufusu com Erisim tarihi 5 Subat 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Hakkari Nufusu nufusune com Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Icisleri Bakanligi Iller Idaresi Genel Mudurlugu Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi 0 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme a b Karayollari Genel MudurluguDis baglantilarWikimedia Commons ta Hakkari Province ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Hakkari Valiligi9 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde