Cizre (Kürtçe: Cizîr), Türkiye'nin Şırnak iline bağlı bir ilçedir.
Cizre | |
---|---|
İlçe | |
Şırnak haritası | |
Cizre | |
Ülke | Türkiye |
Bölge | Güneydoğu Anadolu |
İl | Şırnak |
İdare | |
• Kaymakam | Nazlı Demir |
• Belediye Başkanı | Güler Yerbasan (DEM Parti) |
En yüksek nokta | 360 m (1.180 ft) |
Nüfus | |
• İlçe | 161,178 |
• Kent | 145.633(Kent Merkezi) |
Alan kodu | (486) |
Resmî site Cizre Belediyesi Cizre Kaymakamlığı |
Dicle ırmağının sağ kıyısında deniz seviyesinden 400 m. kadar yüksekte kurulmuştur. Tarihsel rivayetlere göre Cizre'deki yerleşimlerin geçmişi Nuh Tufanı öncesine dayanır. Cumhuriyet döneminin başından itibaren Mardin iline bağlı bir ilçenin merkezi iken 16 Mayıs 1990’da Şırnak'a bağlanmıştır. Alanı, 460 kilometrekaredir.
İsmi
En eski ismi Kardu Rahipliği anlamına gelen "Kardu Gazarta" dir. Modern Kürt kelimesinin en eski yazılış biçimi Kardu'dur. Şehre Persler Gazarta ve Bazibda, Abbasiler -onların devrinde şehrin yöneticisi Ömer olduğundan - Cezire-i İbn-i Ömer ve daha sonra Cizîra Botan demişlerdi. Akkoyunlular Cizre'ye Ceziretuşşeref derlerdi.
Cezire Arapça'da "ada" anlamına gelir, Dicle nehri burada kıvrılıp bir su adası gibi bir alan oluşturduğundan adaya benzetilmiştir. Şehir 16. yüzyıldan itibaren günümüzde olduğu Cizre adıyla anılmaya başlamıştır.
Tarihçe
İlk yerleşimler
Cizre'nin Neolitik Dönem’in başlarından yerleşime sahne olduğuna dair arkeolojik bulgular vardır. Bazı araştırmacılar şehrin kuruluşunu Nuh tufanına bağlamaktadır. Cizre'de kurulu yerleşim, Demir Çağında Doğu Anadolu'daki Urartu Krallığı ile Mezopotamya'daki Asur Krallığı arasındaki tampon devletlerden birisi olan A Kumme (Kumaha, Kummuh, veya Qumaha, Qumenu) krallığının merkeziydi.
Bölge MÖ 2000 yılından itibaren, Babil, Araplar, Asurlular, Medler,Selevkos, Part, Pers ve Sasanilerin hakimiyeti altında kaldı. Partlar döneminde Hristiyanlık yayıldı. Cizre şehrinin ilk defa kuruluşu, Sasaniler devrinde bir köy yıkıntısı üzerine bir şato ve kale inşa edilmesi ile oldu. Bu şato ve kale I. Erdeşîr (Erdeşîr-i Bâbekân) tarafından tamir edildi. 297 yılında Romalıların kontrolüne geçene kadar şehir, Sasani hakimiyetindeydi. Diyarbakır, Nusaybin ve Cizre şehirleri 3. ve 4. yüzyıllarda Sasani ve Romalılar arasında savaşlara sebep oldu. Kayıtlarda, Bazebda ismi ile yer aldı.
7.-16. yüzyıl
Bölgenin toprakları için Sasaniler ve Romalılar arasındaki mücadeleye 7. yüzyılda İslam orduları da katıldı. Bölge Halife Ömer döneminde İslam ordusu kumandanı İyâz bin Ganm tarafından fethedildi. İlkçağ’dan kalan surlarla çevrelenmiş "cezire" (ada) denilen yerde Cizre şehrinin temelleri yeniden atıldı. Bir kiliseden çevrilen Ulu Cami ilk defa bu dönemde ibadete açıldı.
Cizre'de Emevîler döneminde birçok imar faaliyeti gerçekleşti. Bu dönemde halkın büyük bölümü Hâricî idi. Hariciler ve kabileler arası çatışmalar sonucunda acı ve felaket dolu bir dönem yaşandı. Emevî Devleti yıkıldıktan sonra başlayan Abbâsîler döneminde şehir bir yandan gelişti, bir yandan sıkıntı ve felaketler yaşadı. Başlangıçta Cezire denilen şehre daha sonra Cezîre-i İbn Ömer denildi. Bu adın Abbasi Halifesi Emîn tarafından Musul valiliğine tayin edilen Hasan b. Ömer b. Hattâb et-Tağlibî'den geldiği düşünülür.
10. yüzyılda Cizre Hemdani (906-979), Büveyyhi (979-990), Mervani (990-1085) hükümdarlıkları yönetimine girdi. 11. yüzyılın başında İbrâhim Yinal’ın önünden kaçan Oğuzlar Diyarbakır ve Cizre'ye yayıldılar. Yaklaşık bir asır süren Mervani hakimiyetine Büyük Selçuklu İmparatoru Sultan Melikşah zamanında son verildi.
12. yüzyılda Zengiler, Eyyûbîler bölgenin hakimi oldu Bu dönemde Cizre, Musul Atabeklerine ve Diyarbakır emirlerine bağlı bir derebeylik gibi yönetilmekteydi. 1261-1262'de Moğol istilâsına uğradı. 14. yüzyılda Cizre’yi ziyaret eden İbn Battûta, şehrin büyük bir kısmının harabe halinde olduğunu kaydetmiştir. Çeşitli hânedanlara tâbi olarak Cizre'yi yönetmekte olan beylerin idaresi, 1394 yılındaki Timur istilasında şehrin teslim edilmesi ile son buldu. Bölgenin hakimiyeti için Karakoyunluar ve Akkoyunlular mücadele etti. 1508’de Cizre’yi Akkoyunlular’dan geri alan Cizre Beyi Emîr II. Şeref, Kızıl Medrese'yi ve çevresindeki külliyeyi inşa ettirdi.
II. Şeref’ten sonra Cizre beyi olan Emîr Ali Bey döneminde şehir kısa bir süre için Şah İsmail’in idaresi altına girdi; fakat Ali Bey tarafından tekrar geri alındı. Ali Bey'in adı günümüzde Cizre’nin Ali Bey mahallesinin adıdır. Cizre Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı idaresine girdi.bu cızirede mem u zin heye cane can
Osmanlı dönemi
16. yüzyılda dönemin iki büyük devleti olan Safevi ve Osmanlı Devletleri Kürt emirlikleri üzerinde hakimiyet sağlamaya çalışmaktaydı. Bu mücadele sonucunda Osmanlılar, Güneydoğu Anadolu'yu fethetti ve yönetimi bazı kanunlar çerçevesinde yerel yöneticilere bıraktılar. Yavuz Sultan Selim'in Çaldıran Savaşı'nda Şah İsmail'in ordusunu yenmesinden sonra İmadiye, Hizan, Bitlis ve Cizre’deki Kürt beyleriyle görüşen İdris-i Bitlisi, Osmanlı hakimiyetini kabul etmeleri için onları ikna etti. Cizre'yi yöneten Botan Emirliği böylece1516-1517'de Osmanlı Devleti idaresine girdi. Osmanlı döneminde uzun süre Cizre'de yönetimin başında "hükümdar, hâkim, emir, mir, bey" gibi çeşitli unvanlara sahip kişiler bulundu. Osmanlı hakimiyetinden sonra Hükümet-i Cezire olarak adlandırılan Botan Emirliği ile Osmanlı Devleti ilişkileri, İran ile yapılan mücadelelerde emirlerin Osmanlılar'ı desteklemeleri sebebiyle genellikle olumlu idi.IV. Murad döneminde emirlerin idaresine son verilmek istendi ancak beyler idareyi tekrar ellerine aldı.
Osmanlı hakimiyetinde iken şehir, Musul üzerinden gelen ve Mardin’de iki kola ayrılarak biri Diyarbekir üzerinden Karadeniz kıyılarına, ötekisi Urfa üzerinden Halep’e giden ticaret kervanları için önemli bir konaklama yeri işlevi gördü. Ayrıca Dicle ırmağı vasıtasıyla Diyarbekir ile Musul arasında keleklerle nakliyat yapanlar için de bir konaklama yeriydi.
1839 yılında ilan edilen Tanzimat Fermanı, Osmanlı Devleti'nde beylik ve derebeylik sistemini sona erdiren yen bir idari düzenleme getirdi. Tanzimat’ın, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde uygulanmaya başlaması ile Kürt beyleri ile hükûmet karşı karşıya geldi. Yüzyıllar boyu bölgeyi yönetmiş bulunan bir aileden gelen Cizre mütesellimi Bedirhan Bey, diğer Kürt beyleriyle birlikte 1843 yılında bir isyan başlattı. İsyan, 1847 yılındaki askeri harekatla sonlandırıldı, Bedirhan Bey ve aile fertlerinin ele geçirilerek bölgeden uzaklaştırıldı.
II. Abdülhamid döneminde Osmanlı Devleti, Ermenilerin hak iddia ettiği Doğu Anadolu Bölgesinin imparatorluk sınırları içinde kalması için Ermeni silahlı çetelere karşı Kürt aşiretlerinden Hamidiye Alayları adlı paramiliter birlikler kurdu. Cizre, Mardin sancağındaki en yoğun Ermeni nüfusuna sahip yerleşimdi. 2,716 Ermeni’nin yanı sıra Hristiyan olmakla birlikte Kürtleşmiş 1565 göçebe Ermeni bölgede bulunuyordu. Osmanlı Devleti'nde 1 Haziran 1915'te Tehcir Kanunu'nun yürürlüğe girmesinden sonra bölgede en geniş tutuklama, 29 Ağustos'ta Cizre'de yaşandı. Hamidiye Alayları bütün Ermeni erkekleri ve bazı Ortodoks ve Katolik Süryani erkekleri tutukladılar. Raymond Kevorkian’ın “Ermeni Soykırımı” kitabında göre görgü tanıkları, Hristiyan erkeklere yönelik sınırsız bir şiddet yaşandığı, öldürülenlerin naaşlarının Dicle Nehri'ne atıldığını ifade etmiştir. Kadınlar ve çocuklarsa 1 Eylül’de keleklere bindirilerek Musul’a gönderiliyordu. Savaş koşullarından dolayı kafilelerin emniyetini ve onlara sağlanan iaşe yardımında sorunlar yaşadı; yollarda uğradıkları saldırılar ve salgın hastalıklar nedeniyle ölenler oldu.I. Dünya Savaşı'nın ardından başlayan Milli mücadele döneminde Fransızlar Cizre'yi savaşsız teslim almak istediler ancak halkın direnişi ve silahlanması üzerine işgalden vazgeçtiler.
Cumhuriyet dönemi
Cumhuriyet döneminde Cezire adı Cizre olarak değiştirildi. Cumhuriyetin ilk yıllarında küçük bir kasaba olan şehir, 1950'li yıllardan sonra Habur sınır kapısı yoluyla yapılan uluslararası ticaret sayesinde hızla gelişti ve nüfusu arttı. Cumhuriyet döneminin ilk nüfus sayımının yapıldığı 1927'de nüfusu 5348 olarak tespit edildi. 1980’de 20.003, 1985’te 29.496 olan nüfus 1990’da da 50.023 oldu.
1990'a kadar Mardin iline bağlı bir yerleşim birimi olan Cizre 16.05.1990 tarih ve 3647 sayılı yasa ile Şırnak iline bağlandı. 1985 yılından başlayan terör olayları nedeniyle Cizre merkezi kırsal kesimden göç aldı. Buna karşılık 1980 Darbesi'nden sonra yurtdışına göçler başladı ve 1990-1995 yılları arasında 46 yerleşme alanının boşaltılması ya da yer değiştirilmesi yurtdışına göçleri arttırdı. Cizre nüfusunun artışı 2009 yılına kadar devam etti. Nur, Cudi, Sur ve Konak Mahalleleri 1990 yılından sonra oluşturuldu.
2015-16 çatışmaları
İlçede Ağustos 2015 tarihinde başlayan çatışmalarda yüzlerce kişi yaralandı ve yaşamını yitirdi. Ocak 2016'da Şırnak il merkezinin idari tedbirler kapsamında Cizre'ye taşınacağı duyuruldu.
Coğrafya
Jeomorfolojik özellikler
Cizre ilçesi, İdil yolu ile Şırnak yolunun E-90 transit karayolu ile kesiştiği yerde, Dicle nehri kenarında etrafı tepelerle çevrili, yaklaşık 15bin dönümlük düz bir alan üzerine kuruludur. Etrafı dağlar ve tepelerle çevrili olan ilçe, bir çanağı andırır. Kuzeydoğusunda 2089 metre yüksekliğindeki Cudi Dağı vardır. Kuzeyinde Kara dağı, kuzeybatısında Dera dağı ve Batısında Akdağ bulunur, güneyi şehre göre çok yüksekte bulunan bir ovadır.
İlçenin arazisi Dicle nehri çevresindeki alüvyonlu ovalarla, bu ovanın doğu ve batısındaki plato sahalarından meydana gelir. İlçe merkezi çukur bir alan üzerine yerleşme kurduğundan Cizre şehri 400 metrelik bir yükseltiye sahiptir. Kuzeydoğusundaki Cudi dağı eteklerinde kurulan yerleşme alanlarında yükselti 800-900 metreler aralığına kadar çıkar. Cizre ilçesi jeomorfolojik açıdan bir plato sahasıdır.
İklim
Yaz aylarında sıcak ve kurak, kış aylarında ılık ve yağmurlu bir iklime sahiptir. Yaz aylarındaki sıcaklık kimi zaman +48 °C kadar ulaşmaktadır. Ulaştığı en yüksek sıcaklık +49.1 °C'dir. Cizre, meteorolojik verilere göre Türkiye'nin en sıcak noktalarından biridir.
Enlem ve boylam açısından Cizre'nin konumuna gelince, Dicle Nehri'nin ana mecrasının sağında, uzunluğuna 42 derece ve 11 dakika doğu, genişliğine 37 derece ve yirmi dakika kuzeyde kurulmuştur.
Tarihî yapılar
Cizre tarihi bir yerleşim olması ve kültür turizmine yönelik zenginlik arzetmesine rağmen özellikle güvenlik kaygısı ve eksik tanıtım nedeniyle yerli ve yabancı ziyaretçilerin rotalarının dışında kalmıştır. Kente yönelik ilk tur programı yalnızca 2014 yılında hazırlanmış ve ilk organize turistik ziyaret yine aynı yıl içerisinde Nükhet Everi tarafından gerçekleştirilmiştir. Cizre'de gezilebilecek başlıca tarihî eserler şunlardır.
Kırmızı Medrese ve Ahmed El-Cezeri Türbesi
Cizre kenti ile özdeşleşen Kırmızı Medrese, şehrin batısındaki sur kalıntıları üzerinde bulunur. Kırmızı tuğlalardan örülmüş ve adını bu tuğlalardan almıştır. döneminde tarafından yaptırıldığı düşünülür. Medrese ile ilişkilendirilerek inşa edilmiş türbe halk arasında ünlü şair Molla Ahmed-i Cezirî türbesi olarak bilinmekte ve düzenli olarak ziyaret edilerek Divan’ından kasideler melodik bir ritimle okunmaktadır.
Cizre Ulu Cami ve Kapı Tokmağı
Anadolu'ya İslamiyet'in girdiği ilk yıllarda kiliseden camiye dönüştürülerek gerçekleştiği düşünülen cami, birçok defa onarım görmüş, minaresi yapıdan ayrı olarak 1155 yılında yılında inşa edilmiştir. Metal kapısı ve bunun üzerindeki, oymacılık sanatının önemli bir eseri olan ejder figürlü bronz kapı tokmakları yapının en önemli özelliklerindendir. 13. yüzyıla tarihlenen anıtsal kapı ile tokmaklardan birisi günümüzde İstanbul'daki Türk ve İslam Eserleri Müzesi'ndedir. Diğer tokmak 1969'da yurtdışına kaçırılmıştır, Kopenhag’daki David Samling Müzesi'ndedir.
Cizre Müzesi
Arkeolojik ve etnoğrafik eserlerin bulunduğu Cizre Müzesi 1996 yılında İsmail Ebul-İz İlköğretim Okulu bünyesinde, okul müdürü Abdullah Yaşin tarafından kurulmuştur. Müzede Guti, Med, Asur, Babil, İslam İmparatorluğu, Emeve, Abbasi, Selçuklu, Azizan, Zengi, Rum, Arap ve Osmanlı dönemine ait eserler bulunmaktadır.
Nuh Türbesi
Nuh'un gemisinin Cudi Dağı'na indiğine inanılır (Kur'an, Hud Suresi, ayet 44). Bu inanışa göre, Nuh, Tufan'dan sonra Cizre'ye yerleşmiş, Cizre'nin Dağkapı Mahallesi'nde ölmüştür. Nuh'un vefat ettiği yere önce bir havra, daha sonra da bir kilise inşa edilmiştir. 639 yılında ise bu kilise camiye çevrilmiştir. Bu caminin hemen yanında yer alan türbenin Nuh'a ait olduğunu, ünlü tarihçi Cizreli İbnülesin, Firuzabadi, Evliya Çelebi, Katip Çelebi, Ebubekir Helevi ve Babilli Berassus (Bersis) da savunmaktadır.
Kur'an, Tevrat ve İncil'de adı tufan olayı ile geçen Nuh, tufan sonunda gemisi Cudi Dağı'na inmiş (Kur'an, Hud Suresi, ayet 44) Cizre'yi kurup Cizre'de ölmüştür. Peygamberler arasında en çok yaşayan ve en çok sıkıntı çekendir. Peygamberlerin soyu, Adem'den sonra "baba" olarak Ondan türemiş olup, Mezopotamyadaki insanlık ondan ve 3 oğlu Ham, Sam ve Yafes'den türemiştir. Asıl adı Abdulgaffar olup, yeni baba anlamında Nuh, Nova adları verilmiştir. Türbe ve çevre düzenlemesi Şırnak Valiliği'nce yaptırılmıştır.
Mir Abdal (Abdaliye) Medresesi ve Mem û Zîn Türbesi
1437 yılında Cizre beylerinden Emir Abdullah (Abdal) İbn Abdillah İbn Seyfeddin Boti tarafından yaptırılmıştır. Medresenin bodrumunda, ünlü aşk hikâyesi Mem û Zîn'in kahramanları olan Mem (Mehmet), Zîn'in (Zeynep) ve aşklarının engelleyicisi Beko (Bekir)'e ait olduğuna inanılan mezarlar bulunur.
Nüfus
Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
---|---|---|---|
Cizre ilçesi (Mardin) | |||
1927 | 27.036 | 5.348 | 21.688 |
1935 | 28.963 | 5.485 | 23.478 |
1940 | 21.163 | 5.575 | 15.588 |
1945 | 17.275 | 4.419 | 12.856 |
1950 | 19.588 | 5.425 | 14.163 |
1955 | 25.216 | 5.646 | 19.570 |
1960 | 16.091 | 6.473 | 9.618 |
1965 | 19.367 | 8.662 | 10.705 |
1970 | 22.584 | 11.137 | 11.447 |
1975 | 28.106 | 15.557 | 12.549 |
1980 | 32.633 | 20.003 | 12.630 |
1985 | 44.732 | 29.496 | 15.236 |
Cizre ilçesi (Şırnak) | |||
1990 | 63.626 | 50.023 | 13.603 |
2000 | 82.042 | 69.591 | 12.451 |
2007 | 105.651 | 90.477 | 15.174 |
2008 | 110.267 | 94.076 | 16.191 |
2009 | 113.041 | 96.452 | 16.589 |
2010 | 117.429 | 100.478 | 16.951 |
2011 | 122.967 | 104.844 | 18.123 |
2012 | 124.804 | 106.831 | 17.973 |
2013 | 129.578 | 110.166 | 19.412 |
2014 | 132.857 | 112.973 | 19.884 |
2015 | 131.816 | 111.266 | 20.550 |
2016 | 133.908 | 112.919 | 20.989 |
2017 | 140.372 | 118.953 | 21.419 |
2018 | 143.124 | 121.073 | 22.051 |
2019 | 148.697 | 125.799 | 22.898 |
2020 | 151.699 | 128.412 | 23.287 |
Yerel yönetim
Cizre ilçesi Belediye Başkanı Mehmet Zırığ hakkında devam eden bahse konu adli işlem süreçleri göz önünde bulundurularak Anayasa'nın 127'nci maddesi ve 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 47'nci maddesine istinaden İçişleri Bakanlığının 28.10.2019 tarihli onayı ile geçici bir tedbir olarak görevinden uzaklaştırılmış; Belediye Kanunu'nun 45'inci maddesi uyarınca ve yine aynı kanunun 46'ncı maddesi kapsamında Cizre Kaymakamı Davut Sinanoğlu, Cizre Belediye Başkan Vekili (kayyum) olarak görevlendirilmiştir.
Belediye başkanlarının bağlı olduğu siyasi parti ve yerel seçimlerde aldıkları oy yüzdeleri:
- 2022 Nazlı Demir (Kayyum-Bağımsız)
- 2021 Mehmet Tunç (Kayyum-Bağımsız)
- 2019 (Kayyum - Bağımsız)
- 2019 (HDP)
- 2017 Faik Arıcan (Kayyum - Bağımsız)
- 2016 (Kayyum - Bağımsız)
- 2014 Leyla İmret (BDP) %81.61: 2009 Aydın Budak (DTP) %79.80: 2004 Aydın Budak (SHP) %60,86: 1999 Kamil Atak (ANAP) %32,10
- 1994 Kamil Atak (RP) %43,68
- 1989 Seyyit Haşim Haşimi (RP)
- 1984 Tahir Vesek (HP) %47,14
- 1981 Oğuz Kağan Köksal (Kaymakam): 1977 Sabri Vesek (CHP) %64,95
- 1973 Mehmet Salih Şık (AP) %39,93
- 1968 Mehmet Salih Şık (AP) %43,61
- 1963 Mehmet Salih Şık (YTP) %40,07
- 1955 Abdülkadir Dursun (BĞMSZ)
- 1950 Ferman Sönmez (DP)
- 1946: ?
- 1938 Cahit Özkan (CHP)
Cizre'de yetişmiş tanınmış kişiler
İsmail Ebul-iz El Cezeri
1153 yılında Cizre'de doğdu. Fizikçi ve 60 makine mühendisi ve mucididir. Sibernetik ve robotik biliminin kurucusudur. Otomatik kontrol alanında çalışmalarda bulunmuş, bilgisayar ana temelleri, saatler, su makineleri, musluk, kilitler, çocuk oyuncakları buluşları arasında yer alır. 1233 yılında ölmüştür. Nuh Peygamber Camii avlusunda gömülüdür. Kitapları uzun yıllar Avrupa üniversitelerinde okutulmuştur.
Melayê Cizîrî
Asıl adı Ahmed olan alimin doğum tarihi hakkında kesin bilgiler mevcut değildir. Kendisinin şiirinde belirttiğine göre Hicri takvime göre 974'te Cizre'de dünyaya gelmiştir. Miladi takvime göre 1566'a denk gelir. Dindar bir ailede büyümüştür. Diyarbakır, Bingöl, Hasankeyf gibi farklı yerlerde eğitim alan alim, imamlık görevini Diyarbakır'da yapmıştır. Diyarbakır'dan sonra Sırba, Hasankeyf ve Cizre'de imamlık yapmıştır ve hayatının sonuna kadar Cizre'de kalmıştır. Mezarının Kızıl Medrese'deki türbede olduğuna inanılır. Alimin en önemli eseri Divan'ıdır. Divan'ının birden çok elyazması nüshaları mevcuttur. Bunlar arasında en eskisi 'nin 1131 Hicri tarihli el yazmasıdır. Bir diğer eski nüsha da Alman şarkiyatçı (1851-1918) tarafından 1904 yılında Berlin'de Almanca bir önsözle birlikte tıpkıbasımı yapılan nüshadır. 2007 yılında alimin Divan'ı Kent Yayınları tarafında Türkçe olarak yayınlandı ve bu çalışmada eserin mevcut nüshaların tümü göz önünde tutularak hazırlanmıştır.
İbnü'l-Esîr
İlim dünyasına aynı nesilden üç değerli üye kazandıran İbnu'l-Esir kardeşlerin üçü de, devrinin önde gelen ilim ve siyaset adamlarından, eserleri tarih boyunca kaynak olarak kullanılan alimlerdendir. Babaları Esîr (Esîrüddin) lakabı ile anıldığından İbnü’l-Esîr künyesiyle meşhur oldular. Her biri ayrı bir ilim dalında otoritedir. En büyükleri Mecdüddin, hadis ve fıkıh sahasında; ortancaları İzzeddin Ali, tarih ve rical dalında; en küçükleri Ziyaeddin de edebiyat ve belagatia otorite idi.
Tanınmış İslam tarihçileri ve yazarları olup, günümüz güneydoğu Türkiye'de Cizre (Jazīrat ibn Umar)'de doğmuşlardır..
Mecdüddin İbnü'l-Esîr
Yaşça büyük olan, Mecdüddin ismiyle bilinir (1149 - 1210), Musul amiri hizmetinde ve önemli bir gelenek ve dil araştırıcı ve gözlemcidir. Onun yazdığı gelenek sözlüğü (Kitab an-Ni/zdya) 1893 yılında Kahire'de yayınlanır ve ayrıca Ferdinand Seybold tarafından (Kitab ul-Murassa) isminde yazılmıştır (Weimar, 1896).
Ziyâeddin İbnü'l-Esîr
Üç kardeşlerden en küçükleri, olan Ziyâeddin (1163 - 1239), 1191 yılından sonra Selahaddin Eyyubi'ye daha sonra onun al-Malik al-Afdal isminde oğluna hizmet etmiş ve daha sonra, Mısır, Samsat, Halep, Musul ve Bağdat'ta bulunmuştur. O tanınmış ünlü Arap edebiyatını estetik ve biçimsel, üslubunu eleştirmiştir. Onun Kitab al-Matlial adındaki kitabı, Bulaq basımevi tarafından 1865 yılı içinde basılmıştır.
İzeddin Ali İbnü'l-Esîr
En ünlü erkek kardeşlerden ortancası, İzeddin Ali İbnü'l-Esîr'dir. 1160 ile 1233 yılları arasında yaşamış olan ʿİzzeddîn önemli bir müslüman Orta Çağ sonrası tarihçisidir. El-Kamil fi't-Tarih (Arapça:الكامل في التأريخ, al-kāmil fī t-taʾrīḫ) isimli en büyük eserini 1230 - 1231 yılları arasında Musul'da yazmıştır.
Ayrıca, İbnü'l-Esîr Sahabe'lerin yaşamı ve onların etkisi hakkında kapsamlı bir biyografiyi (Arapça:أسد الغابة في معرفة الصحابة, Usd al-ġāba fī maʿrifati ṣ-ṣaḥāba) yazdı.
Notlar
Kaynakça
- ^ Reynolds, G. S. "A Reflection on Two Qurʾānic Words (Iblīs and Jūdī), with Attention to the Theories of A. Mingana". Journal of the American Oriental Society 124 (4 date=October–December 2004): 683, 684, 687.
- ^ a b c d e "CİZRE - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Aralık 2021. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi: ":0" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ Karademir, Diyar (31 Ekim 2019). "CİZRE ŞEHRİNİN KURULUŞ VE GELİŞİMİ". JOURNAL OF AWARENESS. 4 (4): 433-454. doi:10.26809/joa.4.034. ISSN 2149-6544. 15 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Aralık 2021.
- ^ Yaşın, Abdullah (27 Eylül 2013). "Arkeolojik Buluntular ve Cudi Dağı'nda Yapılan Araştırmalar" (PDF). Uluslararası Hz. Nuh ve Cudi Dağı Sempozyumu, 27-29 Eylül 2013, Şırnak. 15 Aralık 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 15 Aralık 2021.
- ^ a b c d e Karademir, Diyar (2014). "Cizre ilçesi yerleşmeleri". Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2021.
- ^ Doğan, Cabir (1 Aralık 2010). "BEDİRHAN BEY İSYANI Tanzimat'ın Diyarbakır ve Çevresinde Uygulanmasına Karşı Bir Tepki Hareketi". Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (12): 15-38. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Aralık 2021.
- ^ Kodaman, Prof Bayram (1 Haziran 2010). "II.Abdülhamit ve Kürtler-Ermeniler". Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2010 (21): 131-138. ISSN 1300-9435. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Aralık 2021.
- ^ a b . Radikal. 13 Eylül 2015. 15 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2021.
- ^ "Adı Ölümle Anılan Topraklar: Sur, Nusaybin Ve Cizre". 24 Nisan 2017. 29 Haziran 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Aralık 2021.
- ^ Korucu, Serdar (13 Eylül 2015). "100 yıllık hikaye: 1915'te Cizre'de ne yaşandı?". Radikal. 15 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Eylül 2015.
- ^ Üngör, Uğur Ümit (2012). The making of modern Turkey : nation and state in Eastern Anatolia, 1913-1950 (1. bas.). Oxford: Oxford University Press. ss. 98-9. ISBN .
- ^ "Davutoğlu: Hakkari ve Şırnak şehir merkezleri Yüksekova ve Cizre'ye taşınacak". T24. 19 Ocak 2016. 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mart 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.
- ^ . Anadolu Ajansı. 30 Temmuz 2014. 7 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014.
- ^ "Çözüm süreci Cizre'ye ilgiyi artırdı". Milliyet. 30 Temmuz 2014. 4 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014.
- ^ Açıkyıldız Şengül, Birgül (2014). "Cizre Kırmızı Medrese: Mimari, İktidar ve Tarih" (PDF). Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi. 15 Aralık 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 15 Aralık 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ağustos 2016.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Cizre Nüfusu - Şırnak". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Şırnak Cizre Nüfusu". nufusune.com.
- ^ [1] 2 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sabah . 29 Ekim 2019. En son 02 şubat 2020 tarihinde erişildi.
- ^ . 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2014.
- ^ . 4 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2009.
- ^ . 4 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cizre Kurtce Cizir Turkiye nin Sirnak iline bagli bir ilcedir CizreIlceSirnak haritasiCizreUlke TurkiyeBolgeGuneydogu AnadoluIlSirnakIdare KaymakamNazli Demir Belediye BaskaniGuler Yerbasan DEM Parti En yuksek nokta360 m 1 180 ft Nufus Ilce161 178 Kent145 633 Kent Merkezi Alan kodu 486 Resmi site Cizre Belediyesi Cizre Kaymakamligi Dicle irmaginin sag kiyisinda deniz seviyesinden 400 m kadar yuksekte kurulmustur Tarihsel rivayetlere gore Cizre deki yerlesimlerin gecmisi Nuh Tufani oncesine dayanir Cumhuriyet doneminin basindan itibaren Mardin iline bagli bir ilcenin merkezi iken 16 Mayis 1990 da Sirnak a baglanmistir Alani 460 kilometrekaredir IsmiEn eski ismi Kardu Rahipligi anlamina gelen Kardu Gazarta dir Modern Kurt kelimesinin en eski yazilis bicimi Kardu dur Sehre Persler Gazarta ve Bazibda Abbasiler onlarin devrinde sehrin yoneticisi Omer oldugundan Cezire i Ibn i Omer ve daha sonraCizira Botandemislerdi Akkoyunlular Cizre yeCeziretusserefderlerdi Cezire Arapca da ada anlamina gelir Dicle nehri burada kivrilip bir su adasi gibi bir alan olusturdugundan adaya benzetilmistir Sehir 16 yuzyildan itibaren gunumuzde oldugu Cizre adiyla anilmaya baslamistir TarihceIlk yerlesimler Cizre nin Neolitik Donem in baslarindan yerlesime sahne olduguna dair arkeolojik bulgular vardir Bazi arastirmacilar sehrin kurulusunu Nuh tufanina baglamaktadir Cizre de kurulu yerlesim Demir Caginda Dogu Anadolu daki Urartu Kralligi ile Mezopotamya daki Asur Kralligi arasindaki tampon devletlerden birisi olan A Kumme Kumaha Kummuh veya Qumaha Qumenu kralliginin merkeziydi Bolge MO 2000 yilindan itibaren Babil Araplar Asurlular Medler Selevkos Part Pers ve Sasanilerin hakimiyeti altinda kaldi Partlar doneminde Hristiyanlik yayildi Cizre sehrinin ilk defa kurulusu Sasaniler devrinde bir koy yikintisi uzerine bir sato ve kale insa edilmesi ile oldu Bu sato ve kale I Erdesir Erdesir i Babekan tarafindan tamir edildi 297 yilinda Romalilarin kontrolune gecene kadar sehir Sasani hakimiyetindeydi Diyarbakir Nusaybin ve Cizre sehirleri 3 ve 4 yuzyillarda Sasani ve Romalilar arasinda savaslara sebep oldu Kayitlarda Bazebda ismi ile yer aldi 7 16 yuzyil Bolgenin topraklari icin Sasaniler ve Romalilar arasindaki mucadeleye 7 yuzyilda Islam ordulari da katildi Bolge Halife Omer doneminde Islam ordusu kumandani Iyaz bin Ganm tarafindan fethedildi Ilkcag dan kalan surlarla cevrelenmis cezire ada denilen yerde Cizre sehrinin temelleri yeniden atildi Bir kiliseden cevrilen Ulu Cami ilk defa bu donemde ibadete acildi Cizre de Emeviler doneminde bircok imar faaliyeti gerceklesti Bu donemde halkin buyuk bolumu Harici idi Hariciler ve kabileler arasi catismalar sonucunda aci ve felaket dolu bir donem yasandi Emevi Devleti yikildiktan sonra baslayan Abbasiler doneminde sehir bir yandan gelisti bir yandan sikinti ve felaketler yasadi Baslangicta Cezire denilen sehre daha sonra Cezire i Ibn Omer denildi Bu adin Abbasi Halifesi Emin tarafindan Musul valiligine tayin edilen Hasan b Omer b Hattab et Taglibi den geldigi dusunulur 10 yuzyilda Cizre Hemdani 906 979 Buveyyhi 979 990 Mervani 990 1085 hukumdarliklari yonetimine girdi 11 yuzyilin basinda Ibrahim Yinal in onunden kacan Oguzlar Diyarbakir ve Cizre ye yayildilar Yaklasik bir asir suren Mervani hakimiyetine Buyuk Selcuklu Imparatoru Sultan Meliksah zamaninda son verildi 12 yuzyilda Zengiler Eyyubiler bolgenin hakimi oldu Bu donemde Cizre Musul Atabeklerine ve Diyarbakir emirlerine bagli bir derebeylik gibi yonetilmekteydi 1261 1262 de Mogol istilasina ugradi 14 yuzyilda Cizre yi ziyaret eden Ibn Battuta sehrin buyuk bir kisminin harabe halinde oldugunu kaydetmistir Cesitli hanedanlara tabi olarak Cizre yi yonetmekte olan beylerin idaresi 1394 yilindaki Timur istilasinda sehrin teslim edilmesi ile son buldu Bolgenin hakimiyeti icin Karakoyunluar ve Akkoyunlular mucadele etti 1508 de Cizre yi Akkoyunlular dan geri alan Cizre Beyi Emir II Seref Kizil Medrese yi ve cevresindeki kulliyeyi insa ettirdi II Seref ten sonra Cizre beyi olan Emir Ali Bey doneminde sehir kisa bir sure icin Sah Ismail in idaresi altina girdi fakat Ali Bey tarafindan tekrar geri alindi Ali Bey in adi gunumuzde Cizre nin Ali Bey mahallesinin adidir Cizre Osmanli Sultani Yavuz Sultan Selim doneminde Osmanli idaresine girdi bu cizirede mem u zin heye cane can Osmanli donemi 16 yuzyilda donemin iki buyuk devleti olan Safevi ve Osmanli Devletleri Kurt emirlikleri uzerinde hakimiyet saglamaya calismaktaydi Bu mucadele sonucunda Osmanlilar Guneydogu Anadolu yu fethetti ve yonetimi bazi kanunlar cercevesinde yerel yoneticilere biraktilar Yavuz Sultan Selim in Caldiran Savasi nda Sah Ismail in ordusunu yenmesinden sonra Imadiye Hizan Bitlis ve Cizre deki Kurt beyleriyle gorusen Idris i Bitlisi Osmanli hakimiyetini kabul etmeleri icin onlari ikna etti Cizre yi yoneten Botan Emirligi boylece1516 1517 de Osmanli Devleti idaresine girdi Osmanli doneminde uzun sure Cizre de yonetimin basinda hukumdar hakim emir mir bey gibi cesitli unvanlara sahip kisiler bulundu Osmanli hakimiyetinden sonra Hukumet i Cezire olarak adlandirilan Botan Emirligi ile Osmanli Devleti iliskileri Iran ile yapilan mucadelelerde emirlerin Osmanlilar i desteklemeleri sebebiyle genellikle olumlu idi IV Murad doneminde emirlerin idaresine son verilmek istendi ancak beyler idareyi tekrar ellerine aldi Osmanli hakimiyetinde iken sehir Musul uzerinden gelen ve Mardin de iki kola ayrilarak biri Diyarbekir uzerinden Karadeniz kiyilarina otekisi Urfa uzerinden Halep e giden ticaret kervanlari icin onemli bir konaklama yeri islevi gordu Ayrica Dicle irmagi vasitasiyla Diyarbekir ile Musul arasinda keleklerle nakliyat yapanlar icin de bir konaklama yeriydi 1839 yilinda ilan edilen Tanzimat Fermani Osmanli Devleti nde beylik ve derebeylik sistemini sona erdiren yen bir idari duzenleme getirdi Tanzimat in Dogu ve Guneydogu Anadolu Bolgelerinde uygulanmaya baslamasi ile Kurt beyleri ile hukumet karsi karsiya geldi Yuzyillar boyu bolgeyi yonetmis bulunan bir aileden gelen Cizre mutesellimi Bedirhan Bey diger Kurt beyleriyle birlikte 1843 yilinda bir isyan baslatti Isyan 1847 yilindaki askeri harekatla sonlandirildi Bedirhan Bey ve aile fertlerinin ele gecirilerek bolgeden uzaklastirildi II Abdulhamid doneminde Osmanli Devleti Ermenilerin hak iddia ettigi Dogu Anadolu Bolgesinin imparatorluk sinirlari icinde kalmasi icin Ermeni silahli cetelere karsi Kurt asiretlerinden Hamidiye Alaylari adli paramiliter birlikler kurdu Cizre Mardin sancagindaki en yogun Ermeni nufusuna sahip yerlesimdi 2 716 Ermeni nin yani sira Hristiyan olmakla birlikte Kurtlesmis 1565 gocebe Ermeni bolgede bulunuyordu Osmanli Devleti nde 1 Haziran 1915 te Tehcir Kanunu nun yururluge girmesinden sonra bolgede en genis tutuklama 29 Agustos ta Cizre de yasandi Hamidiye Alaylari butun Ermeni erkekleri ve bazi Ortodoks ve Katolik Suryani erkekleri tutukladilar Raymond Kevorkian in Ermeni Soykirimi kitabinda gore gorgu taniklari Hristiyan erkeklere yonelik sinirsiz bir siddet yasandigi oldurulenlerin naaslarinin Dicle Nehri ne atildigini ifade etmistir Kadinlar ve cocuklarsa 1 Eylul de keleklere bindirilerek Musul a gonderiliyordu Savas kosullarindan dolayi kafilelerin emniyetini ve onlara saglanan iase yardiminda sorunlar yasadi yollarda ugradiklari saldirilar ve salgin hastaliklar nedeniyle olenler oldu I Dunya Savasi nin ardindan baslayan Milli mucadele doneminde Fransizlar Cizre yi savassiz teslim almak istediler ancak halkin direnisi ve silahlanmasi uzerine isgalden vazgectiler Cumhuriyet donemi Cumhuriyet doneminde Cezire adi Cizre olarak degistirildi Cumhuriyetin ilk yillarinda kucuk bir kasaba olan sehir 1950 li yillardan sonra Habur sinir kapisi yoluyla yapilan uluslararasi ticaret sayesinde hizla gelisti ve nufusu artti Cumhuriyet doneminin ilk nufus sayiminin yapildigi 1927 de nufusu 5348 olarak tespit edildi 1980 de 20 003 1985 te 29 496 olan nufus 1990 da da 50 023 oldu 1990 a kadar Mardin iline bagli bir yerlesim birimi olan Cizre 16 05 1990 tarih ve 3647 sayili yasa ile Sirnak iline baglandi 1985 yilindan baslayan teror olaylari nedeniyle Cizre merkezi kirsal kesimden goc aldi Buna karsilik 1980 Darbesi nden sonra yurtdisina gocler basladi ve 1990 1995 yillari arasinda 46 yerlesme alaninin bosaltilmasi ya da yer degistirilmesi yurtdisina gocleri arttirdi Cizre nufusunun artisi 2009 yilina kadar devam etti Nur Cudi Sur ve Konak Mahalleleri 1990 yilindan sonra olusturuldu 2015 16 catismalari Ilcede Agustos 2015 tarihinde baslayan catismalarda yuzlerce kisi yaralandi ve yasamini yitirdi Ocak 2016 da Sirnak il merkezinin idari tedbirler kapsaminda Cizre ye tasinacagi duyuruldu CografyaJeomorfolojik ozellikler Cizre ilcesi Idil yolu ile Sirnak yolunun E 90 transit karayolu ile kesistigi yerde Dicle nehri kenarinda etrafi tepelerle cevrili yaklasik 15bin donumluk duz bir alan uzerine kuruludur Etrafi daglar ve tepelerle cevrili olan ilce bir canagi andirir Kuzeydogusunda 2089 metre yuksekligindeki Cudi Dagi vardir Kuzeyinde Kara dagi kuzeybatisinda Dera dagi ve Batisinda Akdag bulunur guneyi sehre gore cok yuksekte bulunan bir ovadir Ilcenin arazisi Dicle nehri cevresindeki aluvyonlu ovalarla bu ovanin dogu ve batisindaki plato sahalarindan meydana gelir Ilce merkezi cukur bir alan uzerine yerlesme kurdugundan Cizre sehri 400 metrelik bir yukseltiye sahiptir Kuzeydogusundaki Cudi dagi eteklerinde kurulan yerlesme alanlarinda yukselti 800 900 metreler araligina kadar cikar Cizre ilcesi jeomorfolojik acidan bir plato sahasidir Iklim Dicle Nehri ve Cizre Koprusu Yaz aylarinda sicak ve kurak kis aylarinda ilik ve yagmurlu bir iklime sahiptir Yaz aylarindaki sicaklik kimi zaman 48 C kadar ulasmaktadir Ulastigi en yuksek sicaklik 49 1 C dir Cizre meteorolojik verilere gore Turkiye nin en sicak noktalarindan biridir Enlem ve boylam acisindan Cizre nin konumuna gelince Dicle Nehri nin ana mecrasinin saginda uzunluguna 42 derece ve 11 dakika dogu genisligine 37 derece ve yirmi dakika kuzeyde kurulmustur Tarihi yapilarCizre Kalesi Kasim 2009 Cizre tarihi bir yerlesim olmasi ve kultur turizmine yonelik zenginlik arzetmesine ragmen ozellikle guvenlik kaygisi ve eksik tanitim nedeniyle yerli ve yabanci ziyaretcilerin rotalarinin disinda kalmistir Kente yonelik ilk tur programi yalnizca 2014 yilinda hazirlanmis ve ilk organize turistik ziyaret yine ayni yil icerisinde Nukhet Everi tarafindan gerceklestirilmistir Cizre de gezilebilecek baslica tarihi eserler sunlardir Kirmizi Medrese ve Ahmed El Cezeri Turbesi Kirmizi Medrese Cizre kenti ile ozdeslesen Kirmizi Medrese sehrin batisindaki sur kalintilari uzerinde bulunur Kirmizi tuglalardan orulmus ve adini bu tuglalardan almistir doneminde tarafindan yaptirildigi dusunulur Medrese ile iliskilendirilerek insa edilmis turbe halk arasinda unlu sair Molla Ahmed i Ceziri turbesi olarak bilinmekte ve duzenli olarak ziyaret edilerek Divan indan kasideler melodik bir ritimle okunmaktadir Cizre Ulu Cami ve Kapi Tokmagi Anadolu ya Islamiyet in girdigi ilk yillarda kiliseden camiye donusturulerek gerceklestigi dusunulen cami bircok defa onarim gormus minaresi yapidan ayri olarak 1155 yilinda yilinda insa edilmistir Metal kapisi ve bunun uzerindeki oymacilik sanatinin onemli bir eseri olan ejder figurlu bronz kapi tokmaklari yapinin en onemli ozelliklerindendir 13 yuzyila tarihlenen anitsal kapi ile tokmaklardan birisi gunumuzde Istanbul daki Turk ve Islam Eserleri Muzesi ndedir Diger tokmak 1969 da yurtdisina kacirilmistir Kopenhag daki David Samling Muzesi ndedir Cizre Muzesi Arkeolojik ve etnografik eserlerin bulundugu Cizre Muzesi 1996 yilinda Ismail Ebul Iz Ilkogretim Okulu bunyesinde okul muduru Abdullah Yasin tarafindan kurulmustur Muzede Guti Med Asur Babil Islam Imparatorlugu Emeve Abbasi Selcuklu Azizan Zengi Rum Arap ve Osmanli donemine ait eserler bulunmaktadir Nuh Turbesi Nuh un gemisinin Cudi Dagi na indigine inanilir Kur an Hud Suresi ayet 44 Bu inanisa gore Nuh Tufan dan sonra Cizre ye yerlesmis Cizre nin Dagkapi Mahallesi nde olmustur Nuh un vefat ettigi yere once bir havra daha sonra da bir kilise insa edilmistir 639 yilinda ise bu kilise camiye cevrilmistir Bu caminin hemen yaninda yer alan turbenin Nuh a ait oldugunu unlu tarihci Cizreli Ibnulesin Firuzabadi Evliya Celebi Katip Celebi Ebubekir Helevi ve Babilli Berassus Bersis da savunmaktadir Kur an Tevrat ve Incil de adi tufan olayi ile gecen Nuh tufan sonunda gemisi Cudi Dagi na inmis Kur an Hud Suresi ayet 44 Cizre yi kurup Cizre de olmustur Peygamberler arasinda en cok yasayan ve en cok sikinti cekendir Peygamberlerin soyu Adem den sonra baba olarak Ondan turemis olup Mezopotamyadaki insanlik ondan ve 3 oglu Ham Sam ve Yafes den turemistir Asil adi Abdulgaffar olup yeni baba anlaminda Nuh Nova adlari verilmistir Turbe ve cevre duzenlemesi Sirnak Valiligi nce yaptirilmistir Mir Abdal Abdaliye Medresesi ve Mem u Zin Turbesi Cizre de bulunan Abdaliye Medresesi Cizre de bulunan Abdaliye Medresesi nin tanitim levhasi 1437 yilinda Cizre beylerinden Emir Abdullah Abdal Ibn Abdillah Ibn Seyfeddin Boti tarafindan yaptirilmistir Medresenin bodrumunda unlu ask hikayesi Mem u Zin in kahramanlari olan Mem Mehmet Zin in Zeynep ve asklarinin engelleyicisi Beko Bekir e ait olduguna inanilan mezarlar bulunur NufusYil Toplam Sehir KirCizre ilcesi Mardin 1927 27 036 5 348 21 6881935 28 963 5 485 23 4781940 21 163 5 575 15 5881945 17 275 4 419 12 8561950 19 588 5 425 14 1631955 25 216 5 646 19 5701960 16 091 6 473 9 6181965 19 367 8 662 10 7051970 22 584 11 137 11 4471975 28 106 15 557 12 5491980 32 633 20 003 12 6301985 44 732 29 496 15 236Cizre ilcesi Sirnak 1990 63 626 50 023 13 6032000 82 042 69 591 12 4512007 105 651 90 477 15 1742008 110 267 94 076 16 1912009 113 041 96 452 16 5892010 117 429 100 478 16 9512011 122 967 104 844 18 1232012 124 804 106 831 17 9732013 129 578 110 166 19 4122014 132 857 112 973 19 8842015 131 816 111 266 20 5502016 133 908 112 919 20 9892017 140 372 118 953 21 4192018 143 124 121 073 22 0512019 148 697 125 799 22 8982020 151 699 128 412 23 287Yerel yonetimCizre ilcesi Belediye Baskani Mehmet Zirig hakkinda devam eden bahse konu adli islem surecleri goz onunde bulundurularak Anayasa nin 127 nci maddesi ve 5393 sayili Belediye Kanunu nun 47 nci maddesine istinaden Icisleri Bakanliginin 28 10 2019 tarihli onayi ile gecici bir tedbir olarak gorevinden uzaklastirilmis Belediye Kanunu nun 45 inci maddesi uyarinca ve yine ayni kanunun 46 nci maddesi kapsaminda Cizre Kaymakami Davut Sinanoglu Cizre Belediye Baskan Vekili kayyum olarak gorevlendirilmistir Belediye baskanlarinin bagli oldugu siyasi parti ve yerel secimlerde aldiklari oy yuzdeleri 2022 Nazli Demir Kayyum Bagimsiz 2021 Mehmet Tunc Kayyum Bagimsiz 2019 Kayyum Bagimsiz 2019 HDP 2017 Faik Arican Kayyum Bagimsiz 2016 Kayyum Bagimsiz 2014 Leyla Imret BDP 81 61 2009 Aydin Budak DTP 79 80 2004 Aydin Budak SHP 60 86 1999 Kamil Atak ANAP 32 10 1994 Kamil Atak RP 43 68 1989 Seyyit Hasim Hasimi RP 1984 Tahir Vesek HP 47 14 1981 Oguz Kagan Koksal Kaymakam 1977 Sabri Vesek CHP 64 95 1973 Mehmet Salih Sik AP 39 93 1968 Mehmet Salih Sik AP 43 61 1963 Mehmet Salih Sik YTP 40 07 1955 Abdulkadir Dursun BGMSZ 1950 Ferman Sonmez DP 1946 1938 Cahit Ozkan CHP Cizre de yetismis taninmis kisilerIsmail Ebul iz El Cezeri 1153 yilinda Cizre de dogdu Fizikci ve 60 makine muhendisi ve mucididir Sibernetik ve robotik biliminin kurucusudur Otomatik kontrol alaninda calismalarda bulunmus bilgisayar ana temelleri saatler su makineleri musluk kilitler cocuk oyuncaklari buluslari arasinda yer alir 1233 yilinda olmustur Nuh Peygamber Camii avlusunda gomuludur Kitaplari uzun yillar Avrupa universitelerinde okutulmustur Melaye Ciziri Asil adi Ahmed olan alimin dogum tarihi hakkinda kesin bilgiler mevcut degildir Kendisinin siirinde belirttigine gore Hicri takvime gore 974 te Cizre de dunyaya gelmistir Miladi takvime gore 1566 a denk gelir Dindar bir ailede buyumustur Diyarbakir Bingol Hasankeyf gibi farkli yerlerde egitim alan alim imamlik gorevini Diyarbakir da yapmistir Diyarbakir dan sonra Sirba Hasankeyf ve Cizre de imamlik yapmistir ve hayatinin sonuna kadar Cizre de kalmistir Mezarinin Kizil Medrese deki turbede olduguna inanilir Alimin en onemli eseri Divan idir Divan inin birden cok elyazmasi nushalari mevcuttur Bunlar arasinda en eskisi nin 1131 Hicri tarihli el yazmasidir Bir diger eski nusha da Alman sarkiyatci 1851 1918 tarafindan 1904 yilinda Berlin de Almanca bir onsozle birlikte tipkibasimi yapilan nushadir 2007 yilinda alimin Divan i Kent Yayinlari tarafinda Turkce olarak yayinlandi ve bu calismada eserin mevcut nushalarin tumu goz onunde tutularak hazirlanmistir Molla Ahmed i Ceziri Ibnu l Esir Ilim dunyasina ayni nesilden uc degerli uye kazandiran Ibnu l Esir kardeslerin ucu de devrinin onde gelen ilim ve siyaset adamlarindan eserleri tarih boyunca kaynak olarak kullanilan alimlerdendir Babalari Esir Esiruddin lakabi ile anildigindan Ibnu l Esir kunyesiyle meshur oldular Her biri ayri bir ilim dalinda otoritedir En buyukleri Mecduddin hadis ve fikih sahasinda ortancalari Izzeddin Ali tarih ve rical dalinda en kucukleri Ziyaeddin de edebiyat ve belagatia otorite idi Taninmis Islam tarihcileri ve yazarlari olup gunumuz guneydogu Turkiye de Cizre Jazirat ibn Umar de dogmuslardir Mecduddin Ibnu l Esir Yasca buyuk olan Mecduddin ismiyle bilinir 1149 1210 Musul amiri hizmetinde ve onemli bir gelenek ve dil arastirici ve gozlemcidir Onun yazdigi gelenek sozlugu Kitab an Ni zdya 1893 yilinda Kahire de yayinlanir ve ayrica Ferdinand Seybold tarafindan Kitab ul Murassa isminde yazilmistir Weimar 1896 Ziyaeddin Ibnu l Esir Uc kardeslerden en kucukleri olan Ziyaeddin 1163 1239 1191 yilindan sonra Selahaddin Eyyubi ye daha sonra onun al Malik al Afdal isminde ogluna hizmet etmis ve daha sonra Misir Samsat Halep Musul ve Bagdat ta bulunmustur O taninmis unlu Arap edebiyatini estetik ve bicimsel uslubunu elestirmistir Onun Kitab al Matlial adindaki kitabi Bulaq basimevi tarafindan 1865 yili icinde basilmistir Izeddin Ali Ibnu l Esir En unlu erkek kardeslerden ortancasi Izeddin Ali Ibnu l Esir dir 1160 ile 1233 yillari arasinda yasamis olan ʿIzzeddin onemli bir musluman Orta Cag sonrasi tarihcisidir El Kamil fi t Tarih Arapca الكامل في التأريخ al kamil fi t taʾriḫ isimli en buyuk eserini 1230 1231 yillari arasinda Musul da yazmistir Ayrica Ibnu l Esir Sahabe lerin yasami ve onlarin etkisi hakkinda kapsamli bir biyografiyi Arapca أسد الغابة في معرفة الصحابة Usd al ġaba fi maʿrifati ṣ ṣaḥaba yazdi Notlar Idil ilcesinin kurulmasi ile nufus azalmistir Silopi ilcesinin kurulmasi ile nufus azalmistir Kaynakca Reynolds G S A Reflection on Two Qurʾanic Words Iblis and Judi with Attention to the Theories of A Mingana Journal of the American Oriental Society 124 4 date October December 2004 683 684 687 a b c d e CIZRE TDV Islam Ansiklopedisi TDV Islam Ansiklopedisi 26 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Aralik 2021 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi 0 adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme Karademir Diyar 31 Ekim 2019 CIZRE SEHRININ KURULUS VE GELISIMI JOURNAL OF AWARENESS 4 4 433 454 doi 10 26809 joa 4 034 ISSN 2149 6544 15 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Aralik 2021 Yasin Abdullah 27 Eylul 2013 Arkeolojik Buluntular ve Cudi Dagi nda Yapilan Arastirmalar PDF Uluslararasi Hz Nuh ve Cudi Dagi Sempozyumu 27 29 Eylul 2013 Sirnak 15 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 15 Aralik 2021 a b c d e Karademir Diyar 2014 Cizre ilcesi yerlesmeleri Harran Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu yuksek lisans tezi Erisim tarihi 15 Aralik 2021 Dogan Cabir 1 Aralik 2010 BEDIRHAN BEY ISYANI Tanzimat in Diyarbakir ve Cevresinde Uygulanmasina Karsi Bir Tepki Hareketi Suleyman Demirel Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi 12 15 38 25 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Aralik 2021 Kodaman Prof Bayram 1 Haziran 2010 II Abdulhamit ve Kurtler Ermeniler Suleyman Demirel Universitesi Fen Edebiyat Fakultesi Sosyal Bilimler Dergisi 2010 21 131 138 ISSN 1300 9435 25 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Aralik 2021 a b Radikal 13 Eylul 2015 15 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Aralik 2021 Adi Olumle Anilan Topraklar Sur Nusaybin Ve Cizre 24 Nisan 2017 29 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Aralik 2021 Korucu Serdar 13 Eylul 2015 100 yillik hikaye 1915 te Cizre de ne yasandi Radikal 15 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Eylul 2015 Ungor Ugur Umit 2012 The making of modern Turkey nation and state in Eastern Anatolia 1913 1950 1 bas Oxford Oxford University Press ss 98 9 ISBN 0199655227 Davutoglu Hakkari ve Sirnak sehir merkezleri Yuksekova ve Cizre ye tasinacak T24 19 Ocak 2016 16 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mart 2016 Arsivlenmis kopya 26 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Temmuz 2021 Anadolu Ajansi 30 Temmuz 2014 7 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Agustos 2014 Cozum sureci Cizre ye ilgiyi artirdi Milliyet 30 Temmuz 2014 4 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Agustos 2014 Acikyildiz Sengul Birgul 2014 Cizre Kirmizi Medrese Mimari Iktidar ve Tarih PDF Kebikec Insan Bilimleri Icin Kaynak Arastirmalari Dergisi 15 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 15 Aralik 2021 Arsivlenmis kopya 24 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Agustos 2016 Fasikul I Mufassal Neticeler Icmal Tablolari PDF 28 Tesrinevvel 1927 Umumi Nufus Tahriri DIE Erisim tarihi 28 Mayis 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link PDF 20 Ilktesrin 1935 Genel Nufus Sayimi DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 20 Ilktesrin 1940 Genel Nufus Sayimi DIE 20 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2016 PDF 21 Ekim 1945 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 22 Ekim 1950 Umumi Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1955 Genel Nufus Sayimi DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1960 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Subat 2021 1965 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1970 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1975 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1980 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1985 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1990 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2000 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2007 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2008 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2009 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2010 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2011 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2012 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 20 Subat 2013 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2013 2013 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 15 Subat 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2014 2014 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 10 Subat 2015 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2015 a b c d e f Merkezi Dagitim Sistemi html Dogrudan bir kaynak olmayip ilgili veriye ulasmak icin sorgulama yapilmalidir Turkiye Istatistik Kurumu Erisim tarihi 13 Nisan 2016 Cizre Nufusu Sirnak nufusu com Erisim tarihi 5 Subat 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Sirnak Cizre Nufusu nufusune com Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link 1 2 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sabah 29 Ekim 2019 En son 02 subat 2020 tarihinde erisildi 29 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Kasim 2014 4 Nisan 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Eylul 2009 4 Agustos 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Haziran 2009 Arsivlenmis kopya 20 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2020