Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Halis Öztürk (Kürtçe: Xalis Begê Sipkî[], Sıpkanlı Halis Bey), (1899 - 24 Eylül 1977), Kürt asıllı Türk siyasetçi.
Hayatı
Ağrı'nın Tutak ilçesinde Sipkan (Sipki) aşiret reislerinden ve Hamidiye Alayları'nın komutanlarından Abdülmecid Bey'in oğlu olarak dünyaya geldi. Çiftçilikle uğraştı.
Ağrı ayaklanması
Babası Abdülmecid Bey'in Erzurum Kongresi'ne Sipkan aşiretine bağlı süvarileri ile gidip Milli Mücadele'de verilen sözlerin tutulması yönünde uyarıda bulunan Abdülmecid Bey görüşmelerin olumsuz geçmesi ile birlikte oğlu Halis Bey'i Ağrı'ya göndererek isyanı komuta etmesini istemiştir. Ardından başlayan isyanda Öztürk, Ağrı ayaklanmaları sırasında etkin rolü oynadı, isyanın en önemli komutanlarından biri oldu. 'nın aktardığına göre, Halis Bey Ağrı ayaklanmalarını başlatanlardan biri olup bir ara tutuklanıp Erzurum'dan Trabzon'a götürüldüğü sırada kaçtığını belirten kaynaklar vardır.Türkiye hükûmeti ile yapılan barış görüşmesine Ağrı Cumhuriyeti'nin delegesi olarak katıldı. Ağrı İsyanı'nın bastırılmasından sonra İran'a geçti. Adına birçok dengbej, türküler yazdı.[]
Milletvekilliği
Aftan yararlanarak Türkiye'ye dönen Öztürk, 9., 10. ve 11. olmak üzere üç dönemde Demokrat Parti'den Ağrı milletvekili seçildi.
Darbe
Öztürk, 27 Mayıs Darbesi'nden sonra tutuklanarak Yassıada'ya sürüldü ve yargılandı. Türkçesi çok az olduğu için duruşmalarda Kürtçe-Türkçe karışımı ifade verdi. Anayasa'yı tağyir ve ihlâl ettikleri ve ayaklar altına aldıklarına dair suçlamalarına karşın "Kurtuluş Savaşı'nda malımız, canımızla savaştık, atların dışkısından buğday ve arpa tanelerini arayacak duruma düştük. Birkaç Rus topunu ele geçirdiğimiz için belgelerle onurlandırıldık. Vatan kurtulduktan sonra köyümüze gittik. Kürt olduğumuz için bize mürteci ve mütegallibe dediniz, öldürmek istediniz, canımızı kurtarmak için mecburen dağa çıktık. Bu defa asi ve eşkıya dediniz, ardımıza kolordular sevk ettiniz, köylerimizi yaktınız, insanlarımızı öldürdünüz. 1950 yılında yalandan bir demokrasi oyunu icat ettiniz. Halkımız bizi Meclise yolladı güya Mebus olduk. 1960 yılında kutsal anayasayı çiğnedin diye askerler darbe yaptı. Bu defa mahpus olduk. Ben dört kutsal kitap bilirim: Tevrat, Zebur, İncil ve Kur'an. 1924 Anayasanızı hiç uygulamadınız ki ben onu çiğneyeyim veya kutsal olduğunu söylemediniz ki çiğnemeyeyim. Öyle anlaşılıyor ki; Halis'in yeri mebusluk değil mahpusluktur. Üstelik soyadımızı Öztürk yapmamıza rağmen bizi hep Özkürt olarak ezdiniz." diye yanıtladı. Yassıada Yüksek Adalet Divanı'nca Anayasayı çiğnediği gerekçesiyle 10 yıl ağır hapis cezasına çarptırıldı. Cezaevinde Celal Bayar ile iki anekdotu vardır. Bir gün Bayar’a: "Dört sene seninle hapishanede yattım; bir dört sene de İsmet İnönü ile yatsaydım gözüm arkada kalmazdı. Hiç olmazsa bizi ezenlerin bir kısmı bizimle bu zulümleri beraber yaşasalar belki akılları başlarına gelir, zulmetmenin ne kadar kötü olduğunu ifade anlarlar" der.Yassıada ve Kayseri hapishanesinde kaldığı dönemin koğuş arkadaşı Abdülmelik Fırat, Fırat Mahzun Akar adlı anılarında Halis Öztürk'ün çok zeki ve esprili bir kişiliğe sahip olduğu yazmaktadır. Yassıada'nın canlı tanıklarından Samet Ağaoğlu, Marmara'da Bir Ada adlı eserinde Halis Öztürk'ün başkanın küçültücü bütün sorularını şivesi kadar tatlı esprileri ile karşıladığını yazmaktadır. 24 Eylül 1977'de öldü.
Ailesi
Üç eşi, 13 kızı ve 7 oğlu vardı.
Kaynakça
- ^ Rohat Alakom, Hoybûn örgütü ve Ağrı ayaklanması, Avesta, 1998, , s. 180.
- ^ a b "TBMM Albümü 2. Cilt (1950-1980)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Eylül 2021.
- ^ Mehmet Ali Kışlalı, Güneydoğu: Düşük yoğunluklu çatışma, Ümit Yayıncılık, 1996, , s. 128.
- ^ a b Kâzım Öztürk, Türk Parlamento Tarihi: TBMM-IX. dönem, 1950-1954: 7. cilt, Türk Parlamento Tarihi Araştırma Grubu, 1999, ,
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ocak 2023. 5 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Abdülmelik Fırat, Fırat Mahzun Akar, Avesta, 1996, , s. 38-39.
- ^ Samet Ağaoğlu, Marmara'da Bir Ada, Baha Matbaası, 1972, s. 76.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Halis Ozturk Kurtce Xalis Bege Sipki kaynak belirtilmeli Sipkanli Halis Bey 1899 24 Eylul 1977 Kurt asilli Turk siyasetci Soldan saga Sipkanli Halis Bey Ihsan Nuri Pasa Hasenanli Ferzende BeyHayatiAgri nin Tutak ilcesinde Sipkan Sipki asiret reislerinden ve Hamidiye Alaylari nin komutanlarindan Abdulmecid Bey in oglu olarak dunyaya geldi Ciftcilikle ugrasti Agri ayaklanmasi Babasi Abdulmecid Bey in Erzurum Kongresi ne Sipkan asiretine bagli suvarileri ile gidip Milli Mucadele de verilen sozlerin tutulmasi yonunde uyarida bulunan Abdulmecid Bey gorusmelerin olumsuz gecmesi ile birlikte oglu Halis Bey i Agri ya gondererek isyani komuta etmesini istemistir Ardindan baslayan isyanda Ozturk Agri ayaklanmalari sirasinda etkin rolu oynadi isyanin en onemli komutanlarindan biri oldu nin aktardigina gore Halis Bey Agri ayaklanmalarini baslatanlardan biri olup bir ara tutuklanip Erzurum dan Trabzon a goturuldugu sirada kactigini belirten kaynaklar vardir Turkiye hukumeti ile yapilan baris gorusmesine Agri Cumhuriyeti nin delegesi olarak katildi Agri Isyani nin bastirilmasindan sonra Iran a gecti Adina bircok dengbej turkuler yazdi kaynak belirtilmeli Milletvekilligi Aftan yararlanarak Turkiye ye donen Ozturk 9 10 ve 11 olmak uzere uc donemde Demokrat Parti den Agri milletvekili secildi Darbe Ozturk 27 Mayis Darbesi nden sonra tutuklanarak Yassiada ya suruldu ve yargilandi Turkcesi cok az oldugu icin durusmalarda Kurtce Turkce karisimi ifade verdi Anayasa yi tagyir ve ihlal ettikleri ve ayaklar altina aldiklarina dair suclamalarina karsin Kurtulus Savasi nda malimiz canimizla savastik atlarin diskisindan bugday ve arpa tanelerini arayacak duruma dustuk Birkac Rus topunu ele gecirdigimiz icin belgelerle onurlandirildik Vatan kurtulduktan sonra koyumuze gittik Kurt oldugumuz icin bize murteci ve mutegallibe dediniz oldurmek istediniz canimizi kurtarmak icin mecburen daga ciktik Bu defa asi ve eskiya dediniz ardimiza kolordular sevk ettiniz koylerimizi yaktiniz insanlarimizi oldurdunuz 1950 yilinda yalandan bir demokrasi oyunu icat ettiniz Halkimiz bizi Meclise yolladi guya Mebus olduk 1960 yilinda kutsal anayasayi cignedin diye askerler darbe yapti Bu defa mahpus olduk Ben dort kutsal kitap bilirim Tevrat Zebur Incil ve Kur an 1924 Anayasanizi hic uygulamadiniz ki ben onu cigneyeyim veya kutsal oldugunu soylemediniz ki cignemeyeyim Oyle anlasiliyor ki Halis in yeri mebusluk degil mahpusluktur Ustelik soyadimizi Ozturk yapmamiza ragmen bizi hep Ozkurt olarak ezdiniz diye yanitladi Yassiada Yuksek Adalet Divani nca Anayasayi cignedigi gerekcesiyle 10 yil agir hapis cezasina carptirildi Cezaevinde Celal Bayar ile iki anekdotu vardir Bir gun Bayar a Dort sene seninle hapishanede yattim bir dort sene de Ismet Inonu ile yatsaydim gozum arkada kalmazdi Hic olmazsa bizi ezenlerin bir kismi bizimle bu zulumleri beraber yasasalar belki akillari baslarina gelir zulmetmenin ne kadar kotu oldugunu ifade anlarlar der Yassiada ve Kayseri hapishanesinde kaldigi donemin kogus arkadasi Abdulmelik Firat Firat Mahzun Akar adli anilarinda Halis Ozturk un cok zeki ve esprili bir kisilige sahip oldugu yazmaktadir Yassiada nin canli taniklarindan Samet Agaoglu Marmara da Bir Ada adli eserinde Halis Ozturk un baskanin kucultucu butun sorularini sivesi kadar tatli esprileri ile karsiladigini yazmaktadir 24 Eylul 1977 de oldu Ailesi Uc esi 13 kizi ve 7 oglu vardi Kaynakca Rohat Alakom Hoybun orgutu ve Agri ayaklanmasi Avesta 1998 ISBN 9757112453 s 180 a b TBMM Albumu 2 Cilt 1950 1980 PDF TBMM Basin ve Halkla Iliskiler Mudurlugu 12 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 19 Eylul 2021 Mehmet Ali Kislali Guneydogu Dusuk yogunluklu catisma Umit Yayincilik 1996 ISBN 9789757115083 s 128 a b Kazim Ozturk Turk Parlamento Tarihi TBMM IX donem 1950 1954 7 cilt Turk Parlamento Tarihi Arastirma Grubu 1999 ISBN 9789757291190 Arsivlenmis kopya 5 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ocak 2023 5 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Abdulmelik Firat Firat Mahzun Akar Avesta 1996 ISBN 9789757112099 s 38 39 Samet Agaoglu Marmara da Bir Ada Baha Matbaasi 1972 s 76