Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ağrı ayaklanmaları veya Ararat İsyanı 1926-1930 yılları arasında Ağrı Dağı ve civarı ile İran topraklarının da dahil olduğu bir coğrafyada meydana gelen Kürt ayaklanmalarıdır. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı'nın etkilerinin olduğu bir zamanla birleşen bu dönemde, Türkiye'nin isyanı bastırmak için yaptığı harcamalar ekonomik krize neden oldu.[]
| Ağrı/Ararat İsyanı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Ağrı Dağı kumandanları: Sipkanlı Halis Bey, İhsan Nuri Paşa, Hasenanlı Ferzende Bey | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Türkiye |  Ağrı Cumhuriyeti  Hoybun | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Gazi Mustafa Kemal (Reisicumhur) İsmet Bey (Başvekil) Fevzi Paşa (Genkur. Bşk.) İbrahim Talî Bey () İzzettin Paşa (3. Ordu) Salih Paşa (9. Kolordu) | İhsan Nuri ? Hasenanlı Ferzende Sıpkanlı Halis Simko | ||||||
| Güçler | |||||||
| 10.000-15.000 | İngiliz istihbarat kaynaklarına göre: 5.000-8.000 | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 4500-47.000 | |||||||
25 Eylül 1930'da ayaklanma Türk ordusu tarafından tamamen bastırıldı.
Birinci Ağrı İsyanı
16 Mayıs 1926'da Soğanlı, , Sori, , ve aşiretleri; Ağrı'daki İbrahim Heski ve adamları ile birleşerek ayaklandılar. İran'daki ile beraber 1.000 kadar atlının İran sınırını geçip Brosonlu'nun yardımına gelmesi üzerine ayaklanma büyüdü. Bunun üzerine başlatılan askerî harekât ilk başlarda başarısız oldu. Doğubayazıt'a çekilen ordu birlikleri Haziran ayında, ikinci bir harekâta başladı. Bunun üzerine isyancılar İran'a kaçtı. İran hükûmetinden sınırda gerekli önlemleri alması ve geçişleri önlemesi istendi.
Hoybun
5 Ekim 1927'de Taşnak lideri Vahan Papazyan'ın desteğiyle bugünkü Lübnan'da 'da Hoybun örgütü kurulmuştu. Hoybun sadece Kürdistan'ın bağımsızlığını değil, "Yüce ulusal organ... Tüm güçleri ve uluslararası güce sahip güç" formuna dönüştürmüştür.[] Ağrı isyanları dışarıdan finansal ve silah desteği de buldu. Ermeniler ve en başta Ermeni Taşnak partisi isyanın planlanmasında ve maddi bakımdan desteklenmesinde önemli rol oynadı. Hatta New York'ta yaşayan Ermeni kökenli bir Taşnakçı olan Vahan Cardashian ABD Dışişleri Bakanlığı'na gönderdiği bir mektupta, Ağrı'daki operasyonların başında birkaç Ermeni subay ve teknisyenlerinden destek gören bir Ermeni olduğunu yazdı. Ayrıca Ağrı isyanlarının devam ettiği sırada, Ağrı'daki isyancılara müttefik olan aşiretler Suriye'den eşzamanlı saldırılar gerçekleşti. Ağrı isyanlarına katılanlar arasında Süryaniler'de vardı.
1928'e gelindiğinde, İstanbul'da askeri eğitim alıp Cumhuriyeti Ordusu'nun yüzbaşıyken 1924 Beytüşşebap'da firar eden İhsan Nuri (daha sonra Îhsan Nûrî Paşa), Zilan Bey lakaplı , Suriye'de konuşlanmış olan Hoybûn (Xoybûn) Cemiyeti'nin de desteğiyle yeni bir isyanı planlamaya başladılar. Bunlar küçük bir grup kurarak gruptaki askerleri modern silahlarla donattı ve askeri taktikler çalıştırdı. Bu grup Ağrı Dağına doğru giderek Hoybûn ayaklanmasını başlatmışlardır. Bu grup sadece Ağrı dağına gitmemiş dahası giderken Bitlis, Van ve Van gölü etrafındaki çoğu yerleşim yerini ele geçirmişlerdir. İhsan Nuri, 1929-1930 yılları arasında Agrî gazetesini yayınladı.
Gelişmeler üzerine Ankara Hükûmeti aynı yıl il merkezinin Doğubayazıt'tan Karaköse'ye taşınmasına karar vererek direnişçileri, onların yakın dostları aracılığıyla direnişten caydırmaya çalıştı. 1928 yılında ayaklanmanın liderleri ile askeri ve sivil idareciler arasında ayaklanmanın sona ermesi amacıyla yapılan görüşmelerden bir sonuç alınamadı.
İkinci Ağrı Harekâtı
13 Eylül 1927'de başlatılan harekât ile Türk ordusu İran sınırına kadar ilerledi.
Ağrı Cumhuriyeti
İhsan Nuri ve "Zilan Bey", Hesik aşiret reisi İbrahim Ağa (Îbrahîm Hêsîkê Têlî)'nın aşiretiyle birlikte İran sınırını aşarak yeni bir isyan başlattı. Askeri birimlerin yetersiz kalması sonucu isyancılar, içinde Doğubayazıt'ın da bulunduğu bir bölgeyi denetimi altına aldı.[] Kontrolleri altına aldıkları bölgede, Hoybun Cemiyeti'nin desteğiyle Ağrı Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ilan etti.
Tendürek Harekâtı
Türk Ordusu, 14-27 Eylül 1929 tarihlerinde Tendürek Harekâtı ile İran kökenli (Şêx Ebdulqadir)'in isyana katılmasını önledikten sonra Hükûmet, hareketi bastırmak için 28 Aralık 1929'da aldığı bir kararla 1930 Haziranında Ağrı'ya bir kuvvet gönderdi. Salih Omurtak komutasındaki birlikler başlarda gözle görülür bir başarı elde edemedi. 26 Mayıs-9 Haziran 1930 tarihleri arasında Savur harekatı ile Savur, Midyat ve Cizre istikametini güvenliğini korumaya çalıştı.
Ağrı Türk-İran sınırı boyunca devam etmekteydi. 1930'lara gelindiğinde, Türk güçleri üstünlük kurmaya başlamışlardı. Mayıs'tan itibaren, Türk güçleri atağa geçti ve Ağrı Dağı'nı 10.000 askerle Haziran ayında kuşattı. İki tarafta da asker sayıları gittikçe artıyordu. Kürt aşireti Türkiye devletine karşı toplamda 60.000 asker toplamıştı.[]
Türk önceliğine göre Barzani 500 adamla Musul'dan ve diğer Kürt gruplar da, örneğin Haco Ağa Suriye'den ve Simko da İran'dan, 1930'da Hoybun'a yardıma geldiler.[]
Zilan Katliamı
20 Haziran-12 Temmuz 1930 tarihleri arasında (Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığına göre 20 Haziran-Eylül 1930) Van ile Karaköse (Ağrı) arasında Zilan harekatı gerçekleştirdi. Bu harekât sırasında 12 Temmuz 1930 veya 13 Temmuz 1930'da Zilan Katliamı yaşandı ve Ağrı eteklerindeki köyler tamamen yakılırken, ahalisi Erciş'e sevk ve iskan edildi. "Zilan harekâtında imha edilenlerin sayısı 15.000 kadardır."
Cumhuriyet gazetesi 16 Temmuz 1930 tarihinde bu olayı "Ağrı Dağı tepelerinde tayyarelerimiz şakiler üzerine çok şiddetli bombardıman ediyorlar. Ağrı Dağı daimi olarak infilak ve ateş içinde inlemektedir. Türk’ün demir kartalları asilerin hesabını temizlemektedir. Zilan Deresi ağzına kadar ceset dolmuştur." şeklinde duyurmuştur.
Birleşik Krallık Dışişleri Bakanlığına ait rapor, Erciş ve Zilan yakınındaki Türk başarısı 'nın birkaç silahlı adam ve büyük çoğunluğu oluşturan silahlı olmayan sivillere karşı kazanıldığını aktarmaktadır.
Yaşar Kemal 1950'li yıllardaki röportajlarında "Zilan Deresi Katliamı"nı öğrenip çok etkilendiğini belirtmiştir.[]Daha sonra Deniz Küstü adlı romanında çatışmadan söz etti. Romanın başkahramanlarından biri Selim Balıkçı, Ağrı harekâtlarına katılmış ve yüzünden yaralanarak Cerrahpaşa Hastanesi'ne kaldırılmıştır.
Üçüncü Ağrı Harekâtı
Türkiye, o dönemde İran sınır içinde bulunan Küçük Ağrı Dağı'nın arkasına kadar birliklerini ilerletmek için izni aldı (Sınır ötesi harekâtı). Böylece isyancıların İran yolu kapanmış oldu. Daha sonra bu İki ülke arasında bir sınır düzenlemesi yapılarak Van'ın Kotur kasabasını İran’a verilip, Küçük Ağrı Dağı Türkiye sınırları içine alınacaktı. 1 Temmuz'da Türk Ordusu Ağrı Dağı'nın kuşatmasını tamamlandı ve 7 Eylül 1930'da genel taarruzu başlattı. 25 Eylül'e kadar süren Ağrı Dağı Muharebesi esnasında 14 Eylül'de Kire (Büyük Ağrı Dağı ile Küçük Ağrı Dağı arasında bulunan ova)'de İbrahim Ağa öldü[] ve İhsan Nuri de İran'a sığındı.[]
Daha sonra Adana Ağır Ceza Mahkemesi'nde yapılan yargılamalarda 34 kişi idam cezasına çarptırıldı. 1938'de Karaköse olan ilin adı, Ağrı olarak değiştirildi.
Kültürel etkiler
- Kemal Tahir, Yol Ayrımı (roman)
- Esat Mahmut Karakurt, Dağları Bekleyen Kız (roman)
- Dağları Bekleyen Kız (1955 yapımı film)
- (1968 yapımı film)
Kaynakça
- Emin Karaca, Ağrı eteklerinde isyan – Bir Kürt Ayaklanmasının Anatomisi, (ilk baskı: Alan Yayıncılık, 1991), Karakutu Yayınları, Eylül 2003,
- İhsan Nuri Paşa, Ağrı Dağı İsyanı, Med Yayıncık, 1992
- Prens Sureyya Bedirhan, Kürt Davası ve Hoybun, Med Yayıncık, 1994
- M.Kalman, Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı Direnişi 1926-1930, Pêrî Yayınları, 1997,
- Rohat Alakom, Hoybûn örgütü ve Ağrı ayaklanması, Avesta, İstanbul, 1998,
- Kemal Süphandağ, Ağır direnişi ve Haydaranlılar, Fırat yayınları, 2001
- Mustafa Balbal, Ararattaki Esir Generalden Kan Çiçekleri, Doz Yayınları, İstanbul, Ağustos 2002, (Salih Omurtak'ın Şeyh Zahir tarafından esir alınışını anlatan kitap)
- Rohat Alakom, Bir Türk Subayının Ağrı Dağı İsyanı Anıları, Avesta, 2011
Dış bağlantılar
- Princeton Interactive Crisis Simulation-The Middle East, sayfa 5, Mart 2006.
- Republic of Ararat 1 Mart 2015 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi Türkyenin Dünya Literatürüne girmesi
- Kurdistan: Short-lived independent states 20 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (containing the Flag of the Republic)
- Self-proclaimed Kurd states in 20th century 23 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- , Esra Sarıkoyuncu Değerli, Süleyman Demirel Üniversitesi (Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2008, Sayı: 18, ss.113-132.)
- , Esra Sarıkoyuncu Değerl (Akademik Bakış Dergisi, Cilt 3, Sayı 6, Yaz 2010)
Notlar
- ^ Imperial meanderings and republican by-ways: Essays on eighteenth century Ottoman and twentieth century history of Turkey, Robert W. Olson, Isis Press, 1996, , sayfa 142.
- ^ a b British documents on foreign affairs--reports and papers from the Foreign Office confidential print: From the First to the Second World War. Series B, Turkey, Iran, and the Middle East, 1918-1939, Edition 32 6 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., University Publications of America, 1997, , sayfa 82.
- ^ Yusuf Mazhar, Cumhuriyet, 16 Temmuz 1930, ... Zilan harekatında imha edilenlerin sayısı 15,000 kadardır. Zilan Deresi ağzına kadar ceset dolmuştur...
- ^ Ahmet Kahraman, ibid, p. 211, Karaköse, 14 (Özel muhabirimiz bildiriyor) ...
- ^ Ayşe Hür, "Osmanlı'dan bugüne Kürtler ve Devlet-4" 25 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Taraf, October 23, 2008, Retrieved August 16, 2010.
- ^ M. Kalman, Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı Direnişi 1926–1930, Pêrî Yayınları, İstanbul, 1997, , p. 105.
- ^ "Der Krieg am Ararat" (Telegramm unseres Korrespondenten) , October 3, 1930, "... die Türken in der Gegend von Zilan 220 Dörfer zerstört und 4500 Frauen und Greise massakriert."
- ^ a b c d e Soner Çaǧaptay: Islam, secularism, and nationalism in modern Turkey: who is a Turk? 8 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Taylor & Francis, 2006, , sayfa 38. (İngilizce)
- ^ Genelkurmay belgelerinde Kürt isyanları, C. 2., Kaynak Yayınları, 1992, s. 6.
- ^ Yusuf Mazhar, Cumhuriyet, 16 Temmuz 1930, ... Zilan harekatında imha edilenlerin sayısı 15.000 kadardır. Zilan Deresi lebalep ecsat dolmuştur...
- ^ Ahmet Kahraman, Kürt İsyanları: Tedip ve Tenkil, Evrensel Basım Yayın, , s. 211., Karaköse, 14 (Özel muhabirimiz bildiriyor) ...
- ^ The conviction here is that the Turkish succcess near Ergish and Zilan were realy gained over a few armed men and a large percentage of non-combatants., Robin Leonard Bidwell, Kenneth Bourne, Donald Cameron Watt, Great Britain Foreign Office, British documents on foreign affairs: reports and papers from the foreign office confidential print. From the first to the the second world war. Turkey, Iran, and the Middle-East, 1918-1939. The Turkish revival, 1921-1923, University Publications of America, 1997, , s. 106.
- ^ Cengiz Çandar, "“Kürt açılımı”nı Ararat-Süphan ekseninde izlerken..." 4 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Radikal, 31 Temmuz 2009, URL erişim tarihi: 16 Ağustos 2010. (Türkçe)
- ^ Yashar Kemal, çev. Thilda Kemal (Serrero), The sea-crossed fisherman, Braziller, 1985, , p. 58, (Salih Pasha )......Every time one of his soldiers was killed by the Kurds, he'd go mad with rage and order the nearest Kurdish village to be set on fire and all its men shot. (İngilizce)
- ^ Yashar Kemal, ibid, p. 57, 58, 149 etc. (İngilizce)
- ^ Pirouz Mojtahed-Zadeh, Boundary Politics and International Boundaries of Iran: A Study of the Origin, Evolution, and Implications of the Boundaries of Modern Iran with Its 15 Neighbors in the Middle East, the Persian Gulf, the Caucasus, the Caspian Sea, Central Asia, and West Asia by a Number of Renowned Experts in the Field, Universal-Publishers, 2007, , p. 142.
- ^ "Dağları Bekleyen Kız (1955), Sinematurk". 20 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ağustos 2010.
- ^ "Dağları Bekleyen Kız (1968), Sinematurk". 14 Nisan 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ağustos 2010.
Ayrıca bakınız
Wikimedia Commons'ta Ararat rebellion ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Agri ayaklanmalari veya Ararat Isyani 1926 1930 yillari arasinda Agri Dagi ve civari ile Iran topraklarinin da dahil oldugu bir cografyada meydana gelen Kurt ayaklanmalaridir 1929 Dunya Ekonomik Bunalimi nin etkilerinin oldugu bir zamanla birlesen bu donemde Turkiye nin isyani bastirmak icin yaptigi harcamalar ekonomik krize neden oldu kaynak belirtilmeli Agri Ararat IsyaniKurt ayaklanmalariAgri Dagi kumandanlari Sipkanli Halis Bey Ihsan Nuri Pasa Hasenanli Ferzende BeyTarih16 Mayis 1926 25 Eylul 1930 4 yil 4 ay 1 hafta ve 2 gun BolgeAgri Ararat ve etrafiSonucAyaklanmalar bastirildi Agri Cumhuriyeti Turkiye kontrolune girdi TaraflarTurkiyeAgri Cumhuriyeti HoybunKomutanlar ve liderlerGazi Mustafa Kemal Reisicumhur Ismet Bey Basvekil Fevzi Pasa Genkur Bsk Ibrahim Tali Bey Izzettin Pasa 3 Ordu Salih Pasa 9 Kolordu Ihsan Nuri Hasenanli Ferzende Sipkanli Halis SimkoGucler10 000 15 000Ingiliz istihbarat kaynaklarina gore 5 000 8 000Kayiplar4500 47 000 25 Eylul 1930 da ayaklanma Turk ordusu tarafindan tamamen bastirildi Birinci Agri Isyani16 Mayis 1926 da Soganli Sori ve asiretleri Agri daki Ibrahim Heski ve adamlari ile birleserek ayaklandilar Iran daki ile beraber 1 000 kadar atlinin Iran sinirini gecip Brosonlu nun yardimina gelmesi uzerine ayaklanma buyudu Bunun uzerine baslatilan askeri harekat ilk baslarda basarisiz oldu Dogubayazit a cekilen ordu birlikleri Haziran ayinda ikinci bir harekata basladi Bunun uzerine isyancilar Iran a kacti Iran hukumetinden sinirda gerekli onlemleri almasi ve gecisleri onlemesi istendi Hoybun5 Ekim 1927 de Tasnak lideri Vahan Papazyan in destegiyle bugunku Lubnan da da Hoybun orgutu kurulmustu Hoybun sadece Kurdistan in bagimsizligini degil Yuce ulusal organ Tum gucleri ve uluslararasi guce sahip guc formuna donusturmustur kaynak belirtilmeli Agri isyanlari disaridan finansal ve silah destegi de buldu Ermeniler ve en basta Ermeni Tasnak partisi isyanin planlanmasinda ve maddi bakimdan desteklenmesinde onemli rol oynadi Hatta New York ta yasayan Ermeni kokenli bir Tasnakci olan Vahan Cardashian ABD Disisleri Bakanligi na gonderdigi bir mektupta Agri daki operasyonlarin basinda birkac Ermeni subay ve teknisyenlerinden destek goren bir Ermeni oldugunu yazdi Ayrica Agri isyanlarinin devam ettigi sirada Agri daki isyancilara muttefik olan asiretler Suriye den eszamanli saldirilar gerceklesti Agri isyanlarina katilanlar arasinda Suryaniler de vardi 1928 e gelindiginde Istanbul da askeri egitim alip Cumhuriyeti Ordusu nun yuzbasiyken 1924 Beytussebap da firar eden Ihsan Nuri daha sonra Ihsan Nuri Pasa Zilan Bey lakapli Suriye de konuslanmis olan Hoybun Xoybun Cemiyeti nin de destegiyle yeni bir isyani planlamaya basladilar Bunlar kucuk bir grup kurarak gruptaki askerleri modern silahlarla donatti ve askeri taktikler calistirdi Bu grup Agri Dagina dogru giderek Hoybun ayaklanmasini baslatmislardir Bu grup sadece Agri dagina gitmemis dahasi giderken Bitlis Van ve Van golu etrafindaki cogu yerlesim yerini ele gecirmislerdir Ihsan Nuri 1929 1930 yillari arasinda Agri gazetesini yayinladi Gelismeler uzerine Ankara Hukumeti ayni yil il merkezinin Dogubayazit tan Karakose ye tasinmasina karar vererek direniscileri onlarin yakin dostlari araciligiyla direnisten caydirmaya calisti 1928 yilinda ayaklanmanin liderleri ile askeri ve sivil idareciler arasinda ayaklanmanin sona ermesi amaciyla yapilan gorusmelerden bir sonuc alinamadi Ikinci Agri Harekati13 Eylul 1927 de baslatilan harekat ile Turk ordusu Iran sinirina kadar ilerledi Agri CumhuriyetiIhsan Nuri ve Zilan Bey Hesik asiret reisi Ibrahim Aga Ibrahim Hesike Teli nin asiretiyle birlikte Iran sinirini asarak yeni bir isyan baslatti Askeri birimlerin yetersiz kalmasi sonucu isyancilar icinde Dogubayazit in da bulundugu bir bolgeyi denetimi altina aldi kaynak belirtilmeli Kontrolleri altina aldiklari bolgede Hoybun Cemiyeti nin destegiyle Agri Cumhuriyeti nin bagimsizligini ilan etti Tendurek HarekatiTurk Ordusu 14 27 Eylul 1929 tarihlerinde Tendurek Harekati ile Iran kokenli Sex Ebdulqadir in isyana katilmasini onledikten sonra Hukumet hareketi bastirmak icin 28 Aralik 1929 da aldigi bir kararla 1930 Haziraninda Agri ya bir kuvvet gonderdi Salih Omurtak komutasindaki birlikler baslarda gozle gorulur bir basari elde edemedi 26 Mayis 9 Haziran 1930 tarihleri arasinda Savur harekati ile Savur Midyat ve Cizre istikametini guvenligini korumaya calisti Agri Turk Iran siniri boyunca devam etmekteydi 1930 lara gelindiginde Turk gucleri ustunluk kurmaya baslamislardi Mayis tan itibaren Turk gucleri ataga gecti ve Agri Dagi ni 10 000 askerle Haziran ayinda kusatti Iki tarafta da asker sayilari gittikce artiyordu Kurt asireti Turkiye devletine karsi toplamda 60 000 asker toplamisti kaynak belirtilmeli Turk onceligine gore Barzani 500 adamla Musul dan ve diger Kurt gruplar da ornegin Haco Aga Suriye den ve Simko da Iran dan 1930 da Hoybun a yardima geldiler kaynak belirtilmeli Zilan KatliamiCumhuriyet gazetesinin haberi 20 Haziran 12 Temmuz 1930 tarihleri arasinda Genelkurmay Harp Tarihi Baskanligina gore 20 Haziran Eylul 1930 Van ile Karakose Agri arasinda Zilan harekati gerceklestirdi Bu harekat sirasinda 12 Temmuz 1930 veya 13 Temmuz 1930 da Zilan Katliami yasandi ve Agri eteklerindeki koyler tamamen yakilirken ahalisi Ercis e sevk ve iskan edildi Zilan harekatinda imha edilenlerin sayisi 15 000 kadardir Cumhuriyet gazetesi 16 Temmuz 1930 tarihinde bu olayi Agri Dagi tepelerinde tayyarelerimiz sakiler uzerine cok siddetli bombardiman ediyorlar Agri Dagi daimi olarak infilak ve ates icinde inlemektedir Turk un demir kartallari asilerin hesabini temizlemektedir Zilan Deresi agzina kadar ceset dolmustur seklinde duyurmustur Birlesik Krallik Disisleri Bakanligina ait rapor Ercis ve Zilan yakinindaki Turk basarisi nin birkac silahli adam ve buyuk cogunlugu olusturan silahli olmayan sivillere karsi kazanildigini aktarmaktadir Yasar Kemal 1950 li yillardaki roportajlarinda Zilan Deresi Katliami ni ogrenip cok etkilendigini belirtmistir kaynak guvenilir mi Daha sonra Deniz Kustu adli romaninda catismadan soz etti Romanin baskahramanlarindan biri Selim Balikci Agri harekatlarina katilmis ve yuzunden yaralanarak Cerrahpasa Hastanesi ne kaldirilmistir Ucuncu Agri HarekatiTurkiye o donemde Iran sinir icinde bulunan Kucuk Agri Dagi nin arkasina kadar birliklerini ilerletmek icin izni aldi Sinir otesi harekati Boylece isyancilarin Iran yolu kapanmis oldu Daha sonra bu Iki ulke arasinda bir sinir duzenlemesi yapilarak Van in Kotur kasabasini Iran a verilip Kucuk Agri Dagi Turkiye sinirlari icine alinacakti 1 Temmuz da Turk Ordusu Agri Dagi nin kusatmasini tamamlandi ve 7 Eylul 1930 da genel taarruzu baslatti 25 Eylul e kadar suren Agri Dagi Muharebesi esnasinda 14 Eylul de Kire Buyuk Agri Dagi ile Kucuk Agri Dagi arasinda bulunan ova de Ibrahim Aga oldu kaynak belirtilmeli ve Ihsan Nuri de Iran a sigindi kaynak belirtilmeli Daha sonra Adana Agir Ceza Mahkemesi nde yapilan yargilamalarda 34 kisi idam cezasina carptirildi 1938 de Karakose olan ilin adi Agri olarak degistirildi Kulturel etkilerKemal Tahir Yol Ayrimi roman Esat Mahmut Karakurt Daglari Bekleyen Kiz roman Daglari Bekleyen Kiz 1955 yapimi film 1968 yapimi film KaynakcaEmin Karaca Agri eteklerinde isyan Bir Kurt Ayaklanmasinin Anatomisi ilk baski Alan Yayincilik 1991 Karakutu Yayinlari Eylul 2003 ISBN 975 8658 38 7 Ihsan Nuri Pasa Agri Dagi Isyani Med Yayincik 1992 Prens Sureyya Bedirhan Kurt Davasi ve Hoybun Med Yayincik 1994 M Kalman Belge tanik ve yasayanlariyla Agri Direnisi 1926 1930 Peri Yayinlari 1997 ISBN 975 8245 01 5 Rohat Alakom Hoybun orgutu ve Agri ayaklanmasi Avesta Istanbul 1998 ISBN 975 7112 45 3 Kemal Suphandag Agir direnisi ve Haydaranlilar Firat yayinlari 2001 Mustafa Balbal Ararattaki Esir Generalden Kan Cicekleri Doz Yayinlari Istanbul Agustos 2002 ISBN 975 6876 32 8 Salih Omurtak in Seyh Zahir tarafindan esir alinisini anlatan kitap Rohat Alakom Bir Turk Subayinin Agri Dagi Isyani Anilari Avesta 2011Dis baglantilarPrinceton Interactive Crisis Simulation The Middle East sayfa 5 Mart 2006 Republic of Ararat 1 Mart 2015 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Turkyenin Dunya Literaturune girmesi Kurdistan Short lived independent states 20 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde containing the Flag of the Republic Self proclaimed Kurd states in 20th century 23 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Esra Sarikoyuncu Degerli Suleyman Demirel Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi Aralik 2008 Sayi 18 ss 113 132 Esra Sarikoyuncu Degerl Akademik Bakis Dergisi Cilt 3 Sayi 6 Yaz 2010 Notlar Imperial meanderings and republican by ways Essays on eighteenth century Ottoman and twentieth century history of Turkey Robert W Olson Isis Press 1996 ISBN 9754280975 sayfa 142 a b British documents on foreign affairs reports and papers from the Foreign Office confidential print From the First to the Second World War Series B Turkey Iran and the Middle East 1918 1939 Edition 32 6 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde University Publications of America 1997 ISBN 9780890936030 sayfa 82 Yusuf Mazhar Cumhuriyet 16 Temmuz 1930 Zilan harekatinda imha edilenlerin sayisi 15 000 kadardir Zilan Deresi agzina kadar ceset dolmustur Ahmet Kahraman ibid p 211 Karakose 14 Ozel muhabirimiz bildiriyor Ayse Hur Osmanli dan bugune Kurtler ve Devlet 4 25 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Taraf October 23 2008 Retrieved August 16 2010 M Kalman Belge tanik ve yasayanlariyla Agri Direnisi 1926 1930 Peri Yayinlari Istanbul 1997 975 8245 01 5 p 105 Der Krieg am Ararat Telegramm unseres Korrespondenten October 3 1930 die Turken in der Gegend von Zilan 220 Dorfer zerstort und 4500 Frauen und Greise massakriert a b c d e Soner Caǧaptay Islam secularism and nationalism in modern Turkey who is a Turk 8 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Taylor amp Francis 2006 ISBN 0415384583 sayfa 38 Ingilizce Genelkurmay belgelerinde Kurt isyanlari C 2 Kaynak Yayinlari 1992 s 6 Yusuf Mazhar Cumhuriyet 16 Temmuz 1930 Zilan harekatinda imha edilenlerin sayisi 15 000 kadardir Zilan Deresi lebalep ecsat dolmustur Ahmet Kahraman Kurt Isyanlari Tedip ve Tenkil Evrensel Basim Yayin ISBN 978 975 6525 48 7 s 211 Karakose 14 Ozel muhabirimiz bildiriyor The conviction here is that the Turkish succcess near Ergish and Zilan were realy gained over a few armed men and a large percentage of non combatants Robin Leonard Bidwell Kenneth Bourne Donald Cameron Watt Great Britain Foreign Office British documents on foreign affairs reports and papers from the foreign office confidential print From the first to the the second world war Turkey Iran and the Middle East 1918 1939 The Turkish revival 1921 1923 University Publications of America 1997 ISBN 978 0 89093 603 0 s 106 Cengiz Candar Kurt acilimi ni Ararat Suphan ekseninde izlerken 4 Agustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Radikal 31 Temmuz 2009 URL erisim tarihi 16 Agustos 2010 Turkce Yashar Kemal cev Thilda Kemal Serrero The sea crossed fisherman Braziller 1985 ISBN 978 0 8076 1122 7 p 58 Salih Pasha Every time one of his soldiers was killed by the Kurds he d go mad with rage and order the nearest Kurdish village to be set on fire and all its men shot Ingilizce Yashar Kemal ibid p 57 58 149 etc Ingilizce Pirouz Mojtahed Zadeh Boundary Politics and International Boundaries of Iran A Study of the Origin Evolution and Implications of the Boundaries of Modern Iran with Its 15 Neighbors in the Middle East the Persian Gulf the Caucasus the Caspian Sea Central Asia and West Asia by a Number of Renowned Experts in the Field Universal Publishers 2007 ISBN 9781581129335 p 142 Daglari Bekleyen Kiz 1955 Sinematurk 20 Temmuz 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Agustos 2010 Daglari Bekleyen Kiz 1968 Sinematurk 14 Nisan 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Agustos 2010 Ayrica bakinizWikimedia Commons ta Ararat rebellion ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur