Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hardaliye, Kırklareli ve çevresinde olgunlaşmış yaş üzümden yapılan alkolsüz bir içecek türü. Kırklareli Hardaliyesi Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.
 | |
| Üretici | Kırklareli Üzüm Üreticileri Tarımsal Bağ., Ellez Bağcılık |
|---|---|
| Köken | Türkiye |
| Tat | Tatlı (üzüm şırasına kıyasla daha güçlü ve yoğun) |
Yapımında papazkarası cinsi olgunlaşmış yaş üzüm, vişne ve ayva yaprağı, kırılmış siyah hardal tohum kullanılır. Fermente bir içecektir ancak içerisine konulan hardal tohumları alkol oluşumunu engeller; bu şekilde mayalanmadan alkolsüz bir üzüm içkisi olarak tüketilir.
Mustafa Kemal Atatürk, 20 Aralık 1930 tarihinde Kırklareli’ni ziyaretinde, hardaliyeyi tadarak bu içeceğin millî bir üretim hâline getirilmesini öğütlemiştir. 2010 yılında bir grup müteşebbisin Kırklareli Kızılcıkdere Organize Sanayi Sitesinde bir hardaliye fabrikası kurması ile geleneksel üretimden seri üretime geçilmiştir.
Hardaliyenin geçmişi
Geçmiş yüzyıllarda bağcılık, Kırklareli için çok önemli bir ekonomik değer olmuştur. Öyle ki Kırklareli’nin eski isimlerinden birisi, Bulgarca “üzüm şehri” demek olan “Lozengrad”dır.Evliya Çelebi ünlü seyahatnamesinde Kırklareli ve civarında rastladığı “içinde adam yürüse kaybolur” diye anlattığı o üzüm bağlarından bahsetmiştir. Kırklareli’de bağcılığın en geliştiği yerlerden biri Üsküp beldesiydi. Trakya’nın iç kesimlerindeki ve Kırklareli’deki bağlardan toplanan üzümler çeşitli yollarla Üsküp’te toplanırdı. Istrancalar’ın güney etekleri boyunca Evciler köyü (Eski Adı Ayvacı), İslambeyli (Rumeli, Urunbeyli), Kızılağaç (Yatroz), Kışlacık (Urgaz) yollarını takip ederek Kıyıköy’e (Midye) kadar ulaşan yollar limanda gemilere yüklenerek Avrupa’nın liman kentlerine kadar ulaşmakta idi.
Şarap üretimi Rumlar ve Yahudi azınlığın elinde yaygınlaşmıştı. Müslüman ahali ise üzümü pestil, pekmez, pelte, beyaz şıra, kehribar renginde kükürtlü şıra yapımında, yaprağını sarmalık olarak kullanmak suretiyle değerlendirmiştir. Hardaliye üretiminin Osmanlı döneminde geleneksel yöntemler yardımıyla üzüm şırasını koruyabilme amacıyla geliştirildiği düşünülmektedir. 1900’lü yıllarda hardaliye içeceğinin İstanbul’da Kırk Kilise Hardaliyesi ismiyle satışının yapıldığı tespit edilmiştir.
Cumhuriyet döneminde ise Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa, 20 Aralık 1930 tarihinde Kırklareli’ni ziyaretinde, kendisine bir belediye görevlisi tarafından sunulan hardaliyeyi çok beğenmiş ve dönemin Kırklareli Belediye Başkanı ve kentin eşrafının bulunduğu topluluğa hardaliyenin millî bir üretim hâline getirilmesini öğütlemiştir. Ancak uzun süre bu konuda bir girişim olmamış, 2000’li yıllara kadar hardaliye, varlığını ev üretimi olarak sürdürmüştür. 2010 yılında bir grup müteşebbisin Kırklareli Kızılcıkdere Organize Sanayi Sitesinde bir hardaliye fabrikası kurması ile geleneksel üretimden seri üretime geçilmiştir.
Hardaliye yapımı
Hardaliye, koyu renkli ve kokulu üzümlerin ezilip, cibresi (şıra ve ezilmiş üzüm tanelerinden oluşan karışım) ile birlikte içerisine vişne yaprağı, hardal tohumu ve koruyucu amaçla belli oranlarda KSorbat ve Na-Benzoat katılarak, belli koşul ve sürede fermente edilerek üretilmektedir.
Geçmişte hardaliye üretiminde papazkarası ve pamit cinsi üzümlerin tercih edildiği bilinir. Günümüzde ise cardinal ve alphonse cinsi üzümler daha çok tercih edilirken, nasıl sonuçlar alınacağının tespiti için cabarnet, cinsaut ve öküzgözü cinsi üzümlerle de üretilme yoluna gidilmektedir.
Hardaliyenin hazırlanması üzümlerin en olgun dönemlerine rast gelecek şekilde bağ bozumu sonrasında başlar. Bu sebeple eylül ortalarından itibaren, ekim ve kasım ayları boyunca hardaliye yapımı sürdürülmektedir.
Hardaliye yapımındaki püf noktalardan birisi özellikle meşe odunundan hazırlanan alt kısmından 10–12 cm yükseklikte bir de musluğu bulunan fıçılardır. Bu fıçılar gibi toprak küplerde de hardaliye üretimi yapılmaktadır ancak bu geleneksel gereçlerden biraz uzaklaşılmıştır.
Olgunlaşmış kendine has kokusu ve rengi olan üzümler yıkanıp, ezilmeden dikkatlice saplarından ayrılır. Hafif çatlatılan (fakat ezilmemesi şarttır) üzümler bir sıra fıçıya dizilir. Üzerine bir kat vişne yaprağı, onun üzerine de hafif çatlatılmış siyah hardal tohumu dizilir. Bu dizme işlemi fıçının üzerinde 5-6 parmak boşluk kalıncaya kadar sürdürülür. Dizme işlemi bitince üzerine üzümlerden dökülen şıra ve üzüm tozu dökülür. Hardal tohumu üzüm şırasının mayalanmasını engelleyecek, dolayısıyla alkole dönüşmemesini sağlayacaktır.
Hardaliyenin olgunlaşması için ortam sıcaklığının 20-25 derece olması tercih edilir. Birer gün arayla musluktan alınan şıra, fıçının üst kısmından yine ilave edilir. Hardaliyenin içime hazır olması için 20-22 gün beklenir. Elde edilen şıra tortusundan arındırılması için süzülüp içime hazır hâle getirilir.
Saklanması sırasında da serin gölge bir yerde muhafazasına dikkat edilir. Çok sıcak veya soğuk ortamlar hardaliyenin nefasetine olumsuz etki eder.
Hardaliye üreticileri
Kırklareli ilinde üretici kayıt belgesine sahip 3 adet hardaliye üreticisi bulunmaktadır. Bu üreticiler:
- Kırklareli Üzüm Üreticileri Tarımsal Bağcılık Dış Ticaret A.Ş. 65.000 Litre / Yıl
- Ellez Bağcılık Tarım Ürünleri Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. 30.000 Litre / Yıl
- Ali Baba'nın Çiftliği Doğana Hardaliye 5000 Litre/ Yıl
Bu iki firmaya fason üretimi yaptırarak kendi markasıyla hardaliye satışı yapan firmalar da mevcuttur:
- Nişikli Turizm A.Ş. 7000 Litre / Yıl
- Karlıbağ Hardaliye Ltd. Şti. 60.000 Litre / Yıl
- Kutbay Benni Hardaliye 30.000 Litre / Yıl
Kaynakça
- ^ a b c d e f (PDF). investinkirklareli.org.tr. Trakya Kalkınma Ajansı Kırklareli Yatırım Destek Ofisi, Aralık 2014. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016.
- ^ . 5 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 20 Mart 2021.
- ^ . Trakyadankapiniza.com blog 15 Mayıs 2016. 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016.
- ^ a b c d Karaçam, Nazif. . Sarantalı Köyüm gazetesi. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016.
- ^ a b . 28 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hardaliye Kirklareli ve cevresinde olgunlasmis yas uzumden yapilan alkolsuz bir icecek turu Kirklareli Hardaliyesi Turk Patent ve Marka Kurumu tarafindan tescillenmis ve cografi isaret almistir HardaliyeUreticiKirklareli Uzum Ureticileri Tarimsal Bag Ellez BagcilikKokenTurkiyeTatTatli uzum sirasina kiyasla daha guclu ve yogun Yapiminda papazkarasi cinsi olgunlasmis yas uzum visne ve ayva yapragi kirilmis siyah hardal tohum kullanilir Fermente bir icecektir ancak icerisine konulan hardal tohumlari alkol olusumunu engeller bu sekilde mayalanmadan alkolsuz bir uzum ickisi olarak tuketilir Mustafa Kemal Ataturk 20 Aralik 1930 tarihinde Kirklareli ni ziyaretinde hardaliyeyi tadarak bu icecegin milli bir uretim haline getirilmesini ogutlemistir 2010 yilinda bir grup mutesebbisin Kirklareli Kizilcikdere Organize Sanayi Sitesinde bir hardaliye fabrikasi kurmasi ile geleneksel uretimden seri uretime gecilmistir Hardaliyenin gecmisiGecmis yuzyillarda bagcilik Kirklareli icin cok onemli bir ekonomik deger olmustur Oyle ki Kirklareli nin eski isimlerinden birisi Bulgarca uzum sehri demek olan Lozengrad dir Evliya Celebi unlu seyahatnamesinde Kirklareli ve civarinda rastladigi icinde adam yuruse kaybolur diye anlattigi o uzum baglarindan bahsetmistir Kirklareli de bagciligin en gelistigi yerlerden biri Uskup beldesiydi Trakya nin ic kesimlerindeki ve Kirklareli deki baglardan toplanan uzumler cesitli yollarla Uskup te toplanirdi Istrancalar in guney etekleri boyunca Evciler koyu Eski Adi Ayvaci Islambeyli Rumeli Urunbeyli Kizilagac Yatroz Kislacik Urgaz yollarini takip ederek Kiyikoy e Midye kadar ulasan yollar limanda gemilere yuklenerek Avrupa nin liman kentlerine kadar ulasmakta idi Sarap uretimi Rumlar ve Yahudi azinligin elinde yayginlasmisti Musluman ahali ise uzumu pestil pekmez pelte beyaz sira kehribar renginde kukurtlu sira yapiminda yapragini sarmalik olarak kullanmak suretiyle degerlendirmistir Hardaliye uretiminin Osmanli doneminde geleneksel yontemler yardimiyla uzum sirasini koruyabilme amaciyla gelistirildigi dusunulmektedir 1900 lu yillarda hardaliye iceceginin Istanbul da Kirk Kilise Hardaliyesi ismiyle satisinin yapildigi tespit edilmistir Cumhuriyet doneminde ise Cumhurbaskani Mustafa Kemal Pasa 20 Aralik 1930 tarihinde Kirklareli ni ziyaretinde kendisine bir belediye gorevlisi tarafindan sunulan hardaliyeyi cok begenmis ve donemin Kirklareli Belediye Baskani ve kentin esrafinin bulundugu topluluga hardaliyenin milli bir uretim haline getirilmesini ogutlemistir Ancak uzun sure bu konuda bir girisim olmamis 2000 li yillara kadar hardaliye varligini ev uretimi olarak surdurmustur 2010 yilinda bir grup mutesebbisin Kirklareli Kizilcikdere Organize Sanayi Sitesinde bir hardaliye fabrikasi kurmasi ile geleneksel uretimden seri uretime gecilmistir Hardaliye yapimiHardaliye koyu renkli ve kokulu uzumlerin ezilip cibresi sira ve ezilmis uzum tanelerinden olusan karisim ile birlikte icerisine visne yapragi hardal tohumu ve koruyucu amacla belli oranlarda KSorbat ve Na Benzoat katilarak belli kosul ve surede fermente edilerek uretilmektedir Gecmiste hardaliye uretiminde papazkarasi ve pamit cinsi uzumlerin tercih edildigi bilinir Gunumuzde ise cardinal ve alphonse cinsi uzumler daha cok tercih edilirken nasil sonuclar alinacaginin tespiti icin cabarnet cinsaut ve okuzgozu cinsi uzumlerle de uretilme yoluna gidilmektedir Hardaliyenin hazirlanmasi uzumlerin en olgun donemlerine rast gelecek sekilde bag bozumu sonrasinda baslar Bu sebeple eylul ortalarindan itibaren ekim ve kasim aylari boyunca hardaliye yapimi surdurulmektedir Hardaliye yapimindaki puf noktalardan birisi ozellikle mese odunundan hazirlanan alt kismindan 10 12 cm yukseklikte bir de muslugu bulunan ficilardir Bu ficilar gibi toprak kuplerde de hardaliye uretimi yapilmaktadir ancak bu geleneksel gereclerden biraz uzaklasilmistir Olgunlasmis kendine has kokusu ve rengi olan uzumler yikanip ezilmeden dikkatlice saplarindan ayrilir Hafif catlatilan fakat ezilmemesi sarttir uzumler bir sira ficiya dizilir Uzerine bir kat visne yapragi onun uzerine de hafif catlatilmis siyah hardal tohumu dizilir Bu dizme islemi ficinin uzerinde 5 6 parmak bosluk kalincaya kadar surdurulur Dizme islemi bitince uzerine uzumlerden dokulen sira ve uzum tozu dokulur Hardal tohumu uzum sirasinin mayalanmasini engelleyecek dolayisiyla alkole donusmemesini saglayacaktir Hardaliyenin olgunlasmasi icin ortam sicakliginin 20 25 derece olmasi tercih edilir Birer gun arayla musluktan alinan sira ficinin ust kismindan yine ilave edilir Hardaliyenin icime hazir olmasi icin 20 22 gun beklenir Elde edilen sira tortusundan arindirilmasi icin suzulup icime hazir hale getirilir Saklanmasi sirasinda da serin golge bir yerde muhafazasina dikkat edilir Cok sicak veya soguk ortamlar hardaliyenin nefasetine olumsuz etki eder Hardaliye ureticileriKirklareli ilinde uretici kayit belgesine sahip 3 adet hardaliye ureticisi bulunmaktadir Bu ureticiler Kirklareli Uzum Ureticileri Tarimsal Bagcilik Dis Ticaret A S 65 000 Litre Yil Ellez Bagcilik Tarim Urunleri Sanayi ve Ticaret Ltd Sti 30 000 Litre Yil Ali Baba nin Ciftligi Dogana Hardaliye 5000 Litre Yil Bu iki firmaya fason uretimi yaptirarak kendi markasiyla hardaliye satisi yapan firmalar da mevcuttur Nisikli Turizm A S 7000 Litre Yil Karlibag Hardaliye Ltd Sti 60 000 Litre Yil Kutbay Benni Hardaliye 30 000 Litre YilKaynakca a b c d e f PDF investinkirklareli org tr Trakya Kalkinma Ajansi Kirklareli Yatirim Destek Ofisi Aralik 2014 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Mayis 2016 5 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mart 2021 Arsivlenmis kopya PDF 24 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 20 Mart 2021 Trakyadankapiniza com blog 15 Mayis 2016 21 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mayis 2016 a b c d Karacam Nazif Sarantali Koyum gazetesi 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mayis 2016 a b 28 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2015