Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hasan Fuad Paşa (Hacemıko) (Doğum: 1847, Bjeduğkale - Ölüm: Aralık 1911, İstanbul) Çerkes (Adige) asıllı Osmanlı askeri, matematikçi ve eğitimci.
| Hasan Fuad Paşa (Hacemıko) | |
|---|---|
 Hasan Fuad Paşa (Hacemıko) | |
| Doğum | 1847 Bjeduğkale |
| Ölüm | 1911 İstanbul |
| Rütbesi |  Mirliva |
Ailesi ve Doğumu
Çerkeslerin Bjeduğ Kabilesi'nin (Çerkesçe / Adigece: Бжъэдыгъу Rusça: Бжедуги) aristokrat ailesi Hacemıkoların (Çerkesçe / Adigece: Хьаджэмыкъу Rusça: Хаджемуков, Гаджемуков, Хаджемук Ayrıca: Hadjimoukoff, Hadjimoukov, Gadjimoukoff) prenslerindendir. Hacemıkolar, Bjeduğ Kabilesi'nin yönetici büyük prensleri (Пщышхо -Дословно с Черкесского "Князь Большой/Великий"-) olup, Batı Çerkesya'nın son hükümran aristokrat ailelerindendir.
Hasan Fuad Paşa, Bjeduğ Hımmışey (Xамышеевских) Prensi ve Süvari Alayı Komutanı Hacemıko Misost'un (Хаджимуков Мисост -Мысше-ост, Машауст-) oğlu olup, annesi tarafından da önemli tarihi kişiliği ile tanınan Çerkes liderlerinden Prens Zanıko (Zanekue) Sefer Bey'in (Zanoğlu Sefer Paşa'nın) torunudur. Hasan Fuad Paşa, 1847 yılında, Kafkasya’nın Bjeduğkale Eyaleti'nde (Çarlık dönemi adı; Yekaterinador, Şimdiki adı; Krasnodar'da) doğmuştur. 11 yaşında İstanbul'a gelmiştir.
Eğitim ve Kariyeri
Hasan Fuad Paşa, dayısı Zanıko İbrahim Paşa'nın vesilesiyle 1870 (1286)'da Mekteb-i Harbiye’ye (Harp Okulu) girmiştir. 1873 (1290)'da Mülâzım (Teğmen) rütbesiyle mezun oldu. 1875 (1292)'de de Mekteb-i Erkân-ı Harbiye'den mezun oldu. Çerkes kökenine uygun olarak ince uzun boylu bir fiziğe sahipti.
Mekteb-i Harbiye’den mezun olduktan sonra Redif Taburu’nda görev almış ve daha sonra da Bursa Mekteb-i Fünûn-ı İdadisi’nde (Askeri Lisesi’nde) Fransızca Öğretmenliği'ni yapmıştır.
Hasan Fuad Paşa, Mekteb-i Harbiye mezuniyetinden sonra, toplam kırk yıl kadar askeri ve mülki okullarda matematik eğitimciliği (riyaziye hocalığı) yapmıştır. Hasan Fuad Paşa, Mekteb-i Harbiye (Harp Okulu)'nda "Cebir", "Topoğrafya ve Hendese-i Resmiyye" dersleri vermiştir.Kaymakam (Yarbay) rütbesindeyken, ek görev olarak, Osman Hamdi Bey'in kurucusu ve müdürü olduğu 1883'te açılan ve öğretime başlayan Sanâyi-i Nefîse Mektebi Âlisi'nin ilk öğretim kadrosunda Riyaziye hocası olarak görev almış, 1883-1903 ylları arasında yaklaşık 20 yıl görev yapmıştır.Miralay (Albay) rütbesindeyken, ek görev olarak Mekteb-i Mülkiyye-i Şâhâne İ'dâdî Kısmı Hendese (Geometri) Muallimliğine de tayin edilmiş olup, "Müsellesat ve Hendese" dersleri vermiştir. On dokuz yıl bu görevde kaldıktan sonra, İ'dâdî Kısmı'nın Mercan'a nakledilmesi üzerine 1900'da Mülkiye'den ayrılmıştır. Sonraki döneminde de Kuleli Mekteb-i Fünûn-ı İdadisi’nde (Kuleli Askeri Lisesi’nde) derslere girmiş ve uzun zaman burada öğretmenlik ve 1893'ten itibaren Ders Nazırlığı (Öğretim Başkanlığı) yapmıştır. Mirliva Rütbesi’ni (Tuğgeneral) bu görevi esnasında kazanmıştır.
Sultan II.Abdülhamid dönemi Dersaâdet’in Şehremini (Belediye Başkanı ve Valisi) Rıdvan İsmail Paşa'nın kişisel husumet nedeniyle öldürülmesi (23 Mart 1906) hadisesinde, azmettirici olarak Mabeyn Mütercimi ve Şuray-i Devlet Azası Bedirhani Abdürrezzak Bey ile amcası Selimiye Kışlası Komutanı Ali Şamil Paşa'nın evleri aranmış, aramada Hasan Fuad Paşan'nın imzalı bir fotoğrafı bulunmuş, sorulduğunda Abdürrezzak Bey, Hasan Fuad Paşa hakkında “Necabetlü” (Temiz Soylu, Asil Soylu) ifadesini kullanması nedeniyle, konuyla hiçbir ilgisi olmadığı halde, 1906 yılında Rodos’a sürgün edilmiştir. Temmuz 1908 (1324)'de II.Meşrutiyet’in ilanı ile tekrar İstanbul’a dönmüştür. Ancak, sürgünün gerçek sebebinin bu talihsiz olay olup olmadığı şüphelidir. Sürgünün, Jön Türkler'in muhalefeti ile mücadele eden ve bu dönemde "Çerkes Tarihi" yazım fikrine canı sıkılan Sultan II.Abdülhamid'in uyguladığı baskıcı politikanın sonucu olarak gerçekleştiği de değerlendirilmektedir. Ahmed Bedevi Kuran'ın "İnkılâp Tarihimiz ve Jön Türkler" eserinde bu konuda Kuleli Mekteb-i Fünûn-ı İdadisi Ders Nazırı Çerkes Hasan Fuad Paşa"nın da adı verilerek bir değerlendirme yapılmıştır.
Hasan Fuad Paşa, yaşamı boyunca, hür fikirli, sağlam ahlaklı, saygın bir kişilik olarak tanınmıştır.
Eserleri
Hasan Fuad Paşa, eğitimcilik yaptığı dönemde aynı zamanda matematik ve geometri üzerine önemli eserler vermiştir.
- Hendese-i Musattıha,
- Hendese-i Mücessime,
- Hendese-i Resime,
- Hendese-i Murakkama,
- Ameli Hendese ve Resm-i Hattı.
Vefatı ve Mezarı
Hasan Fuad Paşa, Aralık 1911 (hicri 1329) yılında 65 yaşındayken İstanbul'da ölmüştür (Hicri: 29 Zilhicce 1329, Rumi:7 Kanûn-ı evvel 1327). Hasan Fuad Paşa'nın vefatına ilişkin haberler, yabancı gazete ve kroniklerlerde de yer almıştır;
“On annonce de Constantinople la mort du savant Hassan Fuad Pacha, qui s'était consacré depuis de longues années à la pédagogie”
-Le Stéphanois Journal.
“Hassan Fuad Pacha, savant turc fort connu dans son pays ses travaux sur la pedagogie, mort e constantinople en decembre”
-Polybiblion Revue Bibliographique Universelle.
Hasan Fuad Paşa'nın ebedi istirahatgâhı, Kılıç Ali Paşa Camii'nin haziresinde (Bahçe Mezar Bölümü'de) bulunmaktadır. Sütun formundaki mermer mezar taşında, aşağıdaki metin yer almaktadır.
“Hüve’l-bâkî
Medfûn bu kabr-i pür-sütûnda
Âzâde-i germ ü serd-i dünyâ
Zanoğlu Sefer Paşa hafîdi
Hacı Hasan Fu’âd Paşa
Üstâd idi fenn-i hendesîde
Ma‘rûf idi her tarafda nâmı
İrfân-ı bülendi ederdi
Hakkında teveccüh-i enâmı
İlminden ederken istifâza
Binlerce heves-kârân-ı irfân
Ol hârika-i zekâ bugün bak
Topraklar içinde oldu pinhân
Bir âh ilâve eyleyince
Târîh-i vefât olur kemâ hiye
Bu mısra‘-ı gevherin hesâb et
Terk etdi Hasan Paşa fenâyı
1328”
Kılıç Ali Paşa Camii'nin; , Sokak Görünümü, Hazire (Bahçe Mezar Bölümü'nün) Fotoğrafları (1) 15 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (2)15 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
Kaynakça
- ^ a b Rusya'nın Adige (Çerkes) Asker ve İdarecileri XVI-XX. Yüzyıl- A.V.Kazakov, Sayfa: 265.
- ^ Kuzey Kafkasya’nın Uluslararası Lideri: Sefer Zaniko (Makale), Doç.Dr. Zübeyde Güneş Yağcı, Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 2016, Sayı 76, Sayfa: 59-85.
- ^ a b c d e Osmanlı Müellifleri (Osmanlıca), Bursalı Tahir Efendi, 1925, III.Cild Sayfa: 263-264.
- ^ a b c d e Osmanlı Müellifleri (Transkripsiyon), Bursalı Tahir Efendi, Hazırlayan: İsmail Özen, İstanbul, 1975, III.Cild Sayfa: 269.
- ^ a b c d e f g Ğuaze Gazetesi (Arapça Harflerle Çerkesce), 28 Aralık 1911, İstanbul, Sayı: 27, Sayfa: 7.
- ^ a b Sanatta Batıʼya Açılış ve Osman Hamdi, Mustafa Cezar, Osman Hamdi Bey, Türkiye İş Bankası, 1971, Sayfa: 553
- ^ a b Sanat Dünyası "Devlet Güzel Sanatlar Akademisi 85 Yaşında", Milliyet Gazetesi, 10.03.1960, Sayfa: 6
- ^ a b c d e f g h 1911-1914 Yılları Arasında İstanbul'da Yayınlanan Ğuaze (Rehber) Gazetesi Işığında Osmanlı Devleti'nde Yaşayan Çerkeslerin Siyasi ve Sosyo-Kültürel Faaliyetleri (Türkçe) Tez, Fatih Gide, Ağustos 1911, Nevşehir Üniversitesi, Sayfa: 62.
- ^ a b c d e f Sicill-i Osmanî Zeyli: Esad Dede-Galip Bey, Mehmet Zeki Pakalın, Türk Tarih Kurumu, 2008, Sayfa: 143.
- ^ Osmanlı Matematik Literatürü Tarihi, Ekmeleddin İhsanoğlu, İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi, 1999, Sayfa: 419.
- ^ Türkiyemiz, Cilt: 27, Sayı:80, Ak Yayınları, 1997, Sayfa: 36-38.
- ^ Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler "Mülkiye Şeref Kitabı", Ali Çankaya, S.B.F., 1969, Sayfa: 987 - 988.
- ^ Dünden Bugüne Kuleli Askeri Lisesi, Kuleli Askeri lisesi Matbaası, İstanbul-2007, Sayfa: 157.
- ^ Vatan Hizmetinde, Yusuf Kemal Tengirşenk, Kültür Bakanlığı, 1981, (ilgili bir hatıra) Sayfa: 34-45.
- ^ a b Sultan Abdülhamid ve Yıldız Kamarillası, Süleyman Kâni İrtem, Osman S. Kocahanoğlu, Temel, 2003 Cilt:2, Sayfa: 355.
- ^ a b Emir Bedirhan: 20. yüzyılın başlarında kürt milliyetçi söylemine bir örnek, Ahmed Ramiz, Ömer F. Kurhan, BGST Yayınları, 2007, Sayfa: 63.
- ^ Hayatım, Kâzım Karabekir, Faruk Özerengin, Emre Yayınları, 1995, Sayfa: 380.
- ^ Hayatım, Kâzım Karabekir, YKY, 2008, Sayfa: 212.
- ^ İttihat ve Terakki Cemiyeti, 1896-1909., Kâzım Karabekir, Emre Yayınları, 1993, Sayfa: 93.
- ^ İnkılâp Tarihimiz ve Jön Türkler, Ahmet Bedevi Kuran, Tan Matbaası, 1945, Sayfa: 47.
- ^ a b Ordumuzun Yetiştirdiği İlim Adamları - Haluk Y. Şehsuvaroğlu Cumhuriyet Gazetesi, Tarihi Bahisler, 14 Eylül 1960, Sayfa: 2.
- ^ a b Le Stéphanois Journal, 28 Aralık 1911, Saint-Etienne, Sayfa: 3.
- ^ a b Polybiblion - Revue Bibliographique Universelle, Société Bibliographique, Paris 1912, Cilt 124-125 (Chronique: Necrologie), Sayfa: 82.
- ^ Fazıl İsmail Ayanoğlu, Tarihi Mezar Taşları - İstanbul-3, Yayına Hazırlayan: Seyit Ali Kahraman, İBB Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü, İstanbul, 2022, Sayfa 235.
Dış bağlantılar
- ,
- Kılıç Ali Paşa Camii Sokak Görünümü,
- Kılıç Ali Paşa Camii Hazire (Bahçe Mezar Bölümü'nün) Fotoğrafları (1) 15 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (2)15 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hasan Fuad Pasa Hacemiko Dogum 1847 Bjedugkale Olum Aralik 1911 Istanbul Cerkes Adige asilli Osmanli askeri matematikci ve egitimci Hasan Fuad Pasa Hacemiko Hasan Fuad Pasa Hacemiko Dogum1847 BjedugkaleOlum1911 IstanbulRutbesiMirlivaAilesi ve DogumuCerkeslerin Bjedug Kabilesi nin Cerkesce Adigece Bzhedygu Rusca Bzhedugi aristokrat ailesi Hacemikolarin Cerkesce Adigece Hadzhemyku Rusca Hadzhemukov Gadzhemukov Hadzhemuk Ayrica Hadjimoukoff Hadjimoukov Gadjimoukoff prenslerindendir Hacemikolar Bjedug Kabilesi nin yonetici buyuk prensleri Pshyshho Doslovno s Cherkesskogo Knyaz Bolshoj Velikij olup Bati Cerkesya nin son hukumran aristokrat ailelerindendir Hasan Fuad Pasa Bjedug Himmisey Xamysheevskih Prensi ve Suvari Alayi Komutani Hacemiko Misost un Hadzhimukov Misost Mysshe ost Mashaust oglu olup annesi tarafindan da onemli tarihi kisiligi ile taninan Cerkes liderlerinden Prens Zaniko Zanekue Sefer Bey in Zanoglu Sefer Pasa nin torunudur Hasan Fuad Pasa 1847 yilinda Kafkasya nin Bjedugkale Eyaleti nde Carlik donemi adi Yekaterinador Simdiki adi Krasnodar da dogmustur 11 yasinda Istanbul a gelmistir Egitim ve KariyeriHasan Fuad Pasa dayisi Zaniko Ibrahim Pasa nin vesilesiyle 1870 1286 da Mekteb i Harbiye ye Harp Okulu girmistir 1873 1290 da Mulazim Tegmen rutbesiyle mezun oldu 1875 1292 de de Mekteb i Erkan i Harbiye den mezun oldu Cerkes kokenine uygun olarak ince uzun boylu bir fizige sahipti Mekteb i Harbiye den mezun olduktan sonra Redif Taburu nda gorev almis ve daha sonra da Bursa Mekteb i Funun i Idadisi nde Askeri Lisesi nde Fransizca Ogretmenligi ni yapmistir Hasan Fuad Pasa Mekteb i Harbiye mezuniyetinden sonra toplam kirk yil kadar askeri ve mulki okullarda matematik egitimciligi riyaziye hocaligi yapmistir Hasan Fuad Pasa Mekteb i Harbiye Harp Okulu nda Cebir Topografya ve Hendese i Resmiyye dersleri vermistir Kaymakam Yarbay rutbesindeyken ek gorev olarak Osman Hamdi Bey in kurucusu ve muduru oldugu 1883 te acilan ve ogretime baslayan Sanayi i Nefise Mektebi Alisi nin ilk ogretim kadrosunda Riyaziye hocasi olarak gorev almis 1883 1903 yllari arasinda yaklasik 20 yil gorev yapmistir Miralay Albay rutbesindeyken ek gorev olarak Mekteb i Mulkiyye i Sahane I dadi Kismi Hendese Geometri Muallimligine de tayin edilmis olup Musellesat ve Hendese dersleri vermistir On dokuz yil bu gorevde kaldiktan sonra I dadi Kismi nin Mercan a nakledilmesi uzerine 1900 da Mulkiye den ayrilmistir Sonraki doneminde de Kuleli Mekteb i Funun i Idadisi nde Kuleli Askeri Lisesi nde derslere girmis ve uzun zaman burada ogretmenlik ve 1893 ten itibaren Ders Nazirligi Ogretim Baskanligi yapmistir Mirliva Rutbesi ni Tuggeneral bu gorevi esnasinda kazanmistir Sultan II Abdulhamid donemi Dersaadet in Sehremini Belediye Baskani ve Valisi Ridvan Ismail Pasa nin kisisel husumet nedeniyle oldurulmesi 23 Mart 1906 hadisesinde azmettirici olarak Mabeyn Mutercimi ve Suray i Devlet Azasi Bedirhani Abdurrezzak Bey ile amcasi Selimiye Kislasi Komutani Ali Samil Pasa nin evleri aranmis aramada Hasan Fuad Pasan nin imzali bir fotografi bulunmus soruldugunda Abdurrezzak Bey Hasan Fuad Pasa hakkinda Necabetlu Temiz Soylu Asil Soylu ifadesini kullanmasi nedeniyle konuyla hicbir ilgisi olmadigi halde 1906 yilinda Rodos a surgun edilmistir Temmuz 1908 1324 de II Mesrutiyet in ilani ile tekrar Istanbul a donmustur Ancak surgunun gercek sebebinin bu talihsiz olay olup olmadigi suphelidir Surgunun Jon Turkler in muhalefeti ile mucadele eden ve bu donemde Cerkes Tarihi yazim fikrine cani sikilan Sultan II Abdulhamid in uyguladigi baskici politikanin sonucu olarak gerceklestigi de degerlendirilmektedir Ahmed Bedevi Kuran in Inkilap Tarihimiz ve Jon Turkler eserinde bu konuda Kuleli Mekteb i Funun i Idadisi Ders Naziri Cerkes Hasan Fuad Pasa nin da adi verilerek bir degerlendirme yapilmistir Hasan Fuad Pasa yasami boyunca hur fikirli saglam ahlakli saygin bir kisilik olarak taninmistir EserleriHasan Fuad Pasa egitimcilik yaptigi donemde ayni zamanda matematik ve geometri uzerine onemli eserler vermistir Hendese i Musattiha Hendese i Mucessime Hendese i Resime Hendese i Murakkama Ameli Hendese ve Resm i Hatti Vefati ve MezariHasan Fuad Pasa Aralik 1911 hicri 1329 yilinda 65 yasindayken Istanbul da olmustur Hicri 29 Zilhicce 1329 Rumi 7 Kanun i evvel 1327 Hasan Fuad Pasa nin vefatina iliskin haberler yabanci gazete ve kroniklerlerde de yer almistir On annonce de Constantinople la mort du savant Hassan Fuad Pacha qui s etait consacre depuis de longues annees a la pedagogie Le Stephanois Journal Hassan Fuad Pacha savant turc fort connu dans son pays ses travaux sur la pedagogie mort e constantinople en decembre Polybiblion Revue Bibliographique Universelle Hasan Fuad Pasa nin ebedi istirahatgahi Kilic Ali Pasa Camii nin haziresinde Bahce Mezar Bolumu de bulunmaktadir Sutun formundaki mermer mezar tasinda asagidaki metin yer almaktadir Huve l baki Medfun bu kabr i pur sutunda Azade i germ u serd i dunya Zanoglu Sefer Pasa hafidi Haci Hasan Fu ad Pasa Ustad idi fenn i hendeside Ma ruf idi her tarafda nami Irfan i bulendi ederdi Hakkinda teveccuh i enami Ilminden ederken istifaza Binlerce heves karan i irfan Ol harika i zeka bugun bak Topraklar icinde oldu pinhan Bir ah ilave eyleyince Tarih i vefat olur kema hiye Bu misra i gevherin hesab et Terk etdi Hasan Pasa fenayi 1328 Kilic Ali Pasa Camii nin Sokak Gorunumu Hazire Bahce Mezar Bolumu nun Fotograflari 1 15 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2 15 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca a b Rusya nin Adige Cerkes Asker ve Idarecileri XVI XX Yuzyil A V Kazakov Sayfa 265 Kuzey Kafkasya nin Uluslararasi Lideri Sefer Zaniko Makale Doc Dr Zubeyde Gunes Yagci Bilig Turk Dunyasi Sosyal Bilimler Dergisi 2016 Sayi 76 Sayfa 59 85 a b c d e Osmanli Muellifleri Osmanlica Bursali Tahir Efendi 1925 III Cild Sayfa 263 264 a b c d e Osmanli Muellifleri Transkripsiyon Bursali Tahir Efendi Hazirlayan Ismail Ozen Istanbul 1975 III Cild Sayfa 269 a b c d e f g Guaze Gazetesi Arapca Harflerle Cerkesce 28 Aralik 1911 Istanbul Sayi 27 Sayfa 7 a b Sanatta Batiʼya Acilis ve Osman Hamdi Mustafa Cezar Osman Hamdi Bey Turkiye Is Bankasi 1971 Sayfa 553 a b Sanat Dunyasi Devlet Guzel Sanatlar Akademisi 85 Yasinda Milliyet Gazetesi 10 03 1960 Sayfa 6 a b c d e f g h 1911 1914 Yillari Arasinda Istanbul da Yayinlanan Guaze Rehber Gazetesi Isiginda Osmanli Devleti nde Yasayan Cerkeslerin Siyasi ve Sosyo Kulturel Faaliyetleri Turkce Tez Fatih Gide Agustos 1911 Nevsehir Universitesi Sayfa 62 a b c d e f Sicill i Osmani Zeyli Esad Dede Galip Bey Mehmet Zeki Pakalin Turk Tarih Kurumu 2008 Sayfa 143 Osmanli Matematik Literaturu Tarihi Ekmeleddin Ihsanoglu Islam Tarih Sanat ve Kultur Arastirma Merkezi 1999 Sayfa 419 Turkiyemiz Cilt 27 Sayi 80 Ak Yayinlari 1997 Sayfa 36 38 Yeni Mulkiye Tarihi ve Mulkiyeliler Mulkiye Seref Kitabi Ali Cankaya S B F 1969 Sayfa 987 988 Dunden Bugune Kuleli Askeri Lisesi Kuleli Askeri lisesi Matbaasi Istanbul 2007 Sayfa 157 Vatan Hizmetinde Yusuf Kemal Tengirsenk Kultur Bakanligi 1981 ilgili bir hatira Sayfa 34 45 a b Sultan Abdulhamid ve Yildiz Kamarillasi Suleyman Kani Irtem Osman S Kocahanoglu Temel 2003 Cilt 2 Sayfa 355 a b Emir Bedirhan 20 yuzyilin baslarinda kurt milliyetci soylemine bir ornek Ahmed Ramiz Omer F Kurhan BGST Yayinlari 2007 Sayfa 63 Hayatim Kazim Karabekir Faruk Ozerengin Emre Yayinlari 1995 Sayfa 380 Hayatim Kazim Karabekir YKY 2008 Sayfa 212 Ittihat ve Terakki Cemiyeti 1896 1909 Kazim Karabekir Emre Yayinlari 1993 Sayfa 93 Inkilap Tarihimiz ve Jon Turkler Ahmet Bedevi Kuran Tan Matbaasi 1945 Sayfa 47 a b Ordumuzun Yetistirdigi Ilim Adamlari Haluk Y Sehsuvaroglu Cumhuriyet Gazetesi Tarihi Bahisler 14 Eylul 1960 Sayfa 2 a b Le Stephanois Journal 28 Aralik 1911 Saint Etienne Sayfa 3 a b Polybiblion Revue Bibliographique Universelle Societe Bibliographique Paris 1912 Cilt 124 125 Chronique Necrologie Sayfa 82 Fazil Ismail Ayanoglu Tarihi Mezar Taslari Istanbul 3 Yayina Hazirlayan Seyit Ali Kahraman IBB Kutuphane ve Muzeler Mudurlugu Istanbul 2022 Sayfa 235 Dis baglantilar Kilic Ali Pasa Camii Sokak Gorunumu Kilic Ali Pasa Camii Hazire Bahce Mezar Bolumu nun Fotograflari 1 15 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2 15 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde