Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hayâlî Bey (?-ö.1557, Edirne) (خيالى) Türk Divan edebiyatı şairinin mahlası. Asıl Adı Mehmet'tir. “Bekâr Memi” diye anılmıştır. Eserleri zengin bir hayal gücüyle yazılmış, ince ve duyarlı bir üsluba sahiptir.
Yaşamı
Selanik’in kuzeydoğusu’ndaki Vardar Yenice’de dünyaya geldiği bilinen Hayali'nin doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber, 1494-1495 yılları civarında doğduğu tahmin edilmektedir. Asıl ismi Mehmet'tir.
Biyografi yazarı Âşık Çelebi’nin anlatısından anlaşıldığı kadarıyla, Mehmed, Sadi’nin (سعدی شیرازی) ve Gülistan eserlerini okuyarak genç yaşlarında şiirle ilgilenmeye başlamıştır.
Seyyah bir sufi derviş olan Baba Alî Mest-i Acem müritleri ile Yenice-i Vardar’a geldiğinde, Mehmed topluluğa katıldı ve onlarla beraber İstanbul’a gitti. Yolculuk boyunca Sufi düşünce ve uygulamaların yanı sıra, şiir konusunda da Baba Ali’den eğitim aldı.
İstanbul’da bir kadı olan Sarı Gürz Nûreddîn Efendi genç Mehmed’in bu toplulukla beraber olmasını hoş karşılamadı ve onu himayesine aldı. Mehmed, Sarı Gürz’ün korumasıyla öğrenim gördü; şiir bilgisini ve becerisini ilerleterek Hayâlî mahlası ile eserler vermeye başladı.
On dört yaşında şöhrete kavuşan Hayâlî, Defterdar İskender Çelebi’nin dikkatini çekti. Daha sonra Pargalı İbrahim Paşa’ya takdim edildi ve Kanuni Sultan Süleyman'ın nedimleri arasına girdi.
Sultanın en önemli şairlerinden biri haline gelen Hayâlî, seferlerde orduya eşlik etti. Bu süreçte (1522) Rodos kuşatmasına ve 1534’teki Bağdat fethine katıldığı düşünülür. Bağdat’ın fethi esnasında Hayâlî'nin büyük şair Fuzûlî ile tanışmış olduğu söylentileri de mevcuttur.
Şiir kabiliyeti yüzünden kendisine Melik-üş-şuarâ (“Şairlerin Sultanı”), Diyâr-ı Rûm'un Sultân-ı Şuarâsı (“Rûm Topraklarının Şairlerinin Sultanı) ve Hayâlî-i meşhûr (“Meşhur Hayâlî”) gibi unvanlar verilmiştir. Sadrazam İbrahim Paşa ve padişah Kanuni Sultan Süleyman’ın gözündeki konumu kendisine pek çok düşman da kazandırmıştır ve sık sık hiciv ve alaylara maruz kalmıştır.
Şairin talihi, iki büyük hamisi İskender Çelebi ve Pargalı İbrahim Paşa’nın idam edilmesinden sonra döndü. 1544’da sadrazamlığa getirilen Rüstem Paşa edebiyata önem vermiyordu. İstanbul yaşamı güçleşen şair, kendisini emniyette hissetmediği çin padişahtan kendisini bir Sancakbeyi olarak görevlendirilmeyi talep etti.
Edirne Sancakbeyliğine atanan Hayâlî böylece adının sonuna Bey unvanı da almıştır.Divan edebiyatının bu önemli ismi, 1557 yılında Edirne'de ölmüştür. Mezarı Edirnede Uzunkaldırım Caddesi üzerinde İki Lüleli Çeşme (Şair Hayali Çeşmesi) nin yanındadır.
Uzun zaman bekâr olarak yaşayan Hayâlî’nin evlendiği ve iki çocuk sahibi olduğu bilinir. Oğlu Ömer Bey de şair olup Halep defterdarlığı yağmıştır.
Sanatı ve Hayat Görüşü
Hayali divan edebiyatının olgunluk dönemi (16. yy - 18. yy) şairlerindendir. Kuşkusuz Baki'ye kadarki dönemin en önemli ve ünlü ismi Hayali'dir. Hayali sade yaşayışını yazımına da aktarmış, ruhani anlamda zengin ama somutsal olarak sade bir dil ile yazmıştır. Ona lakabını da veren şiirlerindeki en önemli özellik hayali, deruni imgeler ve eserlerinden yansıyan zengin hayal gücüdür. Hayali'nin bu kadar ünlü olmasının en önemli nedenlerinden biri de yeteneğinin yanında sade yaşayışı, mala ve şöhrete önem vermeyişidir.
Hayâlî Bey'in yakın arkadaşı Âşık Çelebi, onun yakışıklı olmakla birlikte giyim, kuşama ve dünya malına önem vermeyen biri olduğunu belirtir. Gelibolulu Âlî ise, eli sıkılığından bahsederek, öldükten sonra çocuklarına büyük bir miras bıraktığını nakleder. Gelibolulu Âlî Bey'in, Hayâlî Bey'i anlatırken "eli sıkı" demesini, Hayâlî Bey'in yaşarken parasının çok olduğunu ancak onun dünya malına tamah etmediğini gösterir.
Kaynaklarda şairin, Ömer ve İbrahim adında iki oğlunun olduğu ve karısının erken öldüğü zikredilir.
Eseri
Hayâlî Bey’in Divanı’ndan başka eseri bilinmemektedir. Hayâlî Bey Divanı, kasideler, musammatlar, gazeller ve mukattaat bölümlerinden meydana gelmiştir. 668 gazel, 25 kaside, 15 musammat ve 33 mukatta bulunmaktadır.
Şiirlerinden Örnek
| Vikisöz'de Hayâlî Bey ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
- Bazı Beyitleri
- İstiyorsan almağı hikmet kitâbından sebak
- Hâme-i kudret ne yazmış safha-i ruhsâra bak
- Cihân-ârâ cihân içindedür arayıbilmezler
- O mâhîler ki deryâ içredür deryâyı bilmezler
Kaynakça
- Andrews, Walter G. "Hayâlî" in Ottoman Lyric Poetry: An Anthology. pp. 233–235. .
- Cengiz, Halil Erdoğan. "Hayâlî" in Divan Şiiri Antolojisi. pp. 374–375. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1983.
- Şentürk, Ahmet Atillâ. "Hayâlî Bey" in Osmanlı Şiiri Antolojisi. pp. 263–279. .
- Kurnaz, Cemal. Kanunî’nin En Sevdiği Şairdi: Hayâlî Bey. Türk Dil ve Edebiyat Dergisi, Haziran 2011.
Notlar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hayali Bey o 1557 Edirne خيالى Turk Divan edebiyati sairinin mahlasi Asil Adi Mehmet tir Bekar Memi diye anilmistir Eserleri zengin bir hayal gucuyle yazilmis ince ve duyarli bir usluba sahiptir YasamiSelanik in kuzeydogusu ndaki Vardar Yenice de dunyaya geldigi bilinen Hayali nin dogum tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber 1494 1495 yillari civarinda dogdugu tahmin edilmektedir Asil ismi Mehmet tir Biyografi yazari Asik Celebi nin anlatisindan anlasildigi kadariyla Mehmed Sadi nin سعدی شیرازی ve Gulistan eserlerini okuyarak genc yaslarinda siirle ilgilenmeye baslamistir Seyyah bir sufi dervis olan Baba Ali Mest i Acem muritleri ile Yenice i Vardar a geldiginde Mehmed topluluga katildi ve onlarla beraber Istanbul a gitti Yolculuk boyunca Sufi dusunce ve uygulamalarin yani sira siir konusunda da Baba Ali den egitim aldi Istanbul da bir kadi olan Sari Gurz Nureddin Efendi genc Mehmed in bu toplulukla beraber olmasini hos karsilamadi ve onu himayesine aldi Mehmed Sari Gurz un korumasiyla ogrenim gordu siir bilgisini ve becerisini ilerleterek Hayali mahlasi ile eserler vermeye basladi On dort yasinda sohrete kavusan Hayali Defterdar Iskender Celebi nin dikkatini cekti Daha sonra Pargali Ibrahim Pasa ya takdim edildi ve Kanuni Sultan Suleyman in nedimleri arasina girdi Sultanin en onemli sairlerinden biri haline gelen Hayali seferlerde orduya eslik etti Bu surecte 1522 Rodos kusatmasina ve 1534 teki Bagdat fethine katildigi dusunulur Bagdat in fethi esnasinda Hayali nin buyuk sair Fuzuli ile tanismis oldugu soylentileri de mevcuttur Siir kabiliyeti yuzunden kendisine Melik us suara Sairlerin Sultani Diyar i Rum un Sultan i Suarasi Rum Topraklarinin Sairlerinin Sultani ve Hayali i meshur Meshur Hayali gibi unvanlar verilmistir Sadrazam Ibrahim Pasa ve padisah Kanuni Sultan Suleyman in gozundeki konumu kendisine pek cok dusman da kazandirmistir ve sik sik hiciv ve alaylara maruz kalmistir Sairin talihi iki buyuk hamisi Iskender Celebi ve Pargali Ibrahim Pasa nin idam edilmesinden sonra dondu 1544 da sadrazamliga getirilen Rustem Pasa edebiyata onem vermiyordu Istanbul yasami guclesen sair kendisini emniyette hissetmedigi cin padisahtan kendisini bir Sancakbeyi olarak gorevlendirilmeyi talep etti Edirne Sancakbeyligine atanan Hayali boylece adinin sonuna Bey unvani da almistir Divan edebiyatinin bu onemli ismi 1557 yilinda Edirne de olmustur Mezari Edirnede Uzunkaldirim Caddesi uzerinde Iki Luleli Cesme Sair Hayali Cesmesi nin yanindadir Uzun zaman bekar olarak yasayan Hayali nin evlendigi ve iki cocuk sahibi oldugu bilinir Oglu Omer Bey de sair olup Halep defterdarligi yagmistir Sanati ve Hayat GorusuHayali divan edebiyatinin olgunluk donemi 16 yy 18 yy sairlerindendir Kuskusuz Baki ye kadarki donemin en onemli ve unlu ismi Hayali dir Hayali sade yasayisini yazimina da aktarmis ruhani anlamda zengin ama somutsal olarak sade bir dil ile yazmistir Ona lakabini da veren siirlerindeki en onemli ozellik hayali deruni imgeler ve eserlerinden yansiyan zengin hayal gucudur Hayali nin bu kadar unlu olmasinin en onemli nedenlerinden biri de yeteneginin yaninda sade yasayisi mala ve sohrete onem vermeyisidir Hayali Bey in yakin arkadasi Asik Celebi onun yakisikli olmakla birlikte giyim kusama ve dunya malina onem vermeyen biri oldugunu belirtir Gelibolulu Ali ise eli sikiligindan bahsederek oldukten sonra cocuklarina buyuk bir miras biraktigini nakleder Gelibolulu Ali Bey in Hayali Bey i anlatirken eli siki demesini Hayali Bey in yasarken parasinin cok oldugunu ancak onun dunya malina tamah etmedigini gosterir Kaynaklarda sairin Omer ve Ibrahim adinda iki oglunun oldugu ve karisinin erken oldugu zikredilir EseriHayali Bey in Divani ndan baska eseri bilinmemektedir Hayali Bey Divani kasideler musammatlar gazeller ve mukattaat bolumlerinden meydana gelmistir 668 gazel 25 kaside 15 musammat ve 33 mukatta bulunmaktadir Siirlerinden OrnekVikisoz de Hayali Bey ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Bazi BeyitleriIstiyorsan almagi hikmet kitabindan sebak Hame i kudret ne yazmis safha i ruhsara bakCihan ara cihan icindedur arayibilmezler O mahiler ki derya icredur deryayi bilmezlerKaynakcaAndrews Walter G Hayali in Ottoman Lyric Poetry An Anthology pp 233 235 ISBN 0 292 70472 0 Cengiz Halil Erdogan Hayali in Divan Siiri Antolojisi pp 374 375 Ankara Bilgi Yayinevi 1983 Senturk Ahmet Atilla Hayali Bey in Osmanli Siiri Antolojisi pp 263 279 ISBN 975 08 0163 6 Kurnaz Cemal Kanuni nin En Sevdigi Sairdi Hayali Bey Turk Dil ve Edebiyat Dergisi Haziran 2011 Notlar Senturk 263 Andrews 233 234 Kurnaz 17 Andrews 234 Kurnaz 20 Erdem Konur HAYALLER SAIRI HAYALI BEY 23 Eylul 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Edebiyat ve Sanat Akademisi Kurnaz 22