Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gelibolulu Mustafa Âlî (28 Nisan 1541, Gelibolu - 1600, Cidde), Osmanlı bir şair, yazar ve tarihçidir.
Yaşamı
28 Nisan 1541 tarihinde Gelibolu'da doğmuştur. Babası Ahmed adında, ticaretle uğraşan ve Hırvat kökenli olduğu düşünülen bir mühtedidir. (Gelibolulu Mustafa Âlî, Mustafa İsen, Ankara, 1988) Okula altı yaşında başlamış ve 'den Arapça, kendisi gibi Gelibolulu olan 'den tefsir ve fıkıh dersleri almıştır.
Şiire başlamasında hocası Surûrî'nin etkisi büyüktür. İlk şiirlerini "Çeşmî" mahlasıyla yazmış, sonraları "Âlî" adını kullanmıştır. Gelibolu'da başlayan öğrenim yaşantısı, sonraları İstanbul Rüstem Paşa, Haseki ve Semaniye medreselerinde devam etmiştir.
Eğitimini tamamlamasını takiben 1561 yılında Şehzade Selim'in (II. Selim) yanına kâtip olarak girmiştir. Bu sıralarda ilk eseri olan "Mihr ü Mâh" kaleme almıştır. Şehzade Selim'in yanındaki hizmeti 1563 yılına kadar devam etmiştir. Daha sonra Şam'a giderek Şam Beylerbeyi Lala Mustafa Paşa'nın dîvan kâtipliğini yapmıştır. Mustafa Paşa'nın Yemen'in fethiyle görevlendirilmesi üzerine Paşa'yla birlikte Mısır'a gitmiştir. Ancak, çeşitli siyasi nedenlerle her ikisi de görevlerinden azledilmiştir.
Mustafa Âlî, Manisa'ya vali olan Şehzade Murat'ın (III. Murat) yanına gitmiş ve onun sayesinde 1569'da İstanbul'a dönmüştür. O sırada yazdığı "Heft-Meclis" adlı eserini Sokollu Mehmed Paşa'ya sunmuş ve ardından Kilis Sancakbeyi olan Ferhad Bey'in yanına 1570'te dîvan kâtibi olarak gönderilmiştir. Ferhad Bey'in Bosna Beylerbeyi olmasıyla onunla birlikte 1574 yılında Banyaluka'ya gitmiştir.
II. Selim'in ölümüyle tahta çıkan III. Murat'tan himaye göreceğini umut ettiyse de, bu gerçekleşmemiştir. Ancak, Lala Mustafa Paşa ve Hoca Sadeddin Efendi'nin yardımlarıyla Halep'e tımar defterdarı olarak atanmıştır. Halep'te yazmış olduğu çeşitli eserleri Padişaha sunmak ve daha üst görevler almak düşüncesiyle tekrar İstanbul'a dönen Mustafa Âlî, bir kez daha istediğini elde edememiştir. Ardından, sırasıyla Erzurum Hazine Deftedarlığı ve Bağdat Mal Defterdarlığına atanmış; 1585 yılında ise bu görevine de son verilmiştir.
Uzun süre işsiz kalan Mustafa Âlî, 1588'de Sivas Defterdarlığına atanmış fakat bu görevi de kısa sürmüştür. 1599 yılına kadar Anadolu'da çeşitli görevlerde bulunmuştur. 1599'da atandığı Cidde Sancakbeyliği son görevi olmuş ve Mustafa Ali 1600 yılında Cidde'de yaşamını yitirmiştir. Mezarının Cidde'de olduğu bilinse de, tam yeri bilinmemektedir.
Eserleri
Tarih
- Künhü'l-Ahbâr
- Menâkıb-ı Hünerverân
- Hâlâtü'l-Kâhire mine'l-Âdâti'z-Zâhire
- Fusûlü'l-Hallü ve'l-Akd fî Usûli'l-Harcı ve'n-Nakd
- Nusretnâme: Lala Mustafa Paşa’nın divan kâtibi olarak hazır bulunduğu Gürcistan ve Şirvan Seferi ile Kars Kalesi inşaatı sırasında serdar adına yazdığı mektuplar ve bu devreye ait hadiselerin tasvirini bu eserinde toplamıştır. Öğrenci ve katiplere inşaat sanatını öğretmek üzere sade bir dille kaleme aldığını belirttiği bu eserin tezhipli ve minyatürlü bir nüshası Topkapı Sarayı Müzesi'nde (Hazine, nr. 1365) yer alır.
- Fursatnâme: Nusretnâme’nin zeyli mahiyetinde olup Lala Mustafa Paşa’nın yerine serdar olan Koca Sinan Paşa'nın 1580’de Tiflis'i takviye için yaptığı Gürcistan Seferi’ni tasvir eden bu eser ise yeni serdarın emriyle yazmıştır. Bu eserin Berlin Devlet Kütüphanesinde bir nüshası mevcuttur. (M. Götz, IV, 214-218).
- Nâdirü'l-Mehârib
- Heft-Meclis
- Zübdetü't-Tevârih
- Mirkatü'l-Cihâd
- Câmiü'l-Buhûr der-Mecâlis-i Sûr
Edebi
- Dîvan
- Farsça Dîvan
- Mihr ü Mâh
- Mihr ü Vefâ
- Tuhfetü'l Uşşâk
- Riyâzü's-Sâlikin
Sosyoloji
- Nushatü's-Selâtin
- Mevâidü'n-Nefâis fî Kavâidi'l-Mecâlis
- Mehâsinü'l-Âdâb
- Hülâsatü'l-Ahvâl der-Letâif-i Mevâiz-i Sahîh-i Hâl
- Tuhfetü's-Sulehâ
Diğer
- Nevâdirü'l-Hikem
- Hakâyıku'l-Ekâlim
- Menşeü'l-İnşâ
- Münşeât
- Sultana öğütler
Kaynakça
- Nur Doğan, Ahmet Vefa (1999), Yaşamlarıyla ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi C.2 s.283-286 İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş.
- İsen, Mustafa (1988) Gelibolulu Mustafa Âlî, Ankara,
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gelibolulu Mustafa Ali 28 Nisan 1541 Gelibolu 1600 Cidde Osmanli bir sair yazar ve tarihcidir Nusretname de Gelibolulu Mustafa Ali nin Lala Mustafa Pasa ile Konya Mevlevihanesi ni ziyaretini tasvir eden bir minyatur 1580 Nusretname TSMK Hazine nr 1365 vr 36a Yasami28 Nisan 1541 tarihinde Gelibolu da dogmustur Babasi Ahmed adinda ticaretle ugrasan ve Hirvat kokenli oldugu dusunulen bir muhtedidir Gelibolulu Mustafa Ali Mustafa Isen Ankara 1988 Okula alti yasinda baslamis ve den Arapca kendisi gibi Gelibolulu olan den tefsir ve fikih dersleri almistir Siire baslamasinda hocasi Sururi nin etkisi buyuktur Ilk siirlerini Cesmi mahlasiyla yazmis sonralari Ali adini kullanmistir Gelibolu da baslayan ogrenim yasantisi sonralari Istanbul Rustem Pasa Haseki ve Semaniye medreselerinde devam etmistir Egitimini tamamlamasini takiben 1561 yilinda Sehzade Selim in II Selim yanina katip olarak girmistir Bu siralarda ilk eseri olan Mihr u Mah kaleme almistir Sehzade Selim in yanindaki hizmeti 1563 yilina kadar devam etmistir Daha sonra Sam a giderek Sam Beylerbeyi Lala Mustafa Pasa nin divan katipligini yapmistir Mustafa Pasa nin Yemen in fethiyle gorevlendirilmesi uzerine Pasa yla birlikte Misir a gitmistir Ancak cesitli siyasi nedenlerle her ikisi de gorevlerinden azledilmistir Mustafa Ali Manisa ya vali olan Sehzade Murat in III Murat yanina gitmis ve onun sayesinde 1569 da Istanbul a donmustur O sirada yazdigi Heft Meclis adli eserini Sokollu Mehmed Pasa ya sunmus ve ardindan Kilis Sancakbeyi olan Ferhad Bey in yanina 1570 te divan katibi olarak gonderilmistir Ferhad Bey in Bosna Beylerbeyi olmasiyla onunla birlikte 1574 yilinda Banyaluka ya gitmistir II Selim in olumuyle tahta cikan III Murat tan himaye gorecegini umut ettiyse de bu gerceklesmemistir Ancak Lala Mustafa Pasa ve Hoca Sadeddin Efendi nin yardimlariyla Halep e timar defterdari olarak atanmistir Halep te yazmis oldugu cesitli eserleri Padisaha sunmak ve daha ust gorevler almak dusuncesiyle tekrar Istanbul a donen Mustafa Ali bir kez daha istedigini elde edememistir Ardindan sirasiyla Erzurum Hazine Deftedarligi ve Bagdat Mal Defterdarligina atanmis 1585 yilinda ise bu gorevine de son verilmistir Uzun sure issiz kalan Mustafa Ali 1588 de Sivas Defterdarligina atanmis fakat bu gorevi de kisa surmustur 1599 yilina kadar Anadolu da cesitli gorevlerde bulunmustur 1599 da atandigi Cidde Sancakbeyligi son gorevi olmus ve Mustafa Ali 1600 yilinda Cidde de yasamini yitirmistir Mezarinin Cidde de oldugu bilinse de tam yeri bilinmemektedir EserleriTarih Kunhu l Ahbar Menakib i Hunerveran Halatu l Kahire mine l Adati z Zahire Fusulu l Hallu ve l Akd fi Usuli l Harci ve n Nakd Nusretname Lala Mustafa Pasa nin divan katibi olarak hazir bulundugu Gurcistan ve Sirvan Seferi ile Kars Kalesi insaati sirasinda serdar adina yazdigi mektuplar ve bu devreye ait hadiselerin tasvirini bu eserinde toplamistir Ogrenci ve katiplere insaat sanatini ogretmek uzere sade bir dille kaleme aldigini belirttigi bu eserin tezhipli ve minyaturlu bir nushasi Topkapi Sarayi Muzesi nde Hazine nr 1365 yer alir Fursatname Nusretname nin zeyli mahiyetinde olup Lala Mustafa Pasa nin yerine serdar olan Koca Sinan Pasa nin 1580 de Tiflis i takviye icin yaptigi Gurcistan Seferi ni tasvir eden bu eser ise yeni serdarin emriyle yazmistir Bu eserin Berlin Devlet Kutuphanesinde bir nushasi mevcuttur M Gotz IV 214 218 Nadiru l Meharib Heft Meclis Zubdetu t Tevarih Mirkatu l Cihad Camiu l Buhur der Mecalis i SurEdebi Divan Farsca Divan Mihr u Mah Mihr u Vefa Tuhfetu l Ussak Riyazu s SalikinSosyoloji Nushatu s Selatin Mevaidu n Nefais fi Kavaidi l Mecalis Mehasinu l Adab Hulasatu l Ahval der Letaif i Mevaiz i Sahih i Hal Tuhfetu s SulehaDiger Nevadiru l Hikem Hakayiku l Ekalim Menseu l Insa Munseat Sultana ogutlerKaynakcaNur Dogan Ahmet Vefa 1999 Yasamlariyla ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi C 2 s 283 286 Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S ISBN 975 0800710 Isen Mustafa 1988 Gelibolulu Mustafa Ali Ankara