Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde veya sayfa başka bir dilden kötü bir biçimde tercüme edilmiştir. Sayfa makine çevirisi veya dilde yetkinliği bulunmayan bir çevirmen tarafından oluşturulmuş olabilir. (Haziran 2023) |
Bu maddenin içeriğinin Türkçeleştirilmesi veya doğrultusunda düzeltilmesi gerekmektedir. Bu maddedeki yazım ve noktalama yanlışları ya da anlatım bozuklukları giderilmelidir. (Yabancı sözcükler yerine Türkçe karşılıklarının kullanılması, karakter hatalarının düzeltilmesi, dilbilgisi hatalarının düzeltilmesi vs.) Düzenleme yapıldıktan sonra bu şablon kaldırılmalıdır. |
Herschel Uzay Gözlemevi, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından yapılmış ve işletilmiş bir uzay gözlemeviydi. 2009'dan 2013'e kadar faal olmuştur ve 2021'de James Webb Uzay Teleskobu'nun fırlatılışına kadar uzaya fırlatılan en büyük kızılötesi teleskoptu. 3,5 metrelik bir ayna ve (uzak kızılötesi) ve milimetre altı dalga boylarına (55–672 µm) hassas araçlar taşımıştır. Herschel, Avrupa Uzay Ajansı'nın Horizon 2000 programında SOHO/Cluster II, XMM-Newton ve Rosetta'yı takip eden dördüncü ve sonuncu köşe taşı görevdir. Amerika Birleşik Devletleri, NASA ile programa katılmıştır.
 Herschel Gözlemevi'nin modeli | |||||||||
| İsimler | Uzak Kızılötesi ve Milimetre Altı Teleskop | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Görev türü | Uzay teleskobu | ||||||||
| Uygulayıcı | ESA / NASA | ||||||||
| COSPAR kimliği | 2009-026A  | ||||||||
| SATCAT no. | 34937 | ||||||||
| Web sitesi | esa.int/herschel | ||||||||
| Görev süresi | Planlanan: 3 yıl Sonlanma: 4 yıl, 1 ay, 2 gün | ||||||||
| Uzay aracı özellikleri | |||||||||
| Üretici | Thales Alenia Space | ||||||||
| Fırlatma ağırlığı | 3.400 kg (7.500 lb) | ||||||||
| Yük ağırlığı | Teleskop: 315 kg (694 lb) | ||||||||
| Boyutlar | 7,5 m × 4,0 m (25 ft × 13 ft) | ||||||||
| Güç | 1 kW | ||||||||
| Görev başlangıcı | |||||||||
| Fırlatma tarihi | 14 Mayıs 2009, 13:12:02 UTC | ||||||||
| Roket | Ariane 5 ECA | ||||||||
| Fırlatma yeri | Guyana Uzay Merkezi, Fransız Guyanası | ||||||||
| Üstlenici | Arianespace | ||||||||
| Görev sonu | |||||||||
| Tasfiye türü | Hizmet dışı bırakıldı | ||||||||
| Devre dışı kalma | 17 Haziran 2013, 12:25 UTC | ||||||||
| Yörünge parametreleri | |||||||||
| Referans sistemi | L2 noktası (1.500.000 km / 930.000 mi) | ||||||||
| Rejim | |||||||||
| Ana teleskop | |||||||||
| Tipi | Ritchey–Chrétien | ||||||||
| Çap | 3,5 m (11 ft) f/0,5 (primer ayna) | ||||||||
| Odak uzaklığı | 28,5 m (94 ft) f/8,7 | ||||||||
| Toplama alanı | 9,6 m2 (103 ft2) | ||||||||
| Dalga boyu | 55 ila 672 µm () | ||||||||
| |||||||||
Gözlemevi, 2009 yılının Mayıs ayında fırlatılmasının ardından yaklaşık olarak iki ay sonra Dünyadan 1.500.000 kilometre (930.000 mil) uzaklıktaki Dünya-Güneş sisteminin ikinci Lagrange noktasındaki (L2) yörüngesine oturtuldu. Herschel daha sonra kızılötesi spekturumunu ve Uranüs gezegenini keşfeden Sir William Herschel olarak isimlendirildi. Kız kardeşi Caroline Herschel aynı zamanda iş arkadaşıydı.
Gözlemevi, uzaydaki en soğuk ve tozlu objeleri görme yeteneğine sahipti. Yıldızların oluştuğu ve yeni bir yıldızın doğmasına neden olan tozlu galaksilerdeki toplanmanın olduğu serin kozalar örnek verilebilir.
Gözlemevi, yıldız oluşum bulutları (yıldız maddelerinin "yavaş pişiriciler"i) boyunca su ve suyun formları gibi potansiyel olarak yaşamı oluşturan moleküllerin izini sürmek için titiz araştırmalar yaptı.
Teleskopun ömrünü cihazlarda bulunan kullanılabilir soğutucu gazlar belirler. Bu soğutucu bittiği zaman cihazlar işleyişini düzgünce durdurur. Teleskobun fırlatıldığı zaman işlemlerin 3.5 yıl (2012 sonlarına kadar) süreceği tahmin edildi. 29 Nisan 2013'e kadar (Herschel'in soğutucusu bittiği zaman) teleskobun faaliyeti devam etti.
Gelişmeler
1982 yılında Uzak Kızılötesi ve Milimetre-altı Teleskobu (İngilizce: Far Infrared and Sub-millimetre Telescope) (FIRST) ESA’ya önerildi. ESA uzun vadeli politika planı 1984'te üretilen "Horizon 2000", köşetaşı misyonlarından biri olan Yüksek Verimli Heterodin Spektroskopisi (İngilizce: High Throughput Heterodyne Spectroscopy) görevi olarak adlandırıldı. 1986'da FIRST, bu köşe taşı görevi olarak kabul edildi. 1992-1993 yıllarında endüstriyel bir çalışmanın ardından, 1993’te uygulamaya geçilmesi kararlaştırıldı. Bu görev, Dünya yörüngesinden ikinci Lagrangian noktasına, L2’ye geçecek şekilde Kızılötesi Uzay Gözlemevinden [(2.5–240 mikron) 1995–1998] kazanılan bir tecrübe ışığı ile yeniden tasarlandı. 2000’de, ilk milimetre-altı teleskobu Herschel olarak değiştirildi. 2000 yılında ihaleye çıkarılmasının ardından, 2001’de Endüstriyel faaliyetler başladı. Herschel, 2009’da kullanıma hazır hale geldi.
2010 yılı itibarıyla, Herschel misyonunun 1100 milyon avroya mal olduğu tahmin edilmektedir. Bu rakam uzay aracı ve yük, lansman ve misyon giderleri ve bilim faaliyetlerini kapsamaktadır.
Bilim
Herschel, Güneş Sistemi'ndeki nesnelerin yanı sıra, Samanyolu ve hatta yeni doğan galaksiler gibi miyarlarca ışık yılı uzaklığındaki galaktik nesnelerden de ışık toplama konusunda özelleştirilmiştir ve bu gözlemevi ile yapılması planlanmış araştırmalar 4 temel ana başlıkta toplanabilir:
- Evrenin ilk safhalarında Galaksi oluşumu ve galaksilerin evrimi
- Yıldız oluşumu ve yıldızlararası ortam ile yıldızların etkileşimi
- Atmosferin kimyasal bileşimi ve gezegenler, kuyruklu yıldızlar ve Ay’ı içeren Güneş Sistemi’nin yüzeyi
- Evrende moleküler kimya çalışmaları
Herschel görevi boyunca 35.000'in üzerinde bilimsel gözlem yaptı ve yaklaşık 600 farklı gözlem programında kullanılarak 25.000 saatten daha fazla bir süre boyunca bilimsel veri akışı sağladı.
Cihazlar
İlk uzay gözlemevini içeren bu görev, uzak kızılötesi ve milimetre-altı dalga boyunu kapsar. 3.5 metre genişliğindeki aynasıyla uzayda bir yörüngeye oturtulmuş en büyük aynaya sahip olan teleskoptur. 3.5 metre genişliğindeki bu ayna yalnızca camdan değil aynı zamanda sinterlenmiş silisyum karbürden yapılmıştır. Aynanın boşluğu Fransa Tarbes'teki Boostec tarafından imal edilmiştir, öğütülmesi ve cilalanması Finlandiya Tuorla Gözlemevi’ndeki Opteon Ltd. tarafından yapılmıştır ve İspanya Calar Alto Gözlemevi’ndeki vakum birikimi ile kaplanmıştır.
Ayna tarafından yansıtılan ışık, dedektörleri 2 K(−271 °C) altındaki sıcaklıklarda tutulan 3 cihazın üzerine odaklanmıştır. Cihazlar, 2.300 litreden fazla sıvı helyumla soğutuldu ve yaklaşık olarak 1.4 K (−272 °C) sıcaklığına yakın bir vakumda kaynatıldı. Uzay aracı üzerindeki 2.300 litrelik Helyum kaynağı uzay gözlemevi operasyonel ömrünün temel sınırı oldu; başlangıçta en az üç yıl süreyle faaliyete geçmesi bekleniyordu.
Herschel üzerinde 3 detektör taşır:
Foto-detektör Dizisi Kamerası ve Spektrometre
Foto-detektör Dizisi Kamerası ve Spektrometre (İngilizce: Photodetecting Array Camera and Spectrometer) (PACS), bir kamera ve 55 ile 210 mikrometre aralığındaki dalga boylarını kapsayan düşük çözünürlüklü bir spektrometredir. Spektrometrenin R=1000 ve R=5000 arasında bir spektral çözünürlüğü vardı ve -63 dB gibi oldukça zayıf sinyalleri tespit etmeyi başarabilmiştir. Bu spektrometre, uzaysal ve spektral çözünürlüğü birleştiren integral alan spektrografisi (İngilizce: Integral field spectrograph) olarak çalıştı. Görüntüleme kamerası aynı anda birkaç milijanskylik saptama sınırı ile iki bandı (60-85/85-130 mikrometre ya da 130-210 mikrometre) görüntüleyebilme yeteneğine sahipti.
Spektral ve Fotometrik Görüntüleme Alıcısı
Spektral ve Fotometrik Görüntüleme Alıcısı (İngilizce:Spectral and Photometric Imaging Receiver) (SPIRE) bir kamera ve 194 ile 672 mikrometre aralığındaki dalga boylarını kapsayan düşük çözünürlüklü bir spektrometredir. Spektrometrenin 250 mikrometrelik bir dalga boyunda R=40 ve R=1000 arasında bir spektral çözünürlüğü vardı ve yaklaşık olarak parlaklığı 100 milijansky (mJy) kadar olan noktasal hedefleri fotoğraflayabiliyordu. Bununla birlikte yaklaşık olarak parlaklığı 500 mJy'ye kadar genişletilmiş hedeflerin de fotoğrafını çekebilecek özellikteydi. Görüntüleme kamerası merkezde 250, 350 ve 500 mikrometrelik ve her biri sırasıyla 139, 88 ve 43 piksellik üç temel bantta çalışmaktaydı. Ayrıca 2 mJy'nin üzerinde parlaklığı olan noktasal cisimleri ve 4 ile 9 mJy arası parlaklığa sahip geniş hedefleri gözlemleyebilmekteydi. SPIRE görüntüleme kamerasının bir prototipi BLAST yüksek irtifa balonu ile uçuruldu. Kaliforniya eyaletinin Pasadena şehrindeki NASA Jet İtki Laboratuvarı bu cihaz için "örümcek ağı" (İngilizce:spider web) ismini verdiği eskilerinden 40 kat daha hassas bir bolometre geliştirdi ve üretti. Herschel-SPIRE cihazı uluslararası bir ticaret anlaşması ile Cardiff Üniversitesi öncülüğünde 8 ülkeden 18'den fazla katılımcı enstitü ile beraber üretildi.
Uzak Kızılötesi için Heterodin Cihazı
Uzak Kızılötesi için Heterodin Cihazı (İngilizce:Heterodyne Instrument for the Far Infrared) (HIFI), R=107 kadar yüksek bir spektral çözünürlük veren farklı dalga boylarındaki elektronik radyasyon ayrışmalarını tespit eden bir heterodin dedektörüdür. Bu spektrometre 157 ile 212 mikrometre aralığından 240 ile 625 mikrometre aralığında iki farklı dalga boyu bandında çalıştırılır. SRON Hollanda Uzay Araştırmaları Enstitüsü (İngilizce:SRON Netherlands Institute for Space Research) HIFI'nin bütün tasarım aşamalarına, üretime ve test işlemlerine önderlik etti. SRON'un liderliğindeki HIFI Cihazı Kontrol Merkezi (İngilizce:HIFI Instrument Control Center) verileri elde etmekten ve analiz etmekten sorumluydu.
NASA bu cihaz için yerel osilatör zincirleri ve güç yükselticilerinden oluşan bir eklenti geliştirdi. Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü Kızılötesi İşleme ve Analiz Merkezi (İngilizce: Infrared Processing and Analysis Center at the California Institute)'nin bir parçası olan Pasadena'daki NASA Herschel Uzay Merkezi bilimsel planlama ve veri analizi yazılımına katkı yaptı.
Servis Modülü
Genel servis modülü (SVM), Thales Alenia Space şirketinin Turin tesisi tarafından Herschel ve Planck görevlerini tek bir programda birlştirmek amacıyla tasarlandı ve üretildi.
Herschel ve Planck SVM'nin yapısına çok benzerdir. Hem SVM'nin oktogonal şekli hem de her ikisi için de farklı ünitelerin sıcaklık yayılımı gereksinimini karşılamak üzere yerleştirilmiş sıcaklık üniteleri bulunuyordu. Cihazın bu üniteleri uzay araçlarındaki kadar kadar kaliteliydi.
Dahası, iki uzay aracındaki sıradan tasarım havacılık elektroniği, durum kontrol ve ölçüm sistemleri (ACMS), komut ve veri yönetim sistemi (CDMS), güç alt-sistemleri ve takibi, telemetri ve komut alt-sistemleri (TT&C) ile başarıya ulaştı.
Uzay aracının SVM üzerindeki bütün üniteleri ihtiyaç fazlasıydı.
Güç alt-sistemleri
Her uzay aracının üzerindeki güç alt-sistemleri güneş dizisi, üçlü güneş hücreleri, bir batarya ve güç kontrol ünitesinden (PCU) oluşur. Bu tasarım her güneş dizisine 30 bölümden oluşan bir ara yüz, kontrol edilen 28 V bir motor, bu gücü korunaklı çıkışlarla dağıtmak için ve bataryanın şarj-deşarj durumunu kontrol etmek için tasarlanmıştır.
Herschel için güneş dizisi, kirostatı Güneş'ten korumak için dizayn edilen saptırma plakasının alt kısmında sabitlenmiştir. Üç eksenli durum kontrol sistemi Güneş doğrultusundaki bu sapmayı engeller. Bu saptırmanın üst parçası Güneş enerjisinin %98'ini yansıtan ve kirostatı ısınmaktan koruyan optik güneş yansıtıcıları (İngilizce: optical solar reflector) (OSR) aynaları ile çevrelenmiştir.
Durum ve yörünge kontrolü
Bu fonksiyon ACMS'nin bir platformu olan durum kontrol bilgisayarı (İngilizce:attitude control computer) (ACC) ile gerçekleştirilir. Herschel ve Planck yükünün hedefleme ve kontrol gereksinimleri için dizayn edilmiştir.
Herschel uzay aracı üç eksen ile dengelenmiştir. Net odaklanma hatası için 3.7 ark saniyeden daha az bir süre gerekir.
Her iki uzay aracındaki görüş alanı ana sensoru bir yıldız işaretleyicisidir.
Fırlatılma anı ve yörünge
Thales Alenia Space'e bağlı Cannes Mandelieu Space Center tarafından üretilen uzay aracı 14 Mayıs 2009 yılında saat 13:12:02 UTC iken Ariane 5 roketinde Planck uzay aracı ile birlikte Fransız Guyanasındaki Guyana Uzay Merkezi'nden başarılı bir şekilde oldukça eliptik olan ikinci Lagrange noktasına yerleşmek üzere fırlatıldı. Yörüngenin yerberisi 270.0 km (270.0±4.5 km), yerötesi1,197,080 km (1,193,622±151,800 km), eğimi 5.99 derece (6.00±0.06 derece) olarak ölçülmüştür.
14 Haziran 2009 yılında ESA cryocover ismi verilen bir kapağa uzayı gözlemlemek ve görüntünün yeryüzüne ulaşmasını sağlamak amacıyla PACS sistemlerini çalıştırması için birkaç hafta içerisinde başarılı bir şekilde komut gönderdi. Bu kapak teleskop yörüngesine başarılı bir şekilde yerleştirilene kadar aynanın kirlenmesini engel olmak için kapalı kalmalıydı.
Herschel'den gelen ve M51 grubunun görüldüğü ilk fotoğraflar 5 gün sonra ESA tarafından yayınlandı.
2009 yılı temmuz ayının ortalarında, yaklaşık olarak fırlatmadan altmış gün sonra Dünyadan 1,5 kilometre uzaklıkta Dünya-Güneş sistemindeki ikinci Lagrange noktası civarlarında bulunan ve çapı ortalama olarak 800.000 km olan bir Lissajous yörüngesine girdi.
Keşifler
21 Temmuz 2009 yılında Herschel komisyonu işletme sürecinin başlamasını sağladığından dolayı başarılı olarak ilan edildi. Herschel'in genel sorumluluğu program yöneticisi Thomas Passvogel'den görev yöneticisi Johannes Riedinger'e resmi olarak devredildi.
Herschel yıldız oluşum sürecinde bilinmeyen ve beklenmedik bir aşama keşfetti. İlk doğrulama ve yer tabanlı bir teleskop sayesindeki teyit daha önceden karanlık bir bulutsu olduğu düşünülen NGC 1999 bölgesindeki yeni oluşan bir yıldız bölgesinde görülen farklı bir ışığın etrafındaki malzemenin atılması sonucunda ortaya çıktığı yönündeydi.
Temmuz 2010'da gözlemevinin ilk sonuçlarını belirten 152 sayfalık özel bir Astronomi ve Astrofizik yayını yayınlandı.
İkinci özel Astronomi ve Astrofizik yayını Herschel'in Ağustos 2009 ile Şubat 2010 arasındaki 6 aylık teknik hatası olan HIFI cihazı ile ilgili olarak Ekim 2010'da yayınlandı.
1 Ağustos 2011'de Herschel Uzay Gözlemevi ile uzayda oksijen moleküllerinin keşfedildiği rapor edildi. Bilim insanları daha önceden Odin takımının keşfinden sonra uzayda ikinci kez molekül keşfetmişti.
Ekim 2011 yılında Nature'de yayınlanan bir raporda Herschel'in Hartley 2 kuyruklu yıldızındaki döteryum seviyesi ölçümleri Dünya'da oluşan suyun çoğunun kuyruklu yıldız etkisiyle geldiğine işaret ediyordu. 20 Ekim 2011 yılında okyanuslardaki soğuk su buharı oranının genç bir yılıdızın toplanma diskinde keşfedildiği rapor edildi. Yıldız oluşum bölgelerinin yakınında önceden keşfedilen sıcak su buharının aksine soğuk su buharları Dünya'daki suyun kökeniyle ilgili bir teorideki gibi sonradan gezegenlere su getirecek olan kuyruklu yıldız oluşumuna katılma özelliğine sahiptir.
18 Nisan 2013 yılında Hershel takımı yılda 2.000 Güneş kütlesinden fazla yıldız üreten yıldız patlamalarıyla dolup taşan olağanüstü bir galaksi keşfettiğini başka bir Nature yayınında açıkladı. HFLS3 olarak adlandırılan ve büyük patlamadan yalnızca 880 milyon yıl sonra oluşan galaksi z:6.34 noktasında bulunur.
Görevin bitiminden yalnızca bir gün önce ESA, Herschel'in gözlemlerinin 1994 yılındaki Shoemaker–Levy 9 kuyruklu yıldızı çarpışmasından dolayı Jüpiter'de su oluşmasına neden olduğunu işaret ettiğini açıkladı.
22 Ocak 2014 yılında ESAlı bilim insanları ilk defa kesin olarak asteroit kuşağındaki en büyük nesne olan cüce gezegen Ceres'te su buharı keşfettiklerini rapor etti. Bu keşif Herschel Uzay Gözlemevi'nin uzak-kızılötesi yetenekleri kullanılarak yapılmıştı. Bu gözlemler beklenmedik bir keşfe neden olmuştu çünkü asteroitlerin aksine kuyruklu yıldızlar tipik bir "jet kaynağı ve bulutu" olarak düşünülüyordu. Bilim insanlarından birisi "Kuyruklu yıldızlar ve asteroitler arasındaki çizgi gittikçe bulanık hale geliyor." şeklinde yorum yaptı.
Görevin sonu
29 Nisan 2013'te ESA, Herschel'in cihazları ve teleskoba bağlı bulunan detektörleri soğutmak için kullanılan sıvı helyum tedarikinin tükendiğini açıkladı. Bu artık Herschel'in kullanılamayacağı ve görevin sona erdiği gerçeğiydi. Açıklamanın yapıldığı sırada Herschel dünyadan yaklaşık olarak 1,5 milyon kilometre uzaklıkta bir yörüngede bulunuyordu. Herschel'in L2 noktasındaki yörüngesi değişken olduğu için ESA, gözlem uydusunu bilinen bir yörüngeye yönlendirmek istedi. ESA yöneticilerinin aklında iki seçenek vardı:
- Herschel'i en az birkaç yüzyıl boyunca Dünya'ya tekrar gelemeyeceği bir güneş yörüngesine doğru yerleştirmek.
- Herschel'i Ay'ın kutbunda su aramamıza yardım etmesi için yüksek hızda bir çarpışma yaşayacağı Ay'a doğru yönlendirmek. Herschel'in Ay'a ulaşması yaklaşık olarak 100 gün sürecekti.
Yöneticiler ilk seçeneği seçtiler çünkü daha az masraflıydı.
17 Haziran 2013 yılında Herschel benzin tankının tükenmesi ve Dünya ile iletişimi sağlayan bilgisayar programının çalışamaması sonucunda aktivitesini tamamıyla durdu. İletişimin koptuğu son komut Avrupa Uzay İşletme Merkezi (İngilizce:European Space Operations Centre) (ESOC) tarafından saat 12:25 p.m. GMT'de gönderilmişti.
Görevin işletme sonrası süreçleri 2017 yılına kadar devam edecek. Ana görevler veri kalitesini geliştirmek için konsolidasyon ve cihazın kalibrasyonunu iyileştirmek ile bilimsel geçerliliği olan veriler oluşturmak için veri analizi yapmak olarak belirlendi.
Herschel görevinin durmasının ardından bazı Avrupalı astronomlar ESA'yı uzak kızılötesi gözlem yapan Kozmoloji ve Astrofizik Japanse-led Kızılötesi Uzay Gözlemevi (İngilizce:Japanse-led Space Infrared Telescope for Cosmology and Astrophysics) (SPICA) projesine katılmaya zorladı.
Kaynakça
- ^ Amos, Jonathan (29 Nisan 2013). "Herschel space telescope finishes mission". BBC News. 11 Kasım 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2015.
- ^ a b c "Herschel: Vital stats". European Space Agency. 30 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2015.
- ^ Amos, Jonathan (17 Haziran 2013). "Herschel telescope switched off". BBC News. 5 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Haziran 2013.
- ^ a b . Swiss Physical Society. Mart 2009. 21 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2015.
- ^ a b "ESA launches Herschel and Planck space telescopes". Aerospaceguide. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Aralık 2010.
- ^ "ESA launches Herschel and Planck space telescopes". Euronews. 28 Şubat 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Aralık 2010.
- ^ Amos, Jonathan (14 Haziran 2009). "ESA launches Herschel and Planck space telescopes". BBC. 7 Nisan 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Aralık 2010.
- ^ "Herschel closes its eyes on the Universe". ESA. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.
- ^ "NSSDC Spacecraft Details: Herschel Space Observatory". NASA. 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Temmuz 2010.
Konuyla ilgili yayınlar
Dış bağlantılar
Vikihaber'de bu konuyla ilgili haber var:
|
| Wikimedia Commons'ta Herschel Uzay Gözlemevi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ESA Herschel Science Centre17 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ESA Information on Herschel3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- NASA Herschel website 8 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ESA Herschel operations page 16 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ESA video on YouTube 3 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde veya sayfa baska bir dilden kotu bir bicimde tercume edilmistir Sayfa makine cevirisi veya dilde yetkinligi bulunmayan bir cevirmen tarafindan olusturulmus olabilir Lutfen ceviriyi gelistirmek icin yardim edin Haziran 2023 Bu maddenin iceriginin Turkcelestirilmesi veya Turkce dilbilgisi ve kurallari dogrultusunda duzeltilmesi gerekmektedir Bu maddedeki yazim ve noktalama yanlislari ya da anlatim bozukluklari giderilmelidir Yabanci sozcukler yerine Turkce karsiliklarinin kullanilmasi karakter hatalarinin duzeltilmesi dilbilgisi hatalarinin duzeltilmesi vs Duzenleme yapildiktan sonra bu sablon kaldirilmalidir Herschel Uzay Gozlemevi Avrupa Uzay Ajansi ESA tarafindan yapilmis ve isletilmis bir uzay gozlemeviydi 2009 dan 2013 e kadar faal olmustur ve 2021 de James Webb Uzay Teleskobu nun firlatilisina kadar uzaya firlatilan en buyuk kizilotesi teleskoptu 3 5 metrelik bir ayna ve uzak kizilotesi ve milimetre alti dalga boylarina 55 672 µm hassas araclar tasimistir Herschel Avrupa Uzay Ajansi nin Horizon 2000 programinda SOHO Cluster II XMM Newton ve Rosetta yi takip eden dorduncu ve sonuncu kose tasi gorevdir Amerika Birlesik Devletleri NASA ile programa katilmistir Herschel Uzay GozlemeviHerschel Gozlemevi nin modeliIsimlerUzak Kizilotesi ve Milimetre Alti TeleskopGorev turuUzay teleskobuUygulayiciESA NASACOSPAR kimligi2009 026A SATCAT no 34937Web sitesiesa int herschelGorev suresiPlanlanan 3 yil Sonlanma 4 yil 1 ay 2 gunUzay araci ozellikleriUreticiThales Alenia SpaceFirlatma agirligi3 400 kg 7 500 lb Yuk agirligiTeleskop 315 kg 694 lb Boyutlar7 5 m 4 0 m 25 ft 13 ft Guc1 kWGorev baslangiciFirlatma tarihi14 Mayis 2009 13 12 02 UTC 14 Mayis 2009 13 12 02 UTC RoketAriane 5 ECAFirlatma yeriGuyana Uzay Merkezi Fransiz GuyanasiUstleniciArianespaceGorev sonuTasfiye turuHizmet disi birakildiDevre disi kalma17 Haziran 2013 12 25 UTC 17 Haziran 2013 12 25 UTC Yorunge parametreleriReferans sistemiL2 noktasi 1 500 000 km 930 000 mi RejimAna teleskopTipiRitchey ChretienCap3 5 m 11 ft f 0 5 primer ayna Odak uzakligi28 5 m 94 ft f 8 7Toplama alani9 6 m2 103 ft2 Dalga boyu55 ila 672 µm CihazlarHIFIUzak Kizilotesi icin Heterodin CihaziPACSFotodedektor Dizili Kamera ve SpektrometreSPIRESpektral ve Fotometrik Goruntuleme Alicisi Rosetta Gozlemevi 2009 yilinin Mayis ayinda firlatilmasinin ardindan yaklasik olarak iki ay sonra Dunyadan 1 500 000 kilometre 930 000 mil uzakliktaki Dunya Gunes sisteminin ikinci Lagrange noktasindaki L2 yorungesine oturtuldu Herschel daha sonra kizilotesi spekturumunu ve Uranus gezegenini kesfeden Sir William Herschel olarak isimlendirildi Kiz kardesi Caroline Herschel ayni zamanda is arkadasiydi Gozlemevi uzaydaki en soguk ve tozlu objeleri gorme yetenegine sahipti Yildizlarin olustugu ve yeni bir yildizin dogmasina neden olan tozlu galaksilerdeki toplanmanin oldugu serin kozalar ornek verilebilir Gozlemevi yildiz olusum bulutlari yildiz maddelerinin yavas pisiriciler i boyunca su ve suyun formlari gibi potansiyel olarak yasami olusturan molekullerin izini surmek icin titiz arastirmalar yapti Teleskopun omrunu cihazlarda bulunan kullanilabilir sogutucu gazlar belirler Bu sogutucu bittigi zaman cihazlar isleyisini duzgunce durdurur Teleskobun firlatildigi zaman islemlerin 3 5 yil 2012 sonlarina kadar surecegi tahmin edildi 29 Nisan 2013 e kadar Herschel in sogutucusu bittigi zaman teleskobun faaliyeti devam etti Gelismeler1982 yilinda Uzak Kizilotesi ve Milimetre alti Teleskobu Ingilizce Far Infrared and Sub millimetre Telescope FIRST ESA ya onerildi ESA uzun vadeli politika plani 1984 te uretilen Horizon 2000 kosetasi misyonlarindan biri olan Yuksek Verimli Heterodin Spektroskopisi Ingilizce High Throughput Heterodyne Spectroscopy gorevi olarak adlandirildi 1986 da FIRST bu kose tasi gorevi olarak kabul edildi 1992 1993 yillarinda endustriyel bir calismanin ardindan 1993 te uygulamaya gecilmesi kararlastirildi Bu gorev Dunya yorungesinden ikinci Lagrangian noktasina L2 ye gececek sekilde Kizilotesi Uzay Gozlemevinden 2 5 240 mikron 1995 1998 kazanilan bir tecrube isigi ile yeniden tasarlandi 2000 de ilk milimetre alti teleskobu Herschel olarak degistirildi 2000 yilinda ihaleye cikarilmasinin ardindan 2001 de Endustriyel faaliyetler basladi Herschel 2009 da kullanima hazir hale geldi 2010 yili itibariyla Herschel misyonunun 1100 milyon avroya mal oldugu tahmin edilmektedir Bu rakam uzay araci ve yuk lansman ve misyon giderleri ve bilim faaliyetlerini kapsamaktadir BilimHerschel Gunes Sistemi ndeki nesnelerin yani sira Samanyolu ve hatta yeni dogan galaksiler gibi miyarlarca isik yili uzakligindaki galaktik nesnelerden de isik toplama konusunda ozellestirilmistir ve bu gozlemevi ile yapilmasi planlanmis arastirmalar 4 temel ana baslikta toplanabilir Evrenin ilk safhalarinda Galaksi olusumu ve galaksilerin evrimi Yildiz olusumu ve yildizlararasi ortam ile yildizlarin etkilesimi Atmosferin kimyasal bilesimi ve gezegenler kuyruklu yildizlar ve Ay i iceren Gunes Sistemi nin yuzeyi Evrende molekuler kimya calismalari Herschel gorevi boyunca 35 000 in uzerinde bilimsel gozlem yapti ve yaklasik 600 farkli gozlem programinda kullanilarak 25 000 saatten daha fazla bir sure boyunca bilimsel veri akisi sagladi CihazlarIlk uzay gozlemevini iceren bu gorev uzak kizilotesi ve milimetre alti dalga boyunu kapsar 3 5 metre genisligindeki aynasiyla uzayda bir yorungeye oturtulmus en buyuk aynaya sahip olan teleskoptur 3 5 metre genisligindeki bu ayna yalnizca camdan degil ayni zamanda sinterlenmis silisyum karburden yapilmistir Aynanin boslugu Fransa Tarbes teki Boostec tarafindan imal edilmistir ogutulmesi ve cilalanmasi Finlandiya Tuorla Gozlemevi ndeki Opteon Ltd tarafindan yapilmistir ve Ispanya Calar Alto Gozlemevi ndeki vakum birikimi ile kaplanmistir Ayna tarafindan yansitilan isik dedektorleri 2 K 271 C altindaki sicakliklarda tutulan 3 cihazin uzerine odaklanmistir Cihazlar 2 300 litreden fazla sivi helyumla sogutuldu ve yaklasik olarak 1 4 K 272 C sicakligina yakin bir vakumda kaynatildi Uzay araci uzerindeki 2 300 litrelik Helyum kaynagi uzay gozlemevi operasyonel omrunun temel siniri oldu baslangicta en az uc yil sureyle faaliyete gecmesi bekleniyordu Herschel uzerinde 3 detektor tasir Foto detektor Dizisi Kamerasi ve Spektrometre Foto detektor Dizisi Kamerasi ve Spektrometre Ingilizce Photodetecting Array Camera and Spectrometer PACS bir kamera ve 55 ile 210 mikrometre araligindaki dalga boylarini kapsayan dusuk cozunurluklu bir spektrometredir Spektrometrenin R 1000 ve R 5000 arasinda bir spektral cozunurlugu vardi ve 63 dB gibi oldukca zayif sinyalleri tespit etmeyi basarabilmistir Bu spektrometre uzaysal ve spektral cozunurlugu birlestiren integral alan spektrografisi Ingilizce Integral field spectrograph olarak calisti Goruntuleme kamerasi ayni anda birkac milijanskylik saptama siniri ile iki bandi 60 85 85 130 mikrometre ya da 130 210 mikrometre goruntuleyebilme yetenegine sahipti Spektral ve Fotometrik Goruntuleme Alicisi Spektral ve Fotometrik Goruntuleme Alicisi Ingilizce Spectral and Photometric Imaging Receiver SPIRE bir kamera ve 194 ile 672 mikrometre araligindaki dalga boylarini kapsayan dusuk cozunurluklu bir spektrometredir Spektrometrenin 250 mikrometrelik bir dalga boyunda R 40 ve R 1000 arasinda bir spektral cozunurlugu vardi ve yaklasik olarak parlakligi 100 milijansky mJy kadar olan noktasal hedefleri fotograflayabiliyordu Bununla birlikte yaklasik olarak parlakligi 500 mJy ye kadar genisletilmis hedeflerin de fotografini cekebilecek ozellikteydi Goruntuleme kamerasi merkezde 250 350 ve 500 mikrometrelik ve her biri sirasiyla 139 88 ve 43 piksellik uc temel bantta calismaktaydi Ayrica 2 mJy nin uzerinde parlakligi olan noktasal cisimleri ve 4 ile 9 mJy arasi parlakliga sahip genis hedefleri gozlemleyebilmekteydi SPIRE goruntuleme kamerasinin bir prototipi BLAST yuksek irtifa balonu ile ucuruldu Kaliforniya eyaletinin Pasadena sehrindeki NASA Jet Itki Laboratuvari bu cihaz icin orumcek agi Ingilizce spider web ismini verdigi eskilerinden 40 kat daha hassas bir bolometre gelistirdi ve uretti Herschel SPIRE cihazi uluslararasi bir ticaret anlasmasi ile Cardiff Universitesi onculugunde 8 ulkeden 18 den fazla katilimci enstitu ile beraber uretildi Uzak Kizilotesi icin Heterodin Cihazi Uzak Kizilotesi icin Heterodin Cihazi Ingilizce Heterodyne Instrument for the Far Infrared HIFI R 107 kadar yuksek bir spektral cozunurluk veren farkli dalga boylarindaki elektronik radyasyon ayrismalarini tespit eden bir heterodin dedektorudur Bu spektrometre 157 ile 212 mikrometre araligindan 240 ile 625 mikrometre araliginda iki farkli dalga boyu bandinda calistirilir SRON Hollanda Uzay Arastirmalari Enstitusu Ingilizce SRON Netherlands Institute for Space Research HIFI nin butun tasarim asamalarina uretime ve test islemlerine onderlik etti SRON un liderligindeki HIFI Cihazi Kontrol Merkezi Ingilizce HIFI Instrument Control Center verileri elde etmekten ve analiz etmekten sorumluydu NASA bu cihaz icin yerel osilator zincirleri ve guc yukselticilerinden olusan bir eklenti gelistirdi Kaliforniya Teknoloji Enstitusu Kizilotesi Isleme ve Analiz Merkezi Ingilizce Infrared Processing and Analysis Center at the California Institute nin bir parcasi olan Pasadena daki NASA Herschel Uzay Merkezi bilimsel planlama ve veri analizi yazilimina katki yapti Servis ModuluGenel servis modulu SVM Thales Alenia Space sirketinin Turin tesisi tarafindan Herschel ve Planck gorevlerini tek bir programda birlstirmek amaciyla tasarlandi ve uretildi Herschel ve Planck SVM nin yapisina cok benzerdir Hem SVM nin oktogonal sekli hem de her ikisi icin de farkli unitelerin sicaklik yayilimi gereksinimini karsilamak uzere yerlestirilmis sicaklik uniteleri bulunuyordu Cihazin bu uniteleri uzay araclarindaki kadar kadar kaliteliydi Dahasi iki uzay aracindaki siradan tasarim havacilik elektronigi durum kontrol ve olcum sistemleri ACMS komut ve veri yonetim sistemi CDMS guc alt sistemleri ve takibi telemetri ve komut alt sistemleri TT amp C ile basariya ulasti Uzay aracinin SVM uzerindeki butun uniteleri ihtiyac fazlasiydi Guc alt sistemleri Her uzay aracinin uzerindeki guc alt sistemleri gunes dizisi uclu gunes hucreleri bir batarya ve guc kontrol unitesinden PCU olusur Bu tasarim her gunes dizisine 30 bolumden olusan bir ara yuz kontrol edilen 28 V bir motor bu gucu korunakli cikislarla dagitmak icin ve bataryanin sarj desarj durumunu kontrol etmek icin tasarlanmistir Herschel icin gunes dizisi kirostati Gunes ten korumak icin dizayn edilen saptirma plakasinin alt kisminda sabitlenmistir Uc eksenli durum kontrol sistemi Gunes dogrultusundaki bu sapmayi engeller Bu saptirmanin ust parcasi Gunes enerjisinin 98 ini yansitan ve kirostati isinmaktan koruyan optik gunes yansiticilari Ingilizce optical solar reflector OSR aynalari ile cevrelenmistir Durum ve yorunge kontrolu Bu fonksiyon ACMS nin bir platformu olan durum kontrol bilgisayari Ingilizce attitude control computer ACC ile gerceklestirilir Herschel ve Planck yukunun hedefleme ve kontrol gereksinimleri icin dizayn edilmistir Herschel uzay araci uc eksen ile dengelenmistir Net odaklanma hatasi icin 3 7 ark saniyeden daha az bir sure gerekir Her iki uzay aracindaki gorus alani ana sensoru bir yildiz isaretleyicisidir Firlatilma ani ve yorungeThales Alenia Space e bagli Cannes Mandelieu Space Center tarafindan uretilen uzay araci 14 Mayis 2009 yilinda saat 13 12 02 UTC iken Ariane 5 roketinde Planck uzay araci ile birlikte Fransiz Guyanasindaki Guyana Uzay Merkezi nden basarili bir sekilde oldukca eliptik olan ikinci Lagrange noktasina yerlesmek uzere firlatildi Yorungenin yerberisi 270 0 km 270 0 4 5 km yerotesi1 197 080 km 1 193 622 151 800 km egimi 5 99 derece 6 00 0 06 derece olarak olculmustur 14 Haziran 2009 yilinda ESA cryocover ismi verilen bir kapaga uzayi gozlemlemek ve goruntunun yeryuzune ulasmasini saglamak amaciyla PACS sistemlerini calistirmasi icin birkac hafta icerisinde basarili bir sekilde komut gonderdi Bu kapak teleskop yorungesine basarili bir sekilde yerlestirilene kadar aynanin kirlenmesini engel olmak icin kapali kalmaliydi Herschel den gelen ve M51 grubunun goruldugu ilk fotograflar 5 gun sonra ESA tarafindan yayinlandi 2009 yili temmuz ayinin ortalarinda yaklasik olarak firlatmadan altmis gun sonra Dunyadan 1 5 kilometre uzaklikta Dunya Gunes sistemindeki ikinci Lagrange noktasi civarlarinda bulunan ve capi ortalama olarak 800 000 km olan bir Lissajous yorungesine girdi Kesifler21 Temmuz 2009 yilinda Herschel komisyonu isletme surecinin baslamasini sagladigindan dolayi basarili olarak ilan edildi Herschel in genel sorumlulugu program yoneticisi Thomas Passvogel den gorev yoneticisi Johannes Riedinger e resmi olarak devredildi Herschel yildiz olusum surecinde bilinmeyen ve beklenmedik bir asama kesfetti Ilk dogrulama ve yer tabanli bir teleskop sayesindeki teyit daha onceden karanlik bir bulutsu oldugu dusunulen NGC 1999 bolgesindeki yeni olusan bir yildiz bolgesinde gorulen farkli bir isigin etrafindaki malzemenin atilmasi sonucunda ortaya ciktigi yonundeydi Temmuz 2010 da gozlemevinin ilk sonuclarini belirten 152 sayfalik ozel bir Astronomi ve Astrofizik yayini yayinlandi Ikinci ozel Astronomi ve Astrofizik yayini Herschel in Agustos 2009 ile Subat 2010 arasindaki 6 aylik teknik hatasi olan HIFI cihazi ile ilgili olarak Ekim 2010 da yayinlandi 1 Agustos 2011 de Herschel Uzay Gozlemevi ile uzayda oksijen molekullerinin kesfedildigi rapor edildi Bilim insanlari daha onceden Odin takiminin kesfinden sonra uzayda ikinci kez molekul kesfetmisti Ekim 2011 yilinda Nature de yayinlanan bir raporda Herschel in Hartley 2 kuyruklu yildizindaki doteryum seviyesi olcumleri Dunya da olusan suyun cogunun kuyruklu yildiz etkisiyle geldigine isaret ediyordu 20 Ekim 2011 yilinda okyanuslardaki soguk su buhari oraninin genc bir yilidizin toplanma diskinde kesfedildigi rapor edildi Yildiz olusum bolgelerinin yakininda onceden kesfedilen sicak su buharinin aksine soguk su buharlari Dunya daki suyun kokeniyle ilgili bir teorideki gibi sonradan gezegenlere su getirecek olan kuyruklu yildiz olusumuna katilma ozelligine sahiptir 18 Nisan 2013 yilinda Hershel takimi yilda 2 000 Gunes kutlesinden fazla yildiz ureten yildiz patlamalariyla dolup tasan olaganustu bir galaksi kesfettigini baska bir Nature yayininda acikladi HFLS3 olarak adlandirilan ve buyuk patlamadan yalnizca 880 milyon yil sonra olusan galaksi z 6 34 noktasinda bulunur Gorevin bitiminden yalnizca bir gun once ESA Herschel in gozlemlerinin 1994 yilindaki Shoemaker Levy 9 kuyruklu yildizi carpismasindan dolayi Jupiter de su olusmasina neden oldugunu isaret ettigini acikladi 22 Ocak 2014 yilinda ESAli bilim insanlari ilk defa kesin olarak asteroit kusagindaki en buyuk nesne olan cuce gezegen Ceres te su buhari kesfettiklerini rapor etti Bu kesif Herschel Uzay Gozlemevi nin uzak kizilotesi yetenekleri kullanilarak yapilmisti Bu gozlemler beklenmedik bir kesfe neden olmustu cunku asteroitlerin aksine kuyruklu yildizlar tipik bir jet kaynagi ve bulutu olarak dusunuluyordu Bilim insanlarindan birisi Kuyruklu yildizlar ve asteroitler arasindaki cizgi gittikce bulanik hale geliyor seklinde yorum yapti Gorevin sonu29 Nisan 2013 te ESA Herschel in cihazlari ve teleskoba bagli bulunan detektorleri sogutmak icin kullanilan sivi helyum tedarikinin tukendigini acikladi Bu artik Herschel in kullanilamayacagi ve gorevin sona erdigi gercegiydi Aciklamanin yapildigi sirada Herschel dunyadan yaklasik olarak 1 5 milyon kilometre uzaklikta bir yorungede bulunuyordu Herschel in L2 noktasindaki yorungesi degisken oldugu icin ESA gozlem uydusunu bilinen bir yorungeye yonlendirmek istedi ESA yoneticilerinin aklinda iki secenek vardi Herschel i en az birkac yuzyil boyunca Dunya ya tekrar gelemeyecegi bir gunes yorungesine dogru yerlestirmek Herschel i Ay in kutbunda su aramamiza yardim etmesi icin yuksek hizda bir carpisma yasayacagi Ay a dogru yonlendirmek Herschel in Ay a ulasmasi yaklasik olarak 100 gun surecekti Yoneticiler ilk secenegi sectiler cunku daha az masrafliydi 17 Haziran 2013 yilinda Herschel benzin tankinin tukenmesi ve Dunya ile iletisimi saglayan bilgisayar programinin calisamamasi sonucunda aktivitesini tamamiyla durdu Iletisimin koptugu son komut Avrupa Uzay Isletme Merkezi Ingilizce European Space Operations Centre ESOC tarafindan saat 12 25 p m GMT de gonderilmisti Gorevin isletme sonrasi surecleri 2017 yilina kadar devam edecek Ana gorevler veri kalitesini gelistirmek icin konsolidasyon ve cihazin kalibrasyonunu iyilestirmek ile bilimsel gecerliligi olan veriler olusturmak icin veri analizi yapmak olarak belirlendi Herschel gorevinin durmasinin ardindan bazi Avrupali astronomlar ESA yi uzak kizilotesi gozlem yapan Kozmoloji ve Astrofizik Japanse led Kizilotesi Uzay Gozlemevi Ingilizce Japanse led Space Infrared Telescope for Cosmology and Astrophysics SPICA projesine katilmaya zorladi Kaynakca Amos Jonathan 29 Nisan 2013 Herschel space telescope finishes mission BBC News 11 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2015 a b c Herschel Vital stats European Space Agency 30 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2015 Amos Jonathan 17 Haziran 2013 Herschel telescope switched off BBC News 5 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Haziran 2013 a b Swiss Physical Society Mart 2009 21 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2015 a b ESA launches Herschel and Planck space telescopes Aerospaceguide 7 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Aralik 2010 ESA launches Herschel and Planck space telescopes Euronews 28 Subat 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Aralik 2010 Amos Jonathan 14 Haziran 2009 ESA launches Herschel and Planck space telescopes BBC 7 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Aralik 2010 Herschel closes its eyes on the Universe ESA 1 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Nisan 2013 NSSDC Spacecraft Details Herschel Space Observatory NASA 27 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Temmuz 2010 Konuyla ilgili yayinlarHarwit M 2004 The Herschel Mission Advances in Space Research 34 3 ss 568 572 Bibcode 2004AdSpR 34 568H doi 10 1016 j asr 2003 03 026 Dambeck Thorsten Mayis 2009 One Launch Two New Explorers Planck Readies to Dissect the Big Bang Sky and Telescope 117 5 ss 24 28 Dis baglantilarVikihaber de bu konuyla ilgili haber var ESA launches Herschel Space Observatory and Planck SatelliteWikimedia Commons ta Herschel Uzay Gozlemevi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir ESA Herschel Science Centre17 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ESA Information on Herschel3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde NASA Herschel website 8 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ESA Herschel operations page 16 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ESA video on YouTube 3 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde