Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Muhammed Ebussuud Efendi veya Hoca Çelebi (d. 30 Aralık 1490 – ö. 23 Ağustos 1574, İstanbul), Osmanlı şeyhülislamı. Ailesi İskilip civarındaki İmâdlı olduğu için "İmadi" olarak da anılır.
| Muhammed Ebussuud Efendi | |
|---|---|
 | |
| Osmanlı Şeyhülislamı | |
| Görev süresi Ekim 1545 - 23 Ağustos 1574 | |
| Hükümdar | I. Süleyman II. Selim |
| Yerine geldiği | Fenarîzade Muhyiddin Çelebi |
| Yerine gelen | Çivizade Damadı Hamid Efendi |
| Rumeli Kazaskeri | |
| Görev süresi Ağustos 1537 - Ekim 1545 | |
| Hükümdar | I. Süleyman |
| Yerine geldiği | Muhyiddin Efendi |
| İstanbul Kadısı | |
| Görev süresi Kasım 1533 - Ağustos 1537 | |
| Hükümdar | I. Süleyman |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 30 Aralık 1490 |
| Ölüm | 23 Ağustos 1574 (83 yaşında) İstanbul |
| Mesleği | Şeyhülislam, kazasker, kadı, müderris |
| Dini | İslam |
Hayatı
30 Aralık 1490 tarihinde İstanbul yakınlarındaki Meteris (Metris-Müderris) köyünde doğdu. Bazı şarkiyatçılar İmâd’ı Âmid ile karıştırıp Ebüssuûd Efendi’nin Diyarbakırlı olduğunu ileri sürmüşlerdir. Âlî Mustafa Efendi ve Peçuylu İbrâhim’in İmâd’ı İmâdiye ile karıştırarak Ebüssuûd Efendi’yi Kürt asıllı göstermeleri de yanlıştır. Zira Ebüssuûd Efendi’nin ailesinin şimdi Irak topraklarında kalmış bulunan İmâdiyeli değil İskilip’e bağlı İmâdlı olduğu, çağdaşı bazı kaynaklar da dahil olmak üzere (mesela bk. Hısım Ali, s. 440 vd.) hemen bütün kaynaklarca belirtilmektedir. Şeyh Yavsî'nin oğludur ve anne tarafından da Ali Kuşçu'nun torunudur.
1533'te İstanbul kadılığı görevine atandı; sonra Bursa kadılığına geçti ve 1537'de Rumeli kazaskerliği görevi verildi. Sultan I. Süleyman devrinde 1545 tarihinde Şeyhülislamlığa getirildi. Başarılı olduğu için Sultan I. Süleyman'in ölümünden sonra, II. Selim devrinde de görevini sürdürdü.
Bu sultanlarla birlikte çalışarak verdiği fetvalarla I. Süleyman'ın Yezidilere karşı hareketlerini ve II. Selim'in Kıbrıs seferini destekleyen fetvalar verdi. Verdiği fetvaların arasında enteresan olarak Karagöz oyunları gösterileri ve o zaman yeni olarak Osmanlı ülkesine girmekte olan kahve içilmesi konuları bulunmaktadır.
Kanuni ve II. Selim devrindeki önemli kanun hareketlerinde bulundu. Kanuni Sultan Süleyman'ın karşısında "padişah emriyle nâ-meşrû’ olan nesne meşrû’ olmaz" çıkışını yaptığı ifade edilir. Osmanlı toprakları dışındaki islam coğrafyasında da itibar sahibi olmuş ve eserlerinin etkisi günümüze kadar devam etmiş bir alimdir. Kanunnameler hazırlattığı ve birçok alim yetiştirdiği için ilmiye sınıfı uzun bir müddet zayıflamamıştır. Ebussuud Efendi aynı zamanda bir şairdi.
Kanuni döneminde, Osmanlı yasalarına yaptığı katkılara rağmen Ebussuud Efendi, Anadolu'da Safevî taraftarı Kızılbaşlar için verdiği fetvalarıyla bilinir. Verdiği fetvalar arasında "Kızılbaşların canları, malları helâldir, onlarla savaşırken ölmek şehitliğin en yücesidir" ve "Kızılbaşların kestiği hayvanın eti mundardır, yenmez" gibi, günümüzde de bilinen fetvaları yer alır. Aynı zamanda Ebussuud Efendi'nin bazı şairlere düşmanlığı da bilinmektedir.O dönem verdiği fetva ile şair Yunus Emre'yi kafir ilan etti ve Yunus Emre'nin şiirlerini okuyanların öldürülmesi gerektiğini savundu. Ebussuud Efendi'ye göre Yunus Emre'nin 'Cennet cennet dedikleri, bir ev ile birkaç huri / İsteyene ver sen onu, bana seni gerek seni.'şathiyesini okumak idam edilmeyi göze almak demekti. Bunların dışında Hallâc-ı Mansûr ve Vahdet-i Vücûd aleyhine hareketlerde bulundu. Bu akideyi kabul eden Aşık Maşuki ve Bosnalı Hamza Bâlî'nin katline fetva verip idam edilmelerinde rol oynamıştır. Aynı dönem çokça okunan Sadi Şirazi'nin de şiirlerini eleştirmiştir.
Ebusuud Efendi 23 Ağustos 1574'te öldü. Mezarı Eyüp'te Daru'l Hadis'in yanında Ebussuud Haziresindedir.
Eserleri
Bilinen 22 adet eseri ile çeşitli risaleleri vardır. "İrşadü’l-Aklu’s-Selim Mezaye’l-Kitabü’l-Kerim" adlı tefsiri alanında en önemli eserlerden kabul edilir. Bazı eserleri aşağıdaki gibidir:
- Tefsir
- İrşadü’l-Aklu’s-Selim Mezaye’l-Kitabü’l-Kerim (Arapça tefsir)
- Maâk'dü t-tarrâffi evveli sureti'l-Feth minel-Keşşâf
- Tefsirü sureti'I-Furtan
- Tef sini sureti'I Müminin
- Risale fi bahsi imâni'l-Firavn
- Hukuk
- Fetavayı Ebussuud Efendi
- Kanunname-i Ali Osmani (Fatih devrine adını veren kanun)
- Maruzaat (çeşitli fıkhî ve ameli hükümler)
- Arâzî-yi Harâcıyye ve Oşriy-ye Hacında Kanun ve Fetvalar
- Risale fi vakfı'I-men kül ve'n-nufçûd
- Bidâ’atü’l-Kâdî li-İhtiyâcihî fil-Müstakbel ve’l-Mâzî
- Fetâvâ Kâtiblerine Tenbih
- el-Fetva’l-Müteallika bi-Beyâni’l-Vakti’l-Mutebere li’l-Hasâd ve İstihkâki’l-Gallât
- Gamezâtü’l-Melîh fî Evveli Mebâhisi Kasri’l-âmm mine’t-Telvîh
- Sevâkibu’l-Enzâr fî Evâili Menâri’l-Envâr
- Hasmü’l-Hilâf fi’l-Mesh ale’l-Hifâf
- Risale fî Vakfi’l-Arâzî ve Ba’zi Ahkami’l-Vakf
- Risale fî Tescîli’l-Evkâf
- Risale fî Vakfi’t-Tâvahîn ale’l-Arzi’l-Mevkûfe li’l-Gayr
- Öşür Hakkında Risale
- Dil ve edebiyat
- Calatüt-ı Ebussuud (Gala-tât-ı Avam)
- el-Kasîdetü'l-mîmiyye
- el-Kasâidü'l-Arabiyye
- Kasîde fi Risâi’s-Sultân Süleymân
- Münşeat-ı Ebussuud
- Galatat (yanlış kullanılan kelimeler)
- Kaside-i Mimiyye (Arapça şiir)
- Sevâkibü’l-Enzâr fi Evâili’l-Menâr
- Ğamazâtu’l-Melih
- Sevâkibü’l-Enzâr fi Evâili Menâri’l-Envâr fi’l-Usûl
- Akaid
- Risale fi beyanı'I -kaza ve'l-kader
- Çeşitli
- Risale li-ecli'ttaûn
- Duânâme-ı Ebussuûd (Duaname yalın bir dil ile yazılmış dualar ve hadisler)
- Risale fi ediyeti'l-me'sûre
- Risale-i Mergûbe
- Mecmua-ı Deavât
Popüler kültürdeki yeri
2011 yapımı Muhteşem Yüzyıl adlı dizide Tuncel Kurtiz tarafından (ölümüne kadar) canlandırıldı.
Kaynakça
- ^ a b c İsmail Hâmi Danişmend, (1971) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınevi, İstanbul, 1971, say. 114.
- ^ İslam Ansiklopedisi, Ahmet Akgündüz, cilt: 10, sayfa: 365-371
- ^ a b c Irene Schneider, "Ebussuud" Kay.Michael Stolleis (ed.) Juristen: ein biographisches Lexikon; von der Antike bis zum 20. Jahrhundert (2.ed.), Münih: Beck (Almanca) say. 192
- ^ Mehmet Ertuğrul Düzdağ, (1972) Şeyhülislam Ebussuud Efendi fetvaları ışığında 16. asır Türk hayatı, Enderun Kitabevi, İstanbul, say. 109-117.
- ^ a b Şeyhülislam Ebussuud Efendi'nin Fetvaları, M.Ertuğrul Düzdağ
- ^ . TDV İslam Ansiklopedisi. 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2021.
- ^ . www.biyografya.com (İngilizce). 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2021.
- ^ Haskan, Mehmet Nermi:Eyüplü Meşhurlar, Eyüp Belediyesi Yayınları, cilt.2, s.69, İstanbul 2014
- İbrahim Peçevî (Haz. Bekir Sıtkı Baykal), (1981) Peçevi Tarihi, Cilt:1, Ankara:T.C. Kültür Bakanlığı, say. 2.,
- Schneider, Irene (2001). "Ebussuud". Stolleis, Michael (Ed.). Juristen: ein biographisches Lexikon; von der Antike bis zum 20. Jahrhundert (Almanca) (2. bas.). Münih: Beck. s. 192. ISBN .
- İsmail Hâmi Danişmend, (1971) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınevi, say. 114. ISBN
Dış bağlantılar
| Önce gelen: Fenarîzade Muhyiddin Çelebi | Osmanlı Şeyhülislamı 1545 - 1566, 1566 - 1574 | Sonra gelen: Çivizade Damadı Hamid Efendi |
| Vikisöz'de Ebussuud Efendi ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Muhammed Ebussuud Efendi veya Hoca Celebi d 30 Aralik 1490 o 23 Agustos 1574 Istanbul Osmanli seyhulislami Ailesi Iskilip civarindaki Imadli oldugu icin Imadi olarak da anilir Muhammed Ebussuud EfendiOsmanli SeyhulislamiGorev suresi Ekim 1545 23 Agustos 1574Hukumdar I Suleyman II SelimYerine geldigi Fenarizade Muhyiddin CelebiYerine gelen Civizade Damadi Hamid EfendiRumeli KazaskeriGorev suresi Agustos 1537 Ekim 1545Hukumdar I SuleymanYerine geldigi Muhyiddin EfendiIstanbul KadisiGorev suresi Kasim 1533 Agustos 1537Hukumdar I SuleymanKisisel bilgilerDogum 30 Aralik 1490 1490 12 30 Olum 23 Agustos 1574 83 yasinda IstanbulMeslegi Seyhulislam kazasker kadi muderrisDini IslamHayatiEbussuud Efendi nin mezari Mart 2022 30 Aralik 1490 tarihinde Istanbul yakinlarindaki Meteris Metris Muderris koyunde dogdu Bazi sarkiyatcilar Imad i Amid ile karistirip Ebussuud Efendi nin Diyarbakirli oldugunu ileri surmuslerdir Ali Mustafa Efendi ve Pecuylu Ibrahim in Imad i Imadiye ile karistirarak Ebussuud Efendi yi Kurt asilli gostermeleri de yanlistir Zira Ebussuud Efendi nin ailesinin simdi Irak topraklarinda kalmis bulunan Imadiyeli degil Iskilip e bagli Imadli oldugu cagdasi bazi kaynaklar da dahil olmak uzere mesela bk Hisim Ali s 440 vd hemen butun kaynaklarca belirtilmektedir Seyh Yavsi nin ogludur ve anne tarafindan da Ali Kuscu nun torunudur 1533 te Istanbul kadiligi gorevine atandi sonra Bursa kadiligina gecti ve 1537 de Rumeli kazaskerligi gorevi verildi Sultan I Suleyman devrinde 1545 tarihinde Seyhulislamliga getirildi Basarili oldugu icin Sultan I Suleyman in olumunden sonra II Selim devrinde de gorevini surdurdu Bu sultanlarla birlikte calisarak verdigi fetvalarla I Suleyman in Yezidilere karsi hareketlerini ve II Selim in Kibris seferini destekleyen fetvalar verdi Verdigi fetvalarin arasinda enteresan olarak Karagoz oyunlari gosterileri ve o zaman yeni olarak Osmanli ulkesine girmekte olan kahve icilmesi konulari bulunmaktadir Kanuni ve II Selim devrindeki onemli kanun hareketlerinde bulundu Kanuni Sultan Suleyman in karsisinda padisah emriyle na mesru olan nesne mesru olmaz cikisini yaptigi ifade edilir Osmanli topraklari disindaki islam cografyasinda da itibar sahibi olmus ve eserlerinin etkisi gunumuze kadar devam etmis bir alimdir Kanunnameler hazirlattigi ve bircok alim yetistirdigi icin ilmiye sinifi uzun bir muddet zayiflamamistir Ebussuud Efendi ayni zamanda bir sairdi Kanuni doneminde Osmanli yasalarina yaptigi katkilara ragmen Ebussuud Efendi Anadolu da Safevi taraftari Kizilbaslar icin verdigi fetvalariyla bilinir Verdigi fetvalar arasinda Kizilbaslarin canlari mallari helaldir onlarla savasirken olmek sehitligin en yucesidir ve Kizilbaslarin kestigi hayvanin eti mundardir yenmez gibi gunumuzde de bilinen fetvalari yer alir Ayni zamanda Ebussuud Efendi nin bazi sairlere dusmanligi da bilinmektedir O donem verdigi fetva ile sair Yunus Emre yi kafir ilan etti ve Yunus Emre nin siirlerini okuyanlarin oldurulmesi gerektigini savundu Ebussuud Efendi ye gore Yunus Emre nin Cennet cennet dedikleri bir ev ile birkac huri Isteyene ver sen onu bana seni gerek seni sathiyesini okumak idam edilmeyi goze almak demekti Bunlarin disinda Hallac i Mansur ve Vahdet i Vucud aleyhine hareketlerde bulundu Bu akideyi kabul eden Asik Masuki ve Bosnali Hamza Bali nin katline fetva verip idam edilmelerinde rol oynamistir Ayni donem cokca okunan Sadi Sirazi nin de siirlerini elestirmistir Ebusuud Efendi 23 Agustos 1574 te oldu Mezari Eyup te Daru l Hadis in yaninda Ebussuud Haziresindedir Ebussuud Efendi nin Eyup teki mezar tasiEserleriBilinen 22 adet eseri ile cesitli risaleleri vardir Irsadu l Aklu s Selim Mezaye l Kitabu l Kerim adli tefsiri alaninda en onemli eserlerden kabul edilir Bazi eserleri asagidaki gibidir TefsirIrsadu l Aklu s Selim Mezaye l Kitabu l Kerim Arapca tefsir Maak du t tarraffi evveli sureti l Feth minel Kessaf Tefsiru sureti I Furtan Tef sini sureti I Muminin Risale fi bahsi imani l FiravnHukukFetavayi Ebussuud Efendi Kanunname i Ali Osmani Fatih devrine adini veren kanun Maruzaat cesitli fikhi ve ameli hukumler Arazi yi Haraciyye ve Osriy ye Hacinda Kanun ve Fetvalar Risale fi vakfi I men kul ve n nufcud Bida atu l Kadi li Ihtiyacihi fil Mustakbel ve l Mazi Fetava Katiblerine Tenbih el Fetva l Muteallika bi Beyani l Vakti l Mutebere li l Hasad ve Istihkaki l Gallat Gamezatu l Melih fi Evveli Mebahisi Kasri l amm mine t Telvih Sevakibu l Enzar fi Evaili Menari l Envar Hasmu l Hilaf fi l Mesh ale l Hifaf Risale fi Vakfi l Arazi ve Ba zi Ahkami l Vakf Risale fi Tescili l Evkaf Risale fi Vakfi t Tavahin ale l Arzi l Mevkufe li l Gayr Osur Hakkinda RisaleDil ve edebiyatCalatut i Ebussuud Gala tat i Avam el Kasidetu l mimiyye el Kasaidu l Arabiyye Kaside fi Risai s Sultan Suleyman Munseat i Ebussuud Galatat yanlis kullanilan kelimeler Kaside i Mimiyye Arapca siir Sevakibu l Enzar fi Evaili l Menar Gamazatu l Melih Sevakibu l Enzar fi Evaili Menari l Envar fi l UsulAkaidRisale fi beyani I kaza ve l kaderCesitliRisale li ecli ttaun Duaname i Ebussuud Duaname yalin bir dil ile yazilmis dualar ve hadisler Risale fi ediyeti l me sure Risale i Mergube Mecmua i DeavatPopuler kulturdeki yeri2011 yapimi Muhtesem Yuzyil adli dizide Tuncel Kurtiz tarafindan olumune kadar canlandirildi Kaynakca a b c Ismail Hami Danismend 1971 Osmanli Devlet Erkani Istanbul Turkiye Yayinevi Istanbul 1971 say 114 Islam Ansiklopedisi Ahmet Akgunduz cilt 10 sayfa 365 371 a b c Irene Schneider Ebussuud Kay Michael Stolleis ed Juristen ein biographisches Lexikon von der Antike bis zum 20 Jahrhundert 2 ed Munih Beck ISBN 3406 45957 9 Almanca say 192 Mehmet Ertugrul Duzdag 1972 Seyhulislam Ebussuud Efendi fetvalari isiginda 16 asir Turk hayati Enderun Kitabevi Istanbul say 109 117 a b Seyhulislam Ebussuud Efendi nin Fetvalari M Ertugrul Duzdag TDV Islam Ansiklopedisi 8 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mart 2021 www biyografya com Ingilizce 20 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mart 2021 Haskan Mehmet Nermi Eyuplu Meshurlar Eyup Belediyesi Yayinlari cilt 2 s 69 Istanbul 2014 Ibrahim Pecevi Haz Bekir Sitki Baykal 1981 Pecevi Tarihi Cilt 1 Ankara T C Kultur Bakanligi say 2 Schneider Irene 2001 Ebussuud Stolleis Michael Ed Juristen ein biographisches Lexikon von der Antike bis zum 20 Jahrhundert Almanca 2 bas Munih Beck s 192 ISBN 3406 45957 9 Ismail Hami Danismend 1971 Osmanli Devlet Erkani Istanbul Turkiye Yayinevi say 114 ISBNDis baglantilarOnce gelen Fenarizade Muhyiddin Celebi Osmanli Seyhulislami 1545 1566 1566 1574 Sonra gelen Civizade Damadi Hamid EfendiVikisoz de Ebussuud Efendi ile ilgili sozleri bulabilirsiniz