Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hortlak veya Hortdan, Türk halk kültüründe mezardan çıkarak insanları korkuttuğuna inanılan yaratık.
Ölen bir kişinin, mezarından çıkıp dolaşmasına "hortlaklık", bunu yapana ise "hortlak" denir. Yöresel inanışlara göre yaşarken kötülük edenler, başkalarının ağız tadını kaçıranlar, arabozucu dedikoducu ve geçimsiz insanlar ölünce hortlayabilir. Hortlak çoğunlukla yaşlı kimselerden olur. Gömüldüğü gece mezarından kalkar.
Folklor ve popüler kültürdeki yeri
Hortlak, Haiti halk kültüründen gelen ve batı kaynaklı edebiyat ve sinema eserlerinde sıkça işlenen zombi ile benzer özellikler taşır. Korku edebiyatı ve sinemasında, ceset, ruhen terk edildikten ve muhtemelen çürümeye başladıktan sonra bir varlık tarafından kontrol altına alınarak tekrar kullanılmaya başlanılan beden anlamında kullanılır. Söz konusu varlık bedenin eski sahibi olabileceği gibi, bir başkası da olabilir.
Eski Türklere göre eğer insan savaşta değil de yaşlılıkta ölürse onun Gök Tanrı tarafından Uçmağ'a alınmayacağına inanılmıştır. Gene inanışlara göre hortlak, gece mezardan kalkan, sırtında kefenle ortalıkta dolaşan bir yaşayan ölüdür. Hortlaklar kızdıkları kimselere sataşırlar, araba kadar hızlı koşarlar, ata binebilirler, silah kullanabilirler, insana kızabilirler, istediklerini döverler, sevdiklerini kaçırırlar, ev basarlar ve yol keserler. İnanışa göre hortlağın saldırısından korunmak için mezarlık yakınlarından geçerken dua okumak gerekir. Söylentiler hortlakların genelde çirkin ve ürkütücü olduğunu, sırtında kefen ya da tabut taşıdığını söyler. Anadolu halk inançlarına göre bir kimsenin hortlaması uğursuz bir olaydır. Hortlayan kişinin ahiretten kovulduğuna inanılır. Hortlaklar erkektirler. Ancak, hortlakların dişi versiyonları da bulunur ki bunlara da "Cadı" denilir. Kimi hortlaklar "hayvan" kılığında gezer, çoklukla ıssız kalmış evlerde, tekin olmayan yerlerde, mezarlıklarda bulunurlar. Ölümü zor olan kişinin hortlamasının daha yaygın olduğu düşünülür. Çünkü gözü dünyada kalmıştır. Mezardan çıkma olgusunu, ölmeden (öldüğü sanılarak) gömülme ile açıklamaya çalışmak yeterli değildir. İnsanlık tarihinde bu tip vakalara rastlanmış olsa da, hortan motifi farklı kültürel algılarla bağlantılıdır. Örneğin Avrupa'da öldüğü sanılarak gömüleceği korkusunu taşıyan döneminde tanınmış kişilerin buna engel olmak için aldıkları önlemleri içeren vasiyetler dahi vardır. Hortan öykülerinden ölmüş olan kişinin artık bu dünyaya ait olmadığı, bunun kabullenilmesi gerektiği sonucu dahi çıkarılabilir. Fakat aslında bu motif, insanın ölüme ve onu en iyi sembolize eden mezarlara yönelik olan korkularının bir dışavurumudur. Pek çok toplumda mezardan çıkma veya yaşayan ölü anlayışına dayanan varlıklar mevcuttur. Hatta bir dönem popüler kültürün en çok ilgi duyduğu figürlerden birisi haline gelerek korku filmlerine konu olmuşlardır.
Azerbaycan kültüründe hortdan
Hortdan, Azerbaycan halk inancında mezardan çıkan ölü, vampir demektir. Ölüp tekrar dirilen varlıktır. Ölen bir kişinin, mezarından çıkıp dolaşmasına "hortlama/hırtlama", bunu yapana ise "hortdan" denir. İnanışa göre yaşarken kötülük edenlerin ölünce hortlayacağına inanılır. Daha gömüldüğü gece mezarından kalkar. Azerbaycan halk kültüründe ve halk inancında kendine özgü bir vampir türüdür. Bazı yönleri bütünüyle Türk kültürüne özgü olsa da Batı toplumlarının inanışlarına çok benzeyen bazı özellikleri de mevcuttur. İnsanların kanını emer, içlerinde büyür. Ölüm saçan kambur bir yaşlı kadın (veya bazen yaşlı bir erkek) şeklinde düşünülür.
Etimoloji
(Hort) kökünden türemiştir. Mezardan çıkmak anlamı taşır. Kelime kökünde bir yerden fırlamak, dışarı çıkmak, yeniden doğmak gibi anlamlar vardır.
Dipnotlar
- ^ "Tarih Okulu Dergisi, Mehmet Berk YALTIRIK, Türkiye, 2013" (PDF). 31 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Mart 2020.
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 243)
Dış bağlantılar
- Türk Mitoloji Sözlüğü, Pınar Karaca7 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Hortlak)
- Tatar Mitolojisinde Varlıklar, Çulpan Zaripova13 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Öräk, Hortlak)
- Rize ve Yöresinde Eski Türk İnançları, Yaşar Kalafat3 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Dinan-ı Lügat-it Türk'te Yer Alan Efsaneler, Behiye Köksel14 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hortlak veya Hortdan Turk halk kulturunde mezardan cikarak insanlari korkuttuguna inanilan yaratik Olen bir kisinin mezarindan cikip dolasmasina hortlaklik bunu yapana ise hortlak denir Yoresel inanislara gore yasarken kotuluk edenler baskalarinin agiz tadini kaciranlar arabozucu dedikoducu ve gecimsiz insanlar olunce hortlayabilir Hortlak cogunlukla yasli kimselerden olur Gomuldugu gece mezarindan kalkar Folklor ve populer kulturdeki yeriHortlak Haiti halk kulturunden gelen ve bati kaynakli edebiyat ve sinema eserlerinde sikca islenen zombi ile benzer ozellikler tasir Korku edebiyati ve sinemasinda ceset ruhen terk edildikten ve muhtemelen curumeye basladiktan sonra bir varlik tarafindan kontrol altina alinarak tekrar kullanilmaya baslanilan beden anlaminda kullanilir Soz konusu varlik bedenin eski sahibi olabilecegi gibi bir baskasi da olabilir Eski Turklere gore eger insan savasta degil de yaslilikta olurse onun Gok Tanri tarafindan Ucmag a alinmayacagina inanilmistir Gene inanislara gore hortlak gece mezardan kalkan sirtinda kefenle ortalikta dolasan bir yasayan oludur Hortlaklar kizdiklari kimselere satasirlar araba kadar hizli kosarlar ata binebilirler silah kullanabilirler insana kizabilirler istediklerini doverler sevdiklerini kacirirlar ev basarlar ve yol keserler Inanisa gore hortlagin saldirisindan korunmak icin mezarlik yakinlarindan gecerken dua okumak gerekir Soylentiler hortlaklarin genelde cirkin ve urkutucu oldugunu sirtinda kefen ya da tabut tasidigini soyler Anadolu halk inanclarina gore bir kimsenin hortlamasi ugursuz bir olaydir Hortlayan kisinin ahiretten kovulduguna inanilir Hortlaklar erkektirler Ancak hortlaklarin disi versiyonlari da bulunur ki bunlara da Cadi denilir Kimi hortlaklar hayvan kiliginda gezer coklukla issiz kalmis evlerde tekin olmayan yerlerde mezarliklarda bulunurlar Olumu zor olan kisinin hortlamasinin daha yaygin oldugu dusunulur Cunku gozu dunyada kalmistir Mezardan cikma olgusunu olmeden oldugu sanilarak gomulme ile aciklamaya calismak yeterli degildir Insanlik tarihinde bu tip vakalara rastlanmis olsa da hortan motifi farkli kulturel algilarla baglantilidir Ornegin Avrupa da oldugu sanilarak gomulecegi korkusunu tasiyan doneminde taninmis kisilerin buna engel olmak icin aldiklari onlemleri iceren vasiyetler dahi vardir Hortan oykulerinden olmus olan kisinin artik bu dunyaya ait olmadigi bunun kabullenilmesi gerektigi sonucu dahi cikarilabilir Fakat aslinda bu motif insanin olume ve onu en iyi sembolize eden mezarlara yonelik olan korkularinin bir disavurumudur Pek cok toplumda mezardan cikma veya yasayan olu anlayisina dayanan varliklar mevcuttur Hatta bir donem populer kulturun en cok ilgi duydugu figurlerden birisi haline gelerek korku filmlerine konu olmuslardir Azerbaycan kulturunde hortdanHortdan Azerbaycan halk inancinda mezardan cikan olu vampir demektir Olup tekrar dirilen varliktir Olen bir kisinin mezarindan cikip dolasmasina hortlama hirtlama bunu yapana ise hortdan denir Inanisa gore yasarken kotuluk edenlerin olunce hortlayacagina inanilir Daha gomuldugu gece mezarindan kalkar Azerbaycan halk kulturunde ve halk inancinda kendine ozgu bir vampir turudur Bazi yonleri butunuyle Turk kulturune ozgu olsa da Bati toplumlarinin inanislarina cok benzeyen bazi ozellikleri de mevcuttur Insanlarin kanini emer iclerinde buyur Olum sacan kambur bir yasli kadin veya bazen yasli bir erkek seklinde dusunulur Etimoloji Hort kokunden turemistir Mezardan cikmak anlami tasir Kelime kokunde bir yerden firlamak disari cikmak yeniden dogmak gibi anlamlar vardir Dipnotlar Tarih Okulu Dergisi Mehmet Berk YALTIRIK Turkiye 2013 PDF 31 Mart 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 30 Mart 2020 Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Sayfa 243 Dis baglantilarTurk Mitoloji Sozlugu Pinar Karaca7 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hortlak Tatar Mitolojisinde Varliklar Culpan Zaripova13 Aralik 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Orak Hortlak Rize ve Yoresinde Eski Turk Inanclari Yasar Kalafat3 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dinan i Lugat it Turk te Yer Alan Efsaneler Behiye Koksel14 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde