Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kemaleddin Hüseyin bin Âli Kâşifî, en çok Hüseyin Vâiz-i Kâşifî olarak bilinir, üretken bir Farsnesir stilisti, bir şair, bir Kur'an yorumcusu, bir Sufi alimi ve Timurlu çağı bir astronomdur. Kâşifî mahlası, Vâiz ise mesleğini belirtmektedir.
Hüseyin Vâiz-i Kâşifî | |
|---|---|
| مولانا حسین واعظ کاشفی | |
 Doğduğu şehirde bir anıt, Sebzevar | |
| Doğum | 840 AH = 1436 CE Bayhak (günümüzde Sebzevar, İran) |
| Ölüm | 910 AH = 1504 CE Herat (günümüzde Afganistan) |
| Dönem | Timur İmparatorluğu |
| Tanınma nedeni | Tefsir, Fars edebiyatı, Tasavvuf, Astronomi |
| Önemli eser(ler) | Ahlâk-ı Muhsinî, Envâr-ı Süheylî, Cevâhirü’t-tefsîr ve Mevâhib-i ʿAliyye |
| Memleket | Horasan |
| Din | İslam (Sünni) |
| Hanefilik | |
| Mâtürîdîlik | |
Kariyerinin büyük bir kısmını Herat'ta geçiren Kaşifi, burada yaptığı akademik çalışmaları, Sultan Hüseyin Baykara döneminde Timur sarayının kıdemli vezirlerinden Ali Şîr Nevaî tarafından desteklenmiştir; bu nedenle Kâşifî eserlerinin çoğunu Nevaî'ye adamıştır. Ünlü Fars şair ve mutasavvıf Molla Câmî'ye de çok yakındı.
Ünlü eserleri arasında Farsça nesir olarak yazılmış Ahlâk-ı Muhsinî ve Envâr-ı Süheylî ile Farsça Kur'an tefsirleri olan Cevâhirü’t-tefsîr ve Mevâhib-i ʿAliyye bulunmaktadır.
Hayatı
Kâşifî, Sebzevar (Beyhak) şehrinde doğdu. Bu nedenle bazı kitaplarında kendisine el-Kâşîfî el-Beyhakî adını verir (bk. Cevahiru't-Tefsir). "Kâşifî" onun mahlasıdır. Ayrıca Mevlânâ Vâiz Kâşifî veya sadece Molla Hüseyin olarak da bilinirdi. 860/1456'da Herat'a taşındı ve burada Timur döneminin ünlü Fars şairi Molla Câmî ile tanıştı. Onun aracılığıyla Timur sarayında kıdemli bir memur, yazar ve şair olan Ali Şîr Nevaî ile tanıştı.
Kâşifî 910/1504 yılındaki ölümüne kadar Herat'ta kaldı. Herat'ta Câmi'nin mezarının yakınına defnedildi.
Mezhebiyle ilgili ihtilaf
Kâşifî, yıllar boyunca Sünniler ve Şiiler arasında tartışma konusu olmuştur. Ancak, hem Farsça hem de İngilizce akademik çevrelerde son zamanlarda varılan fikir birliği, Kâşifî 'nin Şii İmamlara olan dindar bağlılığına dair belirtilere rağmen mezhep olarak Sünni (ve Hanefi ) olduğudur ki bu, Safevî öncesi Sünni alimler arasında alışılmadık bir durum değildir.
Bazı kaynaklarda üç sebepten dolayı zaman zaman Şii alim olarak anılır. Birincisi, Timurlular döneminin sonuna kadar Horasan'ın pek çok diğer Sünni âlimi gibi (mesela, ünlü Fars şair ve mutasavvıf Attar Nişaburi, hem Sünniler hem de Şiiler tarafından saygı duyulan Ehl-i Beyt'i öven bir kitap yazmıştır), Kâşifî de Ehl-i Beyt'i ve bazı Şii imamları öven en az iki eser yazmıştır. İkincisi, doğum yeri olan Sebzevar, geleneksel olarak bir Şii merkeziydi. Üçüncüsü, Safevî İmparatorluğu Herat'ı ele geçirdiğinde, " Ravzat el-Şahadā'nın Şii tutku oyununun sahnelenmesinde kullanılan standart metin olarak hizmet eden yarı-kanonik bir metin olarak benimsenmesini haklı çıkarmak için" Kâşifî 'yi bir Şii alimi olarak tanıttı.
Başlıca tefsir eseri olan Cevahirü't-Tefsir'de, kaynak olarak kullandığı ve zikrettiği kırk kadar tefsirden sadece üçü Şii tefsiri olarak öne çıkmaktadır. Kalan kaynaklar ise Sünni tefsirlerdir.
Çalışmaları
Kâşifî'nin nesir, şiir, tefsir, astronomi ve İslami ilimler alanında otuza yakın kitabı bulunmaktadır. Bunlardan en ünlüleri şunlardır:
- Ahlâk-ı Muhsinî (Farsça: اخلاق محسنی): 907/1501-2'de tamamlanan ve Solṭān-Ḥosayn'a ithaf edilen kırk bölümden oluşan ahlak ve devlet yönetimi üzerine bir inceleme.
- Envâr-ı Süheylî (Farsça: انوار سهیلی): Timurlu emiri Nizameddin Şeyh Ahmed Süheyli'nin siparişi ve ithafıyla, Ebu'l-Meali'nin popüler hayvan masalları olan Kelile ve Dimne'nin on dört bölümden oluşan düzyazı uyarlaması.
- Cevâhirü’t-tefsîrli-tuḥfeti’l-emîr (Farsça: جواهر التفسیر لتحفة الأمیر): Kur'an-ı Kerim'in ilk üç suresini kapsayan tefsir. Kâşifî tefsirini oluştururken Arapça ve Farsça olmak üzere yaklaşık 40 tefsiri ve İslam alimlerinin yaklaşık 20 kadar risale ve kitabını kaynak olarak kullanmıştır. Fahreddin er-Râzî'nin Râzî Tefsiri ve Ebu Hafs Ömer el-Nesefî'nin et-Taysir fi't-Tefsir en çok alıntı yapılanlar gibi görünmektedir. Hacimli bir eserdir ve Kâşifî, kitabı bitirmesinin çok uzun sürdüğünü fark edince, dördüncü sureye geldiğinde projeyi bırakmıştır. Bunun yerine, Mawaheb-i Aliyye adı verilen kısaltılmış fakat tam bir tefsir yazdı.
- Mevâhib-i ʿAliyye (Farsça: مواهب علیه): Kur'an-ı Kerim'in kısaltılmış tam tefsiri. Cevahirü't-Tefsir ile birlikte son beş asırdır Afganistan ve Hint alt kıtasında popüler tefsir eserleri olarak kabul edilmektedirler.
- Lübbü Lübâb-i Maʿnevî (Farsça: لب لباب مثنوی): Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin Mesnevi'sinden seçmelerin özet antolojisi, 875/1470-71 yılında derlenmiştir.
- Ravżatü’ş-şühedâ (Farsça: روضة الشهداء): 908/1502-3'te yazılmış, on bölümden ve bir sonuçtan oluşan, büyük ölçüde İmam Hüseyin ve Kerbela'daki trajik olaylara odaklanan bir Ali şehitliği.
Galeri
-
![image]()
Kâşifî'nin Afganistan'ın Herat kentindeki türbesi. -
![image]()
İran'ın Sebzevar kentindeki doğum yerindeki bir anıt. -
![image]()
Cevâhirü’t-tefsîr süslü bir yazmasından bir sayfa. -
![image]()
Envâr-ı Süheylî el yazması sergileniyor. -
![image]()
Envâr-ı Süheylî bir çizim.
Notlar
Kaynakça
- Özel
- ^ a b c d e Subtelny, M. E . (2011). "KĀŠEFI, KAMĀL-AL-DIN ḤOSAYN WĀʿEẒ". Yarshater, Ehsan (Ed.). Encyclopædia Iranica, Volume XV/6: Karim Khan Zand–Kašḡari, Saʿd-al-Din (İngilizce). Londra ve New York: Routledge & Kegan Paul. ss. 658-661. ISBN .
- ^ a b Ayazi, Sayd Muhammad Ali, 1380/1999, Naqd wa ma'refi-ye ketab: Jawaher al-Tafsir-e Mulla Hussein Kashifi, Ayyina-ye Miras, Issue No. 12, pp. 52-56.
- ^ a b c Hosein Yousofi 1978.
- Genel
- Hosein Yousofi, Gholam (1978). "Kās̲h̲ifī". ; Lewis, B.; ; Bosworth, C. E. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume IV: Iran–Kha (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. OCLC 758278456.
Konuyla ilgili yayınlar
- Mitchell, Colin Paul (2003). "To preserve and protect: Husayn Vaciz-i Kashifi and Perso-Islamic chancellery culture". Iranian Studies. 36 (4). ss. 485-508. doi:10.1080/021086032000139195.
- Subtelny, Maria E. (2018). "The Works of Ḥusayn Vāʿiẓ Kāshifī as a Source for the Study of Sufism in Late 15th- and Early 16th-Century Central Asia". DeWeese, Devin; Gross, Jo-Ann (Ed.). Sufism in Central Asia: New Perspectives on Sufi Traditions, 15th-21st Centuries. Brill. ss. 98-118. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kemaleddin Huseyin bin Ali Kasifi en cok Huseyin Vaiz i Kasifi olarak bilinir uretken bir Farsnesir stilisti bir sair bir Kur an yorumcusu bir Sufi alimi ve Timurlu cagi bir astronomdur Kasifi mahlasi Vaiz ise meslegini belirtmektedir Huseyin Vaiz i Kasifiمولانا حسین واعظ کاشفیDogdugu sehirde bir anit SebzevarDogum840 AH 1436 CE Bayhak gunumuzde Sebzevar Iran Olum910 AH 1504 CE Herat gunumuzde Afganistan DonemTimur ImparatorluguTaninma nedeniTefsir Fars edebiyati Tasavvuf AstronomiOnemli eser ler Ahlak i Muhsini Envar i Suheyli Cevahiru t tefsir ve Mevahib i ʿAliyyeMemleketHorasanDinIslam Sunni HanefilikMaturidilik Kariyerinin buyuk bir kismini Herat ta geciren Kasifi burada yaptigi akademik calismalari Sultan Huseyin Baykara doneminde Timur sarayinin kidemli vezirlerinden Ali Sir Nevai tarafindan desteklenmistir bu nedenle Kasifi eserlerinin cogunu Nevai ye adamistir Unlu Fars sair ve mutasavvif Molla Cami ye de cok yakindi Unlu eserleri arasinda Farsca nesir olarak yazilmis Ahlak i Muhsini ve Envar i Suheyli ile Farsca Kur an tefsirleri olan Cevahiru t tefsir ve Mevahib i ʿAliyye bulunmaktadir HayatiKasifi Sebzevar Beyhak sehrinde dogdu Bu nedenle bazi kitaplarinda kendisine el Kasifi el Beyhaki adini verir bk Cevahiru t Tefsir Kasifi onun mahlasidir Ayrica Mevlana Vaiz Kasifi veya sadece Molla Huseyin olarak da bilinirdi 860 1456 da Herat a tasindi ve burada Timur doneminin unlu Fars sairi Molla Cami ile tanisti Onun araciligiyla Timur sarayinda kidemli bir memur yazar ve sair olan Ali Sir Nevai ile tanisti Kasifi 910 1504 yilindaki olumune kadar Herat ta kaldi Herat ta Cami nin mezarinin yakinina defnedildi Mezhebiyle ilgili ihtilafKasifi yillar boyunca Sunniler ve Siiler arasinda tartisma konusu olmustur Ancak hem Farsca hem de Ingilizce akademik cevrelerde son zamanlarda varilan fikir birligi Kasifi nin Sii Imamlara olan dindar bagliligina dair belirtilere ragmen mezhep olarak Sunni ve Hanefi oldugudur ki bu Safevi oncesi Sunni alimler arasinda alisilmadik bir durum degildir Bazi kaynaklarda uc sebepten dolayi zaman zaman Sii alim olarak anilir Birincisi Timurlular doneminin sonuna kadar Horasan in pek cok diger Sunni alimi gibi mesela unlu Fars sair ve mutasavvif Attar Nisaburi hem Sunniler hem de Siiler tarafindan saygi duyulan Ehl i Beyt i oven bir kitap yazmistir Kasifi de Ehl i Beyt i ve bazi Sii imamlari oven en az iki eser yazmistir Ikincisi dogum yeri olan Sebzevar geleneksel olarak bir Sii merkeziydi Ucuncusu Safevi Imparatorlugu Herat i ele gecirdiginde Ravzat el Sahada nin Sii tutku oyununun sahnelenmesinde kullanilan standart metin olarak hizmet eden yari kanonik bir metin olarak benimsenmesini hakli cikarmak icin Kasifi yi bir Sii alimi olarak tanitti Baslica tefsir eseri olan Cevahiru t Tefsir de kaynak olarak kullandigi ve zikrettigi kirk kadar tefsirden sadece ucu Sii tefsiri olarak one cikmaktadir Kalan kaynaklar ise Sunni tefsirlerdir CalismalariKasifi nin nesir siir tefsir astronomi ve Islami ilimler alaninda otuza yakin kitabi bulunmaktadir Bunlardan en unluleri sunlardir Ahlak i Muhsini Farsca اخلاق محسنی 907 1501 2 de tamamlanan ve Solṭan Ḥosayn a ithaf edilen kirk bolumden olusan ahlak ve devlet yonetimi uzerine bir inceleme Envar i Suheyli Farsca انوار سهیلی Timurlu emiri Nizameddin Seyh Ahmed Suheyli nin siparisi ve ithafiyla Ebu l Meali nin populer hayvan masallari olan Kelile ve Dimne nin on dort bolumden olusan duzyazi uyarlamasi Cevahiru t tefsirli tuḥfeti l emir Farsca جواهر التفسیر لتحفة الأمیر Kur an i Kerim in ilk uc suresini kapsayan tefsir Kasifi tefsirini olustururken Arapca ve Farsca olmak uzere yaklasik 40 tefsiri ve Islam alimlerinin yaklasik 20 kadar risale ve kitabini kaynak olarak kullanmistir Fahreddin er Razi nin Razi Tefsiri ve Ebu Hafs Omer el Nesefi nin et Taysir fi t Tefsir en cok alinti yapilanlar gibi gorunmektedir Hacimli bir eserdir ve Kasifi kitabi bitirmesinin cok uzun surdugunu fark edince dorduncu sureye geldiginde projeyi birakmistir Bunun yerine Mawaheb i Aliyye adi verilen kisaltilmis fakat tam bir tefsir yazdi Mevahib i ʿAliyye Farsca مواهب علیه Kur an i Kerim in kisaltilmis tam tefsiri Cevahiru t Tefsir ile birlikte son bes asirdir Afganistan ve Hint alt kitasinda populer tefsir eserleri olarak kabul edilmektedirler Lubbu Lubab i Maʿnevi Farsca لب لباب مثنوی Mevlana Celaleddin i Rumi nin Mesnevi sinden secmelerin ozet antolojisi 875 1470 71 yilinda derlenmistir Ravzatu s suheda Farsca روضة الشهداء 908 1502 3 te yazilmis on bolumden ve bir sonuctan olusan buyuk olcude Imam Huseyin ve Kerbela daki trajik olaylara odaklanan bir Ali sehitligi GaleriKasifi nin Afganistan in Herat kentindeki turbesi Iran in Sebzevar kentindeki dogum yerindeki bir anit Cevahiru t tefsir suslu bir yazmasindan bir sayfa Envar i Suheyli el yazmasi sergileniyor Envar i Suheyli bir cizim Notlar Also spelled Hussain Hosayn instead of Husayn or Kashefi instead of Kashifi Also spelled al Waʿiẓ or Wa ez KaynakcaOzel a b c d e Subtelny M E 2011 KASEFI KAMAL AL DIN ḤOSAYN WAʿEẒ Yarshater Ehsan Ed Encyclopaedia Iranica Volume XV 6 Karim Khan Zand Kasḡari Saʿd al Din Ingilizce Londra ve New York Routledge amp Kegan Paul ss 658 661 ISBN 978 1 934283 29 5 a b Ayazi Sayd Muhammad Ali 1380 1999 Naqd wa ma refi ye ketab Jawaher al Tafsir e Mulla Hussein Kashifi Ayyina ye Miras Issue No 12 pp 52 56 a b c Hosein Yousofi 1978 GenelHosein Yousofi Gholam 1978 Kas h ifi Lewis B Bosworth C E Ed The Encyclopaedia of Islam New Edition Volume IV Iran Kha Ingilizce Leiden E J Brill OCLC 758278456 Konuyla ilgili yayinlarMitchell Colin Paul 2003 To preserve and protect Husayn Vaciz i Kashifi and Perso Islamic chancellery culture Iranian Studies 36 4 ss 485 508 doi 10 1080 021086032000139195 Subtelny Maria E 2018 The Works of Ḥusayn Vaʿiẓ Kashifi as a Source for the Study of Sufism in Late 15th and Early 16th Century Central Asia DeWeese Devin Gross Jo Ann Ed Sufism in Central Asia New Perspectives on Sufi Traditions 15th 21st Centuries Brill ss 98 118 ISBN 978 90 04 36787 6