Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Işıklar, Bulgaristan | |
|---|---|
 | |
 | |
| Bilgiler | |
| İl (oblast): | Razgrad |
| Nüfus: | 1 893 (26.09.2005) |
| Rakım: | 429 m |
| Posta kodu: | 7454 |
| Telefon kodu: | 08377 |
| Koordinatlar: | 43° 31' kuzey 26° 45' doğu |
| Belediye başkanı | |
| {{{Mayor}}} | |
Işıklar (Bulgarca: Самуил Samuil), Bulgaristan'ın kuzeydoğusunda, Hezargrad (Razgrad) iline bağlı Deliorman bölgesi içerisinde yer alan çoğunluğu Türklerden oluşan ilçe ve aynı adlı ilçe merkezidir.
İdari Durum
Işıklar ismi 1934 yılında dönemin milliyetçi Bulgar hükûmetinin yürüttüğü 1878 sonrası henüz değiştirilmeyen Türkçe yer adlarının değiştirilmesi kampanyası sürecinde 5 Kasım 1934'te Samuil (Самуил) olarak değiştirildi.
Işıklar Belediyesi ilçe merkezi dahil 14 köyden oluşmaktadır. Işıklar 1934'ten beri ilçenin idare merkezidir.
Yerleşim birimleri
- Işıklar – Samuil (Самуил)
- Sofular - Bogomiltsi (Богомилци)
- - Vladimirovtsi (Владимировци)
- - Golyama Voda (Голяма Вода)
- Demirciler - Jelyazkovets (Желязковец)
- Dursunköy - Zdravets (Здравец)
- - Kara Mihal (Кара Михал)
- Topalköy - Krivitsa (Кривица)
- Kılıçköy - Nojarovo (Ножарово)
- Kovancılar - Pçelina (Пчелина)
- Kınalı - Huma (Хума)
- Hırsova - Hırsovo (Хърсово )
- - Bogdantsi (Богданци)
- - Golyam İzvor (Голям Извор)
Tarihçe
İlçede yerleşim başlangıcı antik çağlara, M.Ö. V-III. yüzyıllar arasına kadar uzanmaktadır. Bölge Osmanlı hakimiyetine girdiği zaman, Osmanlıların burada yaşayan ve Türkçe konuşan bir nüfusla karşılaştıkları iddia edilmektedir. Osmanlı hakimiyetinin başlamasından 150-200 sene sonrasına kadar bölgede Bulgar yerleşimcilere rastlanmamakta ve bölge 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşına kadar tamamen Türk ve Müslüman nüfustan oluşmaktaydı. Bu tarihten itibaren ilk Bulgar yerleşimciler bölgeye gelmeye başlamıştır. Bu dönemle birlikte Kara Arnavut köyünde 3 ve Hırsova köyünde de 12 Bulgar hanesine rastlanmaktadır.
1868'de açılan Rusçuk-Varna demiryolu ile ilçe merkezi Işıklar'ın yerleşim süreci ivme kazanmıştır. Işıklar ilçe merkezine ilk yerleşenler Yunan tahıl tüccarlarıdır. Ağustos ayında gelip hasat bitimi kışı geçirmek üzere Varna'ya giden Yunan tüccarlarının yerleşmesi ile birlikte komşu yerleşim birimlerinden de Bulgar ve Türkler de ilçe merkezine göç etmeye başlamışlardır. Işıklar civar köylerin tarım ürünlerinin pazara sunulduğu bir merkez durumuna gelmiştir.
Ancak ilçeye asıl önemli Bulgar nüfus akını 1877-1878 Osamnlı-Rus Savaşı (93 Harbi) sonrasında Bulgaristan'ın özerk bir prenslik olması sonrasındaki yıllarda gerçekleşmiştir. Bu dönemde çoğu Orta Balkan Dağları bölgesinden gelen ilk Bulgar nüfus 1883'te Habip Köy'e, 1888'de Hasan Mahallesine, 1890'da Dursun Кöy'e, 1900'de Abdul Köy ve Kılıç Köy'e, 1902'de Kovancılar'a, 1906'da Topal Köy'e, 1907'de Karamallar'a ve 1915'te de Işıklar'a yerleşmeye başlamıştır. Balkan Savaşları sonucu Güney Dobruca'nın Romanya hakimiyetine girmesiyle de bu bölgeden Işıklar bölgesine önemli sayıda Bulgar nüfus göç etmiştir. 1930'larda ise bölgeye Makedon yerleşimcilerin geldiği bilinmektedir. Böylece, ilçe bu dönemde en yüksek nüfus sayısına ulaşmıştır. 1934 Nüfus Sayımına göre Işıklar İlçesinin nüfusu 16 233 olarak belirlenmiştir. İlçede Türkler ve Bulgarlardan başka Müslüman ve Hristiyan Çingeneler (Romanlar) nüfus da yaşamaktadır.
Coğrafi Durum
Işıklar ilçesi Deliorman bölgesinin güneyinde ve Bulgaristan'ın kuzeydoğusunda yer almaktadır. Doğusunda Hezargrad (Razgrad) merkez ilçesi, güneyinde Kubadın (Loznitsa) ilçesi, kuzeyinde Kemallar (İsperih) ilçesi ve batısında Şumnu ili ile komşudur. Hezargrad (Razgrad) ilinin en yüksek yeri Işıklar tepeleri 600 m ile ilçe sınırlar içinde yer almaktadır. İlçe düzlükler ve tepelerden meydana gelmiş ve tarıma elverişlidir. En yüksek ortalama aylık sıcak Temmuz ayında görülür (26,2 °C). En düşük ortalama sıcaklık ise Ocak ayında görülür (-5,8 °C). Ölçülen en yüksek sıcaklık 37 °C ve ölçülen en düşük sıcaklık ise - 25,8 °C'dir.
Işıklar ilçe merkezi Rusçuk-Varna ve Işıklar-Silistre demiryollarının kavşağında yer almasından dolayı da önemlidir.
Nüfus
1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı sırasında Şumnu'da bulunan nedeniyle Deliorman bölgesi Ruslar tarafından ancak ateşkes sonrası teslim alınabilmiştir. Bu yüzden Deliorman bölgesi Bulgaristan'daki diğer komşu bölgelerdeki Türkler için Rus ordusunun peşi sıra dolaşan Bulgar ve Kazak çetelerinin katliamlarından kaçmak için bölgeye sığınmışlardır. Bu nedenle Deliorman bölgesindeki Türk nüfus nispeten yoğun olarak kalabilmiştir. Ancak savaş sonrası Bulgaristan hükûmetlerinin izlediği değişken politikaların etkisiyle bölgeden Türkiye'ye göçler sürekli bir şekilde yaşanmıştır. Bu göçlerden bölgeyi etkileyenlerden en önemlileri 1950-1951, 1968-1978 ve 1989 göçleridir. Bunlardan sonuncusu 1984-1989 yıllarındaki tüm Bulgaristan'daki Türklere karşı yürütülen Zorunlu Asimilasyon politikaları sonucunda gerçekleşmiş ve önemli bir Türk nüfus 1989 yılında Türkiye'ye göç etmiştir. Bu ise ilçenin demografik yapısını önemli ölçüde değiştirmiştir. Söz gelimi 1985 yılında 12 527 kişi olan ilçe nüfusu, 1992'de 9 585'e ve nihayetinde de 2001 yılında da 8 164'e kadar düşmüştür. 26 Eylül 2005 tarihine göre Işıklar ilçesinin toplam nüfusu 8 604 kişidir.
| Yıllara göre Işıklar ilçesinin toplam nüfusu | |
|---|---|
| 2005 | 8 604 |
| 2001 | 8 164 |
| 1992 | 9 585 |
| 1985 | 12 527 |
| 1934 | 16 233 |
Etnik Yapı
8 604 kişi olan toplam ilçe nüfusunun %78'i Türklerden, %13'ü Bulgarlardan ve %9'u da Çingenelerden (Romanlar) meydana gelmektedir. İlçedeki toplam nüfusun %81'inin ana dili Türkçe, %13'ünün Bulgarca ve %1,5'inin de Çingenecedir (Romanca). Bunun yanı sıra, nüfusun %81,5'i Müslüman, %15'i ise Hristiyan'dır.
Eğitim
İlçe sınırları içerisinde Hırs Ova, Habip Köy ve Demirciler'de olmak üzere 3 adet ortaokul ve Işıklar'da da Ortaokul-Lise 2005-2006 eğitim ve öğretim yılı itibarıyla 839 öğrenciye hizmet vermektedir. 2001 Genel Nüfus Sayımına göre ilçe nüfusunun sadece %0,5'i bir yüksek öğretim kurumundan mezundur. Bununla birlikte %1,2'si meslek yüksek okulu, %17,7'si lise, %76'sı ortaokul mezunu olup %3,8'i ise okur-yazar değildir.
Ancak eğitim alanında tüm ülkede olduğu gibi azınlıklar aleyhine bir durum söz konusudur. Buna göre, Türklerin %27'i ve Çingenelerin (Romanların) %40,5'i ilkokul mezunu dahi değildirler. Bunlar önemli bir kısmı ise okur-yazar değildir. Örneğin, Çingenelerin (Romanların) %12,7'si, Türklerin %3,45'i okur-yazar değilken bu oran Bulgar nüfus arasında sadece %1,7'dir.
Ekonomi
Bölge genel olarak tarımla geçimini sağlamaktadır. En çok üretilen tarım ürünleri arasında buğday ve tütün başta gelmektedir. İlçe merkezi Işıklar'da Traktsiya (Тракция) Vagon fabrikası en önemli sanayi kuruluşudur. Bunun dışında ilçede küçük ölçekli ticari işletmeler (restaurant, bakkal, market v.s.) ve hayvancılık da ekonomik yaşamda yerini almaktadır.
Ekomonik olarak aktif olan nüfus 2001 Genel Nüfus Sayımına göre 4 062 kişidir (tüm nüfusun %49,7'si) ve bunun %79,7'si Türkler, %9'u Bulgarlar ve % 4'ü de Çingenelerden (Romanlardan) meydana gelmektedir. Ancak ilçe'deki işsizlik oranı ülke ortalamasının çok üstündedir. 2005 yılı ortalama işsizlik oranı %42,46 olarak gerçekleşmiştir.
Işıklar ilçesinin ekonomik olarak az gelişmişliğinin bir göstergesi de ilçenin Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nın 2002 yılı araştırmasında GSMH'ya göre Bulgaristan'daki 262 ilçe arasında 215. sırada olmasıdır.
Kültür ve Spor
İlçede toplam 14 okuma evi (çitalişte, читалище 17 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) bulunmaktadır. İlçede Gençlik isimli Türk folklör grubu ile Vihır (Вихьр) isimli bir Bulgar folklör grubu faaliyet göstermektedir.
İlçe'de Habipköy ve Işıklar'da birer futbol kulübü ile Işıklar'da bir güreş kulübü faaliyet göstermektedir.
Dış bağlantılar
- Işıklar Belediyesi resmi web sitesi 10 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Bulgarca)
Kaynakça
- Obshtina Samuil (Işıklar Belediyesi) (2005) Obshtinska Strategiya za integratsiya na etnosite v obshtina Samuil, 2006-2015, pp. 1–17. (Общинска стратегия за интегратция на етносите в община Самуил, 2006-2015), Samuil (Işıklar): Obshtina Samuil.
- UNDP (2002) Bulgaria Human Development Index: Municipalities in the Context of Districts[], Sofia: UDNP
- Şimşir, B. (1986) Bulgaristan Türkleri, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
Notlar
 | Bulgaristan'daki bir yerleşim yeri ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Isiklar BulgaristanBilgilerIl oblast RazgradNufus 1 893 26 09 2005 Rakim 429 mPosta kodu 7454Telefon kodu 08377Koordinatlar 43 31 kuzey 26 45 doguBelediye baskani Mayor Isiklar Bulgarca Samuil Samuil Bulgaristan in kuzeydogusunda Hezargrad Razgrad iline bagli Deliorman bolgesi icerisinde yer alan cogunlugu Turklerden olusan ilce ve ayni adli ilce merkezidir Idari DurumIsiklar Belediye binasindan gorunum Isiklar ismi 1934 yilinda donemin milliyetci Bulgar hukumetinin yuruttugu 1878 sonrasi henuz degistirilmeyen Turkce yer adlarinin degistirilmesi kampanyasi surecinde 5 Kasim 1934 te Samuil Samuil olarak degistirildi Isiklar Belediyesi ilce merkezi dahil 14 koyden olusmaktadir Isiklar 1934 ten beri ilcenin idare merkezidir Yerlesim birimleriIsiklar Samuil Samuil Sofular Bogomiltsi Bogomilci Vladimirovtsi Vladimirovci Golyama Voda Golyama Voda Demirciler Jelyazkovets Zhelyazkovec Dursunkoy Zdravets Zdravec Kara Mihal Kara Mihal Topalkoy Krivitsa Krivica Kilickoy Nojarovo Nozharovo Kovancilar Pcelina Pchelina Kinali Huma Huma Hirsova Hirsovo Hrsovo Bogdantsi Bogdanci Golyam Izvor Golyam Izvor TarihceIlcede yerlesim baslangici antik caglara M O V III yuzyillar arasina kadar uzanmaktadir Bolge Osmanli hakimiyetine girdigi zaman Osmanlilarin burada yasayan ve Turkce konusan bir nufusla karsilastiklari iddia edilmektedir Osmanli hakimiyetinin baslamasindan 150 200 sene sonrasina kadar bolgede Bulgar yerlesimcilere rastlanmamakta ve bolge 1828 1829 Osmanli Rus Savasina kadar tamamen Turk ve Musluman nufustan olusmaktaydi Bu tarihten itibaren ilk Bulgar yerlesimciler bolgeye gelmeye baslamistir Bu donemle birlikte Kara Arnavut koyunde 3 ve Hirsova koyunde de 12 Bulgar hanesine rastlanmaktadir 1868 de acilan Ruscuk Varna demiryolu ile ilce merkezi Isiklar in yerlesim sureci ivme kazanmistir Isiklar ilce merkezine ilk yerlesenler Yunan tahil tuccarlaridir Agustos ayinda gelip hasat bitimi kisi gecirmek uzere Varna ya giden Yunan tuccarlarinin yerlesmesi ile birlikte komsu yerlesim birimlerinden de Bulgar ve Turkler de ilce merkezine goc etmeye baslamislardir Isiklar civar koylerin tarim urunlerinin pazara sunuldugu bir merkez durumuna gelmistir Ancak ilceye asil onemli Bulgar nufus akini 1877 1878 Osamnli Rus Savasi 93 Harbi sonrasinda Bulgaristan in ozerk bir prenslik olmasi sonrasindaki yillarda gerceklesmistir Bu donemde cogu Orta Balkan Daglari bolgesinden gelen ilk Bulgar nufus 1883 te Habip Koy e 1888 de Hasan Mahallesine 1890 da Dursun Koy e 1900 de Abdul Koy ve Kilic Koy e 1902 de Kovancilar a 1906 da Topal Koy e 1907 de Karamallar a ve 1915 te de Isiklar a yerlesmeye baslamistir Balkan Savaslari sonucu Guney Dobruca nin Romanya hakimiyetine girmesiyle de bu bolgeden Isiklar bolgesine onemli sayida Bulgar nufus goc etmistir 1930 larda ise bolgeye Makedon yerlesimcilerin geldigi bilinmektedir Boylece ilce bu donemde en yuksek nufus sayisina ulasmistir 1934 Nufus Sayimina gore Isiklar Ilcesinin nufusu 16 233 olarak belirlenmistir Ilcede Turkler ve Bulgarlardan baska Musluman ve Hristiyan Cingeneler Romanlar nufus da yasamaktadir Cografi DurumIsiklar ilcesi ve Razgrad ilindeki diger ilceler Isiklar ilcesi Deliorman bolgesinin guneyinde ve Bulgaristan in kuzeydogusunda yer almaktadir Dogusunda Hezargrad Razgrad merkez ilcesi guneyinde Kubadin Loznitsa ilcesi kuzeyinde Kemallar Isperih ilcesi ve batisinda Sumnu ili ile komsudur Hezargrad Razgrad ilinin en yuksek yeri Isiklar tepeleri 600 m ile ilce sinirlar icinde yer almaktadir Ilce duzlukler ve tepelerden meydana gelmis ve tarima elverislidir En yuksek ortalama aylik sicak Temmuz ayinda gorulur 26 2 C En dusuk ortalama sicaklik ise Ocak ayinda gorulur 5 8 C Olculen en yuksek sicaklik 37 C ve olculen en dusuk sicaklik ise 25 8 C dir Isiklar ilce merkezi Ruscuk Varna ve Isiklar Silistre demiryollarinin kavsaginda yer almasindan dolayi da onemlidir Nufus1877 1878 Osmanli Rus savasi sirasinda Sumnu da bulunan nedeniyle Deliorman bolgesi Ruslar tarafindan ancak ateskes sonrasi teslim alinabilmistir Bu yuzden Deliorman bolgesi Bulgaristan daki diger komsu bolgelerdeki Turkler icin Rus ordusunun pesi sira dolasan Bulgar ve Kazak cetelerinin katliamlarindan kacmak icin bolgeye siginmislardir Bu nedenle Deliorman bolgesindeki Turk nufus nispeten yogun olarak kalabilmistir Ancak savas sonrasi Bulgaristan hukumetlerinin izledigi degisken politikalarin etkisiyle bolgeden Turkiye ye gocler surekli bir sekilde yasanmistir Bu goclerden bolgeyi etkileyenlerden en onemlileri 1950 1951 1968 1978 ve 1989 gocleridir Bunlardan sonuncusu 1984 1989 yillarindaki tum Bulgaristan daki Turklere karsi yurutulen Zorunlu Asimilasyon politikalari sonucunda gerceklesmis ve onemli bir Turk nufus 1989 yilinda Turkiye ye goc etmistir Bu ise ilcenin demografik yapisini onemli olcude degistirmistir Soz gelimi 1985 yilinda 12 527 kisi olan ilce nufusu 1992 de 9 585 e ve nihayetinde de 2001 yilinda da 8 164 e kadar dusmustur 26 Eylul 2005 tarihine gore Isiklar ilcesinin toplam nufusu 8 604 kisidir Yillara gore Isiklar ilcesinin toplam nufusu2005 8 6042001 8 1641992 9 5851985 12 5271934 16 233Etnik Yapi8 604 kisi olan toplam ilce nufusunun 78 i Turklerden 13 u Bulgarlardan ve 9 u da Cingenelerden Romanlar meydana gelmektedir Ilcedeki toplam nufusun 81 inin ana dili Turkce 13 unun Bulgarca ve 1 5 inin de Cingenecedir Romanca Bunun yani sira nufusun 81 5 i Musluman 15 i ise Hristiyan dir Isiklar Ilcesindeki Etnik Nufusun DagilimiEgitimIlce sinirlari icerisinde Hirs Ova Habip Koy ve Demirciler de olmak uzere 3 adet ortaokul ve Isiklar da da Ortaokul Lise 2005 2006 egitim ve ogretim yili itibariyla 839 ogrenciye hizmet vermektedir 2001 Genel Nufus Sayimina gore ilce nufusunun sadece 0 5 i bir yuksek ogretim kurumundan mezundur Bununla birlikte 1 2 si meslek yuksek okulu 17 7 si lise 76 si ortaokul mezunu olup 3 8 i ise okur yazar degildir Ancak egitim alaninda tum ulkede oldugu gibi azinliklar aleyhine bir durum soz konusudur Buna gore Turklerin 27 i ve Cingenelerin Romanlarin 40 5 i ilkokul mezunu dahi degildirler Bunlar onemli bir kismi ise okur yazar degildir Ornegin Cingenelerin Romanlarin 12 7 si Turklerin 3 45 i okur yazar degilken bu oran Bulgar nufus arasinda sadece 1 7 dir EkonomiBolge genel olarak tarimla gecimini saglamaktadir En cok uretilen tarim urunleri arasinda bugday ve tutun basta gelmektedir Ilce merkezi Isiklar da Traktsiya Trakciya Vagon fabrikasi en onemli sanayi kurulusudur Bunun disinda ilcede kucuk olcekli ticari isletmeler restaurant bakkal market v s ve hayvancilik da ekonomik yasamda yerini almaktadir Ekomonik olarak aktif olan nufus 2001 Genel Nufus Sayimina gore 4 062 kisidir tum nufusun 49 7 si ve bunun 79 7 si Turkler 9 u Bulgarlar ve 4 u de Cingenelerden Romanlardan meydana gelmektedir Ancak ilce deki issizlik orani ulke ortalamasinin cok ustundedir 2005 yili ortalama issizlik orani 42 46 olarak gerceklesmistir Isiklar ilcesinin ekonomik olarak az gelismisliginin bir gostergesi de ilcenin Birlesmis Milletler Kalkinma Programi nin 2002 yili arastirmasinda GSMH ya gore Bulgaristan daki 262 ilce arasinda 215 sirada olmasidir Kultur ve SporHabipkoy de bir futbol maci Ilcede toplam 14 okuma evi citaliste chitalishe 17 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi bulunmaktadir Ilcede Genclik isimli Turk folklor grubu ile Vihir Vihr isimli bir Bulgar folklor grubu faaliyet gostermektedir Ilce de Habipkoy ve Isiklar da birer futbol kulubu ile Isiklar da bir gures kulubu faaliyet gostermektedir Dis baglantilarIsiklar Belediyesi resmi web sitesi 10 Agustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bulgarca KaynakcaObshtina Samuil Isiklar Belediyesi 2005 Obshtinska Strategiya za integratsiya na etnosite v obshtina Samuil 2006 2015 pp 1 17 Obshinska strategiya za integratciya na etnosite v obshina Samuil 2006 2015 Samuil Isiklar Obshtina Samuil UNDP 2002 Bulgaria Human Development Index Municipalities in the Context of Districts olu kirik baglanti Sofia UDNP Simsir B 1986 Bulgaristan Turkleri Istanbul Bilgi Yayinevi Notlar a b c d 8 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Eylul 2007 a b c d e f g h Obshtina Samuil Isiklar Belediyesi 2005 Simsir 1986 35 41 a b Obshtina Samuil Isiklar Belediyesi 2006 a b Bulgaristan 2001 Genel Nufus Sayimi 2005 UNDP 2002 43 Bulgaristan daki bir yerlesim yeri ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz