Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I. Orodes (Urud I olarak da yazılır; Partça: 𐭅𐭓𐭅𐭃 Wērōd/Urūd), MÖ 80'den 75'e kadar Part İmparatorluğu'nun kralıdır. I. Gotarzes'in (h. 91-87/80 MÖ) oğlu ve varisidir. Onun hükümdarlığı nispeten belirsizdir. Tahtı MÖ 87-80'de sözde amcası tarafından gasp edilmiş olabilir, ancak bu bilimde çok az destek buldu. Askeri faaliyetlerinden I. Orodes'in, MÖ 81/80'den itibaren bağımsız olan Elymais'te MÖ 78 yılında Part egemenliğini yeniden kurduğu bilinmektedir. I. Orodes sonra tahtı, kraliyet Arsakes Hanedanı'nın farklı bir koluna mensup olan yaşlı Part prensi Sinatrukes'a kaptırmıştır.
| I. Orodes Partça: 𐭅𐭓𐭅𐭃 | |
|---|---|
| , Arsakes | |
 I. Orodes'in Tetradrahmisi, Seleukia basımı. | |
| Part Kralı | |
| Hüküm süresi | 80–75 MÖ |
| Önce gelen | I. Gotarzes (?) (rakip kral) |
| Sonra gelen | Sinatrukes |
| Ölüm | 75 MÖ |
| Eş(ler)i | Ispubarza |
| Hanedan | Arşaklılar |
| Babası | I. Gotarzes |
| Annesi | (?) |
| Dini | Zerdüştçülük |
İsim
Orodēs (Grekçe: Ὀρώδης) Orta İran isminin Wērōd/Urūd'un Yunanca tasdikidir (Partça: 𐭅𐭓𐭅𐭃). İsmin etimolojisi tartışmalıdır. Modern Farsça versiyonu Viru (Farsça: ویرو) şeklindedir.
Hükümdarlığı
Orodes, Part kralı I. Gotarzes'in (h. 91-87/80 MÖ) oğlu ve varisidir. Rahim M. Shayegan (2011), Behistun Dağı'ndaki I. Gotarzes kaya kabartmasında tasvir edilen figürlerden birinin Orodes olduğunu ileri sürmüştür. Orodes'in annesi Ermenistan'ın Artaksiad kralı II. Tigran (h. 95-55 MÖ) kızı olan Ermeni kraliçesi Ariazate olabilir.
Gholamreza F. Assar'a (2006) göre, I. Gotarzes'in MÖ 87'de ölümünden sonra kardeşi , tahtı Orodes'ten gasp etmiştir. MÖ 80 Ağustos/Eylül aylarında III. Mitridates Babil'de tahttan indirildi ve kısa bir süre sonra Orodes tarafından Susa'dan kovuldu. III. Mitridates bu olaydan sağ kurtulmuş ve kuzeye kaçmayı başarmış olabilir; orada ertesi yıl ölene kadar savaşmaya devam etti. Ancak diğer bilim adamları, MÖ 80'lerde III. Mitridates'in hükümdarlığının varlığını desteklemiyor. Shayegan'a göre, bu dönemde III. Mitridates gibi rakip kralların varlığı "öncelikle nümizmatik kanıtlara dayanmaktadır, yazılı ve belgesel kaynaklarda yetersiz destek bulabilir ve dönemin madeni paralarının farklı yorumlarıyla çelişebilir." Shayegan, I. Gotarzes'in y. 80 MÖ ve yerine Orodes I geçtiğinin belirtir.
I. Orodes, bilim adamlarında "Part Karanlık Çağı" olarak adlandırılan bir dönemde hüküm sürdü; bu, II. Mitridates'in (h. 124-91 MÖ) ölümünden (veya son yıllarından) başlayarak Part İmparatorluğu tarihinde otuz yıllık bir dönemi ifade eder. Görünüşte örtüşen bir dizi hükümdarlık dönemi dışında imparatorlukta bu dönemde yaşanan olaylara ilişkin net bilgilerin bulunmaması nedeniyle "Karanlık Çağ" olarak anılır. Part hükümdarlarının soyu ancak y. 57 MÖ yılında II. Orodes'in hükümdarlığının başlamasıyla yeniden güvenilir bir şekilde izlenebilmektedir. I. Orodes'in madeni paralarının çoğunluğu İran'ın merkezindeki Ekbatan ve Rhages'de basılmıştır. MÖ 11 Nisan 80'deki ay tutulması ile ilgili bir Babil raporunda Arsakes Hanedanı'nın kralı olarak bahsediliyor. Babil kronikleri aynı zamanda kız kardeşi-kraliçe Ispubarza'dan da bahsetmektedir. Öz kardeş olup olmadıkları bilinmiyor; İran Ahameniş Hanedanı'nın üyeleri arasında üvey kardeşlerle evlilik ensest olarak görülmüyordu. İkna edici belgelerin bulunmaması nedeniyle Partların aynı üvey kardeş evliliği uygulamasını sürdürüp sürdürmedikleri belirsizdir. I. Orodes'in büyükbabası II. Mitridates, Kralların kralı unvanını kullanırken, kendisinin bu unvanı kullanıp kullanmadığı belirsizliğini korumaktadır. Ancak ve Arsakes unvanlarını kullandığı kesindir. I. Gotarzes ve I. Orodes döneminde, Babilli bilim adamları özellikle Ahameniş İmparatorluğu döneminde yapılanla aynı yöntemle çivi yazısı kayıtları yazdılar. Shayegan'a göre bu, Partların Ahameniş öncülleriyle olan ilişkisini vurgulamak için yapıldı.
Güneybatı İran'daki Elymais krallığı, MÖ 124'ten beri tamamen Part kontrolü altındaydı. Ancak MÖ 81/80'de Kral III. Kamnaskires ve eşi Anzaze'ye ait sikkelerin ortaya çıkması, krallığın yeniden kurulduğunu gösterir. Babil kaynaklarına göre I. Orodes, MÖ 78'de Elymais'e bir sefer başlattı ve burada III. Kamnaskires'i mağlup etti. Ancak III. Kamnaskires tahttan indirilmedi ve artık bir Part vasalı olarak krallığı yönetmeye devam etti. Aslen Orta Asya'da Sakalar arasında ikamet eden Sinatrukes adlı yaşlı bir Part prensi, onların yardımını istedi ve y. 75 MÖ yılında, dolayısıyla Orodes I'in yerini almıştır. I. Orodes'in aksine Sinatrukes, II. Mitridates'in soyundan gelmemiştir. Sinatrukes böylece II. Mitridates'in soyunu kendi soyuna çevirmiştir; Sinatrukes'in Part tahtına kurduğu Arsakes kolunun adı, modern tarihçi Marek Jan Olbrycht tarafından MS 12'ye kadar Part İmparatorluğu'nu yöneten "Sinatrukesler" olarak adlandırılmıştır. Sinatrukes ailesi özellikle Sistan'ın Suren klanı tarafından destekleniyordu.
Notlar
- ^ Örneğin I. Orodes çivi yazısıyla Aršakā / Aršakam (šarru/šar šarrāni) ša ițțarridu Urudā (šarru) olarak kaydedilmiştir; "Urud (kral) olarak adlandırılan Arsakes (kral/kralların kralı)", Ahameniş varyantı Umakuš/Aršu ša Artakšatsu šarru/šar mātāti šumšu nabu tanımına çok benzemektedir; "Ülkelerin Artaxerxes kralı/kralı olarak anılan Ochos/Arses"
Kaynakça
- Özel
- ^ Bivar 1983, s. 98; al-Rayhani 2006, s. 147
- ^ Marcato 2018, s. 55.
- ^ al-Rayhani 2006, s. 147.
- ^ Shayegan 2011, s. 226.
- ^ Shayegan 2011, ss. 197, 226.
- ^ Assar 2006, s. 74.
- ^ Assar 2006, ss. 69–70.
- ^ Assar 2006, ss. 59, 70.
- ^ a b Assar 2006, s. 77.
- ^ Shayegan 2011, s. 232; Curtis 2012, s. 68; Olbrycht 2016, s. 23
- ^ Shayegan 2011, s. 197.
- ^ Shayegan 2011, ss. 228, 232.
- ^ Shayegan 2011, ss. 188–189; Sellwood 1976, s. 2; Mørkholm 1980, s. 33
- ^ Sellwood 1976, s. 2.
- ^ Assar 2006, ss. 74–75.
- ^ Assar 2006, ss. 71, 76, 80.
- ^ Brosius 2000.
- ^ Shayegan 2011, s. 228.
- ^ Shayegan 2011, s. 232.
- ^ a b Shayegan 2011, s. 291.
- ^ Shayegan 2011, s. 292.
- ^ a b c Shayegan 2011, s. 325.
- ^ Shayegan 2011, ss. 324–325.
- ^ Olbrycht 2015, ss. 362–363; Olbrycht 2016, ss. 23–24; Shayegan 2011, s. 230
- ^ Olbrycht 2016, s. 3.
- ^ Gazerani 2015, s. 20.
- Genel
- al-Rayhani, Ali ibn 'Ubayda (2006). Moshen Zakeri (Ed.). Persian Wisdom in Arabic Garb (2 vols.). 66. Brill.
- Assar, Gholamreza F. (2006). A Revised Parthian Chronology of the Period 91-55 BC. Parthica. Incontri di Culture Nel Mondo Antico. 8: Papers Presented to David Sellwood. Istituti Editoriali e Poligrafici Internazionali. ISBN . ISSN 1128-6342.
- Bivar, A.D.H. (1983). "The Political History of Iran Under the Arsacids". Yarshater, Ehsan (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 21-99. ISBN .
- Brosius, Maria (2000). "Women i. In Pre-Islamic Persia". Encyclopaedia Iranica, Vol. London et al.
- Curtis, Vesta Sarkhosh (2012). "Parthian coins: Kingship and Divine Glory". The Parthian Empire and its Religions
![image]()
. Computus Druck Satz & Verlag. ss. 67-83. ISBN . - Gazerani, Saghi (2015). The Sistani Cycle of Epics and Iran's National History: On the Margins of Historiography. BRILL. ss. 1-250. ISBN .
- Marcato, Enrico (2018). Personal Names in the Aramaic Inscriptions of Hatra. Digital Publishing. ISBN .
- Mørkholm, Otto (1980). "The Parthian Coinage of Seleucia on the Tigris, c. 90-55 B.C.". The Numismatic Chronicle. Cilt 20. Royal Numismatic Society. ss. 33-47. JSTOR 42667078. ()
- Olbrycht, Marek Jan (2015). "Arsacid Iran and the nomads of Central Asia – Ways of cultural transfer". Complexity of Interaction along the Eurasian Steppe Zone in the First Millenium CE
![image]()
. Bonn Contributions to Asian Archaeology. 7. Bonn. ss. 333-390. - Olbrycht, Marek Jan (2016). "Dynastic Connections in the Arsacid Empire and the Origins of the House of Sāsān". Curtis, Vesta Sarkhosh; Pendleton, Elizabeth J.; Alram, Michael; Daryaee, Touraj (Ed.). The Parthian and Early Sasanian Empires: Adaptation and Expansion. Oxbow Books. ISBN .
- Sellwood, David (1976). "The Drachms of the Parthian "Dark Age"". The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. 1 (1). Cambridge University Press. ss. 2-25. doi:10.1017/S0035869X00132988. JSTOR 25203669. ()
- Shayegan, M. Rahim (2011). Arsacids and Sasanians: Political Ideology in Post-Hellenistic and Late Antique Persia. Cambridge University Press. ss. 1-539. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
I Orodes Urud I olarak da yazilir Partca 𐭅𐭓𐭅𐭃 Werōd Urud MO 80 den 75 e kadar Part Imparatorlugu nun kralidir I Gotarzes in h 91 87 80 MO oglu ve varisidir Onun hukumdarligi nispeten belirsizdir Tahti MO 87 80 de sozde amcasi tarafindan gasp edilmis olabilir ancak bu bilimde cok az destek buldu Askeri faaliyetlerinden I Orodes in MO 81 80 den itibaren bagimsiz olan Elymais te MO 78 yilinda Part egemenligini yeniden kurdugu bilinmektedir I Orodes sonra tahti kraliyet Arsakes Hanedani nin farkli bir koluna mensup olan yasli Part prensi Sinatrukes a kaptirmistir I Orodes Partca 𐭅𐭓𐭅𐭃 ArsakesI Orodes in Tetradrahmisi Seleukia basimi Part KraliHukum suresi80 75 MOOnce gelenI Gotarzes rakip kral Sonra gelenSinatrukesOlum75 MOEs ler iIspubarzaHanedanArsaklilarBabasiI GotarzesAnnesi DiniZerdustculukIsimOrodes Grekce Ὀrwdhs Orta Iran isminin Werōd Urud un Yunanca tasdikidir Partca 𐭅𐭓𐭅𐭃 Ismin etimolojisi tartismalidir Modern Farsca versiyonu Viru Farsca ویرو seklindedir HukumdarligiOrodes Part krali I Gotarzes in h 91 87 80 MO oglu ve varisidir Rahim M Shayegan 2011 Behistun Dagi ndaki I Gotarzes kaya kabartmasinda tasvir edilen figurlerden birinin Orodes oldugunu ileri surmustur Orodes in annesi Ermenistan in Artaksiad krali II Tigran h 95 55 MO kizi olan Ermeni kralicesi Ariazate olabilir Gholamreza F Assar a 2006 gore I Gotarzes in MO 87 de olumunden sonra kardesi tahti Orodes ten gasp etmistir MO 80 Agustos Eylul aylarinda III Mitridates Babil de tahttan indirildi ve kisa bir sure sonra Orodes tarafindan Susa dan kovuldu III Mitridates bu olaydan sag kurtulmus ve kuzeye kacmayi basarmis olabilir orada ertesi yil olene kadar savasmaya devam etti Ancak diger bilim adamlari MO 80 lerde III Mitridates in hukumdarliginin varligini desteklemiyor Shayegan a gore bu donemde III Mitridates gibi rakip krallarin varligi oncelikle numizmatik kanitlara dayanmaktadir yazili ve belgesel kaynaklarda yetersiz destek bulabilir ve donemin madeni paralarinin farkli yorumlariyla celisebilir Shayegan I Gotarzes in y 80 MO ve yerine Orodes I gectiginin belirtir I Orodes bilim adamlarinda Part Karanlik Cagi olarak adlandirilan bir donemde hukum surdu bu II Mitridates in h 124 91 MO olumunden veya son yillarindan baslayarak Part Imparatorlugu tarihinde otuz yillik bir donemi ifade eder Gorunuste ortusen bir dizi hukumdarlik donemi disinda imparatorlukta bu donemde yasanan olaylara iliskin net bilgilerin bulunmamasi nedeniyle Karanlik Cag olarak anilir Part hukumdarlarinin soyu ancak y 57 MO yilinda II Orodes in hukumdarliginin baslamasiyla yeniden guvenilir bir sekilde izlenebilmektedir I Orodes in madeni paralarinin cogunlugu Iran in merkezindeki Ekbatan ve Rhages de basilmistir MO 11 Nisan 80 deki ay tutulmasi ile ilgili bir Babil raporunda Arsakes Hanedani nin krali olarak bahsediliyor Babil kronikleri ayni zamanda kiz kardesi kralice Ispubarza dan da bahsetmektedir Oz kardes olup olmadiklari bilinmiyor Iran Ahamenis Hanedani nin uyeleri arasinda uvey kardeslerle evlilik ensest olarak gorulmuyordu Ikna edici belgelerin bulunmamasi nedeniyle Partlarin ayni uvey kardes evliligi uygulamasini surdurup surdurmedikleri belirsizdir I Orodes in buyukbabasi II Mitridates Krallarin krali unvanini kullanirken kendisinin bu unvani kullanip kullanmadigi belirsizligini korumaktadir Ancak ve Arsakes unvanlarini kullandigi kesindir I Gotarzes ve I Orodes doneminde Babilli bilim adamlari ozellikle Ahamenis Imparatorlugu doneminde yapilanla ayni yontemle civi yazisi kayitlari yazdilar Shayegan a gore bu Partlarin Ahamenis onculleriyle olan iliskisini vurgulamak icin yapildi Sinatrukes Drahmisi h 75 69 Guneybati Iran daki Elymais kralligi MO 124 ten beri tamamen Part kontrolu altindaydi Ancak MO 81 80 de Kral III Kamnaskires ve esi Anzaze ye ait sikkelerin ortaya cikmasi kralligin yeniden kuruldugunu gosterir Babil kaynaklarina gore I Orodes MO 78 de Elymais e bir sefer baslatti ve burada III Kamnaskires i maglup etti Ancak III Kamnaskires tahttan indirilmedi ve artik bir Part vasali olarak kralligi yonetmeye devam etti Aslen Orta Asya da Sakalar arasinda ikamet eden Sinatrukes adli yasli bir Part prensi onlarin yardimini istedi ve y 75 MO yilinda dolayisiyla Orodes I in yerini almistir I Orodes in aksine Sinatrukes II Mitridates in soyundan gelmemistir Sinatrukes boylece II Mitridates in soyunu kendi soyuna cevirmistir Sinatrukes in Part tahtina kurdugu Arsakes kolunun adi modern tarihci Marek Jan Olbrycht tarafindan MS 12 ye kadar Part Imparatorlugu nu yoneten Sinatrukesler olarak adlandirilmistir Sinatrukes ailesi ozellikle Sistan in Suren klani tarafindan destekleniyordu Notlar Ornegin I Orodes civi yazisiyla Arsaka Arsakam sarru sar sarrani sa ițțarridu Uruda sarru olarak kaydedilmistir Urud kral olarak adlandirilan Arsakes kral krallarin krali Ahamenis varyanti Umakus Arsu sa Artaksatsu sarru sar matati sumsu nabu tanimina cok benzemektedir Ulkelerin Artaxerxes krali krali olarak anilan Ochos Arses KaynakcaOzel Bivar 1983 s 98 al Rayhani 2006 s 147 Marcato 2018 s 55 al Rayhani 2006 s 147 Shayegan 2011 s 226 Shayegan 2011 ss 197 226 Assar 2006 s 74 Assar 2006 ss 69 70 Assar 2006 ss 59 70 a b Assar 2006 s 77 Shayegan 2011 s 232 Curtis 2012 s 68 Olbrycht 2016 s 23 Shayegan 2011 s 197 Shayegan 2011 ss 228 232 Shayegan 2011 ss 188 189 Sellwood 1976 s 2 Morkholm 1980 s 33 Sellwood 1976 s 2 Assar 2006 ss 74 75 Assar 2006 ss 71 76 80 Brosius 2000 Shayegan 2011 s 228 Shayegan 2011 s 232 a b Shayegan 2011 s 291 Shayegan 2011 s 292 a b c Shayegan 2011 s 325 Shayegan 2011 ss 324 325 Olbrycht 2015 ss 362 363 Olbrycht 2016 ss 23 24 Shayegan 2011 s 230 Olbrycht 2016 s 3 Gazerani 2015 s 20 Genelal Rayhani Ali ibn Ubayda 2006 Moshen Zakeri Ed Persian Wisdom in Arabic Garb 2 vols 66 Brill Assar Gholamreza F 2006 A Revised Parthian Chronology of the Period 91 55 BC Parthica Incontri di Culture Nel Mondo Antico 8 Papers Presented to David Sellwood Istituti Editoriali e Poligrafici Internazionali ISBN 978 8 881 47453 0 ISSN 1128 6342 Bivar A D H 1983 The Political History of Iran Under the Arsacids Yarshater Ehsan Ed The Cambridge History of Iran Volume 3 1 The Seleucid Parthian and Sasanian Periods Ingilizce Cambridge Cambridge University Press ss 21 99 ISBN 0 521 20092 X Brosius Maria 2000 Women i In Pre Islamic Persia Encyclopaedia Iranica Vol London et al Curtis Vesta Sarkhosh 2012 Parthian coins Kingship and Divine Glory The Parthian Empire and its Religions Computus Druck Satz amp Verlag ss 67 83 ISBN 9783940598134 Gazerani Saghi 2015 The Sistani Cycle of Epics and Iran s National History On the Margins of Historiography BRILL ss 1 250 ISBN 9789004282964 Marcato Enrico 2018 Personal Names in the Aramaic Inscriptions of Hatra Digital Publishing ISBN 9788869692314 Morkholm Otto 1980 The Parthian Coinage of Seleucia on the Tigris c 90 55 B C The Numismatic Chronicle Cilt 20 Royal Numismatic Society ss 33 47 JSTOR 42667078 kayit gerekli Olbrycht Marek Jan 2015 Arsacid Iran and the nomads of Central Asia Ways of cultural transfer Complexity of Interaction along the Eurasian Steppe Zone in the First Millenium CE Bonn Contributions to Asian Archaeology 7 Bonn ss 333 390 Olbrycht Marek Jan 2016 Dynastic Connections in the Arsacid Empire and the Origins of the House of Sasan Curtis Vesta Sarkhosh Pendleton Elizabeth J Alram Michael Daryaee Touraj Ed The Parthian and Early Sasanian Empires Adaptation and Expansion Oxbow Books ISBN 9781785702082 Sellwood David 1976 The Drachms of the Parthian Dark Age The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland 1 1 Cambridge University Press ss 2 25 doi 10 1017 S0035869X00132988 JSTOR 25203669 kayit gerekli Shayegan M Rahim 2011 Arsacids and Sasanians Political Ideology in Post Hellenistic and Late Antique Persia Cambridge University Press ss 1 539 ISBN 9780521766418