Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
III. Yezdicerd, III. Yezdigird ya da III. Yezdicürd, (Farsçada: یزدگرد سوم, "Tanrı tarafından yaratılan"), Sasani İmparatorluğu'nun yirmi dokuzuncu ve son kralıdır. 628 yılında oğlu II. Kubâd tarafından öldürülen II. Hüsrev'in (590–628) torunudur. Babası Şahryar'dı ve babaannesi Bizans İmparatoru Mauricius'un kızı Miriam'dı. Ayrıca, Ali'nin torunu Ali Zeyn el-Âb’ı-Dîn'in annesi Şehre-Bânû'nun da babası olur.
III. Yezdicerd, 16 Haziran 632 tarihinde, iç karışıklıklarla geçen bir dönemin ardından tahta yükseldi. III. Yezdicerd tahta genç olarak geçtigi için gerçekte krallık gücünü şahsen pek kullanamadı ve devamlı olarak danışmanlarının kontrolü altında kaldı.
Tahta geçtiği yıl, ilk Arap birlikleri Sasani topraklarına akınlara başlamıştı. Bizanslılarla yapılan yıllarca süren savaşlar Sasanileri yormuş; İran ekonomisinin gerileyişi vergilerin ağırlığı, dinsel kargaşalık, katı sosyal tabakalaşma, yöresel idarecilerin artan gücü ve kral adayları arasındaki taht kavgaları Sasanileri çok zayıflatmıştı. Yayılmacı Arap tehdidine Sasaniler ve özellikle III. Yezdicerd uygun direniş sağlayamadı. III. Yezdicerd, Sasanilerin eski rakibi ve düşmanı olan Bizans İmparatorluğu'ndan destek almak istedi ve o zaman imparator olan Herakleios oğlu Konstantinos'un kızı olan Manyanh'ın III. Yezdicerd ile evlenmesine izin vererek bir ittifak sağlandı ise de bu Sasanilere pek yardımcı olmadı.
Sasaniler ile Müslüman Araplar arasındaki ilk muharebe Nisan 633'te olmuştu. 633 yılı sonuna kadar Muhammed'in seçilmiş sahabelerinden olan Halid bin Velid komutasındaki disiplinli Arap orduları ile Sasani orduları arasında dokuz muharebe daha gerçekleşti ve tümü Halid bin Velid'in zaferiyle sonuçlandı. Halid bin Velid, Halife Ebu Bekir'in ölümünden sonra bölgedeki komutanlıktan ayrıldı. 634 yılının Ocak ayında Arap ordusu Firaz Savaşı'nı kazandı; fakat Ekim 634'te Sasani ordusu, Köprü Savaşı'nda Arap ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattı. Halife Ömer bin Hattab'ın zamanında, 637'de Kadisiye Savaşı'nda komutasında büyük bir Sasani ordusu, kendinden epey küçük olan bir Müslüman Arap ordusuna yenik düştü.
Kadisiye Savaşı yenilgisi ile Sasani İmparatorluğu'nun sonu gelmişti. Fakat Kadisiye Savaşı'ndan hemen sonra Halife Ömer bin Hattab gönderdiği bir mektupla III. Yezdicerd'in İslam dinini kabul etmesini istediği zaman Yezdicerd verdiği yanıtta Sasani resmi dini olan Zerdüştlük dininin çok tanrılı bir din olmadığını ve Araplarla karşılaştırılınca İranlıların daha uygar ve daha fazla kültürlü olduğunu bildirmişti.
Kadisiye Savaşı'ndan hemen sonra Araplar Sasani başkenti Tizpon (Ktesifon)'u kuşattılar ve uzun süren bir kuşatmanın sonunda Tizpon düştü. III. Yezdicerd, Sasani imparatorluk hazinesinin çok büyük bir kısmını bırakarak doğuya doğru kaçtı ve böylece Arapların eline güçlü bir finansal kaynak geçmiş oldu. Sasaniler ise kaynak sıkıntısına düştü. İmparatorluk yorgun, bölünmüş ve etkili bir hükûmetten yoksun olmasaydı, bir araya gelen ve tek bir ordu olarak hareket eden Sasani askeri kanadının özel atlı birlikleri olan Azadan (Asavaran/Asatan) sınıfı Arapları büyük bir olasılıkla yenebilirdi. Olaylar çok hızla gelişti ve bu kast imparatorlukta beliren güç boşluğunu dolduramadı. Sasani valilerinin bir grubu güçlerini birleştirerek İslam ordularını püskürtmeyi denediler; fakat merkezi otoritenin yok olmaması dolayısıyla bunda başarı kazanmayıp Nihâvend Muharebesi'ni kaybettiler. Finansal kaynaklarını kaybeden, ordusunun komuta yapısı ortadan kalkan, soylular dışında bulunan (özellikle Azadan kastına dâhil olan) tımarlı birlikleri azalıp yok edilen Sasani İmparatorluğu çaresiz durumda kalıp, Arap istilasına uğradı.
Nihavend yenilgisinin haberini alan III. Yezdicerd, yanındaki Fars soyluları ile birlikte kuzeyde Horasan bölgesinin iç taraflarına kadar kaçtı ve 651 yılının sonlarına doğru üzerinde taşıdığı parayı ele geçirmek isteyen soyguncu bir değirmenci tarafından Merv'de öldürüldü. 16. yüzyılda Farsçadan Türkçeye çevirilen Tercüme-i Tevârih-i Yezdi'ye göre Mahiri adını taşıyan bir Horasanlı bey bir Türk hakanının damadıydı. O bey, Türk hakanından yardım isteyip, hakan 7000 çeri gönderdi. Mahiri, Yezdicerd'e bu çerilerin ona yardım için gönderildiğini söyledi, ama gece vakti çerilere Yezdicerd'i öldürme buyruğu verdi. Kaçmak zorunda kalan Yezdicerd bir değirmenci tarafından öldürüldü ve Türk çerileri onun ölü bedenini ele geçerdi.
Diğer İran soyluları Orta Asya'ya yerleşerek bu bölgede İran kültürünü ve dilini yayacak olan ilk yerel Fars hanedanlığı Samaniler'i kurdular. Samaniler İslam'ın egemen olmasından sonra Sasani gelenek ve kültürünü yeniden diriltmeye çalıştılar. III. Yezdicerd'in oğlu ise Çin'e sığındı.
Bazı çevrelerce hâlâ kullanılmakta olan Zerdüşt Dini Takvimi, III. Yezdicerd'in taç giyme yılını yani miladi 632'yi başlangıç yılı olarak kabul eder ve bu takvime göre yıl sayısı Y.Z. ekiyle belirtilir.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
III Yezdicerd III Yezdigird ya da III Yezdicurd Farscada یزدگرد سوم Tanri tarafindan yaratilan Sasani Imparatorlugu nun yirmi dokuzuncu ve son kralidir 628 yilinda oglu II Kubad tarafindan oldurulen II Husrev in 590 628 torunudur Babasi Sahryar di ve babaannesi Bizans Imparatoru Mauricius un kizi Miriam di Ayrica Ali nin torunu Ali Zeyn el Ab i Din in annesi Sehre Banu nun da babasi olur III Yezdicerd 16 Haziran 632 tarihinde ic karisikliklarla gecen bir donemin ardindan tahta yukseldi III Yezdicerd tahta genc olarak gectigi icin gercekte krallik gucunu sahsen pek kullanamadi ve devamli olarak danismanlarinin kontrolu altinda kaldi Tahta gectigi yil ilk Arap birlikleri Sasani topraklarina akinlara baslamisti Bizanslilarla yapilan yillarca suren savaslar Sasanileri yormus Iran ekonomisinin gerileyisi vergilerin agirligi dinsel kargasalik kati sosyal tabakalasma yoresel idarecilerin artan gucu ve kral adaylari arasindaki taht kavgalari Sasanileri cok zayiflatmisti Yayilmaci Arap tehdidine Sasaniler ve ozellikle III Yezdicerd uygun direnis saglayamadi III Yezdicerd Sasanilerin eski rakibi ve dusmani olan Bizans Imparatorlugu ndan destek almak istedi ve o zaman imparator olan Herakleios oglu Konstantinos un kizi olan Manyanh in III Yezdicerd ile evlenmesine izin vererek bir ittifak saglandi ise de bu Sasanilere pek yardimci olmadi Sasaniler ile Musluman Araplar arasindaki ilk muharebe Nisan 633 te olmustu 633 yili sonuna kadar Muhammed in secilmis sahabelerinden olan Halid bin Velid komutasindaki disiplinli Arap ordulari ile Sasani ordulari arasinda dokuz muharebe daha gerceklesti ve tumu Halid bin Velid in zaferiyle sonuclandi Halid bin Velid Halife Ebu Bekir in olumunden sonra bolgedeki komutanliktan ayrildi 634 yilinin Ocak ayinda Arap ordusu Firaz Savasi ni kazandi fakat Ekim 634 te Sasani ordusu Kopru Savasi nda Arap ordusunu agir bir yenilgiye ugratti Halife Omer bin Hattab in zamaninda 637 de Kadisiye Savasi nda komutasinda buyuk bir Sasani ordusu kendinden epey kucuk olan bir Musluman Arap ordusuna yenik dustu Kadisiye Savasi yenilgisi ile Sasani Imparatorlugu nun sonu gelmisti Fakat Kadisiye Savasi ndan hemen sonra Halife Omer bin Hattab gonderdigi bir mektupla III Yezdicerd in Islam dinini kabul etmesini istedigi zaman Yezdicerd verdigi yanitta Sasani resmi dini olan Zerdustluk dininin cok tanrili bir din olmadigini ve Araplarla karsilastirilinca Iranlilarin daha uygar ve daha fazla kulturlu oldugunu bildirmisti Kadisiye Savasi ndan hemen sonra Araplar Sasani baskenti Tizpon Ktesifon u kusattilar ve uzun suren bir kusatmanin sonunda Tizpon dustu III Yezdicerd Sasani imparatorluk hazinesinin cok buyuk bir kismini birakarak doguya dogru kacti ve boylece Araplarin eline guclu bir finansal kaynak gecmis oldu Sasaniler ise kaynak sikintisina dustu Imparatorluk yorgun bolunmus ve etkili bir hukumetten yoksun olmasaydi bir araya gelen ve tek bir ordu olarak hareket eden Sasani askeri kanadinin ozel atli birlikleri olan Azadan Asavaran Asatan sinifi Araplari buyuk bir olasilikla yenebilirdi Olaylar cok hizla gelisti ve bu kast imparatorlukta beliren guc boslugunu dolduramadi Sasani valilerinin bir grubu guclerini birlestirerek Islam ordularini puskurtmeyi denediler fakat merkezi otoritenin yok olmamasi dolayisiyla bunda basari kazanmayip Nihavend Muharebesi ni kaybettiler Finansal kaynaklarini kaybeden ordusunun komuta yapisi ortadan kalkan soylular disinda bulunan ozellikle Azadan kastina dahil olan timarli birlikleri azalip yok edilen Sasani Imparatorlugu caresiz durumda kalip Arap istilasina ugradi Nihavend yenilgisinin haberini alan III Yezdicerd yanindaki Fars soylulari ile birlikte kuzeyde Horasan bolgesinin ic taraflarina kadar kacti ve 651 yilinin sonlarina dogru uzerinde tasidigi parayi ele gecirmek isteyen soyguncu bir degirmenci tarafindan Merv de olduruldu 16 yuzyilda Farscadan Turkceye cevirilen Tercume i Tevarih i Yezdi ye gore Mahiri adini tasiyan bir Horasanli bey bir Turk hakaninin damadiydi O bey Turk hakanindan yardim isteyip hakan 7000 ceri gonderdi Mahiri Yezdicerd e bu cerilerin ona yardim icin gonderildigini soyledi ama gece vakti cerilere Yezdicerd i oldurme buyrugu verdi Kacmak zorunda kalan Yezdicerd bir degirmenci tarafindan olduruldu ve Turk cerileri onun olu bedenini ele gecerdi Diger Iran soylulari Orta Asya ya yerleserek bu bolgede Iran kulturunu ve dilini yayacak olan ilk yerel Fars hanedanligi Samaniler i kurdular Samaniler Islam in egemen olmasindan sonra Sasani gelenek ve kulturunu yeniden diriltmeye calistilar III Yezdicerd in oglu ise Cin e sigindi Bazi cevrelerce hala kullanilmakta olan Zerdust Dini Takvimi III Yezdicerd in tac giyme yilini yani miladi 632 yi baslangic yili olarak kabul eder ve bu takvime gore yil sayisi Y Z ekiyle belirtilir Kaynakca Daryaee Touraj 2014 Oxford handbook of Iranian history New York NY Oxford University Press ISBN 978 0199390427 Melek Kulcu Doktora Tezi Tercume i Tevarih i Yezdi Inceleme Metin Sozluk Canakkale Onsekiz Mart Universitesi Canakkale 2016 s 415