Isobel Gowdie 1662 yılında Nairn yakınlarındaki Auldearn da büyücülük yaptığını itiraf eden bir iskoç kadı

Isobel Gowdie, 1662 yılında Nairn yakınlarındaki Auldearn'da büyücülük yaptığını itiraf eden bir İskoç kadındı. Yaşı ya da hayatı hakkındaki bilgiler kısıtlıdır, muhtemelen olağan uygulamalar doğrultusunda idam edilmiş olsa da, durumun böyle olup olmadığı ya da bir rençperin karısı olarak eski hayatının belirsizliğine geri dönmesine izin verilip verilmediği kesin değildir. Görünüşe göre şiddetli işkence kullanılmadan elde edilen ayrıntılı ifadesi, cadı avları döneminin sonunda Avrupa büyücülük folkloruna dair en kapsamlı bilgilerden birini sağlamaktadır.

Tarihçi Emma Wilby'ye göre, Gowdie'nin itiraflarında yer alan büyücülüğün çeşitli yönleri Peter Binsfeld'in 1592 tarihli çiziminde görülüyor.

Gowdie'nin altı haftalık bir süre boyunca yaptığı dört itirafta, tılsımlar ve büyülü dizelere dair detaylar, Şeytan'ın hizmetindeki bir coven üyesi olduğu ve perilerin kraliçesi ve kralı ile tanıştığı iddiaları yer aldı. Şeytan ile girdiği cinsel ilişkilere ilişkin korkunç bilgiler de verdi. Şeytani ve perilere ait inançların bir birleşimi olan anlatılar, Margaret Murray tarafından, kültler ve büyücülük hakkında günümüzde çoğunlukla önemini yitirmiş teorilerin temeli olarak kullanıldı.

Modern dönem akademisyenleri, okuma yazma bilmeyen ve sosyal statüsü düşük olan Gowdie'yi yaratıcı bir hayal gücüne sahip yetenekli bir anlatıcı olarak nitelendirmektedir. Neden öne çıktığı ya da başlangıçta tutuklandığı kesin olarak bilinmiyor, ancak ergotizmden muzdarip olabilirdi. İtiraflar Robert Pitcairn tarafından yazıldığından ve ilk olarak 1833'te yayınlandığından beri, tarihçiler bu yayınları müstesna ya da olağanüstü olarak tanımladılar ve akademisyenler 21. yüzyılda dahi bu konuyu tartışmaya devam etmektedir.

Gowdie'nin anısı, akademik kaynakların yanı sıra şarkılar, kitaplar, oyunlar ve radyo yayınları aracılığıyla da yaşatıldı. James MacMillan tarafından bestelenen The Confession of Isobel Gowdie, Gowdie anısına yazılmış bir ilahidir.

Arka plan

Erken modern dönemde, İskoç mahkemelerinde birçok büyücülük davası görüldü ve cadı avları yaklaşık olarak 1550 yılında başladı.İskoç Kraliçesi Mary'nin parlamentosu, 1563 tarihli İskoç Büyücülük Yasası'nı kabul etti, bu yasaya göre cadılık suçunun cezası ölüm cezası olarak belirlendi. Mary'nin oğlu James, 1590'daki Kuzey Berwick cadı mahkemelerine ve Aberdeen'de ülke çapında başlatılmış bir cadı avı olan 1597 Büyük İskoç Cadı Avı'na müdahil oluşunu müteakiben 1597'de Daemonologie'yi yazdı. Diğer Avrupa cadı mahkemelerinde olduğu gibi, İskoçya'da gerçekleştirilen büyük cadı avları gruplar halinde meydana geldi; tarihçiler bunun neden gerçekleşmiş olabileceği konusunda farklı görüşler öne sürmektedir, ancak genel olarak askeri düşmanlıkların ve siyasi ya da ekonomik belirsizliğin yerel papazlar ve mahkûmiyet aramaya kararlı toprak sahipleri ile birlikte bir rol oynadığı konusunda hemfikirdirdir. İskoçya, yaklaşık bir yüzyıldır şiddetli bir baskıya maruz kalmıştı, ancak ülkenin kuzeyindeki bölgeler Presbiteryenizmin tüm yükünü hissetmemişti, bu nedenle peri geleneklerine ve folkloruna güçlü birinanç duymaya devam etti. Gowdie'nin yaşadığı arazinin sahibi olan Park Lairdi, tutkulu bir Covenanter idi ve tüm geleneksel batıl inançları reddetti. Büyücülük davaları komisyonlarına katılmıştı ve babası, amcası ve büyükbabasının ölümlerinin sebebinin büyücülük kaynaklı olduğunu ilan etmişti.

Hava koşullarının olumsuz seyretmesi sonucunda 1649'dan 1653'e kadar kötü hasat dönemleri görüldü.Kral I. Charles 1649'da infaz edildi ve o yıl kapsamlı bir cadı avı başladı. 1660 yılında II. Charles İskoçya'nın hükümdarı ilan edildi; tarihçilerin çoğu, sonuncu olmasına rağmen en şiddetli kovuşturma dalgası olan 1661-62 Büyük İskoç Cadı Avını Restorasyon ile ilişkilendirir. 1884 tarihli bir metinde, İskoç eski eserler uzmanı Charles Kirkpatrick Sharpe şunları yazmıştır: "Kral İkinci Charles'ın dönüşü, egemenliğindeki genç kadınlar açısından ne kadar tatmin edici olursa olsun, talihsiz yaşlı kadınlara ya da İskoçya'nın cadılarına işkence ve yıkım dışında kesinlikle hiçbir şey getirmedi." Gowdie ve itirafları hakkında kapsamlı bir çalışma yürüten İngiliz tarihçi Emma Wilby'ye göre, Gowdie cadı avı sırasında Auldearn'da yargılanan yedi olası cadıdan biriydi.

Kişisel hayatı

Kayıtlarda, büyücülük davasına hiç karışmamış olan John Gilbert ile olan evliliğinden önce Gowdie hakkında hiçbir bilgi bulunmamaktadır. Wilby, bölgedeki yerlerden bahsederken Gowdie'nin Auldearn bölgesinde büyütülmüş olabileceğini öne sürmektedir. Aynı şekilde yaşıyla ilgili olarak da hiçbir ayrıntı mevcut değildir; 1662'deki mahkemesi sırasında – itirafından on beş yıl önce cinsel eylemlere katıldığını iddia ettiği için bu pek olası olmasa da – on beş yaşından otuzlu ya da ellili yaşlara kadar herhangi yaşta olabilirdi, çocuk sahibi olduğuna dair hiçbir kayıt olmamasına rağmen çocuk doğurma yaşında olduğu kesindi.

Gowdie ve kocası, Auldearn'ın yaklaşık iki mil kuzeyindeki Loch Loy civarında yaşıyordu. 17. yüzyılda, deniz girişi günümüzde olduğundan daha büyüktü ve etrafı ormanlık alan, tepeler ve kum tepeleri ile çevriliydi. Gowdie'nin kocası, Park Lairdi'nin mülk sahiplerinden biri tarafından tutulan bir çiftlik işçisiydi, muhtemelen bir rençperdi; çalışmalarına karşılık olarak kendisine bir kulübe ve küçük bir arazi parselinin kullanımı sağlanmıştı. Wilby'ye göre, yaşam tarzı ve sosyal statüleri günümüzün gelişmekte olan ülkeleriyle karşılaştırılabilir. Okuyamıyor ya da yazamıyor olsa da Gowdie iyi bir hayal gücüne ve kendini güzel bir şekilde ifade edebilme yeteneğine sahipti. Günlük hayatı, süt sağma, ekmek yapma, iplik dokuma ya da ot ayıklama gibi temel ev işleri ve görevleriyle geçmekteydi.

İtiraflar

Gowdie, altı haftalık bir süre içinde dört itirafta bulundu; bunlardan ilki 13 Nisan 1662'de Auldearn'da gerçekleşti. Gowdie'nin neden öne çıktığı belirsizdir; onun Oxford Dictionary of National Biography'deki makalesinin müellifi tarihçi John Callow, bunun büyücülük korkusu olan ateşli radikal yerel papaz Harry Forbes'e işkence etmek için kurulan bir komploya karışmasından kaynaklandığını öne sürmüştür. Forbes, Gowdie'nin dört sorgulamasının her birinde şahitlik yaptı. Gowdie'nin aleyhindeki suçlamalar, Gowdie bir itirafta bulunmadan önce uzun bir süre ortalıkta dolaşmıştı. Gowdie, altı haftalık bir sürede gerçekleşen itirafları boyunca, büyük olasılıkla Auldearn'daki bir cezaevi içinde hücre hapsinde tutuldu.

İlk itirafında, bir gece Auldearn'da bir kirkte kendisi ile bir buluşma ayarladıktan sonra Şeytan'la karşılaştığını anlattı. Janet Breadhead ve Margret Brodie dahil olmak üzere toplantıya katılan birkaç kişinin daha adını verdi ve vaftizinden vazgeçtiğini ve Şeytan tarafından omzuna bir damga vurulduğunu ve kanının emildiğini söyledi. Diğer toplantılar, Nairn ve Inshoch gibi çeşitli yerlerde yapıldı. Çok soğuk, "koca, kara ve kaba bir adam" olarak tanımladığı Şeytan ile cinsel ilişkiye girdi. Şeytan'ın üzerine kimi zaman ayakkabı ya da bot giydiği çatallı ve çatlak ayakları vardı. Bir çocuğun cesedinin mezardan çıkarılması ve mahsulün bozulmasına ilişkin ayrıntılar ile birlikte covenlerden ve nerede dans ettiklerinden bahsetti. Yataktan çıktığında kocasının bunu fark etmemesi için kocasının yanına süpürge bıraktığını söyledi. Coven, büyülü atların sırtında havada uçarak ve pencerelerden girerek ulaştıkları evlerde en iyi yiyecekleri yiyip içti.Elphame Kraliçesi olarak da bilinen Periler Kraliçesi tarafından Downie Hill'deki evinde kendisini korkutan su boğalarıyla dolu olan evinde ağırlandılar. Gowdie, Park Lairdi'nin erkek çocuklarının acı çekmeleri ya da ölmeleri için kilden heykeller yaptığını ve bir karga şekline büründüğünü ve kediler ve tavşanlar gibi hayvanlara dönüşen diğer coven üyeleri ile birlikte Alexander Cumings'in evini ziyaret ettiklerini iddia etti. İfadesindeki bazı kısımlar, örneğin perilerin kralına ve kraliçesine dair yaptığı tanımlamalar, belgitleyiciler, söylenenlerin alakasız olduğunu düşündüğünde sık görülen bir olay olan et cetera notuyla kısa kesilirdi ya da, sorgu yargıçlarının amaçladığı çıkarıma uymuyorsa, aniden sona erdirilirdi. Ayrıca, yazmanlar Gowdie tarafından anlatılan bilgi hacmine ayak uyduramadığında da bu gerçekleşirdi.

Gowdie bir tavşana dönüşmek için şu ilahiyi okurdu:

I shall go into a hare,
With sorrow and sych and meickle care;
And I shall go in the Devil's name,
Ay while I come home again.

İnsana dönmek için ise şu ilahiyi okurdu:

Hare, hare, God send thee care.
I am in a hare's likeness now,
But I shall be in a woman's likeness even now.

Pitcairn, 1833.

İki haftadan biraz daha uzun bir süre sonra, 3 Mayıs 1662'de Gowdie'nin ikinci itirafı yazıya döküldü. Hatırlayabildiği kadarıyla coven üyelerinin lakaplarını ve kendilerine hizmet veren ruhlar hakkındaki ayrıntıları genişletti; kendisinin siyahlar içindeki hizmetkar ruhuna Read Reiver deniyordu. İddialar, bir kedi, at ya da çeşitli diğer hayvanlara dönüşmek için kullanılan bireysel ilahilerle hayvanlara dönüşme yeteneğine sahip olmayı içeriyordu. İtirafta bulunduğu süre boyunca, diğer herhangi bir İngiliz büyücülük davasında olduğundan daha fazla olacak şekilde, iyicil ya da kötücül toplam yirmi yedi ilahi zikredildi; bunlardan üçü iki kez yazıldı, ancak aralarında önemli farklar vardı.

Gowdie daha sonra galiz konuşan küçük "elf çocukları" tarafından geliştirilmiş Şeytan yapımı elf oklarından bahsetti. Şeytan, her coven üyesine kendi adına ateşlenmeleri için talimatlar içeren bir dizi ok tahsis etti; ancak okların yanında hiçbir yay tedarik edilmedi, bu yüzden oklar başparmaklarla fırlatılıyordu. Cadılar okları ateşlerken her zaman isabet ettiremiyorlardı, ancak oklar ister kadın, ister erkek ya da hayvan olsun, amaçlanan hedeflere temas ederse, hedeflerin koruyucu zırh giymiş olsalar bile öleceklerini iddia etti. Papaz Harry Forbes'a hastalık ve işkence yapmak için kullanılan büyüleri de anlattı.

15 Mayıs 1662'de Gowdie üçüncü kez sorgu yargıçlarının önüne çıkarıldı. Birinci ve ikinci itiraflarında ve diğer birçok İskoç büyücülük ifadesinde olduğu gibi, belgeler, onunla karşılaştıktan ve Auldearn kirkinde buluşmayı kabul ettikten sonra Şeytanla yaptığı anlaşmanın detaylarını vererek başlar. Elf okları hakkında daha önce verdiği bilgileri bir adım daha ileri götürerek öldürülenlerin adlarını açıkladı, neden olduğu ölümler için pişmanlık duyduğunu ve diğer coven üyelerinin isimlerini de kimi öldürdüklerinin ayrıntılarıyla birlikte verdi. Şeytanın, onu Auldearn'a bir iş için tavşan kılığı içinde gönderdiğini anlattı. Anlatısına, bu formdayken bir sürü köpek tarafından nasıl kovalandığını anlatarak devam etti; sonunda kendini tekrar insana dönüştürmek için gerekli ilahiyi söyleme fırsatı bulana kadar evden eve koşarak onlardan kaçmıştı. Tavşan şeklini aldığında köpeklerin bazen bir cadıyı ısırabileceğini ifade etti; köpekler biçim değiştiriciyi öldüremese de, ısırık izleri ve yaralar, biçim değiştirici eski haline insan haline döndükten sonra belirgin olmaya devam edecekti.

Şeytan ile yedikleri yemeğe dair açıklamaları ve coven üyelerini dövmesi ve buna karşı tepkileri de anlattı. Şeytan ile girdikleri cinsel ilişkiye dair müstehcen ayrıntılar ve cinsel organının geniş özellikleri da kayıtlara geçti. Park Lairdi'nin erkek çocuklarını öldürmek için uygulanan yöntemlerle ilgili ilk tanıklığındaki anlatısına devam etti ve Şeytan2ın onlara kuklaları yakarken zikretmeyi öğrettiği ilahiyi aktardı.

27 Mayıs 1662 tarihli dördüncü ve son itiraf, Gowdie'nin tanıklıklarının ilk kez 1833'te kopyasını çıkaran tarihçi Robert Pitcairn'e göre temel olarak, önceki üç tanıklığın onaylanması, onlara karşı suçlamaların getirilmesini sağlamak için meclis üyeleri hakkında daha fazla bilgi edinme girişimi ile birleşti. Breadhead ve Gowdie'nin açıklamaları sonucunda kırk bir kişi tutuklandı.

Sonrası

Sorgu yargıçlarından oluşan heyet, Gowdie aleyhine bir mahkûmiyet kararı almak için yeterli kanıtı elde ettiklerini düşündü; bu nedenle yerel bir duruşmanın yapılması için bir Adalet Komisyonu arayarak Edinburgh'daki Privy Konseyi'ne başvurdular. Suç ortağı Janet Breadhead'in itirafıyla birlikte, Gowdie'nin itiraflarının bir kısmı ya da tamamı bu başvuru ile birlikte gönderildi. Wilby'ye göre, itiraflar muhtemelen 1662 yılının Haziran ayının ortalarında Edinburgh'a ulaştı; Özel Meclis Kaydı'nın Temmuz bölümünde, Nairn Şerif müdürü, Calder'den Sir Hew Campbell [Cawdor] ve diğerlerine, her iki kadın için yerel duruşmalar düzenlemeleri için talimat veren bir giriş yer almaktadır.

Gowdie'nin ikinci ifadesinin arka yüzünde, 10 Temmuz 1662 tarihli, belgenin değerlendirildiğini ve Adalet Bakanlığı tarafından uygun bulduğunu belirten bir not ile birlikte; "Bu belgeye özen gösterin" yazılı bir talimat eklendi. Aynı belgeye, Adalet Vekili Alexander Colville, komisyonu onaylayan tanık imzalarının yanına imzalı bir ifade ekledi.Lord Brodie, komisyonun onay sürecinde yer almış olabilirdi; o günlerde Edinburgh'daydı ve günlüğüne "cadıların ifadeler alınırken heyecanlandığını" yazmıştı. Ertesi gün günlüğüne yazdığı yazıda, Colville ile cadılar hakkında konuştukları bir toplantıdan ve "Park'ın cadıları"ndan bahsetmişti. Brodie, önceki olaylarda müdahalesini isteyen Auldearn bölgesindeki lairdler ve papaz tarafından saygı görmekteydi. Lethen Lairdi olan ve o sıralarda Brodie'yi ziyaret eden akrabası, Gowdie'nin sorgulamalarında tanıklık yaptı; muhtemelen duruşma başvurusunu Edinburgh'a götüren kişiydi. İkili, Şeytan ve büyücülüğe karşı niyazda bulunarak birlikte dua etti.

10 Nisan 1662'de Privy Konseyi, Konsey tarafından özel olarak yetkilendirilmediği sürece cadılardan bir itiraf almak için işkence kullanılmasını yasaklayan bir bildiri yayınladı. Bu, komisyonlara sık sık uyarı yapılmasına yol açtı. Gowdie ve Breadhead'in davasında, Konsey, yalnızca itiraflar işkence yapılmadan gönüllü olarak verilmişse, sanıkların akılları yerindeyse ve sanıklar ölmek istemiyorlarsa suçlu bulunmalarını tavsiye etti.

Gowdie'nin idam edildiğine dair bir kayıt yoktur ancak İskoç davalarının yüzde 90'ının yerel kayıtlarının günümüze ulaşamaması nedeniyle nihai sonuç bilinmemektedir. Wilby, komisyon Auldearn'a geri döndükten sonra, Gowdie ve Breadhead'in Temmuz ortasında yerel bir mahkeme tarafından suçlu bulunduklarını, bir araç ile Nairn'in eteklerinde boğulup yakılacakları Gallowhill'e araba ile götürüldüklerini iddia etmektedir. 1678'den önce, Privy Konseyi komisyonu tarafından yargılanan İskoç cadılarının çoğu mahkum edildi ve idam edildi; Pitcairn, Gowdie ve Breadhead'in idam edildiği görüşünü paylaştı; tarihçi Brian P. Levack gibi günümüz akademisyenlerinin çoğu bunun en muhtemel sonuç olduğu konusunda hemfikirdi. Bazı tarihçiler tarafından ikilinin zihinsel bozuklukları nedeniyle beraat etmiş olma olasılığı öne sürüldü; Callow, ikilinin komisyona eklenen maddeler uyarınca serbest bırakılmış olabileceklerini ve ardından "sessiz belirsizliğe" geri dönmelerine izin verilmiş olabileceklerini öne sürdü.

Modern yorumlar

İtiraflar, başka herhangi bir büyücülük vakası ile benzer olmayan bir şekilde, perilerle ilgili ve şeytani inançların bir karışımıdır. Çoğundan daha ayrıntılıdırlar ve folklorun çoğu ve cadı mahkemelerinin kayıtlarıyla tutarsızdırlar. Gowdie'nin itiraflarının psikozun bir sonucu olup olmadığı, büyücülük şüphesi altına girip girmediği ya da itiraf ederek müsamaha görmeyi beklediği belirsizdir. Yer yer, halüsinasyonlara ve diğer zihinsel dengesizliklere neden olabilen ergotizm geçirmiş olabileceği öne sürüldü. 16. yüzyıla ait en az iki diğer itirafta, Andro Mann ve Allison Peirson da Elphame Kraliçesi ile karşılaştıklarını bildirdi; daha sonra, 1670'te Edinburgh'dan Jean Weir de peri kraliçesiyle tanıştığını iddia etti.

Gowdie'nin itirafları, tarihçi Margaret Murray'in on üç üyeden oluşan covenler hakkındaki tezinin temelini oluşturdu; Murray ayrıca, çalışmaları daha sonra itibarını yitirmesine rağmen, kültlerin Avrupa'da bu şekilde yapılandırıldığını iddia etti. Wilby, peri unsurlarında karanlık şamanik yönler olabileceği fikrindeydi. Privy Konseyi'nin Nisan 1662'deki bildirisine rağmen, sık sık işkenceye başvuruluyordu ve Levack, Gowdie'ye de bir şekilde işkence uygulanmış olabileceği düşüncesindeydi; Gowdie, hapis kaldığı için ve uzun süren sorgulamalar yüzünden dengesiz hale gelmiş olabilirdi. Hücre hapsinde tutulurken, muhtemelen uyuması engellenmişti ve kötü muamele görmüştü. Callow ve Diane Purkiss gibi akademisyenler, Gowdie'nin muhteşem yemeklerle ilgili ifadelerinin sürekli aç bırakılan bir kadına ait ifadeler olabileceğini öne sürdü; diğer detaylar, papazlar tarafından uygulanan şiddet nedeniyle kızgın ve cinsel açıdan hayal kırıklığına uğramış güçsüz bir kadının kanıtı olabilirdi. Kilise ve mahkeme kayıtları, tecavüzü sivil isyan sırasında ve 16. yüzyılın ortalarında yinelenen bir suç olarak gösteriyor; Gowdie, Şeytan ile olan ilk cinsel deneyiminin, askerler hala bölgede bulunuyorken 1647'de gerçekleştiğini söylemişti; Wilby, korkunç cinsel ayrıntıların Gowdie'nin "tecavüz travmasına verilen fantastik bir tepki" olabileceğini iddia etmektedir.

Wilby, Gowdie'yi, cadılardan korkan, papazlar ve yerel seçkinlerin bağnaz ve yinelenen gazabını yaşayan Auldearn Savaşı gibi çatışmalardan kurtulan biri olarak nitelendirdi; Gowdie doğaüstü anlatılarıyla akraba ve arkadaşlarını eğlendiren yetenekli bir hikâye anlatıcısıydı. Wilby, Gowdie'nin anlattığı masalların yetenekli bir konuşmacının "çılgın bir dinleyici kitlesine" yanıt vermesinin sonucu olabileceğini öne sürdü.

Levack, Gowdie'nin ilk açıklamasını "büyücülük tarihindeki en dikkat çekici belgelerden biri" olarak tanımlarken, akademisyen Julian Goodare Gowdie'yi, "olağanüstü itirafları" "kayıtlardaki en dikkat çekici [vizyoner etkinliklerden] bazılarını" içeren, "tüm İskoç cadılarının en ünlülerinden biri" olarak niteledi. Bu modern zaman açıklamaları, 1833'te Pitcairn ve 1937'de Calendar of Witchcraft in Scotland'ı yazan George F. tarafından şu şekilde aktarılıyor: "Bu, İskoçya'da büyücülükle ilgili her çalışmada az çok ayrıntılı olarak atıfta bulunulan ... kayıtlara geçmiş en dikkat çekici büyücülük davasıdır." Wilby'ye göre, itiraflar günümüzde de büyücülüğü tartışan akademisyenlerin ön saflarında yer almaktadır.

Edebiyat ve müzikte

Gowdie ve büyüsü, sonraki birkaç kültür eserinde hayata anıldı. Gowdie, romancı ve okültist J. W. Brodie-Innes'in biyografik romanı The Devil's Mistress, yazdığı Isobel ve fantastik romanı Night Plague'de bir karakter olarak yer aldı. Gowdie'nin hikâyesi, 21. yüzyılda oyunlar, radyo yayınları ve konferanslar için bir ilham kaynağı oldu.

The Confession of Isobel Gowdie, İskoç besteci James MacMillan tarafından bir senfoni orkestrası için düzenlenen bir eserdir; MacMillan Gowdie'nin itirafının işkence altında elde edildiğine ve onun cadı olduğu gerekçesiyle kazığa bağlanarak yakıldığına inanıyordu. BBC Radio 3 tarafından 2010 yılında yayınlanan bir yayında besteyi onun için bir requiem olarak yazdığını ifade etti. şarkısı "Isobel Goudie", Gowdie'yi anan birçok şarkıdan biriydi.

Geleneksel İngiliz halk şarkıcısı Fay Hield, 2020 albümü Wrackline'daki 'Hare Spell' şarkısında Gowdie'nin dönüşüm ilahilerinden bir seçkiyi müziğe uyarladı.

Ayrıca bakınız

Britanya'daki halk şifacıları

Kaynakça

Notlar

^ Soyadı bazen Gaudie veya Goudie olarak yazılır.; İskoçya'daki kadınlar kocalarının adını almazlardı.
^ Gowdie, kendi adına bir giriş olan birkaç cadıdan biridir.
^ Janet Breadhead, Inshoch Kalesi'nde gözaltına alındı ve Gowdie'nin ilk itirafında adı alındıktan sonraki gün büyücülük yaptığını itiraf etti.. Adı ile ilgili olarak değişik yazılışlar bulunur: Gowdie'nin itiraflarında, adı Breadhead olarak yazılmış olmasına rağmen kendi itirafında Breadheid olarak görülür.
^ Nairn yakınlarındaki bir dizi höyükten biri.
^ sych: iç çekiş; meickle: büyük.
^ Henderson ve Cowan, Gowdie'nin elf çocuklarını anlatırken brownie veya trow-benzeri periden bahsetmiş olabileceğini öne sürüyorlar.
^ Colville İskoçya Kilisesi Genel Kurulu komisyon üyesi olarak görev yapmış sadık bir Presbiteryendi; büyücülükle ilgili bazı inançsızlıklarını dile getirmiş olsalar bile, birçok cadıyı ölüme mahkum etti.
^ Brodie ailesi, Loch Loy ve Auldearn'ın önde gelen toprak sahipleriydi.; Lord Brodie, İskoçya Kilisesi Genel Kurulu'nun bir komisyon üyesidir, büyücülük davalarına başkanlık etmiş ve 1652-1680 dönemini kapsayan, cadıların ve adaletin çeşitli yönlerini ayrıntılarıyla anlatan günlükler bırakmıştı.
^ Bazen Andrew Mann adı kullanılır.
^ Aberdeenshire'daki Rathven şehrinden Mann, 1598'in başlarında mahkum edildi; Peirson'ın mahkemesi 1588'de Boarhills, Fife'de görüldü.

Alıntılar

^ Wilby (2010), s. 117
^ Stevenson & Davidson (2001), s. 398
^ Levack (2008), s. 1
^ Goodare (2001), s. 644
^ Marwick (1991), s. 345
^ Booth (2008), s. 61
^ Levack (2008), s. 42
^ Wilby (2010), s. 30
^ Wilby (2010), ss. 30–31
^ ^a ^b Henderson & Cowan (2001), s. 134
^ Wilby (2010), ss. 164–165
^ Wilby (2010), s. 165
^ Cullen (2010), s. 17
^ Levack (2008), s. 55
^ Levack (2008), ss. 81–82
^ Levack (2008), s. 82
^ ^a ^b Wilby (2010), s. 31
^ ^a ^b ^c ^d Goodare (2013), s. 7
^ ^a ^b Wilby (2010), s. 10
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Callow, John (2007). "Gowdie, Isobel (fl. 1662)". Oxford Ulusal Biyografi Sözlüğü (çevrimiçi bas.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/67741. Birleşik Krallık Halk Kütüphanesi abonelik veya üyeliği gereklidir
^ Wilby (2010), s. 12
^ Wilby (2010), s. 155
^ ^a ^b Wilby (2010), s. 6
^ Wilby (2010), ss. 8–9
^ Wilby (2010), s. 9
^ ^a ^b Wilby (2010), s. 35
^ MacCulloch (1921), s. 237
^ Wilby (2010), ss. 35–36
^ Henderson (2016), s. 121
^ Winsham (2016), s. 89
^ ^a ^b ^c ^d ^e Wilby (2010), s. 4
^ "Dr John Callow". University of Suffolk. 4 Temmuz 2016. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2017.
^ Wilby (2010), s. 107
^ ^a ^b Wilby (2010), s. 32
^ ^a ^b ^c ^d ^e Wilby (2010), s. 34
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Pitcairn (1833), s. 603
^ Pitcairn (1833), s. 616
^ ^a ^b Pitcairn (1833), s. 604
^ Wilby (2010), s. 3
^ Pitcairn (1833), s. 605
^ Purkiss (2000), s. 88
^ Henderson & Cowan (2001), s. 4
^ Wilby (2010), s. 115
^ Stevenson & Davidson (2001), s. 400
^ ^a ^b ^c ^d Pitcairn (1833), s. 607
^ Pitcairn (1833), s. 606
^ Pitcairn (1833), s. 608
^ Wilby (2010), s. 54
^ Wilby (2010), s. 550
^ Henderson & Cowan (2001), s. 55
^ Pitcairn (1833), s. 609
^ ^a ^b Pitcairn (1833), s. 610
^ Wilby (2010), s. 86
^ Henderson & Cowan (2001), s. 77
^ Pitcairn (1833), ss. 611–612
^ ^a ^b ^c Pitcairn (1833), s. 611
^ Pitcairn (1833), s. 613
^ Pitcairn (1833), ss. 610–611
^ Pitcairn (1833), s. 612
^ ^a ^b Pitcairn (1833), s. 614
^ Winsham (2016), s. 85
^ ^a ^b Winsham (2016), s. 90
^ Wilby (2010), ss. 32–33
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Wilby (2010), s. 33
^ Sutherland (2009), ss. 74–75
^ Wilby (2010), s. 8
^ Sutherland (2009), ss. 71, 74
^ Sutherland (2009), s. 72
^ Levack (2002), s. 174
^ Wilby (2010), s. 65
^ Wilby (2010), ss. 63, 65
^ Goodare (2013), s. 10
^ Macdonald (2017), s. 14
^ ^a ^b Levack (2015), s. 283
^ Wilby (2010), s. 56
^ ^a ^b Dudley & Goodare (2013), s. 128
^ Goodare (2008), s. 36
^ Henderson & Cowan (2001), ss. 45, 58
^ Dudley & Goodare (2013), s. 129
^ Miller (2008), ss. 154, 156–157
^ Goodare (2013a), s. 301
^ Normand, Lawrence (May 2012), "Emma Wilby, The Visions of Isobel Gowdie: Magic, Witchcraft and Dark Shamanism in Seventeenth-Century Scotland", Journal of Scottish Historical Studies, 32 (1), ss. 93-95, doi:10.3366/jshs.2012.0040
^ ^a ^b Levack (2015), s. 282
^ Wilby (2013), s. 141
^ ^a ^b Wilby (2010), s. 540
^ Wilby (2010), ss. 209–210
^ Wilby (2010), s. 212
^ Wilby (2010), s. 539
^ "About our staff, Julian Goodare". University of Edinburgh. 7 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ağustos 2017.
^ Hutton (1999), s. 225
^ Lachman, Gary (20 Ağustos 2007), "A Blondie bewitched", The Sunday Times, s. 3 (abonelik gereklidir)
^ . BBC. 2 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2017.
^ . fayhield.com. 29 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020.

Bibliyografya

Booth, Roy (2008), "Standing Within The Prospect Of Belief Macbeth, King James, And Witchcraft", Newton, John; Bath, Jo (Ed.), Witchcraft and the Act of 1604, BRILL, ISBN
Cullen, Karen (2010), Famine in Scotland – the 'Ill Years' of the 1690s, Edinburgh University Press, ISBN
Dudley, Margaret; Goodare, Julian (2013), "Sleep Paralysis and Scottish Witchcraft", Goodare, Julian (Ed.), Scottish Witches and Witch-Hunters, Palgrave Macmillan, ISBN
Goodare, Julian (2001), "Witch-hunts", Lynch, Michael (Ed.), The Oxford Companion to Scottish History, Oxford University Press, ISBN
Goodare, Julian (2008), "Scottish Witchcraft in its European Context", Goodare, Julian; Martin, Lauren; Miller, Joyce (Ed.), Witchcraft and Belief in Early Modern Scotland, Palgrave Macmillan, ISBN
Goodare, Julian (2013), Scottish Witches and Witch-Hunters, Palgrave Macmillan, ISBN
Goodare, Julian (2013a), "Witchcraft in Scotland", Levack, Brian P. (Ed.), The Oxford Handbook of Witchcraft in Early Modern Europe and Colonial America, Oxford University Press, ISBN
Henderson, Lizanne (2016), Witchcraft and Folk Belief in the Age of Enlightenment Scotland, 1670–1740, Palgrave MacMillan, ISBN
Henderson, Lizanne; Cowan, Edward J. (2001), Scottish Fairy Belief: A History, Tuckwell, ISBN
Hutton, Ronald (1999), The Triumph of the Moon: A History of Modern Pagan Witchcraft, Oxford University Press, ISBN
Levack, Brian P. (2002), "Decline and end of Scottish witch-hunting", Goodare, Julian (Ed.), The Scottish Witch-hunt in Context, Manchester University Press, ISBN
Levack, Brian P. (2008), Witch-hunting in Scotland: law, politics and religion, Routledge, ISBN
Levack, Brian P. (2015), The Witchcraft Sourcebook: Second Edition, Routledge, ISBN
MacCulloch, John Arnott (1921), "The Mingling of Fairy and Witch Beliefs in Sixteenth and Seventeenth Century Scotland", Folklore, 32 (4), ss. 227-244, doi:10.1080/0015587X.1921.9719207
Macdonald, Stuart (2017), "Counting witches: Illuminating and distorting the shape of witchcraft accusations in Scotland", Journal of Scottish Historical Studies, Edinburgh University Press, 37 (1), ss. 1-18, doi:10.3366/jshs.2017.0200
Marwick, Ernest Walker (1991), Robertson, John D. M. (Ed.), An Orkney anthology: the selected works of Ernest Walker Marwick, Scottish Academic Press, ISBN
Miller, Joyce (2008), "Men in Black: Appearances of the Devil in Early Modern Scottish Witchcraft Discourse", Goodare, Julian; Martin, Lauren; Miller, Joyce (Ed.), Witchcraft and Belief in Early Modern Scotland, Palgrave Macmillan, ISBN
Pitcairn, Robert (1833), Ancient Criminal Trials in Scotland, 3, part 2, Bannatyne Club
Purkiss, Diane (2000), Troublesome Things: A History of Fairies and Fairy Stories, Penguin, ISBN
Stevenson, Jane; Davidson, Peter (2001), Early Modern Women Poets (1520-1700): An Anthology, Oxford University Press, ISBN
Sutherland, Alex (2009), The Brahan Seer: The Making of a Legend, Peter Lang, ISBN
Wilby, Emma (2010), The Visions of Isobel Gowdie: Magic, Witchcraft and Dark Shamanism in Seventeenth-Century Scotland, Sussex Academic Press, ISBN
Wilby, Emma (2013), "'We mey shoot them dead at our pleasur': Isobel Gowdie, Elf Arrows and Dark Shamanism", Goodare, Julian (Ed.), Scottish Witches and Witch-Hunters, Palgrave Macmillan, ISBN
Winsham, Willow (2016), Accused: British Witches throughout History, Pen and Sword, ISBN

Konuyla ilgili yayınlar

Davidson, Thomas (1949), Rowan Tree and Red Thread: A Scottish Witchcraft Miscellany of Tales, Legends and Ballads; Together with a Description of the Witches' Rites and ceremonies, Oliver and Boyd
(1975), An ABC of Witchcraft Past and Present, St. Martin

[3] Soyadı bazen Gaudie veya Goudie olarak yazılır.; İskoçya'daki kadınlar kocalarının adını almazlardı.

[33] Gowdie, kendi adına bir giriş olan birkaç cadıdan biridir.

[40] Janet Breadhead, Inshoch Kalesi'nde gözaltına alındı ve Gowdie'nin ilk itirafında adı alındıktan sonraki gün büyücülük yaptığını itiraf etti.. Adı ile ilgili olarak değişik yazılışlar bulunur: Gowdie'nin itiraflarında, adı Breadhead olarak yazılmış olmasına rağmen kendi itirafında Breadheid olarak görülür.

[43] Nairn yakınlarındaki bir dizi höyükten biri.

[49] sych: iç çekiş; meickle: büyük.

[56] Henderson ve Cowan, Gowdie'nin elf çocuklarını anlatırken brownie veya trow-benzeri periden bahsetmiş olabileceğini öne sürüyorlar.

[72] Colville İskoçya Kilisesi Genel Kurulu komisyon üyesi olarak görev yapmış sadık bir Presbiteryendi; büyücülükle ilgili bazı inançsızlıklarını dile getirmiş olsalar bile, birçok cadıyı ölüme mahkum etti.

[75] Brodie ailesi, Loch Loy ve Auldearn'ın önde gelen toprak sahipleriydi.; Lord Brodie, İskoçya Kilisesi Genel Kurulu'nun bir komisyon üyesidir, büyücülük davalarına başkanlık etmiş ve 1652-1680 dönemini kapsayan, cadıların ve adaletin çeşitli yönlerini ayrıntılarıyla anlatan günlükler bırakmıştı.

[85] Bazen Andrew Mann adı kullanılır.

[87] Aberdeenshire'daki Rathven şehrinden Mann, 1598'in başlarında mahkum edildi; Peirson'ın mahkemesi 1588'de Boarhills, Fife'de görüldü.

[FOOTNOTEWilby2010117-1] Wilby (2010), s. 117

[FOOTNOTEStevensonDavidson2001398-2] Stevenson & Davidson (2001), s. 398

[FOOTNOTELevack20081-4] Levack (2008), s. 1

[FOOTNOTEGoodare2001644-5] Goodare (2001), s. 644

[FOOTNOTEMarwick1991345-6] Marwick (1991), s. 345

[FOOTNOTEBooth200861-7] Booth (2008), s. 61

[FOOTNOTELevack200842-8] Levack (2008), s. 42

[FOOTNOTEWilby201030-9] Wilby (2010), s. 30

[FOOTNOTEWilby201030–31-10] Wilby (2010), ss. 30–31

[FOOTNOTEHendersonCowan2001134-11] Henderson & Cowan (2001), s. 134

[FOOTNOTEWilby2010164–165-12] Wilby (2010), ss. 164–165

[FOOTNOTEWilby2010165-13] Wilby (2010), s. 165

[FOOTNOTECullen201017-14] Cullen (2010), s. 17

[FOOTNOTELevack200855-15] Levack (2008), s. 55

[FOOTNOTELevack200881–82-16] Levack (2008), ss. 81–82

[FOOTNOTELevack200882-17] Levack (2008), s. 82

[FOOTNOTEWilby201031-18] Wilby (2010), s. 31

[FOOTNOTEGoodare20137-19] Goodare (2013), s. 7

[FOOTNOTEWilby201010-20] Wilby (2010), s. 10

[ODNB-21] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Callow, John (2007). "Gowdie, Isobel (fl. 1662)". Oxford Ulusal Biyografi Sözlüğü (çevrimiçi bas.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/67741. Birleşik Krallık Halk Kütüphanesi abonelik veya üyeliği gereklidir

[FOOTNOTEWilby201012-22] Wilby (2010), s. 12

[FOOTNOTEWilby2010155-23] Wilby (2010), s. 155

[FOOTNOTEWilby20106-24] Wilby (2010), s. 6

[FOOTNOTEWilby20108–9-25] Wilby (2010), ss. 8–9

[FOOTNOTEWilby20109-26] Wilby (2010), s. 9

[FOOTNOTEWilby201035-27] Wilby (2010), s. 35

[FOOTNOTEMacCulloch1921237-28] MacCulloch (1921), s. 237

[FOOTNOTEWilby201035–36-29] Wilby (2010), ss. 35–36

[FOOTNOTEHenderson2016121-30] Henderson (2016), s. 121

[FOOTNOTEWinsham201689-31] Winsham (2016), s. 89

[FOOTNOTEWilby20104-32] Wilby (2010), s. 4

[Suffolk-34] "Dr John Callow". University of Suffolk. 4 Temmuz 2016. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2017.

[FOOTNOTEWilby2010107-35] Wilby (2010), s. 107

[FOOTNOTEWilby201032-36] Wilby (2010), s. 32

[FOOTNOTEWilby201034-37] Wilby (2010), s. 34

[FOOTNOTEPitcairn1833603-38] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Pitcairn (1833), s. 603

[FOOTNOTEPitcairn1833616-39] Pitcairn (1833), s. 616

[FOOTNOTEPitcairn1833604-41] Pitcairn (1833), s. 604

[FOOTNOTEWilby20103-42] Wilby (2010), s. 3

[FOOTNOTEPitcairn1833605-44] Pitcairn (1833), s. 605

[FOOTNOTEPurkiss200088-45] Purkiss (2000), s. 88

[FOOTNOTEHendersonCowan20014-46] Henderson & Cowan (2001), s. 4

[FOOTNOTEWilby2010115-47] Wilby (2010), s. 115

[FOOTNOTEStevensonDavidson2001400-48] Stevenson & Davidson (2001), s. 400

[FOOTNOTEPitcairn1833607-50] Pitcairn (1833), s. 607

[FOOTNOTEPitcairn1833606-51] Pitcairn (1833), s. 606

[FOOTNOTEPitcairn1833608-52] Pitcairn (1833), s. 608

[FOOTNOTEWilby201054-53] Wilby (2010), s. 54

[FOOTNOTEWilby2010550-54] Wilby (2010), s. 550

[FOOTNOTEHendersonCowan200155-55] Henderson & Cowan (2001), s. 55

[FOOTNOTEPitcairn1833609-57] Pitcairn (1833), s. 609

[FOOTNOTEPitcairn1833610-58] Pitcairn (1833), s. 610

[FOOTNOTEWilby201086-59] Wilby (2010), s. 86

[FOOTNOTEHendersonCowan200177-60] Henderson & Cowan (2001), s. 77

[FOOTNOTEPitcairn1833611–612-61] Pitcairn (1833), ss. 611–612

[FOOTNOTEPitcairn1833611-62] Pitcairn (1833), s. 611

[FOOTNOTEPitcairn1833613-63] Pitcairn (1833), s. 613

[FOOTNOTEPitcairn1833610–611-64] Pitcairn (1833), ss. 610–611

[FOOTNOTEPitcairn1833612-65] Pitcairn (1833), s. 612

[FOOTNOTEPitcairn1833614-66] Pitcairn (1833), s. 614

[FOOTNOTEWinsham201685-67] Winsham (2016), s. 85

[FOOTNOTEWinsham201690-68] Winsham (2016), s. 90

[FOOTNOTEWilby201032–33-69] Wilby (2010), ss. 32–33

[FOOTNOTEWilby201033-70] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Wilby (2010), s. 33

[FOOTNOTESutherland200974–75-71] Sutherland (2009), ss. 74–75

[FOOTNOTEWilby20108-73] Wilby (2010), s. 8

[FOOTNOTESutherland200971,_74-74] Sutherland (2009), ss. 71, 74

[FOOTNOTESutherland200972-76] Sutherland (2009), s. 72

[FOOTNOTELevack2002174-77] Levack (2002), s. 174

[FOOTNOTEWilby201065-78] Wilby (2010), s. 65

[FOOTNOTEWilby201063,_65-79] Wilby (2010), ss. 63, 65

[FOOTNOTEGoodare201310-80] Goodare (2013), s. 10

[FOOTNOTEMacdonald201714-81] Macdonald (2017), s. 14

[FOOTNOTELevack2015283-82] Levack (2015), s. 283

[FOOTNOTEWilby201056-83] Wilby (2010), s. 56

[FOOTNOTEDudleyGoodare2013128-84] Dudley & Goodare (2013), s. 128

[FOOTNOTEGoodare200836-86] Goodare (2008), s. 36

[FOOTNOTEHendersonCowan200145,_58-88] Henderson & Cowan (2001), ss. 45, 58

[FOOTNOTEDudleyGoodare2013129-89] Dudley & Goodare (2013), s. 129

[FOOTNOTEMiller2008154,_156–157-90] Miller (2008), ss. 154, 156–157

[FOOTNOTEGoodare2013a301-91] Goodare (2013a), s. 301

[Normand-92] Normand, Lawrence (May 2012), "Emma Wilby, The Visions of Isobel Gowdie: Magic, Witchcraft and Dark Shamanism in Seventeenth-Century Scotland", Journal of Scottish Historical Studies, 32 (1), ss. 93-95, doi:10.3366/jshs.2012.0040

[FOOTNOTELevack2015282-93] Levack (2015), s. 282

[FOOTNOTEWilby2013141-94] Wilby (2013), s. 141

[FOOTNOTEWilby2010540-95] Wilby (2010), s. 540

[FOOTNOTEWilby2010209–210-96] Wilby (2010), ss. 209–210

[FOOTNOTEWilby2010212-97] Wilby (2010), s. 212

[FOOTNOTEWilby2010539-98] Wilby (2010), s. 539

[University-99] "About our staff, Julian Goodare". University of Edinburgh. 7 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ağustos 2017.

[FOOTNOTEHutton1999225-100] Hutton (1999), s. 225

[Blondie-101] Lachman, Gary (20 Ağustos 2007), "A Blondie bewitched", The Sunday Times, s. 3 (abonelik gereklidir)

[BBC-102] . BBC. 2 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2017.

[103] . fayhield.com. 29 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020.